1589
rok kalendarzowy w XVI wieku
Rządzący państwami w 1589
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 5 marca-23 kwietnia – w Warszawie obradował sejm pacyfikacyjny[1].
- 9 marca – podpisano traktat bytomsko-będziński, na którego mocy cesarz, arcyksiążęta i kraje cesarskie uznali władcą Rzeczypospolitej Zygmunta Wazę, zobowiązali się do niewchodzenia we wrogie wobec niej i Szwecji układy z Moskwą, a także do niemieszania się w sprawy wewnętrzne Korony i Litwy oraz do zwrotu Lubowli.
- 15 kwietnia – Krzysztof Radziwiłł został hetmanem wielkim litewskim.
- 8 lipca – na mocy konstytucji sejmowej powstała Ordynacja Zamojska, jedna z pierwszych ordynacji magnackich w Rzeczypospolitej, powołana na prośbę hetmana wielkiego i kanclerza koronnego Jana Sariusza Zamoyskiego zapobiegająca rozdrobieniu dóbr ziemskich.
- Zygmunt III Waza wydał ustawę „Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy” - w dokumentach urzędowych Rzeczypospolitej po raz pierwszy użyto nazwy Ukraina.
Wydarzenia na świecie
edytuj- 12 lipca – założono Carycyn (obecnie Wołgograd).
- 1 sierpnia – król Francji i były król Polski Henryk III Walezy został śmiertelnie zraniony nożem przez dominikanina Jacques’a Clémenta.
- 2 sierpnia – Henryk IV Burbon został królem Francji.
Urodzili się
edytuj- 8 stycznia – Ivan Gundulić, chorwacki poeta barokowy (zm. 1638)
- początek lutego – Dominik Ibáñez de Erquicia, baskijski dominikanin, misjonarz na Dalekim Wschodzie, męczennik, święty katolicki (zm. 1633)
- 3 marca – Gisbertus Voetius, holenderski teolog kalwinistyczny (zm. 1676)
- 17 kwietnia – Martin Zeiller, niemiecki pisarz, geograf (topograf) i tłumacz (zm. 1661)
- 20 kwietnia – Jan Kazimierz Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken-Kleeburg), hrabia palatyn i książę Palatynatu-Zweibrücken-Kleeburg (zm. 1652)
- 28 kwietnia – Małgorzata Sabaudzka (1589–1655), księżna Mantui i Montferratu, w 1635 roku powołana jako ostatni hiszpański Wicekról Portugalii (zm. 1655)
- 16 czerwca – Albrycht Władysław Radziwiłł, książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, kasztelan wileński (zm. 1636)
- 3 lipca – Johann Georg Wirsung, niemiecki lekarz i anatom, profesor na Uniwersytecie w Padwie (zm. 1643)
- 4 lipca – Elżbieta Zofia Hohenzollern, córka margrabiego-elektora brandenburskiego Jana Jerzego Hohenzollerna i Elżbiety von Anhalt-Zerbst (zm. 1629)
- 12 sierpnia – Ulryk darłowski, książę na Darłowie i Bukowie, Biskup kamieński, syn Bogusława XIII z dynastii Gryfitów (zm. 1622)
- 15 sierpnia – Gabriel Batory, pochodzący z rodu Batorych książę Siedmiogrodu (zm. 1613)
- 30 sierpnia ochrzczony – Abraham Govaerts, flamandzki malarz barokowy (zm. 1626)
- 1 września – Giovanni Pesaro, 103 doża wenecki (zm. 1659)
- 7 października – Maria Magdalena Austriaczka, córka arcyksięcia Karola Styryjskiego, księżna Toskanii jako żona Cosimo II de' Medici (zm. 1631)
- 8 października – Pedro de Villagómez Vivanco, szósty arcybiskup limski oraz prymas Peru (zm. 1671)
- 25 października – Jan Stanisław Sapieha, marszałek wielki litewski od 1621, marszałek nadworny litewski od 1617, starosta słonimski (zm. 1635)
- 9 listopada – Mulaj Ali asz-Szarif, władca Tafilalt (południowo-wschodnie Maroko), założyciel dynastii Alawitów (zm. 1659)
- data dzienna nieznana:
- Johannes van der Beeck, holenderski malarz barokowy (zm. 1644)
- Giacomo Briano, architekt jezuicki (zm. 1649)
- Antonio Escobar y Mendoza, hiszpański jezuita, jeden z najbardziej znanych kazuistów XVII wieku (zm. 1669)
- Domenico Fetti, włoski malarz epoki baroku (zm. 1624)
- Fiodor II Borysowicz, car rosyjski od 23 kwietnia do 7 czerwca 1605, syn Borysa Godunowa (zm. 1605)
- Kösem, niewolnica greckiego pochodzenia, żona sułtana Ahmeda I (zm. 1651)
