Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/październik
Rocznice
1 października 2024
1 października: imieniny obchodzą m.in.: Ariel, Danuta i Teresa; dzień niepodległości Cypru, Nigerii i Tuvalu
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1684 – zmarł francuski poeta i dramatopisarz Pierre Corneille (na portrecie), twórca tragedii klasycystycznej, autor tragikomedii Cyd, która przyniosła mu dużą popularność, członek Akademii Francuskiej
- 1754 – urodził się cesarz Rosji Paweł I Romanow, wielki mistrz Zakonu Maltańskiego
- 1924 – urodzili się: William H. Rehnquist, prezes Sądu Najwyższego USA w latach 1986–2005, oraz amerykański polityk Jimmy Carter, 39. prezydent USA, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
- 1944 –
62. dzień powstania warszawskiego: tymczasowe zawieszenie broni, Śródmieście opuściło 8 tys. osób, gdy liczbę ludności podlegającej ewakuacji strona niemiecka oszacowała na 200-250 tys.; po upadku Mokotowa i Żoliborza generał Komorowski ps. „Bór” zapowiedział wszczęcie rozmów kapitulacyjnych, do prowadzenia negocjacji zostali wyznaczeni Kazimierz Iranek-Osmecki ps. „Jarecki”, Zygmunt Dobrowolski ps. „Zyndram” i Franciszek Herman ps. „Bogusławski” – więcej w kalendarium - 1964 – otwarcie pierwszej na świecie linii kolei dużych prędkości – Shinkansen (na zdjęciu)
- 1994 – powstało World Wide Web Consortium, instytucja standaryzująca WWW
3 października 2024
3 października: imieniny obchodzą m.in.: Irmgarda, Ewalda i Ewald; trwa Rosz Haszana (Święto Trąbek)
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.png)
- 1574 – wojna osiemdziesięcioletnia: wojska hiszpańskie zakończyły nieudane oblężenie Lejdy
- 1904 – urodził się amerykański chemik Charles Pedersen, laureat Nagrody Nobla
- 1924 – zmarł polski arystokrata Władysław Zamoyski (na fotografii), działacz społeczno-gospodarczy w Wielkopolsce, na Podhalu i na emigracji we Francji; z myślą o ratowaniu lasów tatrzańskich przed rabunkową gospodarką nabył na licytacji dobra zakopiańskie, obejmujące spore tereny w Tatrach i na Podhalu, doprowadził również do zbudowania linii kolejowej z Chabówki do Zakopanego, miał także duże zasługi w zakończeniu sporu granicznego o Morskie Oko, pod koniec życia cały majątek Zamoyskich przekazał Narodowi zakładając fundację Zakłady Kórnickie
- 1944 – 64. dzień powstania warszawskiego: w nocy z 2 na 3 października w siedzibie generała von dem Bacha podpisano formalny układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie (na fotografii moment podpisania); komendant główny Armii Krajowej Tadeusz Komorowski ps. „Bór” wydał pożegnalny rozkaz zakończony słowami „Z wiarą w ostateczne zwycięstwo naszej słusznej sprawy, z wiarą w Ojczyznę umiłowaną, wielką i szczęśliwą, pozostajemy wszyscy nadal żołnierzami obywatelami Niepodległej Polski, wierni sztandarowi Rzeczypospolitej” – więcej w kalendarium
- 1944 – Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek został komendantem głównym Armii Krajowej
- 1994 – Rada ministrów podjęła decyzję o utworzeniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego na Haiti
5 października 2024
5 października: imieniny obchodzą m.in.: Apolinary, Faustyna i Placyd
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1864 – urodził się Louis Lumière, francuski wynalazca, jeden z pionierów kinematografii, wraz ze starszym bratem Augustem wynalazca m.in.: kinematografu oraz techniki autochromu pozwalającej wykonywać barwne fotografie na płytach szklanych (na ilustracji Louis Lumière z mikroskopem i probówkami – fotografia wykonana metodą autochromu)
- 1924 – ukazał się pierwszy numer czasopisma „Młody Lotnik” poświęconego tematyce lotniczej, będącego protoplastą późniejszego periodyku „Skrzydlata Polska”
- 1934 – zmarł awangardowy francuski filmowiec Jean Vigo (Atalanta)
- 1939 – najprawdopodobniej około 4 nad ranem rozstrzelano 38 obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku
- 1944 – minął 66. dzień od wybuchu powstania warszawskiego: ostatnie oddziały żołnierzy Armii Krajowej odmaszerowały do niewoli niemieckiej – więcej na temat wydarzeń 5 października w kalendarium; bilans powstania: ok. 18 tys. poległych powstańców z Armii Krajowej, ok. 3,5 tys. poległych „kościuszkowców” z 1 Armii Wojska Polskiego i trudna do określenia liczba (wg niektórych szacunków do ok. 180 tys.) zabitych cywilów, ok. 5 tys. żołnierzy uznano za zaginionych, a ok. 25 tys. powstańców zostało rannych – więcej w osobnym artykule o skutkach powstania warszawskiego
- 1944 – urodził się polski wokalista, pianista i kompozytor Andrzej Zieliński, założyciel zespołu Skaldowie
