Pakosław (województwo mazowieckie)

Pakosław
	wieś
	; Zabudowa Pakosławia: Ulica Stara Wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	radomski
Gmina	Iłża
Liczba ludności (2011)	934
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	27-100
Tablice rejestracyjne	WRA
SIMC	0623095
	Położenie na mapie gminy Iłża Pakosław
	Położenie na mapie Polski Pakosław
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pakosław
	Położenie na mapie powiatu radomskiego Pakosław
	51°11′33″N 21°10′42″E/51,192500 21,178333
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pakosław – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Iłża^[5]^[4].

W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie radomskim.

Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[6].

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Maksymiliana^[7]. W miejscowości mieszkają także wierni Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, którzy podlegają pod parafię Przemienienia Pańskiego w Wierzbicy.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Pakosław^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0623161	Błota	osada
0623103	Glinice	część wsi
0623110	Kąty	część wsi
0623126	Kolonie	część wsi
0623132	Parcela	część wsi
0623149	Piachy	część wsi
0623155	Stara Wieś	część wsi

Geografia

Pakosław położony jest na Przedgórzu Iłżeckim, które wchodzi w skład Wyżyny Kieleckiej. Zabudowania wsi i pola rozciągają się w strefie obniżenia Pakosławsko-Prędocińskiego o szerokości około 3 km. Do obniżenia wpada dużo strumieni, które na północ od wsi łączą się z rzeką Modrzejowicą płynącą niedaleko Pakosławia. Na północno-zachodnich krańcach wsi, gdzie znajduje się największa sieć strumieni i rowów melioracyjnych, wydobywano niegdyś torf. W XIX wieku wieś słynęła też z pokładów wapienia.

Obszar wsi wynosi 2534 ha (stan na 29 sierpnia 2008 roku). Wchodzą w to grunty orne, łąki, pastwiska, lasy, obszar pod zabudowaniami oraz nieużytki.

Klimat

Klimat okolic Pakosławia jest nieznacznie cieplejszy niż klimat całego powiatu radomskiego. Ze względu na bliskie sąsiedztwo Gór Świętokrzyskich okres wegetacyjny roślin jest skrócony. Przedgórze Iłżeckie charakteryzuje się stosunkowo surowymi zimami i umiarkowanie ciepłymi latami. Bardzo niekorzystne są w tym rejonie częste opady gradu, ponieważ okolice Iłży znajdują się na szlaku gradowym. 3 lipca 2012 spadł tutaj ogromny jak na skalę Polski (nienotowany tutaj wcześniej) grad o średnicy około 6 cm, którego wielkość można porównać do średniej wielkości pomarańczy^[8]. Grad tej wielkości poczynił ogromne szkody w uprawach^[9], a także potrafił dziurawić dachy i niszczyć karoserie samochodów^[10].

Historia

Prehistoria

Od czasów prehistorycznych Przedgórze Iłżeckie było penetrowane przez różne grupy ludności. W 1922 roku zostały odkryte dwa obozowiska mezolityczne ze środka epoki kamienia (8-4,5 tysięcy lat p.n.e.). Pierwsze z nich usytuowane jest na północny wschód od dawnego PGR Michałów przy dużym kompleksie leśnym. Odkryto tu znaczną ilość wytworów krzemiennych. Drugie obozowisko znajduje się w odległości około 500 m od pierwszego. Wielce prawdopodobne, iż była to pracownia kamieniarska. Najciekawszym znaleziskiem okazał się tzw. makrorylec z czekoladowego krzemienia.

W neolicie w okolicach Pakosławia odkryto kopalnie krzemieniarskie z 5-4 tysiąclecia p.n.e. Znaleziono tam kilka tysięcy różnych wytworów krzemiennych, a w jednej z kopalń – komplet prehistorycznych narzędzi "górniczych" z poroży jelenia.

Średniowiecze

Pomnik poległych żołnierzy Legionu Puławskiego w Pakosławiu (na zdjęciu ppłk Lucjan Bródka)

We wczesnym średniowieczu Iłża i okolice (a więc także Pakosław) leżały na skraju ogromnej, prastarej Puszczy Radomskiej. Geneza osadnictwa Przedgórza Iłżeckiego wiąże się z działalnością biskupów krakowskich, którzy w XI wieku otrzymali ziemie na Iłżanką. Niezwykle trudno określić początki Pakosławia, gdyż pierwsze wzmianki o nim pojawiły się dopiero w XV-wiecznym Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza.

Pierwsza wojna światowa

Bój pod Pakosławiem

W składzie wojsk rosyjskich w styczniu 1915 roku zakończono formowanie Legionu Puławskiego. W marcu 1915 roku Legion Puławski liczył ponad 1000 żołnierzy. Oddziały polskie walczyły w ramach Korpusu Grenadierów Moskiewskich.

