Przejdź do zawartości

Dąb: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
105 975 edycji
lista bez kryteriów, bez treści (uzasadnienia), bez źródeł, polonocentryczna i dublująca kategorię
MBi (dyskusja | edycje)
31 501 edycji
drobne uzupełnienia, wikizacja
Linia 33: Linia 33:
[[Plik:Космат дъб – съцветия (мъжки реси).jpg|thumb|Kwiatostany dębu omszonego]]
[[Plik:Космат дъб – съцветия (мъжки реси).jpg|thumb|Kwiatostany dębu omszonego]]
{{Wikiźródła|Encyklopedia staropolska/Dąb|hasło ''Dąb'' w Encyklopedii staropolskiej|tekst=nie}}
{{Wikiźródła|Encyklopedia staropolska/Dąb|hasło ''Dąb'' w Encyklopedii staropolskiej|tekst=nie}}
'''Dąb''' (''Quercus'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[drzewo|drzew]] i [[krzew]]ów z rodziny [[bukowate|bukowatych]] (''Fagaceae''). Należy do niego ok. 460<ref name="powo">{{Cytuj stronę | url = http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:325819-2 | tytuł = Quercus L. | praca = Plants of the World online | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2020-12-12}}</ref> gatunków występujących prawie wyłącznie w strefie umiarkowanej [[półkula północna|półkuli północnej]] oraz w wyższych partiach gór strefy tropikalnej. Najdalej na południe występują na [[Archipelag Sundajski|Wyspach Sundajskich]] i w [[Kolumbia|Kolumbii]]<ref name=philips>{{cytuj książkę |autor = Roger Philips, Martyn Rix |tytuł = The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs |wydawca = Macmillan |miejsce = London |data = 2002 |strony = 112 |isbn = 0333730038}}</ref>. 90 gatunków rośnie w USA i Kanadzie, 27 w Europie<ref name=philips/>, 35 w [[Chiny|Chinach]]<ref name="china">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=127839 | tytuł = Quercus Linnaeus | praca = Flora of China | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2021-04-26}}</ref>. Są to [[drzewo|drzewa]] i [[krzew]]y rodzące charakterystyczne owoce zwane [[Żołędź|żołędziami]]. Rosną w bardzo zróżnicowanych siedliskach – od półpustyń po subtropikalne lasy deszczowe, w większości związane są z lasami liściastymi zrzucającymi liście i zimozielonymi w strefie umiarkowanej i z porą deszczową w okresie letnim. Ich kwiaty zapylane są przez wiatr<ref name=philips/>. Zagrożonych wymarciem jest 31% gatunków z tego rodzaju, a w sumie 41% ustępuje i wymaga działań ochronnych<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.eurekalert.org/pub_releases/2020-12/tma-ren121020.php?fbclid=IwAR2cBALdZCquSJoXFSR3yq9GtwVEhPfHU_ViNVCRmW422FFyvC2pvUgHhDc | tytuł = Researchers estimate nearly one-third of oaks are threatened with extinction | data = 10.12.2020 | opublikowany = EurekAlert! | data dostępu = 2020-12-12}}</ref>.
'''Dąb''' (''Quercus'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[drzewo|drzew]] i [[krzew]]ów z rodziny [[bukowate|bukowatych]] (''Fagaceae''). Należy do niego ok. 460<ref name="powo">{{Cytuj stronę | url = http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:325819-2 | tytuł = Quercus L. | praca = Plants of the World online | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2020-12-12}}</ref> gatunków występujących prawie wyłącznie w [[Strefy umiarkowane|strefie umiarkowanej]] [[półkula północna|półkuli północnej]] oraz w wyższych partiach gór strefy tropikalnej. Najdalej na południe występują na [[Archipelag Sundajski|Wyspach Sundajskich]] i w [[Kolumbia|Kolumbii]]<ref name=philips>{{cytuj książkę |autor = Roger Philips, Martyn Rix |tytuł = The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs |wydawca = Macmillan |miejsce = London |data = 2002 |strony = 112 |isbn = 0333730038}}</ref>. 90 gatunków rośnie w USA i Kanadzie, 27 w Europie<ref name=philips/>, 35 w [[Chiny|Chinach]]<ref name="china">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=127839 | tytuł = Quercus Linnaeus | praca = Flora of China | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2021-04-26}}</ref>. Są to [[drzewo|drzewa]] i [[krzew]]y rodzące charakterystyczne owoce zwane [[Żołędź|żołędziami]]. Rosną w bardzo zróżnicowanych siedliskach – od [[Półpustynia|półpustyń]] po subtropikalne [[lasy deszczowe]], w większości związane są z lasami liściastymi zrzucającymi liście i zimozielonymi w strefie umiarkowanej i z porą deszczową w okresie letnim. Ich kwiaty zapylane są przez wiatr<ref name=philips/>. Zagrożonych wymarciem jest 31% gatunków z tego rodzaju, a w sumie 41% ustępuje i wymaga działań ochronnych<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.eurekalert.org/pub_releases/2020-12/tma-ren121020.php?fbclid=IwAR2cBALdZCquSJoXFSR3yq9GtwVEhPfHU_ViNVCRmW422FFyvC2pvUgHhDc | tytuł = Researchers estimate nearly one-third of oaks are threatened with extinction | data = 10.12.2020 | opublikowany = EurekAlert! | data dostępu = 2020-12-12}}</ref>.