- 1974 – urodził się polski skoczek narciarski Robert Mateja (na fotografii), pięciokrotny mistrz Polski w skokach narciarskich
7 października 2024
7 października: imieniny obchodzą m.in.: Justyna, Marek i Maria
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1849 – w niewyjaśnionych okolicznościach zmarł amerykański pisarz i poeta Edgar Allan Poe
- 1884 – urodził się polski wiceadmirał i morski oficer pokładowy okrętów podwodnych Józef Unrug
- 1914 – urodził się czeski i polski lotnik wojskowy Josef František, najskuteczniejszy aliancki as myśliwski służący w dywizjonie 303
- 1944 – utworzono Milicję Obywatelską i Państwowy Urząd Repatriacyjny
- 1949 – proklamowano powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej (na fotografii)
- 1994 – w tragicznym wypadku samochodowym na Zakopiance śmierć ponieśli posłowie na Sejm: Maria Trzcińska-Fajfrowska, polska lekarka, twórczyni pierwszego w Polsce Dziennego Domu Opieki dla Dzieci Specjalnej Troski, posłanka z listy Unii Demokratycznej; Wanda Sokołowska, polska nauczycielka i polityk, posłanka trzech kadencji z ramienia PZPR, a następnie SLD; Marian Korczak, polski rolnik, polityk Polskiego Stronnictwa Ludowego; Halina Licnerska, posłanka z listy Unii Pracy
- 2009 – wmurowano kamień węgielny pod budowę Stadionu Narodowego (na fotografii) w Warszawie
9 października 2024
9 października: imieniny obchodzą m.in.: Aaron, Ginter i Sybilla; Światowy Dzień Poczty
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1454 – na zamku w Malborku została zawarta umowa, dająca krzyżackim wojskom najemnym prawo sprzedaży zamku, gdyby nie otrzymali żołdu; w 1457 na mocy tej umowy twierdzę kupiła od nich Polska
- 1604 – została zaobserwowana supernowa SN 1604 (Gwiazda Keplera) (na fotografii obecne pozostałości)
- 1874 – w szwajcarskim Bernie założono Powszechny Związek Pocztowy (na ilustracji flaga)
- 1879 – urodził się niemiecki fizyk Max von Laue, prekursor analizy rentgenowskiej, laureat Nagrody Nobla za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach
- 1934 – podczas wizyty we Francji został zamordowany król Jugosławii Aleksander I Karadziordziewić, podczas zamachu zginął również francuski minister spraw zagranicznych Louis Barthou (wydarzenie zostało zarejestrowane na taśmie filmowej – obejrzyj zamach na króla w kronice filmowej z 1934); zamachowiec Włado Czernozemski został zmasakrowany przez tłum widzów i zmarł tego samego dnia
- 1939 – ukazał się ostatni numer wydawanego nieprzerwanie przez 118 lat „Kurjera Warszawskiego”
- 1974 – zmarł niemiecki przedsiębiorca Oskar Schindler, właściciel fabryki naczyń emaliowanych, który zasłynął uratowaniem swoich żydowskich robotników przed zagładą w obozach koncentracyjnych w czasie II wojny światowej
11 października 2024
11 października: imieniny obchodzą m.in.: Aldona, Aleksander i Zenaida; o zachodzie słońca rozpoczyna się Jom Kipur
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1424 – zmarł przywódca husycki Jan Žižka, czeski bohater narodowy
- 1779 – z ran odniesionych w bitwie pod Savannah zmarł polski bohater amerykańskiej wojny o niepodległość, generał Kazimierz Pułaski
- 1884 – urodzili się: amerykańska działaczka na rzecz praw człowieka, publicystka i pierwsza dama Eleanor Roosevelt, żona Franklina Delano Roosevelta, 32. prezydenta Stanów Zjednoczonych, oraz niemiecki chemik-technolog Friedrich Bergius (na fotografii), laureat Nagrody Nobla
- 1889 – zmarł angielski fizyk James Joule (na ilustracji), badacz zjawisk termodynamicznych i elektromagnetycznych
- 1919 – urodził się amerykański perkusista i kompozytor jazzowy Art Blakey
- 1969 – zmarł polski dowódca wojskowy i polityk gen. Kazimierz Sosnkowski, założyciel Związku Walki Czynnej, w II Rzeczpospolitej minister spraw wojskowych, w latach 1943–1944 Naczelny Wódz i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, zwolniony ze stanowiska pod presją rządu brytyjskiego za krytykę Wielkiej Brytanii w kwestii braku pomocy dla powstania warszawskiego
13 października 2024
13 października: imieniny obchodzą m.in.: Teofil, Wacława i Wenanty
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
,_Bestanddeelnr_919-2233.jpg)
- 54 – zmarł cesarz rzymski Klaudiusz, otruty przez swoją czwartą żonę Agrypinę Młodszą
- 1534 – zaledwie po dwóch dniach konklawe jednogłośnie na papieża został wybrany kardynał Alessandro Farnese, który przybrał imię Paweł III (na portrecie); wkrótce po intronizacji nowy papież postanowił przeprowadzić reformę Kościoła, polecił sporządzenie raportu na temat nadużyć w Kościele, zwołał sobór trydencki, zachęcał do przeprowadzenia reform w zakonach, zatwierdził utworzony przez Ignacego Loyolę zakon jezuitów, zreorganizował inkwizycję, która od tego czasu nosiła nazwę Świętego Oficjum
