Wikipedia

Kirk Douglas

amerykański aktor, producent filmowy

Kirk Douglas, właśc. Issur Danielovitch (ur. 9 grudnia 1916 w Amsterdamie, zm. 5 lutego 2020 w Beverly Hills) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara za całokształt twórczości (w 1996)[2]. Trzykrotnie nominowany do tej nagrody za role pierwszoplanowe w filmach: Champion (1949), Piękny i zły (1952) oraz Pasja życia (1956)[2]. Jeden z największych gwiazdorów „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił go na 17. miejscu na liście największych amerykańskich aktorów wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[3].

Kirk Douglas
Ilustracja
Kirk Douglas (1963)
Imię i nazwisko

Issur Danielovitch[1]

Data i miejsce urodzenia

9 grudnia 1916
Amsterdam

Data i miejsce śmierci

5 lutego 2020
Beverly Hills

Zawód

aktor, producent

Współmałżonek

Diana Dill
(1943–1951; rozwód)
Anne Buydens
(1954–2020: jego śmierć)

Lata aktywności

1946–2008

Odznaczenia
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Faksymile
Podpis aktora
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się w Amsterdamie w stanie Nowy Jork jako Issur Danielovitch[4]. Matka Bryna „Bertha” (z domu Sanglel; 1884–1958) pochodziła z Ukrainy, a ojciec Herschel „Harry” Danielovitch (1884–1950)[5] urodził się w Moskwie. Jego rodzice byli żydowskimi imigrantami z Czausów na terenie dzisiejszej Białorusi. W 1908 osiedlili się w Amsterdamie, w stanie Nowy Jork. Obydwoje rodzice byli analfabetami, posługiwali się łamaną angielszczyzną i żyli w ubóstwie.

W wieku 14 lat postanowił zostać aktorem. W 1934 ukończył Wilbur H. Lynch High School[6] w Amsterdamie. W latach 1935–1939 studiował język angielski na St. Lawrence University[7] w Canton, w stanie Nowy Jork. Wkrótce otrzymał stypendium na Amerykańskiej Akademii Sztuk Dramatycznych w Nowym Jorku, gdzie przyjechał autostopem, z kilkoma dolarami w kieszeni. Żeby się utrzymać, pracował jako woźny, goniec hotelowy, kelner i zawodowy zapaśnik[8].

W 1941 pod pseudonimem George Spelvin Jr. zadebiutował na Broadwayu w śpiewanej roli chłopca pracującego w Western Union w musicalu Znów wiosna (Spring Again)[7]. Występował też w spektaklach: Trzy siostry (1942), Kiss and Tell (1943) jako porucznik Lenny Archer i Trio (1944). Potem zmienił imię i nazwisko na Kirk Douglas i odbył służbę w Amerykańskiej Marynarce Wojennej, od włączenia się USA do II wojny światowej w 1941, do jej zakończenia w 1945 r.

Kariera

edytuj
 
Kirk Douglas (1969)

W 1945 powrócił do Nowego Jorku, próbując swoich sił w reklamie, radiu i w teatrze na Broadwayu w przedstawieniach: Alice in Arms (1945), The Wind Is Ninety (1945) i Kobieta gryzie psa (Woman Bites Dog, 1946). Dzięki rekomendacji jego przyjaciółki Lauren Bacall podpisał kontrakt z Wallis i zadebiutował na kinowym ekranie w dramacie noir Dziwna miłość Marthy Ivers (The Strange Love of Martha Ivers, 1946) w reżyserii Lewisa Milestone’a z Barbarą Stanwyck. Po występie w dramacie kryminalnym Jacques’a Tourneura Człowiek z przeszłością (1947) i adaptacji sztuki Eugene’a O’Neilla Żałoba przystoi Elektrze (Mourning Becomes Electra, 1947), na planie dramatu kryminalnego Samotny spacer (I Walk Alone, 1947) poznał Burta Lancastera, z którym się zaprzyjaźnił i zagrał w kolejnych pięciu filmach: Pojedynek w Corralu O.K. (1957), Uczeń diabła (1959), Siedem dni w maju (1964), Zwycięstwo nad Entebbe (1976) i Twardziele (1986)[9].

Jako nieradzący sobie z życiem bokser Michael „Midge” Kelly w melodramacie sportowym Marka Robsona Champion (1949) dostał nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[10]. Za rolę Jonathana Shieldsa w melodramacie Vincente Minnellego Piękny i zły (1952) był ponownie nominowany do Oscara. Kreacja Vincenta van Gogha w filmie biograficznym Pasja życia (1956) na podstawie książki Irvinga Stone’a przyniosła mu nagrodę Złotego Globu i kolejną nominację do Oscara[11].