Rodzaj ma duże znaczenie użytkowe. Wiele gatunków dostarcza cenionego [[drewno (technika)|drewna]] (zwłaszcza [[dąb szypułkowy]], [[Dąb wielkoowocowy|wielkoowocowy]], [[dąb biały|biały]] i [[dąb czerwony|czerwony]]). Kora dębów jest źródłem [[Taniny|tanin]], a kora [[Dąb korkowy|dębu korkowego]] – [[Korek (surowiec)|korka]]. Żołędziami karmiono [[świnia domowa|świnie]] i służyły jako pożywienie ludziom. Z [[galas]]ów rozwijających się na dębach i ich kory uzyskiwano barwniki. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne<ref name=philips/>.
Rodzaj ma duże znaczenie użytkowe. Wiele gatunków dostarcza cenionego [[drewno (technika)|drewna]] (zwłaszcza [[dąb szypułkowy]], [[Dąb wielkoowocowy|wielkoowocowy]], [[dąb biały|biały]] i [[dąb czerwony|czerwony]]). Kora dębów jest źródłem [[Taniny|tanin]], a kora [[Dąb korkowy|dębu korkowego]] – [[Korek (surowiec)|korka]]. Żołędziami karmiono [[świnia domowa|świnie]] i służyły jako pożywienie ludziom. Z [[galas]]ów rozwijających się na dębach i ich kory uzyskiwano barwniki. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne<ref name=philips/>.
Linia 60: Linia 60:
* '''[[rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]'''. Kora (''Quercus cortex'', ''Quercus cortice'') niektórych gatunków jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych, a [[odwar]] z kory był stosowany wewnętrznie przy biegunkach, a zewnętrznie przy odmrożeniach i oparzeniach{{r|Mac}}.
* '''[[rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]'''. Kora (''Quercus cortex'', ''Quercus cortice'') niektórych gatunków jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych, a [[odwar]] z kory był stosowany wewnętrznie przy biegunkach, a zewnętrznie przy odmrożeniach i oparzeniach{{r|Mac}}.
* Niektóre gatunki dębów mogą mieć znaczenie jako [[rośliny miododajne]]. Wytwarzają one [[spadź]] (tzw. rosę miodową).
* Niektóre gatunki dębów mogą mieć znaczenie jako [[rośliny miododajne]]. Wytwarzają one [[spadź]] (tzw. rosę miodową).
* '''[[Drewno (technika)|Drewno]]''' dębu stosunkowo ciężkie i twarde znajduje powszechne zastosowanie w [[stolarz|stolarce wewnętrznej]] budowlanej, [[meblarstwo|meblarstwie]]. Ze względu na swoją odporność na ścieranie doskonale nadaje się do wyrobu [[parkiet (budownictwo)|klepki podłogowej]]. Wyroby z dębiny z biegiem czasu ciemnieją w naturalny sposób od wody, a ze względu na zawartość [[garbniki|garbników]] reagują łatwo ze środkami chemicznymi, zwłaszcza farbami (sole, kwasy, zasady). Bardzo dobrze nadaje się do wyrobu beczek służących do leżakowania wina, piwa lub koniaku. Drewno dębowe ma tendencje do pękania przy dużych mrozach ze względu na duże naprężenia wewnętrzne, jest to drewno doskonałe na stolarkę wewnętrzną, lecz bardzo ryzykowne do stosowania zewnętrznego, zwłaszcza okien i drzwi. Ma zastosowanie także do wyrobu podkładów kolejowych.
* '''[[Drewno (technika)|Drewno]]''' dębu stosunkowo ciężkie i twarde znajduje powszechne zastosowanie w [[stolarz|stolarce wewnętrznej]] budowlanej, [[meblarstwo|meblarstwie]]. W przeszłości było masowo stosowane w [[Szkutnictwo|szkutnictwie]] do wyrobu elementów konstrukcyjnych kadłubów jednostek pływających ([[Stępka|stępek]], [[wręg]]ów itp.). Ze względu na swoją odporność na ścieranie doskonale nadaje się do wyrobu [[parkiet (budownictwo)|klepki podłogowej]]. Wyroby z dębiny z biegiem czasu ciemnieją w naturalny sposób od wody, a ze względu na zawartość [[garbniki|garbników]] reagują łatwo ze środkami chemicznymi, zwłaszcza farbami (sole, kwasy, zasady). Bardzo dobrze nadaje się do wyrobu beczek służących do leżakowania wina, piwa lub koniaku. Drewno dębowe ma tendencje do pękania przy dużych mrozach ze względu na duże naprężenia wewnętrzne, jest to drewno doskonałe na stolarkę wewnętrzną, lecz bardzo ryzykowne do stosowania zewnętrznego, zwłaszcza okien i drzwi. Ma zastosowanie także do wyrobu podkładów kolejowych.