- 1934 – urodziła się grecka śpiewaczka i działaczka charytatywna Nana Muschuri (na zdjęciu)
- 1944 – porażką wojsk amerykańskich zakończyła się bitwa o fort Driant przeciwko armii niemieckiej
- 1954 – urodził się izraelski technik jądrowy Mordechaj Vanunu, który ujawnił opinii publicznej informacje dotyczące izraelskiego programu nuklearnego
- 1974 – zmarł polski fizyk teoretyk Wojciech Rubinowicz
15 października 2024
15 października: imieniny obchodzą m.in.: Filipa, Roger i Teresa
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.gif)
- 1564 – zmarł flamandzki uczony Andreas Vesalius, twórca nowożytnej anatomii
- 1814 – urodził się rosyjski prozaik, dramatopisarz i poeta Michaił Lermontow, przedstawiciel rosyjskiego romantyzmu, klasyk literatury rosyjskiej
- 1844 – urodził się niemiecki filolog i filozof klasyczny Friedrich Nietzsche (na fotografii), autor Tako rzecze Zaratustra (na ilustracji okładka pierwszego wydania dzieła), która uważana jest za najważniejsze dzieło filozofa, będące kompilacją jego poglądów
- 1904 – Fryderyk August III został ostatnim królem Saksonii
- 1934 – zmarł francuski polityk Raymond Poincaré, pięciokrotny premier, prezydent Francji
- 1944 – ukazało się pierwsze wydanie „Życia Warszawy”
- 1964 – zmarł amerykański kompozytor Cole Porter, twórca musicali, muzyki filmowej oraz licznych piosenek
17 października 2024
17 października: imieniny obchodzą m.in.: Andrzej, Ignacy i Seweryna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1814 – urodził się ukraiński działacz narodowy, duchowny greckokatolicki i poeta Jakiw Hołowacki, badacz ukraińskiej kultury ludowej w Galicji, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego
- 1849 – zmarł światowej sławy kompozytor i pianista Fryderyk Chopin (na fotografii Bissona z 1849 r.); tradycyjnie w tym dniu od 1927 r. rozpoczyna się najstarszy na świecie monograficzny konkurs muzyczny – Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina
- 1854 – wojna krymska: rozpoczęło się oblężenie Sewastopola
- 1934 – zmarł hiszpański histolog, neuroanatom i prekursor neurobiologii Santiago Ramón y Cajal (na fotografii), odkrywca struktury komórek nerwowych w mózgu, laureat Nagrody Nobla
- 1944 – zmarł polski poeta, tłumacz, krytyk literacki i artystyczny okresu Młodej Polski Zenon Przesmycki „Miriam”, przedstawiciel parnasizmu, popularyzator twórczości Norwida, tłumacz poezji, m.in. Rimbauda, Poego, Mallarmégo; tegoż dnia obraz Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem, który w czasie II wojny światowej ukryty był w podlubelskiej wsi, został przekazany kierownikowi resortu kultury i sztuki przy PKWN
- 1974 – dokonano oblotu śmigłowca wielozadaniowego Sikorsky UH-60 Black Hawk
19 października 2024
19 października: imieniny obchodzą m.in.: Izaak, Jan i Paweł
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1899 – urodził się gwatemalski pisarz i poeta Miguel Ángel Asturias, laureat Nagrody Nobla
- 1909 – zmarł włoski psychiatra, antropolog i kryminolog Cesare Lombroso (na fotografii), założyciel włoskiej „szkoły pozytywistycznej” kryminologii, propagator antropometrii
- 1944 – urodził się jamajski pionier muzyki reggae i rastafarianin Peter Tosh
- 1964 – urodził się niemiecki skoczek narciarski Dieter Thoma, pięciokrotny medalista mistrzostw świata, trzykrotny medalista olimpijski
- 1969 – zmarł polski archeolog, muzeolog i profesor Józef Kostrzewski, jeden z odkrywców Biskupina
- 1984 – zmarł Jerzy Popiełuszko (na fotografii), polski ksiądz, kapelan Solidarności, zamordowany przez Służbę Bezpieczeństwa
- 1984 – zmarł francuski pisarz, poeta i malarz pochodzenia belgijskiego Henri Michaux
21 października 2024
21 października: imieniny obchodzą m.in.: Celina, Jakub i Urszula
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1854 – zmarła polska arystokratka, pisarka i filantropka Maria Wirtemberska
- 1914 – urodził się amerykański dziennikarz i popularyzator nauki Martin Gardner
- 1924 – urodził się polski informatyk, programista Władysław Klepacz
- 1959 – otwarto Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku
- 1969 – zmarł polski matematyk Wacław Sierpiński; na grobie kazał sobie wyryć napis Badacz nieskończoności (na animacji trójkąt Sierpińskiego)
- 1984 – zmarł francuski reżyser, scenarzysta, aktor i producent filmowy François Truffaut (na fotografii), przedstawiciel Nowej Fali
