Małżeństwo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Siergiej89 (dyskusja | edycje) m poligamia? to moze powinno być "kobiet i mężczyzn"? albo uwzględniamy wszystkie czynniki albo kierujemy sie najpowszechniejszym modelem... WP:NPOV |
m Taka formuła wynika z zastosowanego źródła (encyklopedia Britannica). Na en-wiki nawet taka postać pierwszego zdania jest "nie do zaakceptowania" ze względu na użycie słów "mężczyzna" i "kobieta", drobne redakcyjne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{inne znaczenia}} |
{{inne znaczenia}} |
||
[[Plik:Anillos.jpg|thumb|[[Obrączka ślubna|Obrączki ślubne]] stanowią symbol małżeństwa]] |
[[Plik:Anillos.jpg|thumb|[[Obrączka ślubna|Obrączki ślubne]] stanowią symbol małżeństwa]] |
||
'''Małżeństwo''' – związek |
'''Małżeństwo''' – związek [[Osoba fizyczna|osób]], zazwyczaj kobiety i mężczyzny, zatwierdzony [[Prawo|prawnie]] i [[Społeczeństwo|społecznie]], regulowany prawami, zasadami, obyczajami, przekonaniami i postawami, określającymi przywileje i obowiązki partnerów oraz status ich potomstwa (jeżeli jest). Być może w największym stopniu małżeństwo jest związane z prokreacją, opieką nad [[dziecko (rodzina)|dziećmi]], ich [[wychowanie]]m i [[Socjalizacja|socjalizacją]] oraz regulacją stopnia [[Pokrewieństwo|pokrewieństwa]]{{r|BEN|MWD|PWN|SJP}}. Związek taki zazwyczaj potwierdzony jest przez [[ślub]] uznający strony zawierające małżeństwo za [[Małżonkowie|małżonków]]. Małżeństwo niesie za sobą skutki prawne określone [[Prawo małżeńskie|prawem małżeńskim]]. |
||
W [[Cywilizacja zachodnia|cywilizacji zachodniej]] ugruntowane jest małżeństwo [[Monogamia|monogamiczne]] [[Kobieta|kobiety]] i [[Mężczyzna|mężczyzny]]. Należy jednak zaznaczyć, że [[Tradycja|tradycyjne]] znaczenie małżeństwa w zasięgu niektórych [[Kultura|kultur]] czy [[Religia|religii]] obejmowało bądź nadal obejmuje również [[Poligynia|poligynię]]. Niektóre grupy etniczne akceptują [[Poliandria|poliandrię]]. Współcześnie, [[System prawa|systemy prawa]] szeregu państw lub też inne [[Jurysdykcja|jurysdykcje]] zezwalają na zawarcie lub tylko uznają [[małżeństwo osób tej samej płci]], a niektóre słowniki [[język angielski|języka angielskiego]] wprowadziły drugie znaczenie pojęcia "małżeństwo" – małżeństwo jednopłciowe{{r|MWD|WND|SLA}}. |
W [[Cywilizacja zachodnia|cywilizacji zachodniej]] ugruntowane jest małżeństwo [[Monogamia|monogamiczne]] [[Kobieta|kobiety]] i [[Mężczyzna|mężczyzny]]. Należy jednak zaznaczyć, że [[Tradycja|tradycyjne]] znaczenie małżeństwa w zasięgu niektórych [[Kultura|kultur]] czy [[Religia|religii]] obejmowało bądź nadal obejmuje również [[Poligynia|poligynię]]. Niektóre grupy etniczne akceptują [[Poliandria|poliandrię]]. Współcześnie, [[System prawa|systemy prawa]] szeregu państw lub też inne [[Jurysdykcja|jurysdykcje]] zezwalają na zawarcie lub tylko uznają [[małżeństwo osób tej samej płci]], a niektóre słowniki [[język angielski|języka angielskiego]] wprowadziły drugie znaczenie pojęcia "małżeństwo" – małżeństwo jednopłciowe{{r|MWD|WND|SLA}}. |
||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