* '''[[Kora]]''' dębów zawiera dużą ilość [[taniny]] i od stuleci jest stosowana z powodzeniem w [[Garbowanie|garbarstwie]] do wyprawiania skór.
* '''[[Kora]]''' dębów zawiera dużą ilość [[taniny]] i od stuleci jest stosowana z powodzeniem w [[Garbowanie|garbarstwie]] do wyprawiania skór.
* Żołędzie dębu stanowiły niegdyś karmę dla trzody chlewnej{{r|zukow}}. Wykorzystywane były także jako pożywienie przez Indian w Ameryce Północnej i jako pożywienie głodowe w Europie<ref name="mabb">{{Cytuj książkę | autor = David J. Mabberley | tytuł = Mabberley's Plant-Book | wydawca = Cambridge University Press | data = 2017 | strony = 776-777 | isbn = 978-1-107-11502-6}}</ref>. Wykorzystywane były także jako substytut [[Kawa|kawy]]<ref name=philips/>.
* Żołędzie dębu stanowiły niegdyś karmę dla trzody chlewnej{{r|zukow}}. Wykorzystywane były także jako pożywienie przez Indian w Ameryce Północnej i jako pożywienie głodowe w Europie<ref name="mabb">{{Cytuj książkę | autor = David J. Mabberley | tytuł = Mabberley's Plant-Book | wydawca = Cambridge University Press | data = 2017 | strony = 776-777 | isbn = 978-1-107-11502-6}}</ref>. Po usunięciu twardej łupiny ([[Owocnia|owocni]]) nasiona, bogate w [[węglowodany]], wykorzystywane były po uprażeniu jako substytut [[Kawa|kawy]]<ref name=philips/>.
* Roślina magiczna. W [[Zagórzyce (województwo świętokrzyskie)|Zagórzycach]] chorzy na gardło lub cierpiący na ból zębów szli przed wschodem słońca, nie odwracając się, do lasu, na miejsce, gdzie rósł stary dąb zwany „Doktorem”. Po przybyciu na miejsce chory odmawiał trzy razy [[Ojcze nasz]] i [[Zdrowaś Maryjo]], następnie trzykrotnie obchodził drzewo wymawiając następujące słowa: ''Powiedz że mi, powiedz, mój kochany dębie, jakim sposobem leczyć zęby w mojej gębie.'' Dzieci słabowite, ułomne, cierpiące na wielką chorobę ([[padaczka|padaczkę]]) lub ciotuchę ([[malaria|malarię]]) przenoszono przez rozwidlone gałęzie dębu (niekiedy celowo w tym celu rozszczepione) tam i z powrotem. Po „kuracji” gałęzie składano okręcając je sznurkiem. Praktyki te stosowano w Polsce pod koniec XIX w. i na początku XX w.{{r|Palu}}
* Roślina magiczna. W [[Zagórzyce (województwo świętokrzyskie)|Zagórzycach]] chorzy na gardło lub cierpiący na ból zębów szli przed wschodem słońca, nie odwracając się, do lasu, na miejsce, gdzie rósł stary dąb zwany „Doktorem”. Po przybyciu na miejsce chory odmawiał trzy razy [[Ojcze nasz]] i [[Zdrowaś Maryjo]], następnie trzykrotnie obchodził drzewo wymawiając następujące słowa: ''Powiedz że mi, powiedz, mój kochany dębie, jakim sposobem leczyć zęby w mojej gębie.'' Dzieci słabowite, ułomne, cierpiące na wielką chorobę ([[padaczka|padaczkę]]) lub ciotuchę ([[malaria|malarię]]) przenoszono przez rozwidlone gałęzie dębu (niekiedy celowo w tym celu rozszczepione) tam i z powrotem. Po „kuracji” gałęzie składano okręcając je sznurkiem. Praktyki te stosowano w Polsce pod koniec XIX w. i na początku XX w.{{r|Palu}}