W 1955 Kirk Douglas wspólnie z żoną Annie założył jedno z pierwszych w Stanach Zjednoczonych niezależnych studiów filmowych Bryna, od imienia matki Douglasa[12]. Największe sukcesy osiągnęły filmy z Douglasem w roli głównej takie jak Spartakus (1960) Stanleya Kubricka, w którym zagrał tytułową postać przywódcy powstania niewolników, Wikingowie (1958), dramat wojenny Kubricka Ścieżki chwały (1957), western Ostatni kowboj (1962) i dreszczowiec polityczny Siedem dni w maju (1964).

W 1968 odebrał Nagrodę im. Cecila B. DeMille’a za całokształt twórczości[13]. Zagrał w takich hollywoodzkich produkcjach jak: Układ (1969) czy Był sobie łajdak (1970). Zasiadał w jury konkursu głównego na 23. MFF w Cannes (1970).

Za rolę naukowca Adama, mieszkańca pozaziemskiej stacji doświadczalnej „Tytan” w dreszczowcu sci-fi Saturn 3 (1980), był nominowany do Złotej Maliny dla najgorszego aktora. Przewodniczył jury konkursu głównego na 33. MFF w Cannes (1980).

Powrócił na ekran w komedii kryminalnej Johna Landisa Oskar, czyli 60 kłopotów na minutę (1991) jako Eduardo Provolone i komedii Jonathana Lynna Sknerus (1994) w roli dziadka-milionera. W 1996 otrzymał nagrodę Oscara za całokształt twórczości aktorskiej i został zmuszony do przejścia na emeryturę m.in. ze względu na problemy z mową po udarze mózgu[11]. Choć po miesiącach pracy z terapeutą odzyskał władzę nad językiem, nie czuł już takiego komfortu przed kamerą jak wcześniej. Ostatnimi filmami Kirka Douglasa były komediodramat Freda Schepisiego Wszystko w rodzinie (2003) i melodramat Illusion (2004).

Był autorem siedmiu książek – dwóch autobiografii: Syn śmieciarza i Wspinając się na górę, trzech powieści oraz dwóch książek dla dzieci.

Był aktywny społecznie. W 1981 otrzymał Prezydencki Medal Wolności, najwyższe cywilne odznaczenie przyznawane przez prezydenta USA. W 1999 został uhonorowany przez Amerykański Instytut Filmowy nagrodą za życiowe osiągnięcia w dziedzinie filmu. Ponadto pełnił funkcję ambasadora dobrej woli dla Departamentu Stanu USA. Był kawalerem francuskiego orderu Legii Honorowej.

W 1966 gościł w łódzkiej Filmówce, gdzie spotkał się ze studentami i dziennikarzami. Relacją z tej wizyty jest etiuda Marka Piwowskiego i Feriduna Erola, Welcome Kirk.

Życie prywatne

edytuj

2 listopada 1943 poślubił aktorkę Dianę Dill (ur. 1923, zm. 2015). Mieli dwóch synów: Michaela (ur. 1944), który podobnie jak ojciec został słynnym aktorem, i Joela (ur. 1947). Jednak 23 lutego 1951 doszło do rozwodu. 29 maja 1954 ożenił się z Anne Buydens (1919–2021), z którą miał dwóch synów: Petera (ur. 1955) i Erica (ur. 1958, zm. w 2004 wskutek przypadkowego przedawkowania leków przeciwbólowych, środków nasennych i alkoholu)[14]. Zamieszkał z żoną w dzielnicy Beverly Hills w Los Angeles.

W wieku 92 lat prowadził własny blog, który czytało ok. 4 tys. osób[15][16]. 9 grudnia 2016 obchodził swoje setne urodziny[17].

7 stycznia 2018, w miesiąc po swoich 101. urodzinach pojawił się na ceremonii rozdania Złotych Globów. Wraz ze swoją synową Catherine Zetą-Jones wręczył nagrodę za najlepszy scenariusz[18]. 6 listopada tego samego roku po raz kolejny pojawił się publicznie towarzysząc swojemu synowi Michaelowi podczas uroczystości odsłonięcia jego gwiazdy w hollywoodzkiej Alei Sław[19]. Miesiąc później, 9 grudnia 2018 świętował 102. urodziny[20][21].

Zmarł 5 lutego 2020 w swoim domu w Beverly Hills w Kalifornii w wieku ponad 103 lat[22][23]. 7 lutego 2020 po prywatnej ceremonii pogrzebowej został pochowany na Westwood Village Memorial Park Cemetery – cmentarzu przy Glendon Avenue w dzielnicy Westwood w Los Angeles[24][25].

Upamiętnienie

edytuj

W 2015 w biograficznym filmie Trumbo o Daltonie Trumbo w rolę Kirka Douglasa wcielił się Dean O’Gorman[26].

