Przejdź do zawartości

Fediwersum: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dodanie linków do usług archiwizacyjnych
rozwinięcie leada i sekcji Działanie
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Fediverse logo proposal.svg|thumb|160x160px|Proponowane logo Fediwersum]]
[[Plik:Fediverse logo proposal.svg|thumb|160x160px|Proponowane logo Fediwersum]]
'''Fediwersum'''<ref>{{Cytuj |autor = Marta Andronik |tytuł = Co to jest Fediwersum? |data = 2020-05-16 |data dostępu = 2024-04-30 |opublikowany = www.benchmark.pl |url = https://www.benchmark.pl/aktualnosci/co-to-jest-fediwersum.html |archiwum = https://web.archive.org/web/20230409163931/https://www.benchmark.pl/aktualnosci/co-to-jest-fediwersum.html |zarchiwizowano = 2023-04-09 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Sylwia Błach |tytuł = Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! |data = 2024-03-22 |data dostępu = 2024-04-30 |opublikowany = Homo Digital |url = https://homodigital.pl/jak-polaczyc-konta-w-mediach-spolecznosciowych-aplikacja-threads-fediwersum/ |archiwum = https://homodigital.pl/jak-polaczyc-konta-w-mediach-spolecznosciowych-aplikacja-threads-fediwersum/ |zarchiwizowano = 2024-04-30 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Jak działa Fediwersum – |data = 2021-07-23 |data dostępu = 2024-04-30 |url = https://fediverse.pl/jak-dziala-fediwersum/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240430135414/https://fediverse.pl/jak-dziala-fediwersum/ |zarchiwizowano = 2024-04-30 |język = pl}}</ref> ([[Zbitka wyrazowa|zbitka słów]] ''federacja'' i ''uniwersum'') – wspólna nazwa wielu połączonych [[Serwis społecznościowy|serwisów społecznościowych]] korzystających z ustandaryzowanych protokołów<ref>{{Cytuj |autor = David Pierce |tytuł = The fediverse, explained |data = 2024-02-07 |data dostępu = 2024-04-28 |opublikowany = The Verge |url = https://www.theverge.com/24063290/fediverse-explained-activitypub-social-media-open-protocol |archiwum = https://web.archive.org/web/20240501080533/https://www.theverge.com/24063290/fediverse-explained-activitypub-social-media-open-protocol |zarchiwizowano = 2024-05-01 |język = en}}</ref> (m.in. {{link-interwiki |OStatus |Q=Q720376}}, {{link-interwiki |ActivityPub |Q=Q40463886}} i {{link-interwiki |Diaspora Network |Q=Q251649}})<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Mastodon User Guide |url = http://web.archive.org/web/20170409030653/http://mastoguide.info/Pages/fedFAQ.html}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = microstatus |data dostępu = 2024-04-28 |opublikowany = microstatus |url = https://microstatus.org/ |język = en}}</ref>. Ponieważ sieć tę tworzą głównie osoby indywidualne i [[Organizacja non-profit|organizacje non-profit]], Fediwersum cechuje się brakiem reklam oraz szanowaniem prywatności użytkowników<ref>{{Cytuj |tytuł = Why growing your own services is a good idea! – Grow Your Own Services |data dostępu = 2024-05-03 |url = https://growyourown.services/why-growing-your-own-services-is-a-good-idea/ |język = en}}</ref>.
'''Fediwersum'''<ref>{{Cytuj |autor = Marta Andronik |tytuł = Co to jest Fediwersum? |data = 2020-05-16 |data dostępu = 2024-04-30 |opublikowany = www.benchmark.pl |url = https://www.benchmark.pl/aktualnosci/co-to-jest-fediwersum.html |archiwum = https://web.archive.org/web/20230409163931/https://www.benchmark.pl/aktualnosci/co-to-jest-fediwersum.html |zarchiwizowano = 2023-04-09 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Sylwia Błach |tytuł = Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! |data = 2024-03-22 |data dostępu = 2024-04-30 |opublikowany = Homo Digital |url = https://homodigital.pl/jak-polaczyc-konta-w-mediach-spolecznosciowych-aplikacja-threads-fediwersum/ |archiwum = https://homodigital.pl/jak-polaczyc-konta-w-mediach-spolecznosciowych-aplikacja-threads-fediwersum/ |zarchiwizowano = 2024-04-30 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Jak działa Fediwersum – |data = 2021-07-23 |data dostępu = 2024-04-30 |url = https://fediverse.pl/jak-dziala-fediwersum/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240430135414/https://fediverse.pl/jak-dziala-fediwersum/ |zarchiwizowano = 2024-04-30 |język = pl}}</ref> ([[Zbitka wyrazowa|zbitka słów]] ''federacja'' i ''uniwersum''<ref>{{Cytuj |tytuł = Definition of fediverse |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = PCMAG |url = https://www.pcmag.com/encyclopedia/term/fediverse |język = en}}</ref>) – wspólna nazwa wielu połączonych ze sobą [[Serwis społecznościowy|serwisów społecznościowych]] korzystających z ustandaryzowanych protokołów<ref>{{Cytuj |autor = David Pierce |tytuł = The fediverse, explained |data = 2024-02-07 |data dostępu = 2024-04-28 |opublikowany = The Verge |url = https://www.theverge.com/24063290/fediverse-explained-activitypub-social-media-open-protocol |archiwum = https://web.archive.org/web/20240501080533/https://www.theverge.com/24063290/fediverse-explained-activitypub-social-media-open-protocol |zarchiwizowano = 2024-05-01 |język = en}}</ref> (m.in. {{link-interwiki |OStatus |Q=Q720376}}, {{link-interwiki |ActivityPub |Q=Q40463886}} i {{link-interwiki |Diaspora Network |Q=Q251649}})<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Mastodon User Guide |url = http://web.archive.org/web/20170409030653/http://mastoguide.info/Pages/fedFAQ.html}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = microstatus |data dostępu = 2024-04-28 |opublikowany = microstatus |url = https://microstatus.org/ |język = en}}</ref>. Ponieważ sieć tę tworzą głównie osoby indywidualne i [[Organizacja non-profit|organizacje non-profit]], Fediwersum cechuje się brakiem reklam oraz szanowaniem prywatności użytkowników<ref>{{Cytuj |tytuł = Why growing your own services is a good idea! – Grow Your Own Services |data dostępu = 2024-05-03 |url = https://growyourown.services/why-growing-your-own-services-is-a-good-idea/ |język = en}}</ref>.

