Franciszek Walewski

Franciszek Walewski
Mrok, Stryjek
	; ppor. Franciszek Walewski
	kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	21 września 1912 ; Szumsk
Data i miejsce śmierci	14 stycznia 1979 ; Pyszkowo
	Przebieg służby
Lata służby	1935–1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie; ZWZ-AK
Jednostki	14 pułk piechoty
Stanowiska	dowódca plutonu; dowódca kompanii; II adiutant pułku; szef wyszkolenia i z-ca komendanta Rejonu Skarżysko ZWZ; komendant Podobwodu I Skarżysko-Kamienna AK; komendant Obwodu Końskie AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa; (kampania wrześniowa) bitwa nad Ossą,; bitwa nad Bzurą;
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Walewski ps. „Mrok”, „Stryjek” (ur. 21 września 1912 r. w Szumsku, zm. 14 stycznia 1979 r. w Pyszkowie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego i Armii Krajowej, komendant Podobwodu I Skarżysko-Kamienna („Morwa”) w Obwodzie Iłża Inspektoratu Starachowickiego Armii Krajowej (Okręg Radom-Kielce), komendant Obwodu Końskie Inspektoratu Starachowickiego AK.

Życiorys

Urodził się w dniu 21 września 1912 r. w Szumsku parafii Dzierzgowo (powiat mławski). Był synem Jana (rolnika) i Czesławy z domu Pająk, którzy związek małżeński zawarli 24 stycznia 1909 r. w Krerach (gmina Dzierzgowo). Rodzeństwem Franciszka byli: urodzony w Krerach Stanisław (ur. 16 stycznia 1910 r., zm. 16 listopada 1910 r. tamże) oraz urodzeni w Szumsku: Gabryela (ur. 1914 r., zm. 1915 r. tamże), Jadwiga (ur. 1915 r.), Tadeusz (ur. 1916 r., zm. 1917 r. tamże) i Stanisław (ur. 1919 r., zm. 1922 r. tamże).

Absolwent Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Bydgoszczy.

Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie. Promowany na stopień podporucznika został ze starszeństwem z dnia 15 października 1935 roku oraz 215. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[1], po czym skierowano go do służby w 14 pułku piechoty we Włocławku. Na dzień 21 września 1936 r. zajmował stanowisko młodszego oficera w 3. kompanii strzelców w I batalionie 14 pp^[2], a w dniu 16 marca 1938 r. stanowisko dowódcy plutonu w 1. kompanii c.k.m. tegoż pułku^[3]. W październiku 1938 roku wziął udział w operacji zaolziańskiej – jako oficer kompanii ckm zbiorczego batalionu wystawionego przez 14 pp (zajmował stanowisko zastępcy dowódcy tej kompanii, którym był por. Czesław Rolecki). Do stopnia porucznika awansowany został ze starszeństwem z dnia 19 marca 1939 roku i 212. lokatą wśród oficerów piechoty^[4]. Na dzień 23 marca 1939 roku pełnił funkcję dowódcy plutonu w 2. kompanii ckm 14 pułku piechoty^[5]. Następnie objął stanowisko dowódcy kompanii ckm.

Zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym został II adiutantem 14 pułku piechoty^[6]. Razem z włocławskim pułkiem wziął udział w walkach toczonych na obszarze korytarza pomorskiego i w bitwie nad Bzurą. Został ciężko ranny w płuca w dniu 18 września 1939 r. w lesie Budy Stare (w pobliżu Białej Góry nad Bzurą)^[a]^[6]^[7]^[8]).

Uniknął niewoli i do 1 maja 1940 r. leczył się - początkowo w szpitalu, następnie w domu rodzinnym. Z początkiem 1940 roku przeniósł się do Skarżyska-Kamiennej. Od 1 sierpnia 1940 r. działał w konspiracji – w Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, początkowo w stopniu porucznika, a następnie kapitana (rozkazem Komendanta Głównego Sił Zbrojnych w Kraju został awansowany do rangi kapitana służby stałej ze starszeństwem od 11 listopada 1943 roku). Używał pseudonimów „Mrok” i „Stryjek”. Od 15 sierpnia 1940 r. zajmował stanowisko szefa wyszkolenia i zastępcy komendanta Rejonu Skarżysko w Obwodzie Kielce ZWZ, a od października 1940 r. objął prawdopodobnie obowiązki komendanta tego Rejonu^[9]. Od wiosny 1942 r. do czerwca 1943 roku pełnił funkcję zastępcy komendanta Podobwodu I Skarżysko-Kamienna w Obwodzie Iłża Armii Krajowej (komendantem był wówczas por. Stanisław Ciaś ps. „Osman”, „Fiszer”)^[10]. Został ranny w przedramię 26 marca 1943 roku podczas akcji w Skarżysku^[b].