Po ruszeniu ofensywy państw centralnych podczas odwrotu wojsk rosyjskich 18 maja Legion Puławski znalazł się w Krzyżanowicach, miejscowości położonej ponad 3 kilometry na północ od Iłży.

Wzdłuż wschodnich brzegów błot pakosławskich od Michałowa i dalej na zachód od Pakosławia rozciągał się przedni skraj obrony rosyjskiej. Od połowy maja niemieckie oddziały Landwehry próbowały bez skutku zepchnąć Rosjan z tej dogodnej rubieży. Ci zaś kontratakowali i odrzucali Niemców do okopów. Polacy w tych walkach byli dwukrotnie wprowadzani do działań. Pierwszy raz w nocy z 19 na 20 maja 1915 roku pod Pakosławiem i ponownie 15 czerwca pod Michałowem. Z pola walki łącznie wyniesiono sześćdziesięciu rannych i czterdziestu dwóch poległych z czterystu dziewięćdziesięciu trzech żołnierzy, którzy wieczorem wyruszyli do natarcia. Jedenastu żołnierzy przepadło bez wieści (prawdopodobnie utonęli w bagnach).

W latach dwudziestych XX wieku prochy poległych żołnierzy Legionu Puławskiego zebrano z pól bitewnych i złożono we wspólnej mogile w pobliżu majątku Pakosław.

Pomnik (obelisk) bitwy z 1915 r. w Pakosławiu (gmina Iłża)

Infrastruktura

Infrastruktura w Pakosławiu jest dobrze rozwinięta. Przebiega tamtędy asfaltowa droga. Transport autobusowy zapewniają pojazdy PKS Starachowice i Iłża. We wsi funkcjonuje sieć wodociągowa oraz elektryczna.

Większe budynki

Kościół rzymskokatolicki pw. św. Maksymiliana Kolbe z końca XX wieku
Państwowa Szkoła Podstawowa (klasy 1-8)
Ochotnicza Straż Pożarna

Etymologia nazwy

Abdank – herb rodziny Pękosławskich

Od XIV do XIX wieku bardzo różnorodnie pisano nazwę wsi. Pojawiało się: Pacoslaw, Paccoslaw, Pankoslaw, Pakoslaw, Pękosław. Dopiero na początku XIX wieku ustaliła się ostateczna nazwa "Pakosław" i właśnie taką zapisano w tabeli urzędowej Królestwa Polskiego z 1827 roku.

Nazwa ta jest skojarzona z imionami: Pakosław lub Pękosław. W epoce słowiańskiej i we wczesnym średniowieczu w Polsce oraz na Rusi oba te imiona były dość często używane.

Geneza imion

Pękosław – pierwszy człon, to pęk (wiązka), a całe imię znaczy: "mający sławę wielu czynów".

Pakosław – pierwszy człon, czyli "pako" znaczy w dawnym języku: silny, wielki itp. Całe imię można przetłumaczyć na "mający sławę wielkich rzeczy".

Wychodzi na to, że znaczenie obu imion jest niezmiernie podobne. Historycy mają dużo zdań na temat pochodzenia nazwy tej wsi. Trzeba zaobserwować, że "Pakosław" pojawia się znacznie częściej w źródłach niż "Pękosław".

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96381
↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-03-30]
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 901 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Spadł grad wielkości pomarańczy (foto). TwojaPogoda.pl, 2012-07-03. [dostęp 2012-07-19]. (pol.).
↑ inia: Gradobicie zniszczyło uprawy. Rolnicy liczą straty. Echa Dnia, 2012-07-05. [dostęp 2012-07-19]. (pol.).
↑ kapi, pszl: Grad wielkości kurzych jaj. tvp.info, 2012-07-03. [dostęp 2012-07-19]. (pol.).

Bibliografia

Dariusz Kupisz: Pakosław - dzieje podiłżeckiej wsi na tle rozwoju regionu od czasów najdawniejszych do 1795 roku. Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe, 1998. ISBN 83-906608-6-5.
Urząd Gminy w Iłży: Spis ludności z dnia 31.12.2007.
Urząd Gminy w Iłży: Spis terenu (dane z dnia 29.07.2008).
Edward Kospath-Pawłowski: Pakosław 1915. Warszawa: Bellona, 1993. ISBN 83-11-08234-0.

Linki zewnętrzne

Pakosław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 822 .
Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Pakosławiu.

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96381

[rap-2] Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-03-30]

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 901 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[6] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

[par-7] Opis parafii na stronie diecezji

[8] Spadł grad wielkości pomarańczy (foto). TwojaPogoda.pl, 2012-07-03. [dostęp 2012-07-19]. (pol.).

[9] : Gradobicie zniszczyło uprawy. Rolnicy liczą straty. Echa Dnia, 2012-07-05. [dostęp 2012-07-19]. (pol.).

[10] , pszl: Grad wielkości kurzych jaj. tvp.info, 2012-07-03. [dostęp 2012-07-19]. (pol.).

[5]

[4]

[2]

[3]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]