Pierwszy koncept sfederowanej sieci społecznościowej pojawił się w 2008 roku wraz z uruchomieniem projektu o nazwie Laconica (obecnie GNU Social)<ref name=":10">{{Cytuj |tytuł = Commits · zh/statusnet |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = GitHub |url = https://github.com/zh/statusnet |język = en}}</ref>. Obecnie najczęściej wykorzystywaną implementacją w całej sieci jest Mastodon<ref>{{Cytuj |tytuł = Fediverse Observer {{!}} Fediverse |data = 2024-06-02 |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20240602165944/https://fediverse.observer/dailystats}}</ref>.


== Działanie ==
== Działanie ==
Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona [[Centralizacja|centralizacji]] wokół dostawcy usługi<ref>{{Cytuj |tytuł = What is the Fediverse? Opportunities and Challenges |data dostępu = 2024-04-28 |opublikowany = Mondo Staffing Agency |url = https://mondo.com/insights/what-is-the-fediverse-opportunities-and-challenges/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240428150311/https://mondo.com/insights/what-is-the-fediverse-opportunities-and-challenges/ |zarchiwizowano = 2024-04-28 |język = en}}</ref>.
Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona [[Centralizacja|centralizacji]] wokół dostawcy usługi<ref>{{Cytuj |tytuł = What is the Fediverse? Opportunities and Challenges |data dostępu = 2024-04-28 |opublikowany = Mondo Staffing Agency |url = https://mondo.com/insights/what-is-the-fediverse-opportunities-and-challenges/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240428150311/https://mondo.com/insights/what-is-the-fediverse-opportunities-and-challenges/ |zarchiwizowano = 2024-04-28 |język = en}}</ref>.


Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych [[Instancja (programowanie)|instancji]]<ref name=":1" />. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku [[Poczta elektroniczna|e-maila]]. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z [[Gmail]]a do [[Proton Mail|ProtonMaila]] i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu<ref>{{Cytuj |tytuł = Co łączy Mastodona z e-mailem? – Mastodon Poradnik |data dostępu = 2024-04-24 |opublikowany = mastodon-poradnik.pl |url = https://mastodon-poradnik.pl/mastodon-a-email/}}</ref>. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. kbina) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania<ref>{{Cytuj |tytuł = Home {{!}} kbin.pub – Fediverse of content |data dostępu = 2024-04-28 |url = https://kbin.pub |język = pl en}}</ref>.
Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych [[Instancja (programowanie)|instancji]]<ref name=":1" />. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku [[Poczta elektroniczna|e-maila]]. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z [[Gmail]]a do [[Proton Mail|ProtonMaila]] i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu<ref>{{Cytuj |tytuł = Co łączy Mastodona z e-mailem? – Mastodon Poradnik |data dostępu = 2024-04-24 |opublikowany = mastodon-poradnik.pl |url = https://mastodon-poradnik.pl/mastodon-a-email/}}</ref>. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. kbina) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania<ref>{{Cytuj |tytuł = Home {{!}} kbin.pub – Fediverse of content |data dostępu = 2024-04-28 |url = https://kbin.pub |język = pl en}}</ref>.

