Pavel Kohout

Pavel Kohout
	; Pavel Kohout (Warszawa, 12 marca 2008)
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1928 ; Praga
Narodowość	czeska
Dziedzina sztuki	literatura
	Ważne dzieła
	Z deníku kontrarevolucionáře; Katyně; Hodina tance a lásky; Ta dlouhá vlna za kýlem;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Pavel Kohout (ur. 20 lipca 1928 w Pradze) – czeski prozaik, poeta i dramaturg, działacz opozycji demokratycznej, jeden z najbardziej znanych pisarzy czeskich.

Życiorys

W dzieciństwie mieszkał m.in. w Oświęcimiu, gdzie jego ojciec pracował jako przedstawiciel zakładów motoryzacyjnych „Praga”. Debiutował jako poeta w 1945 r. na łamach pisma „Mladá fronta”. Studiował krótko komparatystykę literacką, estetykę i dramat na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu w Pradze. W 1947 r. rozpoczął pracę w redakcji młodzieżowej Radia Czechosłowackiego. Był w tym czasie aktywistą Związku Młodzieży Czechosłowackiej, później także partii komunistycznej (KPCz). W latach 1949–1950 był drugim attaché kulturalnym w ambasadzie Czechosłowacji w Moskwie. Następnie, w latach 1951–1952 redaktor naczelny czasopisma „Dikobraz”. Od 1952 do 1954 r. odbywał służbę wojskową, będąc redaktorem działu kultury pisma „Československý Voják” („Żołnierz Czechosłowacki”). W 1956 r. był krótko reporterem i komentatorem w telewizji czechosłowackiej, następnie zajął się głównie twórczością literacką. Od 1963 do 1966 r. pracował jako kierownik literacki w praskim teatrze „Divadlo na Vinohradech”.

W 1967 r., po wystąpieniu na IV zjeździe Stowarzyszenia Pisarzy Czechosłowackich (gdzie m.in. odczytał list protestacyjny Aleksandra Sołżenicyna napisany na Zjazd Pisarzy ZSRR), został wraz z innymi pisarzami poddany postępowaniu dyscyplinarnemu. W 1968 r. był jednym z przywódców Praskiej Wiosny. Został usunięty z partii komunistycznej, a jego książki wycofano z księgarń i bibliotek.

W 1977 r. stał się jednym ze współtwórców „Karty 77” – ugrupowania opozycyjnego, walczącego w obronie praw człowieka i demokracji. W 1979 r. otrzymał paszport i wyjechał z żoną do Austrii na zaproszenie kanclerza Brunona Kreiskiego (m.in. reżyserował w wiedeńskim Burgtheater), lecz już bez prawa powrotu do kraju. Pozbawiony również obywatelstwa czechosłowackiego, w 1980 r. przyjął austriackie. Ojczyznę po raz pierwszy odwiedził dopiero w 1989 r.

W latach 70. i 80. wydawał opowiadania i eseje w krajowym drugim obiegu (samizdat) i za granicą. W 1976 r. na Broadwayu odbyła się premiera jego najbardziej znanej sztuki pt. Ubohý vrah (Biedny morderca). W 1988 r. na podstawie jego sztuki Marie zápasí s anděly (Maria walczy z aniołami) powstał film w reż. G. Albertazziego pt. Andělé moci (Anioły władzy). Pisarz reżyserował własne sztuki, a także dramaty innych autorów (m.in. Rewizor Nikołaja Gogola, Wiedeń 1979). Był też reżyserem filmowym (m.in. twórcą Sedm zabitých – Siedmiu zabitych, 1965, wspólny scenariusz z Jeleną Mašínovą; Svatba s podmínkou, 1965; Ucho, spektakl teatru telewizji ZDF/ORF 1983 według tekstu J. Procházki).

Wyróżnienia i nagrody: Wielka Austriackia Nagroda Państwowa za Literaturę Europejską (Großer Österreichischer Staatspreis für Europäische Literatur). Członek Niemieckiej Akademii Języka i Dzieła.

Tworzy w języku czeskim i niemieckim. Na polski tłumaczony przez Leszka Engelkinga (dla pisma „Literatura na Świecie”), Andrzeja Jagodzińskiego, Krystynę Krauze, Małgorzatę Łukasiewicz (z j. niem.), Czesława Sojeckiego i Józefa Waczkowa.

W Polsce po 1989 r. ukazała się jedna z jego powieści (Kacica) i wybór dramatów, fragmenty jego twórczości publikowała też „Literatura na Świecie”. W latach 60. grano w teatrach Warszawy (Klasyczny), Łodzi, Radomia, Zielonej Góry i Jeleniej Góry dwie sztuki Kohouta: Miłość (Taková láska) i W 80 dni dookoła świata (obie w przekładzie Czesława Sojeckiego). Po 1989 r. wystawiane były: Wojna na trzecim piętrze (Teatr Montownia w Warszawie, premiera 10 listopada 2006 r., reż. Paweł Aigner, muz. Zygmunt Konieczny), Cyjanek o piątej (Teatr Polski w Warszawie, premiera 10 marca 2007 r., oprac. i reż. Dorota Ignatjew; także spektakl Teatru TVP, premiera 16 maja 2005 r., reż. Andrzej Titkow), Bolero Artura (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, premiera 12 stycznia 2008 r., reż. Piotr Szczerski).

