Łuk Tudorów
Łuk Tudorów, znany też jako łuk ostry obniżony (oraz ang. four-centre arch lub four-centred arch – łuk czteropunktowy) – niski, szeroki rodzaj łuku z wyróżnionym punktem centralnym. Jest znacznie szerszy niż jego wysokość i wizualnie sprawia wrażenie, jakby był spłaszczony pod naciskiem. Łuk tworzy się poprzez wytyczenie dwóch łuków, których promienie się przecinają nisko, i następnie z tych samych promieni, ale w wyższych punktach – wykreśla się łuki o mniejszym promieniu. Osie mniejszych łuków leżą na promieniach łuków większych[1].
.jpg)
Pochodzenie
edytujŁuk czteropunktowy został po raz pierwszy zastosowany w Samarze w Iraku w mauzoleum Kubbat as-Sulajbijja z IX wieku[2][3]. Następnie użycie łuku rozprzestrzeniło się poprzez kulturę islamu do Hiszpanii i Indii[3]. Łuk ostry obniżony jest szeroko stosowany w architekturze islamu, zwłaszcza w kulturach perskich, np. wiele ejwanów stosuje ten łuk.
Wielka Brytania
edytujW architekturze angielskiej ten rodzaj łuku znany jest pod nazwą Tudor arch[4] ponieważ był częstym elementem architektonicznym w czasach dynastii Tudorów (1485–1603). Łuk okresu gotyku został spłaszczony do łuku Tudorów[5].
Ten typ łuku, zastosowany do otworu okiennego, może zajmować szeroką przestrzeń, wypełnioną pionowymi słupkami dzielącymi okno na części i poziomymi nadświetlami. Efekt ogólny daje wrażenie delikatnej kraty podkreślającej prostopadły i pionowy układ. Jako dekoracja ściany arkada wraz z otworem oknem składają się na całą ozdobną kompozycję. Styl ten, znany jako Perpendicular (prostopadły, pionowy), jest charakterystyczny dla Wielkiej Brytanii, chociaż jest bardzo podobny do współczesnego mu stylu dominującego w Hiszpanii. Był stosowany w XV i I poł. XVI w., ponieważ styl renesansu w Anglii pojawił się później niż we Włoszech czy Francji.
Łuk ten zastosowano na zachodniej ścianie katedry w Gloucester, której Great East Window (wielkie wschodnie okno) jest wielkości boiska do tenisa[6]. Znajduje się też w trzech słynnych kaplicach królewskich i opactwach: King’s College Chapel w Cambridge, St George's Chapel w Zamku Windsor, Kaplicy Henryka VII w Opactwie Westminsterskim oraz Bath Abbey. Łuki te można też znaleźć w wielu mniejszych kościołach, zwłaszcza zbudowanych w czasie prosperity przemysłu wełnianego w Anglii Wschodniej w wieku XV, gdyż to tam zawijały statki eksportujące z Anglii wełnę. Podczas rejsu do Anglii statki były wykorzystywane do importu cegły, która była wówczas materiałem luksusowym[5].
Łuk Tudorów umieszczano też w oknie wykuszowym, opartym na mieczu lub konsoli, które było szczególnym osiągnięciem architektonicznym okresu Tudorów[5][7].
Polska
edytujŁuki podobne do łuku Tudorów zastosowano w Polsce m.in. w kościele Mariackim w Gryficach[8] i kościele św. Marii Magdaleny w Czersku. Spotykany jest także w budowlach świeckich, np.: pałac w Piławie Górnej na Dolnym Śląsku.
-
St. George's Chapel, Zamek Windsor, wschodnie okno w formie łuku Tudorów. Scena zawarcia małżeństwa Księcia Walii i Aleksandry, 1863 -
-
-
Piława Górna, pałac od strony południowej (2021)
Przypisy
edytuj- ↑ Architektura gotycka. MWT Katedra. [dostęp 2013-03-02]. (pol.).
- ↑ Qubbat al-Sulaybiyya. ArchNet Digital Library. [dostęp 2013-03-02]. (ang.).
- ↑ a b Arch. ArchNet Digital Library: Dictionary of Islamic Architecture. [dostęp 2013-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 maja 2011)]. (ang.).
- ↑ Tudor arch. thefreedictionary.com. [dostęp 2013-03-02]. (ang.).
- ↑ a b c David Ross: Tudor Architecture in England 1500–1575. Britain Express. [dostęp 2013-03-02]. (ang.).
- ↑ Gloucester Cathedral. Sacred Destinations. [dostęp 2013-03-02]. (ang.).
- ↑ Nancy Schwartz, John Poppeliers: What Style is It?. New York: John Wiley & Sons, Inc., 1983, s. 106. ISBN 0-471-14434-7. (ang.).
- ↑ Z. Wyrwiński. Zewnętrzna architektura kościoła pw. WNMP w Gryficach. Elewacja południowa i zachodnia. „Nevgazeta gryficka”, s. 7–8, 6 września 2007.