Model działania Fediwersum ma jednocześnie swoje zalety oraz wady - zaletą jest to, że przejęcie kontroli nad całą siecią przez np. większą firmę technologiczną jest (przynajmniej w teorii) niemożliwe<ref>{{Cytuj |autor = Cindy Cohn and Rory Mir |tytuł = The Fediverse Could Be Awesome (If We Don’t Screw It Up) |data = 2022-11-16 |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = Electronic Frontier Foundation |url = https://www.eff.org/deeplinks/2022/11/fediverse-could-be-awesome-if-we-dont-screw-it |język = en}}</ref>, z kolei wadą jest to, że administratorzy mają kontrolę wyłącznie na utrzymywanych przez nich instancjach i to od ich dobrej woli zależy, jak skuteczna w praktyce będzie rozproszona moderacja<ref>{{Cytuj |tytuł = Toxicity in the Decentralized Web and the Potential for Model Sharing |s = 4 |arxiv = 2204.12709 |url = https://arxiv.org/pdf/2204.12709 |język = en}}</ref>.


Wiele aplikacji klienckich wspiera platformy oparte na ActivityPubie – należą do nich Tusky, Fedilab czy Pixeldroid<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! |data = 2022-08-05 |data dostępu = 2024-04-29 |opublikowany = Fundacja Internet. Czas działać! |url = https://www.internet-czas-dzialac.pl/co-zamiast-facebooka-i-instagrama-2022-fediverse/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240429161714/https://www.internet-czas-dzialac.pl/co-zamiast-facebooka-i-instagrama-2022-fediverse/ |zarchiwizowano = 2024-04-29 |język = pl}}</ref>.
Wiele aplikacji klienckich wspiera platformy oparte na ActivityPubie – należą do nich Tusky, Fedilab czy Pixeldroid<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! |data = 2022-08-05 |data dostępu = 2024-04-29 |opublikowany = Fundacja Internet. Czas działać! |url = https://www.internet-czas-dzialac.pl/co-zamiast-facebooka-i-instagrama-2022-fediverse/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240429161714/https://www.internet-czas-dzialac.pl/co-zamiast-facebooka-i-instagrama-2022-fediverse/ |zarchiwizowano = 2024-04-29 |język = pl}}</ref>.
Linia 13: Linia 17:


=== Wczesne implementacje ===
=== Wczesne implementacje ===
Koncept Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami formującymi tę sieć. Pierwszą znaną implementacją była [[StatusNet|Laconica]] (od 2009 roku nazywająca się [[StatusNet]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service |data = 2009-08-31 |data dostępu = 2024-04-29 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20090831073527/http://status.net/2009/08/28/laconica-is-now-statusnet/}}</ref>), wykorzystująca standard [[OpenMicroBlogging]]. W 2013 roku StatusNet został połączony z Free Social, w wyniku czego rozpoczęte zostały prace nad GNU Social<ref>{{Cytuj |autor = Matt Lee |tytuł = GNU social |data = 2013-06-08 |opublikowany = Free Software Foundation |url = https://archive.today/20130822051013/https://www.gnu.org/software/social/merge.html |język = en}}</ref>.
Koncept Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami formującymi tę sieć. Pierwszą znaną implementacją była [[StatusNet|Laconica]] (od 2009 roku nazywająca się [[StatusNet]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service |data = 2009-08-31 |data dostępu = 2024-04-29 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20090831073527/http://status.net/2009/08/28/laconica-is-now-statusnet/}}</ref>), uruchomiona w 2008 roku<ref name=":10" />. Wykorzystywała standard [[OpenMicroBlogging]]. W 2013 roku StatusNet został połączony z Free Social, w wyniku czego rozpoczęte zostały prace nad GNU Social<ref>{{Cytuj |autor = Matt Lee |tytuł = GNU social |data = 2013-06-08 |opublikowany = Free Software Foundation |url = https://archive.today/20130822051013/https://www.gnu.org/software/social/merge.html |język = en}}</ref>.


Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został napisany tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe jednostronnie – „od autorów do subskrybentów”<ref name=":6">{{Cytuj |autor = Evan Prodromou |tytuł = Understanding OStatus |data = 2010-03-07 |url = https://web.archive.org/web/20111226233854/http://status.net/2010/03/07/understanding-ostatus |język = en}}</ref>. W celu rozwiązania wad, przedstawiono nowy protokół – OStatus, mający zastąpić OMB. Łączył on cechy standardów takich jak {{link-interwiki|Salmon Protocol|Q=Q7405485}}, [[Atom (standard)|Atom]], {{link-interwiki|PubSubHubbub|Q=Q1062058}} i {{link-interwiki|ActivityStreams|Q=Q4677626}}. StatusNet jako pierwszy wprowadził obsługę nowego protokołu 3 marca 2010 roku, wraz z opublikowaniem wersji 0.9.0<ref name=":6" />.
Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został napisany tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe jednostronnie – „od autorów do subskrybentów”<ref name=":6">{{Cytuj |autor = Evan Prodromou |tytuł = Understanding OStatus |data = 2010-03-07 |url = https://web.archive.org/web/20111226233854/http://status.net/2010/03/07/understanding-ostatus |język = en}}</ref>. W celu rozwiązania wad, przedstawiono nowy protokół – OStatus, mający zastąpić OMB. Łączył on cechy standardów takich jak {{link-interwiki|Salmon Protocol|Q=Q7405485}}, [[Atom (standard)|Atom]], {{link-interwiki|PubSubHubbub|Q=Q1062058}} i {{link-interwiki|ActivityStreams|Q=Q4677626}}. StatusNet jako pierwszy wprowadził obsługę nowego protokołu 3 marca 2010 roku, wraz z opublikowaniem wersji 0.9.0<ref name=":6" />.

Wersja z 14:47, 25 cze 2024

Proponowane logo Fediwersum

Fediwersum[1][2][3] (zbitka słów federacja i uniwersum[4]) – wspólna nazwa wielu połączonych ze sobą serwisów społecznościowych korzystających z ustandaryzowanych protokołów[5] (m.in. OStatus(inne języki), ActivityPub(inne języki) i Diaspora Network(inne języki))[6][7]. Ponieważ sieć tę tworzą głównie osoby indywidualne i organizacje non-profit, Fediwersum cechuje się brakiem reklam oraz szanowaniem prywatności użytkowników[8].

Pierwszy koncept sfederowanej sieci społecznościowej pojawił się w 2008 roku wraz z uruchomieniem projektu o nazwie Laconica (obecnie GNU Social)[9]. Obecnie najczęściej wykorzystywaną implementacją w całej sieci jest Mastodon[10].

Działanie

Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona centralizacji wokół dostawcy usługi[11].

Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych instancji[6]. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku e-maila. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z Gmaila do ProtonMaila i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu[12]. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. kbina) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania[13].

Model działania Fediwersum ma jednocześnie swoje zalety oraz wady - zaletą jest to, że przejęcie kontroli nad całą siecią przez np. większą firmę technologiczną jest (przynajmniej w teorii) niemożliwe[14], z kolei wadą jest to, że administratorzy mają kontrolę wyłącznie na utrzymywanych przez nich instancjach i to od ich dobrej woli zależy, jak skuteczna w praktyce będzie rozproszona moderacja[15].

Wiele aplikacji klienckich wspiera platformy oparte na ActivityPubie – należą do nich Tusky, Fedilab czy Pixeldroid[16].

Historia

Schemat oprogramowań formujących Fediwersum z podziałem na protokoły, oznaczone odpowiednimi kolorami

Wczesne implementacje

Koncept Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami formującymi tę sieć. Pierwszą znaną implementacją była Laconica (od 2009 roku nazywająca się StatusNet[17]), uruchomiona w 2008 roku[9]. Wykorzystywała standard OpenMicroBlogging. W 2013 roku StatusNet został połączony z Free Social, w wyniku czego rozpoczęte zostały prace nad GNU Social[18].

Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został napisany tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe jednostronnie – „od autorów do subskrybentów”[19]. W celu rozwiązania wad, przedstawiono nowy protokół – OStatus, mający zastąpić OMB. Łączył on cechy standardów takich jak Salmon Protocol(inne języki), Atom, PubSubHubbub(inne języki) i ActivityStreams(inne języki). StatusNet jako pierwszy wprowadził obsługę nowego protokołu 3 marca 2010 roku, wraz z opublikowaniem wersji 0.9.0[19].

Obecnie

Mniej więcej w tym samym czasie, gdy OStatus zdobywał popularność, uruchomiono Diasporę, która korzystała z własnego protokołu do łączenia serwerów w jedną sieć. Dwa lata później Friendica opublikowała swoją integrację z Diaspora Network, zaś w 2016 roku uruchomiono Socialhome[20], wykorzystujący ActivityPub oraz Diaspora Network[21].