Jedna z hipotez omawiających [[Etymologia|etymologię]] słowa "małżeństwo" wskazuje, że wywodzi się od słowa ''małżonka'', ściślej – od wcześniej już używanego wyrazu ''małżona'' o znaczeniu "żona pojęta uroczyście na mal", w którym mal- wywodzi się od starogermańskiego māl lub mahal oznaczającego "umowę, kontrakt". Drugi człon – žona – ma już charakter słowiański. Polszczyzna przejęła wyraz ''małżonka'' prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku z języka staroczeskiego – ''malženka'', zdrobnienie od ''malžena'' czyli "ślubna żona". Z pierwszej połowy XVI wieku pochodzą dokumenty używające słowa ''małżonek'' (sporadycznie: ''małżon'') utworzonego od [[leksem]]u ''małżonka''. Natomiast słowo ''małżeństwo'' pojawia się wcześniej, bo już w pierwszej połowie XV wieku, prawdopodobnie też na wzór staroczeskiego ''malženstvo''. Inna hipoteza zakłada, iż podstawą etymologiczną omawianego słowa był staroniemiecki leksem ''ge-mahelo'' (obecnie ''gemahl'') – ''małżonek'', przejęty przez Słowian bez nagłosowego ge-. |
Jedna z hipotez omawiających [[Etymologia|etymologię]] słowa "małżeństwo" wskazuje, że wywodzi się od słowa ''małżonka'', ściślej – od wcześniej już używanego wyrazu ''małżona'' o znaczeniu "żona pojęta uroczyście na mal", w którym mal- wywodzi się od starogermańskiego māl lub mahal oznaczającego "umowę, kontrakt". Drugi człon – žona – ma już charakter słowiański. Polszczyzna przejęła wyraz ''małżonka'' prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku z języka staroczeskiego – ''malženka'', zdrobnienie od ''malžena'' czyli "ślubna żona". Z pierwszej połowy XVI wieku pochodzą dokumenty używające słowa ''małżonek'' (sporadycznie: ''małżon'') utworzonego od [[leksem]]u ''małżonka''. Natomiast słowo ''małżeństwo'' pojawia się wcześniej, bo już w pierwszej połowie XV wieku, prawdopodobnie też na wzór staroczeskiego ''malženstvo''. Inna hipoteza zakłada, iż podstawą etymologiczną omawianego słowa był staroniemiecki leksem ''ge-mahelo'' (obecnie ''gemahl'') – ''małżonek'', przejęty przez Słowian bez nagłosowego ge-. |
||
== |
== Główne aspekty małżeństwa == |
||
W opisie encyklopedycznym małżeństwa |
W opisie encyklopedycznym małżeństwa można wyróżnić trzy główne [[wikt:aspekt|aspekty]]: [[prawo|prawny]], [[społeczeństwo|społeczny]] i [[religia|religijny]]. |
||
Aspekty posługują się odrębnymi [[definicja]]mi małżeństwa. |
Aspekty posługują się odrębnymi [[definicja]]mi małżeństwa. |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
==== Judaizm ==== |
==== Judaizm ==== |
||
: ''Ideałem żydowskim jest małżeństwo monogamiczne, chociaż Biblia i Talmud nie wykluczają poligamii. W starożytności |
: ''Ideałem żydowskim jest małżeństwo monogamiczne, chociaż Biblia i Talmud nie wykluczają poligamii. W starożytności status mężczyzny i kobiety w małżeństwie był zbliżony do ustalonego w Kodeksie Hammurabiego. Rodzina miała wyraźny charakter patriarchalny.'' |
||
{{Osobny artykuł|Małżeństwo w judaizmie}} |
{{Osobny artykuł|Małżeństwo w judaizmie}} |
||
Wersja z 13:09, 3 cze 2013
Małżeństwo – związek osób, zazwyczaj kobiety i mężczyzny, zatwierdzony prawnie i społecznie, regulowany prawami, zasadami, obyczajami, przekonaniami i postawami, określającymi przywileje i obowiązki partnerów oraz status ich potomstwa (jeżeli jest). Być może w największym stopniu małżeństwo jest związane z prokreacją, opieką nad dziećmi, ich wychowaniem i socjalizacją oraz regulacją stopnia pokrewieństwa[1][2][3][4]. Związek taki zazwyczaj potwierdzony jest przez ślub uznający strony zawierające małżeństwo za małżonków. Małżeństwo niesie za sobą skutki prawne określone prawem małżeńskim.