Od czerwca 1943 r. do października 1944 roku zajmował stanowisko komendanta Podobwodu I Skarżysko-Kamienna (kryptonim „Morwa”)^[c] w Obwodzie Iłża Inspektoratu Starachowickiego AK – wchodzącego w struktury Okręgu Radom-Kielce^[10]. Pod koniec lipca 1944 roku Inspektorat Starachowicki AK wystawił bataliony 3 pułku piechoty Legionów AK^[d]. Franciszek Walewski „Stryjek” objął wówczas dowództwo batalionu sformowanego w rejonie Skarżyska (II batalion 3 pp Leg. AK)^[e]^[12]. Aresztowany przez Niemców, zbiegł^[f] i od listopada 1944 r. przeszedł do pracy konspiracyjnej w Obwodzie Końskie Armii Krajowej^[10], którego był komendantem aż do rozwiązania Armii Krajowej (19 stycznia 1945 r.)^[g].

Okres powojenny

Po wojnie zamieszkał we Włocławku, zmienił nazwisko na Stryjek-Walewski. Nie został przyjęty do służby w Ludowym Wojsku Polskim. Pracował jako leśniczy lasów komunalnych (mieszkał między innymi w leśniczówce Dąbrówka we Włocławku).

Franciszek Walewski był zapalonym myśliwym. Zmarł na atak serca w dniu 14 stycznia 1979 r. podczas polowania prowadzonego w okolicach miejscowości Pyszkowo. Pochowany został na włocławskim Cmentarzu Komunalnym – sektor: 44A, rząd: 1, grób: 13.

9 października 1939 r. w kościele parafialnym w Giżycach (gmina Iłów) zawarł związek małżeński z Henryką Sodólską (ur. 11 lipca 1913 r. we Włocławku, zm. 26 lipca 1992 r. w Górze Kalwarii), córką Stanisława i Józefy Gajewiak. W czasie okupacji żona była żołnierzem Armii Krajowej, łączniczką Komendy Głównej AK, odznaczoną Krzyżem Armii Krajowej. Mieli syna Andrzeja (ur. ok. 1945 r.), a ich przysposobioną (w roku 1954) córką była Krystyna (ur. 5 lipca 1948 r. w Mostkach, zm. 8 maja 1996 r. w Otwocku).

Awanse

podporucznik (15.10.1935)^[1]
porucznik (19.3.1939)^[13]
kapitan (11.11.1943)

Ordery i odznaczenia

Uwagi

↑ W tym samym starciu został ranny również w łokieć.
↑ Wg części dokumentów ranę tę otrzymał 8 marca 1944 roku.
↑ Podobwód I Skarżysko-Kamienna przyłączony został do Obwodu Iłża z Obwodu Kielce w roku 1941 – na podstawie rozkazu Komendy Okręgu. Podobwód ten dzielił się na placówki, których zasięg terytorialny pokrywał się z granicami poszczególnych gmin.^[10]
↑ W ramach planu mobilizacji Komendy Głównej AK Okręg Radom-Kielce wystawiał między innymi 2 Dywizję Piechoty Leg. AK, w skład której wchodził 3 pp Leg. AK z obwodów koneckiego i iłżeckiego AK.^[11]
↑ W momencie koncentracji ogólnej 3 pp Leg. AK posiadał dwa bataliony, żadnym z nich nie dowodził wówczas Franciszek Walewski.^[12]
↑ Aresztowany został przez Gestapo w październiku 1944 r., uciekł z aresztu w następnym miesiącu.
↑ Używał wówczas pseudonimu „Drogosław”.