Filmografia

edytuj
 
Kirk Douglas z Lauren Bacall w filmie Młody człowiek z trąbką (1950)
 
Kirk Douglas jako Vincent van Gogh w filmie Pasja życia (1956)
 
Kirk Douglas z żoną Anne Buydens i prezydentem Ronaldem Reaganem (1987)
 
Kirk Douglas (2011)

Publikacje

edytuj
  • 1986 Wisdom of the Elders
  • 1988 The Ragman’s Son (Syn śmieciarza)
  • 1991 Dance With the Devil (Taniec z diabłem)
  • 1992 The Gift
  • 1994 Last Tango in Brooklyn (Ostatnie tango w Brooklynie)
  • 1997 The Broken Mirror
  • 1999 Young Heroes of the Bible (Młodzi bohaterowie biblijni)
  • 2001 Climbing The Mountain: My Search For Meaning (Wspinając się na górę)
  • 2002 Rabbis: Observations of 100 Leading and Influential Rabbis of the 21st Century
  • 2003 My Stroke of Luck (Uderzenie szczęścia, przeł. Maria Zborowska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań, ISBN 83-7298-283-X)

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Kirk Douglas, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  2. ↑ a b msies, adom (2017-12-09): Wystąpił w ponad 80 filmach. Kirk Douglas kończy 101 lat. tvp.info. [dostęp 2012-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. (pol.).
  3. ↑ AFI’s 100 Years...100 Stars. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-13)]. (ang.).
  4. ↑ Kirk Douglas (1916-2020). Find a Grave Memorial. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
  5. ↑ Kirk Douglas (9 de Dezembro de 1916). Filmow.com. [dostęp 2012-10-04]. (port.).
  6. ↑ Kirk Douglas – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2020-02-06]. (rum.).
  7. ↑ a b Kirk Douglas Biography (1916-2020). Film Reference. [dostęp 2020-01-06]. (ang.).
  8. ↑ Kirk Douglas, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-02-06] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
  9. ↑ Sandra Brennan: Kirk Douglas Biography. AllMovie. [dostęp 2020-02-06]. (ang.).
  10. ↑ Kirk Douglas. MyMovies. [dostęp 2020-02-06]. (wł.).
  11. ↑ a b Robert Berkvist (2020-02-05): Kirk Douglas, a Star of Hollywood’s Golden Age, Dies at 103. „The New York Times”. [dostęp 2020-02-06]. (ang.).
  12. ↑ Scott Tobias (2020-01-05): Where to Stream ‘Spartacus’ and Other Great Kirk Douglas Movies. „The New York Times”. [dostęp 2020-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-06)].
  13. ↑ Polska Agencja Prasowa: Zmarł legendarny aktor Kirk Douglas, miał 103 lata. „Gość Niedzielny”. [dostęp 2020-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-06)]. (pol.).
  14. ↑ GMT (2004-08-10): 'Douglas son ‘died accidentally’. BBC. [dostęp 2017-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. (ang.).
  15. ↑ WENN/MG (2009-04-30): 92-letni Kirk Douglas „Najstarszym bloggerem w sieci”. Onet.pl. [dostęp 2018-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-04)]. (pol.).
  16. ↑ blog Kirka Douglasa. Blog bei Myspace. [dostęp 2018-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-14)]. (ang.).
  17. ↑ Paulina Januszewska (2016-12-09): Od zera do bohatera. Kirk Douglas obchodzi 100. urodziny. „Newsweek Polska”. [dostęp 2016-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. (pol.).
  18. ↑ Złote Globy 2018: Owacja na stojąco dla Kirka Douglasa. interia.pl. [dostęp 2018-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. (pol.).
  19. ↑ Michael Douglas uhonorowany gwiazdą w hollywoodzkiej Alei Sław. interia.pl. [dostęp 2018-11-07]. (pol.).
  20. ↑ Kirk Douglas świętuje 102. urodziny. interia.pl. [dostęp 2018-12-10]. (pol.).
  21. ↑ Catherine Zeta-Jones and other family members honor Kirk Douglas on his 102nd birthday. MSN. [dostęp 2018-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. (ang. • pol.).
  22. ↑ kw; jas Polska Agencja Prasowa (2020-02-06): Kirk Douglas nie żyje. Miał 103 lata. Onet.pl. [dostęp 2020-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-06)]. (pol.).
  23. ↑ Kirk Douglas nie żyje. 103-latek był legendą złotej ery amerykańskiego kina. Gazeta.pl. [dostęp 2020-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-06)]. (pol.).
  24. ↑ Kirk Douglas Laid to Rest at Private Funeral 2 Days After Death. E! Entertainment. [dostęp 2020-02-07]. (ang.).
  25. ↑ Michael Douglas and Catherine Zeta-Jones lead mourners at Kirk Douglas’ funeral. „Daily Mirror”. [dostęp 2020-02-08]. (ang.).
  26. ↑ Trumbo (2015) w bazie IMDb (ang.)
  27. ↑ Meurtres à l’Empire State Building (2009) [online], BFI [dostęp 2019-01-10] (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kirk_Douglas&oldid=74901202”