W 2013 roku OStatus został porzucony przez identi.ca na rzecz Pump.io[22][23]. Rok później powstała sekcja W3C, której zadaniem było wypracowanie standardu dla platform społecznościowych[24]. ActivityPub, który był sztandarowym projektem tej grupy, powstał na bazie protokołów tworzących Pump.io, nad którym całkowicie zaprzestano prac w 2022 roku[25]. Miał on służyć jako potencjalny następca OStatus[26].

W styczniu 2018 roku ActivityPub został ogłoszony zalecanym standardem W3C[27]. W założeniu miał on poprawić interoperacyjność całego Fediwersum, oraz wyprzeć protokoły takie jak OStatus czy Pump.io[28]. W 2019 roku wiele serwisów porzuciło wsparcie dla OStatus[29][30], gdzie wyjątkiem była Friendica wspierająca oprócz OStatus protokół Diaspora Network, oraz sama Diaspora[31].

W 2023 roku zaprezentowano mostek łączący protokoły ActivityPub oraz Matrix (będący protokołem ukierunkowanym na komunikatory internetowe) – Kazarma[32]. Premiera wersji testowej zaplanowana została na początek 2024 roku[33].

Serwisy w ramach Fediwersum

Większość członkowskich programów jest wolna i otwartoźródłowa oraz opiera się na ActivityPubie (choć np. Bluesky(inne języki)[34] i Nostr(inne języki)[35] są oparte na osobnych protokołach). Niektóre z nich to serwisy mikroblogowania wzorowane na Twitterze, a inne zbliżone są do Facebooka, Google+, Instagrama czy YouTube’a. Istnieją również serwisy służące do blogowania[36][37][38].

Nazwa oprogramowania Rodzaj ActivityPub(inne języki) OStatus(inne języki) Diaspora Network(inne języki)
diaspora* Mikroblogowanie Nie Nie Tak
Friendica (dawniej Mistpark) Makroblogowanie, grupy Tak Tak Tak
GNU Social(inne języki) (dawniej StatusNet) Makroblogowanie Tak Tak Nie
Ghost(inne języki) Blogowanie W trakcie[36] Nie Nie
Hubzilla(inne języki) Makroblogowanie Tak[39] Tak[40] Tak[39]
/kbin(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[41][42] Nie Nie
Lemmy(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[42][43][44] Nie Nie
Mastodon Mikroblogowanie Tak[45] Porzucone[46] Nie
Misskey(inne języki) Mikroblogowanie Tak Nie Nie
PeerTube Udostępnianie filmów Tak Nie Nie
Pixelfed Udostępnianie zdjęć Tak[47] Nie Nie
Pleroma(inne języki) Mikroblogowanie Tak[48] Porzucone[49] Nie
Snac Mikroblogowanie Tak[50] Nie Nie
Tumblr Blogowanie, mikroblogowanie W trakcie[51] Nie Nie
Threads Mikroblogowanie Częściowo[52] Nie Nie
WordPress Blogowanie Tak[53] Tak[54] Tak
WAFRN Blogowanie, mikroblogowanie Tak[55] Nie Nie
Write.as / WriteFreely(inne języki) Blogowanie Tak[37] Nie Nie

Rozpowszechnienie

W Polsce

Istnieje kilka polskojęzycznych instancji Mastodona z otwartą rejestracją[56].

Urząd Ochrony Danych Osobowych jest jedynym polskim organem administracji publicznej utrzymującym aktywne konto na Mastodonie[57][58] (stan na 25 czerwca 2024 roku). Znane polskie organizacje non-profit posiadające oficjalne konto w Fediwersum to Fundacja Panoptykon[59] oraz Sieć Obywatelska Watchdog Polska[58].

Sieci społecznościowe

W 2019 roku Gab zdecydował się na wsparcie ActivityPuba[60][61] poprzez stworzenie forka Mastodona[62][63], próbując ominąć blokadę aplikacji klienckich na Google Play i Apple App Store[64]. Eugen Rochko, założyciel Mastodona, w oświadczeniu przekazał, że „Mastodon jest stanowczo przeciwny pozostawianiu i monetyzowaniu zawartości rasistowskiej, jednocześnie ukrywając się za płaszczem wolności słowa”, i że „wiele instancji w Fediwersum podjęło decyzję o zablokowaniu wszelkich interakcji z Gabem”. W odpowiedzi, Gab bez większego rozgłosu wycofał wsparcie dla protokołu w 2020 roku[65].