- 1999 – zmarł polski kompozytor i pianista żydowskiego pochodzenia Alfred Schütz, twórca muzyki do wielu pieśni i piosenek żołnierskich, w tym Czerwone maki na Monte Cassino do słów Feliksa Konarskiego; w okresie międzywojennym kierownik muzyczny Wesołej Lwowskiej Fali, od połowy lat 30. związany z warszawskimi kabaretami, komponował dla Hanki Ordonówny, Eugeniusza Bodo, Mieczysława Fogga
23 października 2024
23 października: imieniny obchodzą m.in.: Gracjan, Gracjana i Klotylda; o zachodzie słońca rozpoczyna się Szmini Aceret, kończące Święto Namiotów
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1734 – urodził się francuski pisarz Nicolas Edme Restif de La Bretonne, jeden z najbardziej płodnych twórców wszech czasów, obecnie jego dzieła są nieocenionym źródłem informacji o obyczajach XVIII-wiecznej Francji
- 1844 – urodził się francuski fizyk i lekarz Édouard Branly, jeden z pionierów radia i wynalazca koherera
- 1874 – zmarł niemiecki rabin i teolog judaizmu Abraham Geiger (na ilustracji), jeden z twórców judaizmu reformowanego
- 1944 – założono Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (na zdjęciu Centrum Językowe UMCS)
- 1944 – na Pacyfiku rozpoczęła się największa w historii bitwa powietrzno-morska o Leyte
- 1954 – podpisano układy paryskie, na mocy których utworzono Unię Zachodnioeuropejską oraz usankcjonowano włączenie Niemiec Zachodnich i ich sił zbrojnych do NATO
25 października 2024
25 października: imieniny obchodzą m.in.: Daria, Kryspin i Tadea
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
_(headshot).jpg)
- 1154 – Henryk II Plantagenet został królem Anglii
- 1764 – przyszły wiceprezydent i prezydent USA John Adams ożenił się z feministką Abigail Smith
- 1844 – ksiądz Piotr Ściegienny został aresztowany przez Moskali
- 1854 – wojna krymska: słynna szarża brytyjskiej Lekkiej Brygady w czasie bitwy pod Bałakławą
- 1984 – urodziła się amerykańska piosenkarka, kompozytorka i aktorka Katy Perry (na fotografii)
- 2004 – zmarł polski matematyk, inżynier lotnictwa Władysław Fiszdon, który m.in. w czasie II wojny światowej rozwiązał problem drgań i wytrzymałości konstrukcji samolotów Hurricane (na fotografii podczas lotu bojowego w 1941 r.)
27 października 2024
27 października: imieniny obchodzą m.in.: Frumencjusz, Kapitolina i Manfred
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1644 – angielska wojna domowa: siły Parlamentu pokonały Rojalistów w bitwie pod Newbury
- 1844 – urodził się szwedzki polityk Klas Pontus Arnoldson (na fotografii), działacz na rzecz pokojowego rozwiązywania problemów międzynarodowych, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
- 1914 – urodzili się: walijski pisarz Dylan Thomas, oraz polski krytyk i teoretyk teatru, poeta i tłumacz Jan Kott, profesor Uniwersytetu Warszawskiego oraz uczelni amerykańskich
- 1924 – pierwsze trzy brygady Korpusu Ochrony Pogranicza zostały rozmieszczone na granicy wschodniej
- 1939 – urodził się angielski aktor komediowy John Cleese (na fotografii), członek grupy Monty Python
- 1944 – w odwecie za zamordowanie dwóch polskich rodzin przez UPA funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej dokonali masakry około 30 Ukraińców w Peresołowicach koło Hrubieszowa
29 października 2024
29 października: imieniny obchodzą m.in.: Wioleta, Felicjan i Zenobiusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1624 – zmarł ukraiński działacz religijny i kulturalny Elizeusz Pleteniecki, archimandryta Ławry Kijowsko-Pieczerskiej, wydawca, założyciel drukarni na terenie Ławry, a także papierni w Radomyślu
- 1824 – urodził się polski malarz i rysownik Juliusz Kossak (na fotografii wykonanej przez Wojciecha Piechowskiego), jeden z najpopularniejszych artystów polskich drugiej połowy XIX wieku, specjalista w ukazywaniu scen batalistycznych, historycznych i rodzajowych, ojciec braci bliźniaków Wojciecha i Tadeusza
- 1909 – z inicjatywy Mariusza Zaruskiego utworzono Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – czwartą organizację ratownictwa górskiego na świecie
- 1914 – pod Mołotkowem doszło do bitwy pomiędzy oddziałami Legionów Polskich a wojskami rosyjskimi
- 1924 – zmarła angielska pisarka Frances Hodgson Burnett (na fotografii), autorka popularnych powieści dla dzieci i młodzieży (Mały lord, Mała księżniczka, Tajemniczy ogród)
- 1944 – urodzili się: Michaj Burano, muzyk pochodzenia romskiego, wokalista, kompozytor, gwiazda bigbitu, także autor tekstów piosenek, oraz polska aktorka teatralna i filmowa Magdalena Zawadzka, która zdobyła popularność dzięki roli Basi w filmie Jerzego Hoffmana Pan Wołodyjowski