Wersja z 16:33, 28 lis 2021

Ten artykuł dotyczy drzewa. Zobacz też: inne znaczenia słowa dąb.
Dąb
Ilustracja
Dąb szypułkowy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Rodzaj

dąb

Nazwa systematyczna
Quercus L.
Sp. Pl. 994. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Quercus robur L.[4]

Synonimy

Quercoxylon E. Hofmann[4]

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Przekrój pnia
Kora dębu korkowego
Owoce dębu szypułkowego
Liść dębu szypułkowego
Kwiatostany dębu omszonego

Dąb (Quercus L.) – rodzaj drzew i krzewów z rodziny bukowatych (Fagaceae). Należy do niego ok. 460[5] gatunków występujących prawie wyłącznie w strefie umiarkowanej półkuli północnej oraz w wyższych partiach gór strefy tropikalnej. Najdalej na południe występują na Wyspach Sundajskich i w Kolumbii[6]. 90 gatunków rośnie w USA i Kanadzie, 27 w Europie[6], 35 w Chinach[7]. Są to drzewa i krzewy rodzące charakterystyczne owoce zwane żołędziami. Rosną w bardzo zróżnicowanych siedliskach – od półpustyń po subtropikalne lasy deszczowe, w większości związane są z lasami liściastymi zrzucającymi liście i zimozielonymi w strefie umiarkowanej i z porą deszczową w okresie letnim. Ich kwiaty zapylane są przez wiatr[6]. Zagrożonych wymarciem jest 31% gatunków z tego rodzaju, a w sumie 41% ustępuje i wymaga działań ochronnych[8].

Rodzaj ma duże znaczenie użytkowe. Wiele gatunków dostarcza cenionego drewna (zwłaszcza dąb szypułkowy, wielkoowocowy, biały i czerwony). Kora dębów jest źródłem tanin, a kora dębu korkowego – korka. Żołędziami karmiono świnie i służyły jako pożywienie ludziom. Z galasów rozwijających się na dębach i ich kory uzyskiwano barwniki. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[6].

Morfologia

Pokrój
Drzewa, w tym także okazałe, przekraczające 30 m wysokości, oraz krzewy[6][9], w tym też rozrastające się kłączowo[9]. Pąki mają zaokrąglone[6][9].
Liście
Zimozielone lub zrzucane w okresie zimowym, skórzaste lub cienkie, ułożone skrętolegle[6][9]. Całobrzegie (np. Quercus imbricaria), piłkowane lub ząbkowane (Quercus acutissima, Q. libani, Q. prinus), wrębne i klapowane (dąb szypułkowy, dąb czerwony).
Kwiaty
Wiatropylne, rozdzielnopłciowe, lecz same rośliny są jednopienne. Kwiaty męskie zebrane w zwisające i cienkie kotki, zwykle przerywane. Kwiaty męskie są drobne – składają się tylko z 6 pręcików i kępki włosków. Kwiaty żeńskie są pojedyncze, rozwijają się wewnątrz miseczki (kupuli), zawierają trzy słupki[6].
Owoce
Orzechy zwane żołędziami osadzone pojedynczo w miseczkach, gęsto pokryte drobnymi łuskami. Osiągają dojrzałość w pierwszym lub drugim roku. Największe u Quercus lobata osiągają 6 cm długości[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny bukowate z rzędu bukowców. W obrębie rodziny zaliczany do podrodziny Quercoideae Õrsted, w której najbliżej spokrewniony jest z rodzajami Castanea i Castanopsis[2].