Przypisy

↑ ^a ^b Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 8.
↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 295.
↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 297.
↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 506.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 564.
↑ ^a ^b Ciesielski 2008 ↓, s. 302.
↑ Frąckiewicz 2018 ↓, s. 37.
↑ Dziennik Bojowy 14 Pułku Piechoty ↓.
↑ Armia Krajowa. Obwód Kielce. Rejony. Rejon Skarżysko ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d Borzobohaty 1984 ↓, s. 137.
↑ Borzobohaty 1984 ↓, s. 270.
↑ ^a ^b Borzobohaty 1984 ↓, s. 278.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 98.

Bibliografia

Igor Kraiński, Jacek Pekról: 14 Pułk Piechoty. Wydawnictwo „Egros”, 1992. ISBN 83-85253-13-0.
Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
Armia Krajowa. Obwód Kielce. [dostęp 2018-03-23].
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
Wojciech Borzobohaty: „Jodła”. Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984. ISBN 83-211-0442-8.
Eugeniusz Frąckiewicz: Z Włocławka nad Bzurę. Dziennik z września 1939 roku. Warszawa: VEDA Sp. z o.o., 2018. ISBN 978-83-64109-43-0.
Dziennik Bojowy 14 Pułku Piechoty. Wykaz rannych oficerów. [dostęp 2018-11-16].

Linki zewnętrzne

Echo Dnia Świętokrzyskie. Wyjątkowy cmentarz partyzancki w Skarżysku-Kamiennej. 29 listopada 2017 r.. [dostęp 2018-03-20].
Armia Krajowa, Związek Walki Zbrojnej, Służba Zwycięstwu Polski – Armia Krajowa. Obwód Kielce. [dostęp 2018-03-28].
Cmentarz wojenny AK Podobwodu „Morwa” Skarżysko-Kamienna Os. Książęce. [dostęp 2018-03-29].
Odkrywamy Świętokrzyskie – Skarbowa Góra. 1 listopada 2009 r.. [dostęp 2018-11-13].

[7] W tym samym starciu został ranny również w łokieć.

[12] Wg części dokumentów ranę tę otrzymał 8 marca 1944 roku.

[13] Podobwód I Skarżysko-Kamienna przyłączony został do Obwodu Iłża z Obwodu Kielce w roku 1941 – na podstawie rozkazu Komendy Okręgu. Podobwód ten dzielił się na placówki, których zasięg terytorialny pokrywał się z granicami poszczególnych gmin.^[10]

[15] W ramach planu mobilizacji Komendy Głównej AK Okręg Radom-Kielce wystawiał między innymi 2 Dywizję Piechoty Leg. AK, w skład której wchodził 3 pp Leg. AK z obwodów koneckiego i iłżeckiego AK.^[11]

[17] W momencie koncentracji ogólnej 3 pp Leg. AK posiadał dwa bataliony, żadnym z nich nie dowodził wówczas Franciszek Walewski.^[12]

[18] Aresztowany został przez Gestapo w październiku 1944 r., uciekł z aresztu w następnym miesiącu.

[19] Używał wówczas pseudonimu „Drogosław”.

[CITEREFRybkaStepan20038-1] Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 8.

[CITEREFCiesielski2008295-2] Ciesielski 2008 ↓, s. 295.

[CITEREFCiesielski2008297-3] Ciesielski 2008 ↓, s. 297.

[CITEREFRybkaStepan2003506-4] Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 506.

[CITEREFRybkaStepan2006564-5] Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 564.

[CITEREFCiesielski2008302-6] Ciesielski 2008 ↓, s. 302.

[CITEREFFrąckiewicz201837-8] Frąckiewicz 2018 ↓, s. 37.

[CITEREFDziennik_Bojowy_14_Pułku_Piechoty-9] Dziennik Bojowy 14 Pułku Piechoty ↓.

[CITEREFArmia_Krajowa._Obwód_Kielce._Rejony._Rejon_Skarżysko-10] Armia Krajowa. Obwód Kielce. Rejony. Rejon Skarżysko ↓.

[CITEREFBorzobohaty1984137-11] Borzobohaty 1984 ↓, s. 137.

[CITEREFBorzobohaty1984270-14] Borzobohaty 1984 ↓, s. 270.

[CITEREFBorzobohaty1984278-16] Borzobohaty 1984 ↓, s. 278.

[CITEREFRybkaStepan200698-20] Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 98.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[8]

[9]

[10]

[b]

[c]

[d]

[e]

[12]

[f]

[g]

[13]

[11]