Po przejęciu Twittera przez Elona Muska dnia 28 października 2022 roku[66][67], wiele komercyjnych platform takich jak Instagram (za sprawą Threads)[68], Tumblr[69] czy Flipboard(inne języki)[70] zadeklarowało wsparcie dla protokołu ActivityPub. Przez pewien czas spekulowano o porzuceniu przez Tumblr planów na wsparcie ActivityPuba, ale po sesji AMA, która miała miejsce tuż po wycieku informacji o reorganizacji zespołu pracującego nad serwisem, okazało się, że „prace dalej trwają”[71]. Termin oficjalnego wdrożenia jest dalej nieznany.

Szerokim echem odbiła się zapowiedź dołączenia Instagrama do Fediwersum. Wywołała ona rozległą reakcję administratorów serwerów zwaną Fedipact[72][73][74][75] w obawie przed brakiem moderacji treści homo- oraz transfobicznych[76][77] oraz zdominowaniem protokołu ActivityPub metodą embrace, extend, extinguish (przyjąć, rozszerzyć, przejąć)[78]. W grudniu 2023 roku niektóre konta pochodzące od zarządzających platformą Threads zaczęły się federować z resztą Fediwersum w ramach testu protokołu ActivityPub – byli to między innymi Mark Zuckerberg oraz Adam Mosseri[79]. W styczniu 2024 roku opublikowano plan stopniowego uruchamiania kolejnych powiązanych funkcji[80], a w marcu uruchomiono wersję testową federacji w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Japonii[81][82]. Jako pierwszy prezydent USA, 2 kwietnia 2024 roku Joe Biden aktywował federację na swoim profilu na Threads, stając się dostępnym w Fediwersum[83].

Flickr zapowiedział decyzję wsparcia Fediwersum[84], choć od tego czasu prawdopodobnie wycofał się z niej lub wstrzymał prace nad wsparciem odpowiedniego protokołu[85].

Portal Minds(inne języki) dodał wsparcie dla protokołu ActivityPub w 2023 roku[86].

Systemy zarządzania treścią (CMS)

Jedną z pierwszych implementacji ActivityPuba skupionych wokół zarządzania treścią jest WriteFreely, powstała w 2018 roku[37][87]. 23 lutego 2019 roku opublikowano podobną integrację dla Drupala[88].

W marcu 2023 roku wtyczka do Wordpressa służąca do przekazywania komentarzy między blogiem a resztą Fediwersum została wykupiona przez Automattic[89], a aktualizacja do niej udostępniona w październiku tego samego roku[38]. W kwietniu 2024 roku Ghost zapowiedział wsparcie dla protokołu ActivityPub[36][90], tym samym realizując wieloletni postulat społeczności[91].

The Verge oraz 404 Media(inne języki) mają w planach dodać wsparcie dla protokołu ActivityPub, ze względu na coraz mniejszą ilość ruchu pochodzącego z platform Facebooka czy Twittera[92]. Strona 404 Media(inne języki), ze względu na to, że jest oparta na Ghoście, planuje uruchomienie federacji tak szybko, jak tylko pojawi się odpowiednia opcja[92].