31 października 2024
31 października: imieniny obchodzą m.in.: Krzysztofa, Krzysztof i Wolfgang; w Kościołach protestanckich Święto Reformacji
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 934 – zmarł biskup Wolfgang z Ratyzbony, uznawany za jednego z trzech wielkich niemieckich świętych Kościoła katolickiego X wieku
- 1424 – urodził się Władysław (na obrazie w bitwie pod Warną według Jana Matejki), pierworodny syn Jagiełły, w latach 1434–1444 król Polski i Węgier, najwyższy książę Litwy
- 1639 – wojna osiemdziesięcioletnia: zwycięstwo floty holenderskiej nad hiszpańską w bitwie na płyciźnie Downs przyczyniło się do tego, że flota hiszpańska na długo utraciła swoją zdolność bojową, za to Niderlandy stały się największą potęgą morską ówczesnej Europy
- 1864 – Nevada jako 36. stan przystąpiła do Unii
- 1909 – zmarł polski inżynier i matematyk Edward Jan Habich, postyczniowy emigrant i honorowy obywatel Peru
- 1944 – do Wellington w Nowej Zelandii przybyła grupa 733 polskich sierot po zesłańcach syberyjskich
- 1984 – w zamachu zginęła premier Indii Indira Gandhi, jako polityk była zwolenniczką silnej władzy centralnej i rozbudowy sektora państwowego w gospodarce; córka Jawaharlala Nehru, matka Rajiva, teściowa Soni
2 października 2024
2 października: imieniny obchodzą m.in.: Berengaria, Stanimir i Teofil; Międzynarodowy Dzień bez Przemocy; o zachodzie słońca rozpoczyna się Rosz Haszana (Święto Trąbek)
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1804 – zmarł francuski wynalazca Nicolas-Joseph Cugnot, konstruktor pierwszego na świecie pojazdu z napędem parowym
- 1869 – urodził się indyjski filozof, prawnik i polityk Mahatma Gandhi (na fotografii), jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej i propagator pacyfizmu jako środka walki politycznej
- 1914 – urodził się polski polityk i dziennikarz Jan Nowak-Jeziorański, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa
- 1934 – urodził się polski aktor teatralny i filmowy Wojciech Pokora, jeden z najpopularniejszych aktorów komediowych
- 1939 – zakończyła się bohaterska obrona Helu. Półwysep z portem wojennym przez miesiąc stawiał opór niemieckiemu najeźdzcy
- 1944 – 63. dzień powstania warszawskiego: pertraktacje polsko-niemieckie w sprawie warunków kapitulacji; walki ustały około godziny 21; najważniejsze ustalenia umowy kapitulacyjnej wynegocjowane 2 października: przyznanie powstańcom uprawnień wynikających z konwencji genewskiej dotyczącej postępowania z jeńcami wojennymi, oddziały Armii Krajowej miały złożyć broń w dniach 4 i 5 października, wobec ewakuowanej z Warszawy ludności cywilnej nie będą wyciągane żadne konsekwencje – więcej w kalendarium (na ilustracji Pomnik Powstania Warszawskiego)
- 2009 – zmarł Marek Edelman, polski działacz polityczny i społeczny żydowskiego pochodzenia, z zawodu lekarz kardiolog, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim, kawaler Orderu Orła Białego
4 października 2024
4 października: imieniny obchodzą m.in.: Dobromiła, Franciszek i Petroniusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1569 – zmarł Mikołaj Rej (na portrecie Adama Grabowskiego z 1921), polski poeta i prozaik
- 1669 – zmarł niderlandzki malarz, rysownik i grafik Rembrandt, uważany za jednego z największych artystów europejskich
- 1894 – urodził się polski wojskowy, polityk i dyplomata Józef Beck (na fotografii), minister spraw zagranicznych w latach 1932-1939
- 1904 – urodził się aktor radiowy i filmowy Henryk Vogelfänger, członek zespołu przygotowującego słuchowisko radiowe Wesoła Lwowska Fala, w którym, wraz z Kazimierzem Wajdą, stworzył duet „Szczepko i Tońko”; był żołnierzem 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka, po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii; tegoż dnia zmarł francuski rzeźbiarz Frédéric-Auguste Bartholdi, autor Statuy Wolności podarowanej Amerykanom dla uczczenia niepodległości Stanów Zjednoczonych
- 1934 – urodził się polski bokser Zbigniew Pietrzykowski, jedenastokrotny zdobywca tytułu mistrza Polski, pięciokrotny medalista mistrzostw Europy, trzykrotny medalista igrzysk olimpijskich
- 1944 – minął 65. dzień od wybuchu powstania warszawskiego: maszerujący w zwartym szyku powstańcy złożyli broń i oddali się do niewoli, ostatnia audycja radiostacji Błyskawica – więcej w kalendarium
6 października 2024
6 października: imieniny obchodzą m.in.: Alberta, Brunon i Renat
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1694 – wojna z Turcją: zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Uścieczkiem