- Jan Lipski, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, biskup chełmiński (zm. 1641)
- Maria Murayama, japońska męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1622)
- Stanisław Rewera Potocki, polski hetman wielki koronny (zm. 1667)
- Marcin Ruar, unitariański działacz reformacyjny, propagator tolerancji religijnej (zm. 1657)
- Tochtamysz Girej, chan krymski w latach 1607–1608 (zm. 1608)
- Adriaen van de Venne, holenderski malarz, grafik, ilustrator i poeta (zm. 1662)
Zmarli
edytuj- 5 stycznia – Katarzyna Medycejska, księżniczka z rodu Medyceuszy, królowa francuska jako żona Henryka II (ur. 1519)
- 21 lutego – William Somerset, 3. hrabia Worcester, angielski arystokrata, najstarszy syn Henry’ego Somerseta, 2. hrabiego Worcester, i Elizabeth Browne, córki sir Anthony’ego Browne’a (ur. ok. 1527)
- 23 lutego – Andrzej Dudycz, węgierski szlachcic pochodzenia chorwackiego, naturalizowany Polak (ur. 1533)
- 2 marca – Alessandro Farnese (1520–1589), kardynał-protektor Królestwa Polskiego przy Stolicy Apostolskiej (ur. 1520)
- 3 marca – Johannes Sturm, niemiecki reformator szkolnictwa (ur. 1507)
- 23 marca – Marcin Kromer, polski historyk i kronikarz, biskup warmiński (ur. 1512)
- 4 kwietnia – Benedykt Massari, święty katolicki, franciszkanin (ur. 1526)
- 7 kwietnia – Giulio Cesare Aranzio, włoski anatom (ur. 1530)
- 27 kwietnia – Mikołaj Radziwiłł (1546-1589), łowczy wielki litewski, starosta mozyrski i merecki oraz wojewoda nowogródzki (ur. 1546)
- 3 maja – Juliusz (książę Brunszwiku), książę Brunszwiku-Wolfenbüttel, także książę Brunszwiku-Calenberg, z dynastii Welfów (ur. 1528)
- maj – Barbara Gizanka, córka Jana Gizy, warszawskiego mieszczanina, kupca i lichwiarza oraz Anny, faworyta Zygmunta II Augusta (ur. ok. 1550)
- 1 lipca – Christophe Plantin, niderlandzki drukarz odrodzenia, księgarz i introligator (ur. 1520)
- 8 lipca – Ludolph Schrader, niemiecki prawnik, profesor i rektor Uniwersytetu Viadrina (ur. 1531)
- 29 lipca – Anna Maria Wittelsbach, księżna Szwecji, księżniczka palatynatu reńskiego (ur. 1561)
- 1 sierpnia – Jacques Clément, francuski dominikanin, zabójca króla Henryka III Walezego (ur. 1567)
- 2 sierpnia – Henryk III Walezy, król Francji (ur. 1551)
- 19 września – Jean-Antoine de Baïf, francuski poeta renesansowy (ur. 1532)
- 15 października – Jacopo Zabarella, włoski filozof, logik, przedstawiciel arystotelizmu (ur. 1533)
- 18 października – Daniel Specklin, alzacki budowniczy fortyfikacji, inżynier i kartograf (ur. 1536)
- 15 listopada – Philipp Apian, niemiecki matematyk, lekarz i kartograf (ur. 1531)
- 15 grudnia – Michel De Bay, niderlandzki teolog, rektor Uniwersytetu w Lowanium, twórca bajanizmu (ur. 1513)
- data dzienna nieznana:
- Karol II Grimaldi, syn Honoriusza I, seniora Monako i Izabeli Grimaldi (ur. 1555)
- Stanisław Iłowski, polski historyk, tłumacz, poeta i kanonik płocki (ur. ?)
- Walenty Orpiszewski, duchowny katolicki, spowiednik królewny Jadwigi Jagiellonki (ur. ?)
- Bernard Palissy, francuski ceramik, emalier, chemik, fizyk i geolog (ur. ok. 1510)
- Jan Sierakowski, wojewoda łęczycki, pierwszy Marszałek Sejmu Korony Królestwa Polskiego (ur. 1498)
Święta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 9 lutego
- Ostatki: 14 lutego
- Popielec: 15 lutego
- Niedziela Palmowa: 26 marca
- Wielki Czwartek: 30 marca
- Wielki Piątek: 31 marca
- Wielka Sobota: 1 kwietnia
- Wielkanoc: 2 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 3 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 11 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 21 maja
- Boże Ciało: 1 czerwca
Przypisy
edytuj- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 310