Gatunki dziko rosnące w Polsce[10]
Pełna lista gatunków
 Osobny artykuł: Lista gatunków z rodzaju dąb.

Zastosowanie

  • Rośliny ozdobne. Cenione są zwłaszcza w tym celu gatunki szybko rosnące – dąb czerwony i dąb szkarłatny – wyróżniające się przy tym charakterystycznymi kształtami liśćmi i intensywnymi ich barwami jesiennymi. Uprawiane są w różnych odmianach różniących się pokrojem, kształtami i kolorystyką liści m.in. dąb burgundzki i szypułkowy. W cieplejszym klimacie cenione są gatunki zimozielone, w tym stosowane w formie żywopłotów, np. dąb ostrolistny[6].
  • Roślina lecznicza. Kora (Quercus cortex, Quercus cortice) niektórych gatunków jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych, a odwar z kory był stosowany wewnętrznie przy biegunkach, a zewnętrznie przy odmrożeniach i oparzeniach[11].
  • Niektóre gatunki dębów mogą mieć znaczenie jako rośliny miododajne. Wytwarzają one spadź (tzw. rosę miodową).
  • Drewno dębu stosunkowo ciężkie i twarde znajduje powszechne zastosowanie w stolarce wewnętrznej budowlanej, meblarstwie. W przeszłości było masowo stosowane w szkutnictwie do wyrobu elementów konstrukcyjnych kadłubów jednostek pływających (stępek, wręgów itp.). Ze względu na swoją odporność na ścieranie doskonale nadaje się do wyrobu klepki podłogowej. Wyroby z dębiny z biegiem czasu ciemnieją w naturalny sposób od wody, a ze względu na zawartość garbników reagują łatwo ze środkami chemicznymi, zwłaszcza farbami (sole, kwasy, zasady). Bardzo dobrze nadaje się do wyrobu beczek służących do leżakowania wina, piwa lub koniaku. Drewno dębowe ma tendencje do pękania przy dużych mrozach ze względu na duże naprężenia wewnętrzne, jest to drewno doskonałe na stolarkę wewnętrzną, lecz bardzo ryzykowne do stosowania zewnętrznego, zwłaszcza okien i drzwi. Ma zastosowanie także do wyrobu podkładów kolejowych.
  • Kora dębów zawiera dużą ilość taniny i od stuleci jest stosowana z powodzeniem w garbarstwie do wyprawiania skór.
  • Żołędzie dębu stanowiły niegdyś karmę dla trzody chlewnej[12]. Wykorzystywane były także jako pożywienie przez Indian w Ameryce Północnej i jako pożywienie głodowe w Europie[13]. Po usunięciu twardej łupiny (owocni) nasiona, bogate w węglowodany, wykorzystywane były po uprażeniu jako substytut kawy[6].
  • Roślina magiczna. W Zagórzycach chorzy na gardło lub cierpiący na ból zębów szli przed wschodem słońca, nie odwracając się, do lasu, na miejsce, gdzie rósł stary dąb zwany „Doktorem”. Po przybyciu na miejsce chory odmawiał trzy razy Ojcze nasz i Zdrowaś Maryjo, następnie trzykrotnie obchodził drzewo wymawiając następujące słowa: Powiedz że mi, powiedz, mój kochany dębie, jakim sposobem leczyć zęby w mojej gębie. Dzieci słabowite, ułomne, cierpiące na wielką chorobę (padaczkę) lub ciotuchę (malarię) przenoszono przez rozwidlone gałęzie dębu (niekiedy celowo w tym celu rozszczepione) tam i z powrotem. Po „kuracji” gałęzie składano okręcając je sznurkiem. Praktyki te stosowano w Polsce pod koniec XIX w. i na początku XX w.[14]

Znaczenie kulturowe

Długowieczność i okazały wygląd dębów od wieków sprawiały na ludziach duże wrażenie. Stare okazy czczone były jako przybytek bóstwa przez większość pierwotnych ludów Europy. Starożytni Rzymianie i Grecy wierzyli, że dąb jest siedzibą ich najwyższych bóstw – Jowisza i Zeusa. Dlatego też Rzym wieńczył swoich wybitnych obywateli za zasługi wieńcem z liści dębowych corona civica. Wzmianki o tych drzewach znajdują się także w Starym Testamencie, gdzie napisano o Abrahamie siadającym pod dębami Mamre.

