Szarłat wyniosły

Szarłat wyniosły (szarłat wiechowaty, amarantus, amarant, łac. Amaranthus cruentus L.) – gatunek rośliny z rodziny szarłatowatych. Prawdopodobnie pochodzi z Ameryki Środkowej, obecnie jest uprawiany w wielu rejonach świata.

Szarłat wyniosły

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szarłatowate
Rodzaj	szarłat
Gatunek	szarłat wyniosły
Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} L. Syst. nat. ed. 10, 2:1269. 1759

{{Takson infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | synonimy = | grafika = | wikispecies = | nazwa łacińska = | opis grafiki = Nieznane pola: "synonim", "obrazek", "systematyka_ref" oraz "łacina".

Morfologia

Zastosowanie

Jedna z najstarszych roślin uprawnych. Był, obok kukurydzy, ziemniaka i fasoli, podstawową rośliną uprawną Inków i Azteków.

Amarantus bywa nazywany „zbożem XXI wieku”, ponieważ jego nasiona pod względem niektórych składników odżywczych przewyższają pszenicę. Reguluje biosyntezę cholesterolu. Zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, a także ma wysoką zawartość białka. Szarłat nie zawiera glutenu, natomiast ma dużo skwalenu, żelaza, wapnia i magnezu. Ma też dużo błonnika i znaczną zawartość witamin z grupy D oraz A, E, i C.

Wartość odżywcza Amarantus, ziarno (100 g)

Wartość energetyczna 1668 kJ (398 kcal) Białka 15,8 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 34% 34% 34% 34% M 28% 28% 28% 28% Węglowodany 73,4 g szczegółowe informacje Przyswajalne 59,4 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 46% 46% M 46% 46% 46% 46% Skrobia 53,7 g Błonnik 14,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 56% 56% 67% 67% M 37% 37% 47% 47% Tłuszcze 7,5 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 1,46 g

Witaminy Tiamina (B1) 0,073 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,6% 6,6% 6,6% 6,6% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Niacyna (B3) 0,97 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,9% 6,9% 6,9% 6,9% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Foliany 0,082 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 21% 21% 21% 21% Makroelementy Wapń 159,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 16% 16% 13% 13% M 16% 16% 16% 13% Magnez 239,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 77% 75% 75% 75% M 60% 57% 57% 57% Potas 423,00 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% M 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% Sód 5,00 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% Mikroelementy Żelazo 7,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 43% 43% 98% 98% M 98% 98% 98% 98%

Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

W Polsce ponad 90% upraw znajduje się na Lubelszczyźnie. Od pewnego czasu znów cieszy się popularnością, jako surowiec na paszę, mąkę i kaszę niezawierającą glutenu, a więc przydatną dla osób uczulonych na tę substancję. Chętnie spożywany też przez wegetarian, gdyż posiada wszystkie aminokwasy egzogenne.

Nazwa

Łacińska nazwa rośliny jest źródłem nazwy barwy amarantowej, koloru wypustek przy kołnierzach jednego z historycznych polskich mundurów wojskowych. Używa się też zamiennie określenia barwy szkarłatnej.