W cywilizacji zachodniej ugruntowane jest małżeństwo monogamiczne kobiety i mężczyzny. Należy jednak zaznaczyć, że tradycyjne znaczenie małżeństwa w zasięgu niektórych kultur czy religii obejmowało bądź nadal obejmuje również poligynię. Niektóre grupy etniczne akceptują poliandrię. Współcześnie, systemy prawa szeregu państw lub też inne jurysdykcje zezwalają na zawarcie lub tylko uznają małżeństwo osób tej samej płci, a niektóre słowniki języka angielskiego wprowadziły drugie znaczenie pojęcia "małżeństwo" – małżeństwo jednopłciowe[2][5][6].
Etymologia
Jedna z hipotez omawiających etymologię słowa "małżeństwo" wskazuje, że wywodzi się od słowa małżonka, ściślej – od wcześniej już używanego wyrazu małżona o znaczeniu "żona pojęta uroczyście na mal", w którym mal- wywodzi się od starogermańskiego māl lub mahal oznaczającego "umowę, kontrakt". Drugi człon – žona – ma już charakter słowiański. Polszczyzna przejęła wyraz małżonka prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku z języka staroczeskiego – malženka, zdrobnienie od malžena czyli "ślubna żona". Z pierwszej połowy XVI wieku pochodzą dokumenty używające słowa małżonek (sporadycznie: małżon) utworzonego od leksemu małżonka. Natomiast słowo małżeństwo pojawia się wcześniej, bo już w pierwszej połowie XV wieku, prawdopodobnie też na wzór staroczeskiego malženstvo. Inna hipoteza zakłada, iż podstawą etymologiczną omawianego słowa był staroniemiecki leksem ge-mahelo (obecnie gemahl) – małżonek, przejęty przez Słowian bez nagłosowego ge-.
Główne aspekty małżeństwa
W opisie encyklopedycznym małżeństwa można wyróżnić trzy główne aspekty: prawny, społeczny i religijny.
Aspekty posługują się odrębnymi definicjami małżeństwa.
Aspekt prawny
- Prawo małżeńskie stanowi zbiór przepisów prawnych regulujących rozpoczęcie, kontynuację i ważność małżeństwa. Małżeństwo jest prawomocnym związkiem zazwyczaj między jednym mężczyzną i jedną kobietą. Począwszy od Holandii w 2001 roku pewna liczba państw jak również kilka amerykańskich stanów uprawomocniły także małżeństwo osób tej samej płci. Ponadto niektóre systemy prawne (np. w kilku krajach europejskich i kilku stanach USA) wprowadziły rejestrowany związek partnerski (partnerstwo domowe), który zapewnia parze osób tej samej płci wiele takich samych praw i obowiązków, jak parze małżeńskiej.
Aspekt społeczny
- Umowa zawierana w obliczu społeczności lub jej reprezentanta, przez co najmniej dwie osoby, zazwyczaj kobietę i mężczyznę, która przede wszystkim sankcjonuje relacje seksualne małżonków i legitymizuje ich dzieci.
Aspekt religijny
Chrześcijaństwo
- Doktryny: katolicka i prawosławna uznają w małżeństwie jeden z sakramentów, a protestantyzm – święte przymierze zawierane na mocy ustanowienia Bożego pomiędzy jedną kobietą i jednym mężczyzną.
