Amen

Amen (z hebr. אמן amen - "na pewno", "wierność", od rdzenia amint - był mocny ) - judaistyczna i chrześcijańska uroczysta formuła kończąca i zarazem potwierdzająca modlitwę lub hymn.

Na Bliskim Wschodzie termin ten pierwotnie oznaczał potwierdzenie przysięgi żołnierskiej (Asyria) - odpowiednik dzisiejszego "tak jest", "rozkaz" lub "wykonam". Jego wypowiedzenie po wysłuchaniu modlitw i błogosławieństw zastępowało ich odmówienie - w starożytności niewiele osób znało modlitwy na pamięć.

Amen w Starym Testamencie

Przeważnie słowo "amen" występuje w Starym Testamencie w kontekście sakralno-kultowym, oznacza odpowiedź na słowo Boże, Boże obietnice, groźby itp. (Pwt 27, 15-26; Jr 11,5). Czasem też jest odpowiedzią jednostki lub wspólnoty na doksologię (1 Krn 16,36; Ne 8,6). W obu przypadkach oznacza żywe potwierdzenie.

W Księdze Powtórzonego Prawa 27:16-26 znajdujemy wiele oświadczeń Lewitów, na które ludzie odpowiadają amen. Księga Kronik I (16,36) wskazuje na to, że w czasach Króla Dawida, drugiego króla Izraela, 1000 lat p.n.e.), ludzie odpowiadali amen, gdy słyszeli błogosławieństwo: "Niech będzie błogosławiony Pan, Bóg Izraela teraz i na wieki."

Dwoistość znaczenia słowa Amen zanikła całkowicie w przekładach - Septuaginta i Wulgata tłumaczą słowo amen przez tryb życzący (gr. genoito, łac. fiat - niech się stanie). Septuaginta zachowuje jednak hebrajską postać słowa "amen" gdy stanowi ono aklamację liturgiczną (np. Ne 5,13).

Nie całkiem jasny jest fragment Iz 65,16, w którym zostało użyte wyrażenie "Bóg Amen" - począwszy od Septuaginty, tłumaczy się ten fragment najczęściej wyrażeniem "prawdziwy Bóg" lub "wierny Bóg".

Amen w Nowym Testamencie

W Nowym Testamencie jest użyte, jako imię Jezusa:

"Aniołowi Kościoła w Laodycei napisz: To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny, Początek stworzenia Bożego" (Ap 3:14)

Amen w judaizmie

Mędrcy Talmudu dostrzegają wielkie znaczenie tego słowa. Rabbi Hanina wskazuje na to, że trzy litery, z których zbudowane jest amen (EMN) są pierwszymi literami El Melech Neeman ("Bóg, Król Prawdziwy"). W ten sposób amen stanowi potwierdzenie Boskiego Królestwa. (Szabbat 119b).

Halacha (prawo żydowskie) mówi, że każdy, kto słyszy kogoś innego, wymawiającego błogosławieństwo, powinien odpowiedzieć na zakończenie amen (OH 215:2, 124:6).

Inne odpowiedzi w modlitwie

Amen nie jest jedyną odpowiedzią w modlitwie żydowskiej. Inną jest BARUCH HU UWARUCH SZMO ("Błogosławiony jest On i błogosławione jest Jego Imię!"). To właściwa odpowiedź, gdy słyszy się imię Boga (Adonaj), jako początek błogosławieństwa BARUCH ATA ADONAJ (OH 124:5).

Dużo wersów kończy się HALLELUJA ("Chwalmy Pana"). W czasach Świątyni to słowo było odpowiedzią społeczności na każde zdanie Hallel (psalmów pochwalnych). Krótka odpowiedź jest szanującą czas formą modlitwy, która daje możliwość bycia w pełni jej uczestnikiem. Ma to swoje źródła w modlitwie w Świątyni i zostało przeniesione do synagogi. W naszych czasach krótka odpowiedź jest często traktowana jako mało znacząca. Wydaje się, że powinien być przywrócony jej właściwy status.

Słowo Amen pochodzi z Egiptu od kultu boga Amen-Ra, którego imieniem kończyły się wszystkie modlitwy. Był to bóg przedstawiany jako baran lub człowiek z głową barana na którym wzorowali się Żydzi wymyślając swojego boga.

Bibliografia

• Rabbi Hayim Halevy Donin, To be a Jew, USA 1991