- 1829 – niedaleko Rainhill (okolice Liverpoolu, w zachodniej Anglii) odbył się konkurs na lokomotywę do obsługi linii kolejowej Liverpool – Manchester; z kilku maszyn, które stanęły do współzawodnictwa, zwycięski okazał się parowóz Rocket (Rakieta) konstrukcji George'a i Roberta Stephensonów
- 1889 – urodziła się polska nowelistka, powieściopisarka Maria Dąbrowska (na fotografii), także tłumaczka literatury duńskiej, angielskiej i rosyjskiej
- 1904 – powstała Królewska Wyższa Szkoła Techniczna, obecna Politechnika Gdańska (widok na gmach główny)
- 1929 – taterniczki Lida i Marzena Skotnicówny zginęły podczas wejścia na Zamarłą Turnię w Tatrach
- 1964 – urodziła się polska pisarka, scenarzystka filmowa i felietonistka Manuela Gretkowska, inicjatorka powstania ruchu społecznego „Polska jest kobietą”, później przekształconego w Partię Kobiet (której Gretkowska pozostaje przewodniczącą honorową)
- 2004 – śmiercią tragiczną zginął polski profesor, politolog i dyplomata Józef Kukułka
8 października 2024
8 października: imieniny obchodzą m.in.: Laurencja, Pelagia i Taida; dzień niepodległości Chorwacji
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1354 – zginął Cola di Rienzi, przywódca ludu rzymskiego
- 1874 – urodził się węgierski polityk István Bethlen, premier w latach 1921–1931 (na fotografii)
- 1924 – zmarł austriacki teolog, działacz religijny i publicysta Hermann Fritsche
- 1929 – zmarł polski malarz Jacek Malczewski (na autoportrecie), jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu na przełomie XIX i XX wieku
- 1934 – katastrofa kolejowa w podkrakowskich Krzeszowicach
- 1964 – Rada Państwa zastosowała prawo łaski w stosunku do skazanych siedem lat wcześniej wysokiej rangi funkcjonariuszy byłego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego: Anatola Fejgina, Romana Romkowskiego i Józefa Różańskiego
- 1974 – zmarł polski pedagog i działacz oświatowy Marian Falski, autor Elementarza
10 października 2024
10 października: imieniny obchodzą m.in.: Leon, Tomiła i Zbigniew
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1684 – urodził się francuski malarz, rysownik i rytownik Jean Antoine Watteau, przedstawiciel francuskiego rokoka
- 1794 – w trakcie powstania kościuszkowskiego rozegrała się bitwa pod Maciejowicami, wojska insurekcji poniosły klęskę, a sam Kościuszko dostał się do niewoli
- 1794 – założono Conservatoire national des arts et métiers
- 1889 – urodził się ukraiński poeta, literaturoznawca, profesor slawistyki i tłumacz Mychajło Draj-Chmara (na fotografii)
- 1919 – urodził się literat, tłumacz i dziennikarz Stanisław Stampf’l, scenarzysta serialu radiowego Matysiakowie
- 1964 – Martin Luther King został laureatem pokojowej nagrody Nobla za Działania na rzecz praw obywatelskich i zniesienia segregacji rasowej
- 2004 – zmarł amerykański aktor Christopher Reeve (na fotografii)
12 października 2024
12 października: imieniny obchodzą m.in.: Edwin, Maksymilian i Serafin
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1854 – urodził się polski fizyk August Witkowski, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
- 1894 – zmarł ukraiński anatom i histolog Władimir Betz, profesor Uniwersytetu Kijowskiego
- 1924 – zmarł francuski pisarz Anatole France (na fotografii), członek Akademii Francuskiej, laureat literackiej Nagrody Nobla
- 1939 – Adolf Hitler podpisał dekret o utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa na ziemiach polskich; Generalnym Gubernatorem został Hans Frank
- 1964 – rozpoczęła się pierwsza wieloosobowa misja kosmiczna Woschod 1
- 1974 – urodził się zdyskwalifikowany profesjonalny snookerzysta angielski Stephen Lee (na fotografii), do gry będzie mógł wrócić dopiero w dniu swoich pięćdziesiątych urodzin
14 października 2024
14 października: imieniny obchodzą m.in.: Paraskewa, Bernard i Kalikst
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1644 – urodził się angielski kwakier William Penn, założyciel Pensylwanii
- 1864 – urodził się polski pisarz i działacz społeczny Stefan Żeromski, autor nowel, powieści, dramatów, prozy poetyckiej i publicystyki (Syzyfowe prace, Ludzie bezdomni, Przedwiośnie, Popioły, Wiatr od morza)
- 1894 – urodził się amerykański poeta E.E. Cummings (na fotografii)
- 1944 – zamieszany w zamach na Adolfa Hitlera feldmarszałek III Rzeszy Erwin Rommel (na zdjęciu) został zmuszony do popełnienia samobójstwa
- 1964 – w ZSRR Nikita Chruszczow został odsunięty od władzy, a nowym sekretarzem generalnym KPZR został Leonid Breżniew
- 1994 – premiera filmu Pulp Fiction w reżyserii Quentina Tarantino
16 października 2024