Niektóre ludy uważały dęby za drzewa – wyrocznie, na podstawie ich stanu przepowiadano pogodę i urodzaj. W greckiej Dodonie[15] znajdowała się wyrocznia wróżąca z szumu liści dębu.

Wśród ludów germańskich dąb poświęcano bogu burz (Thorowi). Z obserwacji wynikało bowiem, że pioruny uderzały w nie najczęściej, nie czyniąc przy tym poważniejszych szkód. Ludy celtyckie i słowiańskie także musiały być pod wrażeniem okazałości dębów, gdyż lokalizowały swoje miejsca kultu przeważnie w starych dąbrowach (zob. Perun, Taranis). Celtowie wierzyli również, że moc dębu jest pomocna w zaświatach, dlatego do grobów zmarłych wkładali gałęzie tego drzewa[15]. Na Żmudzi, w świętych gajach, dąb był głównym drzewem poświęconym Perkunowi[12].

Wiele nazw miejscowości, dzielnic miast, pochodzi od dębu, np. w Polsce: Dąbie, Dębno, Dąbrowa, Dęba, w krajach niemieckojęzycznych ze słowem Eich itp.

W Niemczech sadzono po wojnach „dęby pokoju”, szczególnie po wojnie francusko-pruskiej 1870–1871.

Dąb w herbach i odznaczeniach, na monetach

Krzyż Żelazny

Motyw żołędzi i gałązek dębu występuje w herbach królewskich i rycerskich od średniowiecza. Stosowano go także w emblematach mundurowych. Był symbolem siły, szlachetności i sławy. Wykorzystywany był zwłaszcza w germańskiej symbolice wojskowej, do której chętnie nawiązywały armie niemieckie. Liście dębu były motywem na Krzyżu Żelaznym, wyższych formach odznaczeń niemieckich np. Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu, wieniec z liści dębowych jest zawieszką fińskiego Orderu Krzyża Wolności. Wieniec też był częścią herbu NSDAP i jest obecny na oznakach na beretach Bundeswehr. Ulistniona gałąź dębu widniała na awersie feniga, niemieckiej zdawkowej monety sprzed wymiany waluty na euro, podczas której identycznym symbolem opatrzono wprowadzany na rynek wspólnotowy bilon o nominale 1, 2 i 5 eurocentów. Liście dębu są też na aktualnych polskich monetach edycji złotego od 1995 r. (ale ich wygląd wskazuje, że za wzór posłużyły tu liście amerykańskiego dębu czerwonego) oraz były na monetach 10, 20, 50 gr z emisji z 1923 (wieńce liści dębowych[16]). Poniżej kilkanaście przykładowych herbów, a także niemieckie odznaczenia wojskowe z czasów pierwszej i drugiej wojny światowej, przykład polskiej monety – 20 groszy z 1923 roku.

Zobacz też

 Zobacz też kategorię: Dęby pomnikowe i pamiątkowe.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-05] (ang.).
  3. ↑ C. Linnaeus: Species plantarum: exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 994. (łac.).
  4. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  5. ↑ Quercus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-12].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 112. ISBN 0-333-73003-8.
  7. ↑ Quercus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-26].
  8. ↑ Researchers estimate nearly one-third of oaks are threatened with extinction. EurekAlert!, 10.12.2020. [dostęp 2020-12-12].
  9. ↑ a b c d Quercus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-26].
  10. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  11. ↑ Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  12. ↑ a b Marek Żukow-Karczewski, Dąb – król polskich drzew, „Aura”, nr 9/1988 r.
  13. ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 776-777. ISBN 978-1-107-11502-6.
  14. ↑ Adam Paluch Zerwij ziele z dziewięciu miedz, Wrocław 1989 r., s. 140
  15. ↑ a b Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer. Com, 2006, s. 71-72. ISBN 83-7425-368-1.
  16. ↑ Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1923-1939. W: Ilustrowany katalog monet polskich. Warszawa: KAW, 1977, s. 17.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dąb&oldid=65473800”