Przypisy

  1. ↑ Marta Andronik, Co to jest Fediwersum? [online], www.benchmark.pl, 16 maja 2020 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-09] (pol.).
  2. ↑ Sylwia Błach, Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! [online], Homo Digital, 22 marca 2024 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
  3. ↑ Jak działa Fediwersum – [online], 23 lipca 2021 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
  4. ↑ Definition of fediverse [online], PCMAG [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  5. ↑ David Pierce, The fediverse, explained [online], The Verge, 7 lutego 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-01] (ang.).
  6. ↑ a b Mastodon User Guide [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-09].
  7. ↑ microstatus [online], microstatus [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  8. ↑ Why growing your own services is a good idea! – Grow Your Own Services [online] [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  9. ↑ a b Commits · zh/statusnet [online], GitHub [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  10. ↑ Fediverse Observer | Fediverse [online], web.archive.org, 2 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-02].
  11. ↑ What is the Fediverse? Opportunities and Challenges [online], Mondo Staffing Agency [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-28] (ang.).
  12. ↑ Co łączy Mastodona z e-mailem? – Mastodon Poradnik [online], mastodon-poradnik.pl [dostęp 2024-04-24].
  13. ↑ Home | kbin.pub – Fediverse of content [online] [dostęp 2024-04-28] (pol. • ang.).
  14. ↑ Cindy Cohn and Rory Mir, The Fediverse Could Be Awesome (If We Don’t Screw It Up) [online], Electronic Frontier Foundation, 16 listopada 2022 [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  15. ↑ Toxicity in the Decentralized Web and the Potential for Model Sharing, „{{{czasopismo}}}”, s. 4, arXiv:2204.12709 (ang.).
  16. ↑ Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! [online], Fundacja Internet. Czas działać!, 5 sierpnia 2022 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29] (pol.).
  17. ↑ Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service [online], web.archive.org, 31 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31].
  18. ↑ Matt Lee, GNU social [online], Free Software Foundation, 8 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-08-22] (ang.).
  19. ↑ a b Evan Prodromou, Understanding OStatus [online], 7 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-12-26] (ang.).
  20. ↑ Sean Tilley, A quick guide to The Free Network [online], We Distribute, 24 września 2017 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  21. ↑ Socialhome HQ, Federation Socialhome federates using the #Activi… [online], Socialhome [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  22. ↑ StatusNet, Identi.ca, and transitioning to pump.io [LWN.net] [online], lwn.net [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-01] (ang.).
  23. ↑ Bryan Behrenshausen, pump.io: the decentralized social network that’s really fun | Opensource.com [online], opensource.com [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  24. ↑ Social networking built into the Web? W3C gives it a go [online], CNET [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02] (ang.).
  25. ↑ Commits · pump-io/pump.io [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  26. ↑ Sandstorm And The Social Web [online], web.archive.org, 30 października 2020 [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-30].
  27. ↑ Victory for libre networks: ActivityPub is now a W3C recommended standard – Free Software Foundation – Working together for free software [online], www.fsf.org [dostęp 2024-04-29].
  28. ↑ Pleroma Encyclical: ActivityPub [online], blog.soykaf.com, 10 lutego 2018 [dostęp 2024-05-01] (ang.).
  29. ↑ Remove OStatus-related code · Issue #10740 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  30. ↑ Mastodon 3.0 [online], Mastodon Blog, 11 października 2019 [dostęp 2024-04-29].
  31. ↑ diaspora* federation protocol [online], diaspora.github.io [dostęp 2024-05-02].
  32. ↑ Bridging ActivityPub with Kazarma [online], archive.fosdem.org [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  33. ↑ Kazarma – Technostructures [online] [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  34. ↑ Bluesky: An Open Social Web [online], Bluesky [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  35. ↑ Mastodon vs Nostr [online], nostr.com [dostęp 2024-04-24].
  36. ↑ a b c Building ActivityPub [online], Building ActivityPub [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  37. ↑ a b c About Write Freely [online], writefreely.org [dostęp 2022-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-21] (ang.).
  38. ↑ a b Engage a Wider Audience With ActivityPub on WordPress.com [online], WordPress.com News, 11 października 2023 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  39. ↑ a b Pomoc: Member_guide [online], hubzilla.org [dostęp 2022-12-14].
  40. ↑ Files · master · hubzilla / addons · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  41. ↑ Kbin, kbin-core [online], Codeberg.org [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  42. ↑ a b Lemmy and Kbin: The Best Reddit Alternatives? [online], PCMAG [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  43. ↑ Commits · LemmyNet/lemmy [online], GitHub [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  44. ↑ NLnet; Lemmy [online], nlnet.nl [dostęp 2023-07-06].
  45. ↑ ActivityPub – Mastodon documentation [online], docs.joinmastodon.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  46. ↑ Release v3.0.0 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  47. ↑ Pixelfed – Decentralized social media [online], Pixelfed [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  48. ↑ The Big Pleroma and Fediverse FAQ Part 1 – Beginner Questions [online], pleroma.social [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  49. ↑ ostatus removal (!1854) · Merge requests · Pleroma / pleroma · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  50. ↑ k, snac2 [online], Codeberg.org [dostęp 2024-06-25] (pol.).