16 października: imieniny obchodzą m.in.: Gaweł, Jadwiga i Małgorzata; Światowy Dzień Żywności
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1384 – Jadwiga Andegaweńska (na portrecie pędzla Matejki) została w Katedrze Wawelskiej koronowana na króla Polski
- 1854 – urodził się brytyjski powieściopisarz, eseista i dramaturg pochodzenia irlandzkiego Oscar Wilde (na fotografii)
- 1914 – urodził się Mohammad Zaher Szah, król Afganistanu, obalony w 1973 r. przez swego stryjecznego brata Mohammada Dauda Chana
- 1949 – klęską komunistycznych partyzantów zakończyła się wojna domowa w Grecji
- 1959 – zmarł amerykański dowódca wojskowy George Marshall, laureat Nagrody Nobla za plan odbudowy gospodarek krajów Europy Zachodniej (plan Marshalla)
- 1999 – rozpoczęto seryjną produkcję samochodu osobowego Škoda Fabia
- 2004 – zmarł polski historyk i profesor Tomasz Strzembosz, jeden z twórców i przewodniczący ZHR
18 października 2024
18 października: imieniny obchodzą m.in.: Bratumił, Siemowit i Łukasz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
-kan_Elblaski.jpg)
- 1534 – wybuchła tzw. afera plakatów, uważana za początek reformacji we Francji
- 1634 – urodził się eklektyczny włoski malarz i rysownik epoki baroku Luca Giordano
- 1844 – rozpoczęto budowę Kanału Elbląskiego (na fotografii w okolicy osady Karczemka), ważnego szlaku komunikacyjnego, który przyczynił się do rozwoju gospodarczego pojezierzy Ostródzkiego i Iławskiego, obecnie będącego atrakcją turystyczną, z powodu rozwoju komunikacji kolejowej i samochodowej; tegoż dnia otwarto nieistniejący już Dworzec Marchijski we Wrocławiu
- 1859 – urodził się francuski filozof i pisarz Henri Bergson (na fotografii), twórca teorii głoszącej, że główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie rozum, ale pęd życiowy, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
- 1879 – urodził się polski dyrygent i kompozytor Grzegorz Fitelberg, przyjaciel i propagator muzyki Karola Szymanowskiego, dyrygent Filharmonii Warszawskiej, Opery Wiedeńskiej i Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach
- 1934 – urodził się rosyjski pisarz science fiction Kir Bułyczow
20 października 2024
20 października: imieniny obchodzą m.in.: Irena, Jan Kanty i Witalis
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1854 – urodził się francuski poeta Arthur Rimbaud (na fotografii), jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu, uznany za prekursora poezji awangardowej
- 1859 – urodził się filozof i pedagog John Dewey, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu
- 1909 – urodził się polski inżynier, cybernetyk i profesor Antoni Kiliński
- 1919 – Naczelnik Państwa Józef Piłsudski dokonał uroczystego otwarcia Akademii Górniczej w Krakowie, obecnej Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica
- 1964 – zmarł amerykański polityk i prezydent USA Herbert Hoover
- 1984 – zmarł fizyk brytyjski Paul Dirac (na fotografii), laureat Nagrody Nobla za wkład w rozwój machaniki kwantowej, który obejmuje m.in. równanie, statystykę fermionów oraz opracowanie notacji do zapisu stanów kwantowych
- 1994 – zmarł amerykański aktor, reżyser i scenarzysta Burt Lancaster
22 października 2024
22 października: imieniny obchodzą m.in.: Filip, Kordian i Salomea
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1729 – w Tczewie urodził się pastor kalwiński i badacz historii naturalnej szkockiego pochodzenia Johann Reinhold Forster, członek Royal Society, uczestnik drugiej podróży Jamesa Cooka na wody Pacyfiku (na ilustracji Johanna Forster wraz z synem Georgiem na Tahiti)
- 1844 – wśród części protestantów doszło do tzw. wielkiego rozczarowania, które wiązało się z interpretacją biblijnej księgi Daniela (Dn 8, 13-14) przez Williama Millera, który głosił, że Jezus Chrystus przyjdzie powtórnie właśnie o tym czasie
- 1904 – zmarł austriacki chemik Carl Josef Bayer, wynalazca procesu wykorzystywanego do wytwarzania metalicznego glinu; tegoż dnia okręty rosyjskiej Drugiej Eskadry Pacyfiku omyłkowo ostrzelały brytyjskie kutry rybackie na Morzu Północnym
- 1919 – urodziła się brytyjska pisarka Doris Lessing (na fotografii), laureatka Nagrody Nobla
- 1939 – na okupowanych przez Związek Radziecki terenach wschodniej Polski władze radzieckie zorganizowały sfałszowane wybory do zgromadzeń ludowych Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy
- 2009 – zmarł polski dziennikarz, publicysta, felietonista i satyryk Maciej Rybiński
24 października 2024
24 października: imieniny obchodzą m.in.: Areta, Marcin i Walentyna; Dzień Narodów Zjednoczonych
