Kompania graniczna KOP „Dziwniki”
Kompania graniczna KOP „Dziwniki” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 7 batalion graniczny [1][2], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 10 podoficerów, 6 nadterminowych i 115 żołnierzy służby zasadniczej[a]. W 1939 3 kompania graniczna KOP „Dziwniki” podlegała dowódcy batalionu KOP „Podświle”[3].
Służba graniczna
edytujPodstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[4]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[5].
3 kompania graniczna „Dziwniki” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 23 kilometrów 746 metrów[6]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Korowajewo” i „Kublicze” z komendantury „Kublicze”[7].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 2 kompania graniczna KOP „Polewacze” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Czyste” – 1928[8], 1929[9], 1931[7], 1932[10]
- 2 kompania graniczna KOP „Prozoroki” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Krzyżówka” – 1934[11], 1938[12]
Struktura organizacyjna
edytuj
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1929[8][9]
- strażnica KOP „Cielesze”
- strażnica KOP „Karczemno”
- strażnica KOP „Osinówka”
- strażnica KOP „Jampol”
- strażnica KOP „Grazie”
Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934[7][13][11]
- (14)[14] strażnica KOP „Karczemno”[b]
- strażnica KOP „Horodek”[c]
- strażnica KOP „Osinówka”[d]
- strażnica KOP „Jampol”[e]
- strażnica KOP „Grazie”[f]
- strażnica KOP „Kamienny Wóz”[g]
W 1934 strażnicę KOP „Karczemno” przesunięto do Jałówki[11]
Strażnice kompanii przed 1937(nr 2)[15][h]:
- strażnica KOP „Jałówka”
- strażnica KOP „Horodek” (folwark)
- strażnica KOP „Osinówka”
- strażnica KOP „Jampol” (majątek?)
Strażnice kompanii w 1938[12]
Organizacja kompanii 17 września 1939[17][18]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Jałówka”[i]
- 2 strażnica KOP „Osinówka”
- 3 strażnica KOP „Kamienny Wóz”
Dowódcy kompanii
edytuj- kpt. Jan Grankowski (był 30 IX 1928 − 24 III 1931)[19]
- kpt. Marian Barerlein (12 III 1931 − był 31 X 1932)[20]
- por. Franciszek Chmura (6 VII 1933 −)[21]
- kpt. Franciszek Osmakiewicz (– 1939)[22]
Walki we wrześniu 1939
edytuj17 września 1939 strażnice 3 kompanii granicznej „Dziwniki” por. Bronisława Olecha zaatakowane zostały przez jednostki 5 Dywizji Strzeleckiej i 13 oddziału ochrony pogranicza NKWD. Po krótkiej walce uległy przeważającym siłom przeciwnika. Zniszczone zostały strażnice „Osinówka”, „Kamienny Wóz” i „Jałówka”. W obronie strażnicy „Kamienny Wóz” poległ plut. Pełczyński[23].
Uwagi
edytuj- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
- ↑ wieś Karczemno, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ folwark Horodek, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ wieś Osinówka, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ majątek Jamopol, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ osada Hrazie, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ strażnica Kamienny Wóz, gmina Hołubicze, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937[16].
- ↑ folwark Jałówka, gmina Prozoroki, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
Przypisy
edytuj- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 295.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14 i 19/1932.
- ↑ a b c Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 54/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 83/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 25/25.
- ↑ Szubański 1993 ↓, s. 276.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 87.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 306.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 184.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 69 i 35.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 35.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 50.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 653, 738.
- ↑ Cygan 2006 ↓, s. 93.
Bibliografia
edytuj- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Podświle” w latach 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/161.)