  51. ↑ Sarah Perez, Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  52. ↑ Emma Roth, Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  53. ↑ Matthias Pfefferle, ActivityPub [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  54. ↑ Matthias Pfefferle, OStatus [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  55. ↑ Gabriel Amador García, gabboman/wafrn [online], 21 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25].
  56. ↑ Servers [online], joinmastodon.org [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-25] (ang.), należy wybrać w filtrze języka "Polski".
  57. ↑ Aktualności – UODO [online], uodo.gov.pl [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  58. ↑ a b Redakcja, Jesteśmy na Mastodonie i Was też zapraszamy! [online], Sieć Obywatelska Watchdog, 4 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  59. ↑ Zapraszamy do Fediwersu! | Fundacja Panoptykon [online], panoptykon.org, 23 marca 2023 [dostęp 2024-06-25] (pol.).
  60. ↑ Gab is decentralizing, raising $10 million in Series A powered by bitcoin [online], Yahoo Finance, 11 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  61. ↑ Decentralized Social Networks vs. The Trolls [online], SocialHub, 30 września 2020 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  62. ↑ Michael J. Tsai, Michael Tsai – Blog – Gab Will Become a Mastodon Fork [online] [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  63. ↑ Gab switches to Mastodon’s code [online], Mastodon Blog, 4 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29].
  64. ↑ Adi Robertson, How the biggest decentralized social network is dealing with its Nazi problem [online], The Verge, 12 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  65. ↑ Gab quietly dumps experiment with decentralisation: just another Web 2.0 site now [online], PeakD [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29] (ang.).
  66. ↑ Faiz Siddiqui, Elizabeth Dwoskin, Elon Musk acquires Twitter and fires top executives, „The Washington Post”, 28 października 2022, ISSN 0190-8286 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  67. ↑ Polsat News, Elon Musk przejął Twittera. Zaczął od zwolnień – Polsat News [online], polsatnews.pl, 28 października 2022 [dostęp 2024-05-02] (pol.).
  68. ↑ Instagram Announces New Text App | Instagram Blog [online], about.instagram.com [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  69. ↑ Sarah Perez, Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  70. ↑ Mike McCue, Flipboard Begins to Federate [online], Flipboard, 18 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  71. ↑ Sarah Perez, Tumblr’s ‘fediverse’ integration is still being worked on, says owner and Automattic CEO Matt Mullenweg [online], TechCrunch, 11 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  72. ↑ 🖤 ANTI-META FEDI PACT 🖤 [online], fedipact.online [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-22] (ang.).
  73. ↑ #Fedipact – The instances blocking Zuckerberg’s Threads.net [online], fedipact.veganism.social [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-22] (ang.).
  74. ↑ Sean Tilley, FediPact is an Organized Effort to Block Meta’s ActivityPub Platform [online], We Distribute, 20 czerwca 2023 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-19] (ang.).
  75. ↑ Gregory Barber, Meta’s Threads Could Make – or Break – the Fediverse, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-19] (ang.).
  76. ↑ Report – Unsafe: Meta Fails to Moderate Extreme Anti-trans Hate Across Facebook, Instagram, and Threads | GLAAD [online], glaad.org, 25 marca 2024 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-28] (ang.).
  77. ↑ Ethan Collier, Meta is still allowing misinformation and hate speech to proliferate on Threads [online], Media Matters for America, 21 lipca 2023 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-24] (ang.).
  78. ↑ Lukas Rosenstock’s Blog [online], lukasrosenstock.net [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-24] (ang.).
  79. ↑ Wes Davis, Threads is officially starting to test ActivityPub integration [online], The Verge, 13 grudnia 2023 [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-05] (ang.).
  80. ↑ How Threads will integrate with the Fediverse – plasticbag.org [online], 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  81. ↑ @zuck • We’re making progress integrating Threads into the fediverse and launching a beta in a few countr... • Threads [online], web.archive.org, 4 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-04].
  82. ↑ Emma Roth, Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-18] (ang.).
  83. ↑ Wes Davis, President Biden is now posting into the fediverse [online], The Verge, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-13] (ang.).
  84. ↑ Corbin Davenport, Tumblr and Flickr Might Join Mastodon’s „Fediverse” Network [online], How-To Geek, 25 listopada 2022 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2023-07-18] (ang.).
  85. ↑ Flickr: The Help Forum: ActivityPub/Mastodon support status [online], www.flickr.com [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-03] (ang.).
  86. ↑ ActivityPub | Minds Docs [online], developers.minds.com, 29 sierpnia 2023 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-29] (ang.).
  87. ↑ Release v0.1 · writefreely/writefreely [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-03] (ang.).
  88. ↑ ActivityPub [online], Drupal.org, 23 lutego 2019 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  89. ↑ Making the Social Web a Better Place: ActivityPub for WordPress Joins the Automattic Family [online], WordPress.com News, 17 marca 2023 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-31] (ang.).
  90. ↑ Nilay Patel, Newsletter platform Ghost adopts ActivityPub to ‘bring back the open web’ [online], The Verge, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-14] (ang.).
  91. ↑ Federate over ActivityPub [online], Ghost Forum, 13 lipca 2018 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-21] (ang.).
  92. ↑ a b Sara Guaglione, Why publishers are preparing to federate their sites [online], Digiday, 24 maja 2024 [dostęp 2024-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-25] (ang.).

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fediwersum&oldid=74096820”