Kohout był trzykrotnie żonaty (obecnie z czeską pisarką i scenarzystką Jeleną Mašínovą). Jego syn Ondřej Kohout jest artystą plastykiem, córka – Tereza Boučkova – pisarką. Mieszka w Pradze i Wiedniu.

Twórczość

Poezje

Verše a písně (1952)
Čas lásky a boje (1954)

Dramaty

Volá Barcelona (1946)
Dobrá píseň (1952)
Zářijové noci (1955; adaptacja filmowa w 1957)
Chudáček (1956; z zakazem wystawiania przed premierą)
Sbohem, smutku (1957)
Taková láska (1957)
Říkali mi soudruhu (1960)
Třetí sestra (1960)
Cesta kolem světa za 80 dní (na motywach powieści Juliusza Verne’a; 1962)
Dvanáct (1963)
Josef Švejk (1963; na podstawie książki Jaroslava Haška)
Válka s mloky (1963; adaptacja teatralna książki Karela Čapka Války s mloky)
Vzpomínka na Biskaj (1965)
August August, august (1967)
Briefe über die Grenze (1968)
Nenávist v prosinci (1968)
Aksál (1969)
Válka ve třetím poschodí (1970)
Pech pod střechou (1972)
Ubohý vrah (na motywach opowiadania „Rozum” Leonida Andrejewa; 1972; premiera w 1976 na Broadwayu)
Amerika (1973; adaptacja teatralna powieści Franza Kafki; wespół z Ivanem Klímą)
Požár v suterénu (1973)
Život v tichém domě (1974)
Rr (napisana korespondencyjnie z Václavem Havlem, pod ps. „Pavel Havel”)
Ruleta (na motywach opowiadania „Tma” Leonida Andrejewa; 1976)
Atest (1979)
Marie zápasí s anděly (1981; jednoaktówka o życiu czeskiej aktorki Vlasty Chramostovéj)
Marast (1982)
Ecce Constantia! (1988)
Fool’s Mate (1990; prapremiera w New End w Londynie)
Kyanid o páté (1996)
Šest a sex (1998)
Fire In The Basement (1998; prapremiera w Traverse Theatre w Edynburgu)
Arthurovo bolero (2004)
Psía matka (2006; adaptacja powieści Pavlosa Matetisa)

Powieści

Z deníku kontrarevolucionáře (1969; debiut prozatorski, pierwsze wydanie w Szwajcarii, w Czechach publikowana dopiero w 1997)
Bílá kniha o kauze Adam Juráček, profesor tělocviku a kreslení na Pedagogické škole v K., kontra sir Isaac Newton, profesor fyziky na univerzitě v Cambridge – podle dobových materiálů rekonstruoval a nejzajímavějšími dokumenty doplnil P. K. (II obieg wydawniczy [samizdat]; 1970)
Katyně (1970)
Nápady svaté Kláry (1982)
Kde je zakopán pes (1987)
Hodina tance a lásky (1989; adaptacja filmowa w reż. Viktora Polesnego, 2003)
Konec velkých prázdnin (1991)
Pat aneb Hra králů (1991)
Sněžím (1992)
Klaun (1994; wraz z Michalem Pavlíčkem)
Hvězdná hodina vrahů (1995)
Ta dlouhá vlna za kýlem (2000)

Wydane w języku polskim

Degrengolada (II obieg wydawniczy; tłum. Andrzej Sławomir Jagodziński; Przedświt 1988)
Z dziennika kontrrewolucjonisty (tłum. z niem. Gabriel Winkler; Volumen 1990)
Kacica (tłum. Józef Waczków; Muza 1995, ISBN 83-7079-340-1)
W roli głównej Ferdynand Waniek. Antologia sztuk czeskich dysydentów (autorzy: Václav Havel, Pavel Kohout, Pavel Landovský, Jiří Dienstbier, wstęp: Lenka Jungmannová; Oficyna Wydawnicza ATUT 2008, ISBN 978-83-7432-238-6; zawiera dramaty Kohouta: Atest, Degrengolada i Safari w tłum. Małgorzaty Łukasiewicz – z jęz. niem., i Andrzeja Jagodzińskiego – z jęz. czeskiego)
Sześć utworów scenicznych (tłum. Krystyna Krauze; Agencja Dramatu i Teatru „Adit” 2008, ISBN 978-83-60699-04-1; zawiera dramaty: Klaun, Wojna na trzecim piętrze, Biedny morderca, Maria walczy z aniołami, Cyjanek o piątej, Bolero Artura)

Bibliografia

Pavel Kosatík: Fenomén Kohout. Litomyšl: Paseka, 2001, ISBN 80-7185-372-0.
Artur Eichhorst, Przemoc i śmierć w "Kacicy" Pavla Kohouta, "Tekstura. Rocznik Filologiczno-Kulturoznawczy" 2019, T. 9.