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1804 – urodził się niemiecki fizyk Wilhelm Weber
- 1844 – urodził się prawnik i prawicowy polityk austriacki Karl Lueger (na fotografii), burmistrz Wiednia
- 1894 – wojna chińsko-japońska: zwycięstwo wojsk japońskich w bitwie pod Jiuliancheng
- 1924 – Fort Pulaski (na zdjęciu lotniczym) w stanie Georgia został wpisany na listę Narodowych Pomników USA
- 1934 – prezydent RP Ignacy Mościcki wydał rozporządzenie o utworzeniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
- 1944 – zmarł francuski przemysłowiec Louis Renault, jeden z pionierów motoryzacji
- 1974 – zmarł rosyjski skrzypek Dawid Ojstrach
26 października 2024
26 października: imieniny obchodzą m.in.: Ewaryst, Leonarda i Lucjan
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1759 – urodził się Georges Danton, jeden z przywódców rewolucji francuskiej
- 1764 – zmarł angielski angielski malarz i grafik William Hogarth (na autoportrecie), autor rysunków o charakterze satyryczno-moralizatorskim, uważany niekiedy za prekursora dzisiejszego komiksu
- 1899 – w Wiedniu odbyła się premiera operetki Wiedeńska krew Johanna Straussa (syna)
- 1919 – urodził się ostatni szachinszach Iranu Mohammad Reza Pahlawi, jego rządy to okres głębokich przemian społecznych i gospodarczych w Iranie (biała rewolucja), szachinszach sprawował twardą dyktaturę, wspierając się głównie tajną policją, prowadził politykę proamerykańską; został odsunięty od władzy w wyniku irańskiej rewolucji islamskiej, zmarł na emigracji w Egipcie
- 1929 – urodziła się polska poetka, dziennikarka, prozaiczka Wanda Chotomska (na fotografii), autorka słuchowisk radiowych, tekstów piosenek, widowisk teatralnych i telewizyjnych oraz popularnych wierszy i opowiadań dla dzieci i młodzieży
- 1964 – urodził się polski przedsiębiorca i polityk Janusz Palikot, poseł na Sejm, przewodniczący Ruchu Palikota, a następnie Twojego Ruchu
- 1984 – premiera filmu Terminator w reżyserii Jamesa Camerona
28 października 2024
28 października: imieniny obchodzą m.in.: Cyryla, Szymon i Tadeusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1704 – zmarł angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista John Locke, twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu, stworzył teorię wartości pieniądza, która stała się początkiem kierunku ekonomicznego zwanego monetaryzmem
- 1919 – Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął ustawę o prohibicji
- 1944 – urodził się francuski aktor Coluche (na rysunku w stroju clowna), znany z wielu ról komediowych (jak Skrzydełko czy nóżka u boku Louisa de Funèsa)
- 1974 – polscy siatkarze po raz pierwszy zdobyli mistrzostwo świata, na turnieju w Meksyku wygrali wszystkie 11 spotkań
- 1984 – zmarła polska tłumaczka Maria Skibniewska, pierwsza tłumaczka twórczości Tolkiena na język polski
- 1989 – na zakończenie wywiadu w Dzienniku Telewizyjnym, aktorka Joanna Szczepkowska słowami: „Proszę Państwa, czwartego czerwca osiemdziesiątego dziewiątego roku skończył się w Polsce komunizm”; tę datę oraz wypowiedź aktorki uznano za symboliczny koniec epoki komunistycznej w Polsce.
30 października 2024
30 października: imieniny obchodzą m.in.: Anioł, Przemysław i Zenobia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.png){kind=link}
,_Bestanddeelnr_919-2233.jpg){kind=link}
.gif){kind=link}
.jpg){kind=link}
_(headshot).jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
-kan_Elblaski.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
- 1839 – urodził się francuski malarz impresjonista brytyjskiego pochodzenia Alfred Sisley (na fotografii), niezbyt popularny za życia, jego prace zostały docenione dopiero po śmierci, malował zwykle pejzaże okolic Paryża oraz podparyskie miasteczka
- 1904 – urodzili się: polski rzeźbiarz, marszand i kolekcjoner sztuki Karol Tchorek (na fotografii rzeźba Warszawska jesień (1975)), oraz polski kompozytor Alfred Gradstein, twórca pieśni masowych („Na prawo most, na lewo most”) i piosenek rozrywkowych
- 1939 – zmarł polski powieściopisarz, publicysta, działacz emigracyjny Wacław Gąsiorowski, autor powieści historycznych dla młodzieży traktujących o czasach napoleońskich
- 1949 – urodził się polski piosenkarz, gitarzysta i kompozytor Andrzej Rybiński, autor popularnych piosenek „Nie liczę godzin i lat” oraz „Czas relaksu”
- 1954 – Rada Ministrów wydała rozporządzenie o utworzeniu parków narodowych: Babiogórskiego, Tatrzańskiego i Pienińskiego
- 2009 – zmarł francuski antropolog Claude Lévi-Strauss (na fotografii), twórca strukturalizmu w antropologii kulturowej