Pavel Kohout

czeski prozaik, poeta i dramaturg, działacz opozycji demokratycznej

Pavel Kohout (ur. 20 lipca 1928 w Pradze) – czeski prozaik, poeta i dramaturg, działacz opozycji demokratycznej, jeden z najbardziej znanych pisarzy czeskich.

Pavel Kohout
Ilustracja
Pavel Kohout (Warszawa, 12 marca 2008)
Data i miejsce urodzenia

20 lipca 1928
Praga

Narodowość

czeska

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
  • Z deníku kontrarevolucionáře
  • Katyně
  • Hodina tance a lásky
  • Ta dlouhá vlna za kýlem
podpis
Strona internetowa
Pavel Kohout, Jelena Mašínová i tłumacz Andrzej Jagodziński (Warszawa, 12 marca 2008)
Pavel Kohout i Jelena Mašínová (Praga, 25 października 2007)

Życiorys

edytuj

W dzieciństwie mieszkał m.in. w Oświęcimiu, gdzie jego ojciec pracował jako przedstawiciel zakładów motoryzacyjnych „Praga”. Debiutował jako poeta w 1945 r. na łamach pisma „Mladá fronta”. Studiował krótko komparatystykę literacką, estetykę i dramat na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu w Pradze. W 1947 r. rozpoczął pracę w redakcji młodzieżowej Radia Czechosłowackiego. Był w tym czasie aktywistą Związku Młodzieży Czechosłowackiej, później także partii komunistycznej (KPCz). W latach 1949–1950 był drugim attaché kulturalnym w ambasadzie Czechosłowacji w Moskwie. Następnie, w latach 1951–1952 redaktor naczelny czasopisma „Dikobraz”. Od 1952 do 1954 r. odbywał służbę wojskową, będąc redaktorem działu kultury pisma „Československý Voják” („Żołnierz Czechosłowacki”). W 1956 r. był krótko reporterem i komentatorem w telewizji czechosłowackiej, następnie zajął się głównie twórczością literacką. Od 1963 do 1966 r. pracował jako kierownik literacki w praskim teatrze „Divadlo na Vinohradech”.

W 1967 r., po wystąpieniu na IV zjeździe Stowarzyszenia Pisarzy Czechosłowackich (gdzie m.in. odczytał list protestacyjny Aleksandra Sołżenicyna napisany na Zjazd Pisarzy ZSRR), został wraz z innymi pisarzami poddany postępowaniu dyscyplinarnemu. W 1968 r. był jednym z przywódców Praskiej Wiosny. Został usunięty z partii komunistycznej, a jego książki wycofano z księgarń i bibliotek.

W 1977 r. stał się jednym ze współtwórców „Karty 77” – ugrupowania opozycyjnego, walczącego w obronie praw człowieka i demokracji. W 1979 r. otrzymał paszport i wyjechał z żoną do Austrii na zaproszenie kanclerza Brunona Kreiskiego (m.in. reżyserował w wiedeńskim Burgtheater), lecz już bez prawa powrotu do kraju. Pozbawiony również obywatelstwa czechosłowackiego, w 1980 r. przyjął austriackie. Ojczyznę po raz pierwszy odwiedził dopiero w 1989 r.

W latach 70. i 80. wydawał opowiadania i eseje w krajowym drugim obiegu (samizdat) i za granicą. W 1976 r. na Broadwayu odbyła się premiera jego najbardziej znanej sztuki pt. Ubohý vrah (Biedny morderca). W 1988 r. na podstawie jego sztuki Marie zápasí s anděly (Maria walczy z aniołami) powstał film w reż. G. Albertazziego pt. Andělé moci (Anioły władzy). Pisarz reżyserował własne sztuki, a także dramaty innych autorów (m.in. Rewizor Nikołaja Gogola, Wiedeń 1979). Był też reżyserem filmowym (m.in. twórcą Sedm zabitýchSiedmiu zabitych, 1965, wspólny scenariusz z Jeleną Mašínovą; Svatba s podmínkou, 1965; Ucho, spektakl teatru telewizji ZDF/ORF 1983 według tekstu J. Procházki).

Wyróżnienia i nagrody: Wielka Austriackia Nagroda Państwowa za Literaturę Europejską (Großer Österreichischer Staatspreis für Europäische Literatur). Członek Niemieckiej Akademii Języka i Dzieła.

Tworzy w języku czeskim i niemieckim. Na polski tłumaczony przez Leszka Engelkinga (dla pisma „Literatura na Świecie”), Andrzeja Jagodzińskiego, Krystynę Krauze, Małgorzatę Łukasiewicz (z j. niem.), Czesława Sojeckiego i Józefa Waczkowa.