Islam
- Nauka Mahometa pogłębiła istotę i treść związku małżeńskiego jako formy współżycia mężczyzny z kobietą, która przedtem oparta była tylko na prokreacji jako jedynym celu. Przyczyniła się do ochrony kobiety bardziej niż miało to miejsce kiedykolwiek przedtem – wymaga od męża szacunku dla kobiety i utrudnia mu rozwód.
Judaizm
- Ideałem żydowskim jest małżeństwo monogamiczne, chociaż Biblia i Talmud nie wykluczają poligamii. W starożytności status mężczyzny i kobiety w małżeństwie był zbliżony do ustalonego w Kodeksie Hammurabiego. Rodzina miała wyraźny charakter patriarchalny.
Zobacz też
- ↑ marriage. britannica.com. [dostęp 2012-12-04]. Cytat: małżeństwo, związek zatwierdzony prawnie i społecznie, zazwyczaj między mężczyzną i kobietą, regulowany prawami, zasadami, obyczajami, przekonaniami i postawami, określającymi przywileje i obowiązki partnerów oraz status ich potomstwa (jeżeli jest). W różnych społeczeństwach i kulturach małżeństwu powszechnie przypisuje się regulację wielu podstawowych funkcji społecznych i osobistych, takich jak zaspokojenie potrzeby seksualnej, podział zatrudnienia między płciami, produkcja i konsumpcja dóbr czy zaspokajanie indywidualnej potrzeby uczucia, własnej wartości i koleżeństwa. Być może w największym stopniu związane jest z prokreacją, opieką nad dziećmi, ich wychowaniem i socjalizacją oraz regulacją stopnia pokrewieństwa. Na przestrzeni wieków, małżeństwa przyjmowały różne formy.)
- ↑ a b marriage. merriam-webster.com. [dostęp 2012-12-04]. Cytat: małżeństwo, (1) stan zjednoczenia z osobą płci przeciwnej jako mąż lub żona w zgodnych i umownych stosunkach regulowanych przez prawo (2) stan zjednoczenia z osobą tej samej płci w relacji podobnej do tradycyjnego małżeństwa
- ↑ małżeństwo, prawo. encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2012-12-04].
- ↑ małżeństwo. sjp.pwn.pl. [dostęp 2012-12-04].
- ↑ Bob Unruh: Słownik Webster'a redefiniuje pojęcie małżeństwa. wnd.com, 17-03-2009. Cytat: W ostatnich latach, nowe znaczenie określenia "małżeństwo" pojawia się często w wielu uznanych publikacjach, a zwrotów w rodzaju "małżeństwo jednopłciowe" lub "małżeństwo gejowskie" używają obie strony polemik. Wystarczyło tylko dołączyć nowe znaczenie aby zapewnić naszym czytelnikom dokładne informacje odnośnie wszystkich bieżących zastosowań tego słowa. napisała Kory Stamper. (współpracownik wydawnictwa Merriam-Webster)
- ↑ Daniel Redman: Webster daje swoje błogosławieństwo. slate.com, 7-04-2009. Cytat: W najnowszych swoich wydaniach słowniki zmieniły nastawienie do problemu, choć jeszcze niedawno nikt zdawał się go nie dostrzegać. Słowniki takie jak: "American Heritage", "Black's Law", "Oxford English" i "Merriam-Webster" dodały związki osób tej samej płci do definicji małżeństwa. Prawicowa strona internetowa WorldNetDaily (wnd.com), ustosunkowując się do decyzji wydawnictwa Merriam-Webster, napisała, że w słowniku "rozwiązano problem" w kwestii małżeństw homoseksualnych, stosując tradycyjne określenie wobec "duetów tej samej płci".
Bibliografia
- Duran Bell: Defining Marriage and Legitimacy. University of California, Irvine.
- Andrzej Bańkowski: Etymologiczny słownik języka polskiego. PWN, 2000. ISBN 83-01-13019-9.
- Krystyna Długosz-Kurczabowa: Nowy słownik etymologiczny języka polskiego. PWN, 2003. ISBN 83-01-14008-9.