W Polsce po 1989 r. ukazała się jedna z jego powieści (Kacica) i wybór dramatów, fragmenty jego twórczości publikowała też „Literatura na Świecie”. W latach 60. grano w teatrach Warszawy (Klasyczny), Łodzi, Radomia, Zielonej Góry i Jeleniej Góry dwie sztuki Kohouta: Miłość (Taková láska) i W 80 dni dookoła świata (obie w przekładzie Czesława Sojeckiego). Po 1989 r. wystawiane były: Wojna na trzecim piętrze (Teatr Montownia w Warszawie, premiera 10 listopada 2006 r., reż. Paweł Aigner, muz. Zygmunt Konieczny), Cyjanek o piątej (Teatr Polski w Warszawie, premiera 10 marca 2007 r., oprac. i reż. Dorota Ignatjew; także spektakl Teatru TVP, premiera 16 maja 2005 r., reż. Andrzej Titkow), Bolero Artura (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, premiera 12 stycznia 2008 r., reż. Piotr Szczerski).

Kohout był trzykrotnie żonaty (obecnie z czeską pisarką i scenarzystką Jeleną Mašínovą). Jego syn Ondřej Kohout jest artystą plastykiem, córka – Tereza Boučkova – pisarką. Mieszka w Pradze i Wiedniu.

Twórczość

edytuj

Poezje

edytuj
  • Verše a písně (1952)
  • Čas lásky a boje (1954)

Dramaty

edytuj
  • Volá Barcelona (1946)
  • Dobrá píseň (1952)
  • Zářijové noci (1955; adaptacja filmowa w 1957)
  • Chudáček (1956; z zakazem wystawiania przed premierą)
  • Sbohem, smutku (1957)
  • Taková láska (1957)
  • Říkali mi soudruhu (1960)
  • Třetí sestra (1960)
  • Cesta kolem světa za 80 dní (na motywach powieści Juliusza Verne’a; 1962)
  • Dvanáct (1963)
  • Josef Švejk (1963; na podstawie książki Jaroslava Haška)
  • Válka s mloky (1963; adaptacja teatralna książki Karela Čapka Války s mloky)
  • Vzpomínka na Biskaj (1965)
  • August August, august (1967)
  • Briefe über die Grenze (1968)
  • Nenávist v prosinci (1968)
  • Aksál (1969)
  • Válka ve třetím poschodí (1970)
  • Pech pod střechou (1972)
  • Ubohý vrah (na motywach opowiadania „Rozum” Leonida Andrejewa; 1972; premiera w 1976 na Broadwayu)
  • Amerika (1973; adaptacja teatralna powieści Franza Kafki; wespół z Ivanem Klímą)
  • Požár v suterénu (1973)
  • Život v tichém domě (1974)
  • Rr (napisana korespondencyjnie z Václavem Havlem, pod ps. „Pavel Havel”)
  • Ruleta (na motywach opowiadania „Tma” Leonida Andrejewa; 1976)
  • Atest (1979)
  • Marie zápasí s anděly (1981; jednoaktówka o życiu czeskiej aktorki Vlasty Chramostovéj)
  • Marast (1982)
  • Ecce Constantia! (1988)
  • Fool’s Mate (1990; prapremiera w New End w Londynie)
  • Kyanid o páté (1996)
  • Šest a sex (1998)
  • Fire In The Basement (1998; prapremiera w Traverse Theatre w Edynburgu)
  • Arthurovo bolero (2004)
  • Psía matka (2006; adaptacja powieści Pavlosa Matetisa)

Powieści

edytuj
  • Z deníku kontrarevolucionáře (1969; debiut prozatorski, pierwsze wydanie w Szwajcarii, w Czechach publikowana dopiero w 1997)
  • Bílá kniha o kauze Adam Juráček, profesor tělocviku a kreslení na Pedagogické škole v K., kontra sir Isaac Newton, profesor fyziky na univerzitě v Cambridge – podle dobových materiálů rekonstruoval a nejzajímavějšími dokumenty doplnil P. K. (II obieg wydawniczy [samizdat]; 1970)
  • Katyně (1970)
  • Nápady svaté Kláry (1982)
  • Kde je zakopán pes (1987)
  • Hodina tance a lásky (1989; adaptacja filmowa w reż. Viktora Polesnego, 2003)
  • Konec velkých prázdnin (1991)
  • Pat aneb Hra králů (1991)
  • Sněžím (1992)
  • Klaun (1994; wraz z Michalem Pavlíčkem)
  • Hvězdná hodina vrahů (1995)
  • Ta dlouhá vlna za kýlem (2000)

Wydane w języku polskim

edytuj

Bibliografia

edytuj