Co oznaczają poszczególne stopnie otyłości?

Otyłość jest zaliczana do chorób cywilizacyjnych. Dotyczy nie tylko dorosłych, lecz także dzieci i młodzieży. Definiuje się ją jako nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie. Należy przy tym zaznaczyć, że nie jest to problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny. Sprawdź, jakie są stopnie otyłości i jak się ją leczy!

Jakie są stopnie otyłości?

Jeżeli zastanawiasz się, czy Twoja masa ciała jest odpowiednia do wzrostu i płci, możesz sprawdzić BMI (ang. Body Mass Index), czyli wskaźnik masy ciała, korzystając ze specjalnego kalkulatora lub posłużyć się wzorem:

BMI = masa ciała (kg): wzrost (m²)

O prawidłowej masie ciała mówimy wtedy, gdy wskaźnik znajduje się w przedziale 18,5-24,9 kg/m². Niedowagę rozpoznaje się wtedy, gdy wynik wynosi poniżej 18,5 kg/m². Na nadwagę wskazuje BMI wynoszące 25-29,9 kg/m². Otyłość stwierdza się, gdy wspomniany współczynnik osiągnie wartość przynajmniej 30 kg/m². Wyróżniamy trzy stopnie otyłości:

• otyłość I stopnia (umiarkowana) – BMI mieści się w granicach 30-34,9 kg/m²,
• otyłość II stopnia (kliniczna) – BMI wynosi 35-39,9 kg/m²,
• otyłość III stopnia (tzw. olbrzymia, ekstremalna) – BMI przekracza 40 kg/m².

Należy podkreślić, że wskaźnik BMI nie może być jedynym wyznacznikiem przy stawianiu diagnozy. Nie będzie on wiarygodny na przykład u sportowców, kobiet w ciąży i seniorów. Do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży wykorzystuje się siatki centylowe.

Sprawdź też: BMI – wskaźnik prawidłowej wagi

Rodzaje otyłości

Biorąc pod uwagę przyczyny otyłości, możemy wyróżnić jej dwa rodzaje.

• Otyłość pierwotna (prosta, pokarmowa) – jest wieloczynnikową chorobą, w której dochodzi do zaburzenia kontroli nad ilością przyjmowanych kalorii: dostarczania zbyt dużej liczby kalorii w stosunku do zapotrzebowania. Jednym z powodów mogą być niewłaściwe nawyki: spożywanie wysokokalorycznych produktów i brak aktywności fizycznej.
• Otyłość wtórna (złożona, patologiczna) – powstaje na skutek zaburzeń hormonalnych, przyjmowanych leków, chorób metabolicznych. Aby skutecznie ją leczyć, należy na wstępie wyeliminować (o ile to możliwe) przyczynę.

Jakie są konsekwencje otyłości?

Nadmierna masa ciała może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zespołu policystycznych jajników (PCOS) czy obturacyjnego bezdechu sennego. Wzrasta również ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa, kamicy nerkowej, chorób pęcherzyka żółciowego i zaburzeń gospodarki lipidowej.

U osób chorych na otyłość może występować też obniżony nastrój, poczucie bezsilności i bezradności. Im wyższy wskaźnik BMI, tym większe ryzyko wystąpienia stanów depresyjnych. Obniżone poczucie skuteczności utrudnia wprowadzenie zdrowszych nawyków żywieniowych i wytrwanie w postanowieniach dietetycznych. Może również wpłynąć na inne sfery życia. Otyłość może towarzyszyć innym problemom psychicznym, takim jak: zespół kompulsywnego objadania się czy jedzenia nocnego.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się, jak wspierająco mówić o chorobie otyłościowej, zajrzyj do naszego Słownika otyłości!

Rodzaje otyłości – leczenie

Sposób leczenia otyłości jest uzależniony od masy ciała pacjenta i ogólnego stanu zdrowia. W każdym przypadku otyłości lekarz zaleca zmianę nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej. Bezpieczne tempo redukcji masy ciała, czyli tak zwanego odchudzania, mieści się w zakresie 0,5-1 kg/tygodniowo. W ten sposób zmniejsza się ryzyko nawrotu choroby otyłościowej. Jeśli modyfikacja stylu życia nie przyniesie spodziewanych efektów, lekarz może wprowadzić leczenie farmakologiczne.

Terapia ma na celu redukcję masy ciała, a także zapobieganie nawrotowi choroby otyłościowej. Jeśli jednak pacjent ma otyłośc II stopnia i zmaga się z chorobami współistniejącymi, lekarz może skierować go na operację. Otyłość III stopnia często wymaga interwencji chirurgicznej.

Do najczęściej wykonywanych operacji bariatrycznych zaliczamy:

• rękawową resekcję żołądka,
• by-pass żołądkowy,
• balon żołądkowy.

Założenie opaski na żołądek czy balonu żołądkowego wykonuje się rzadziej, ze względu na niższą skuteczność tych metod.

Leczenie zachowawcze otyłości

Należy zaznaczyć, że nawet jeśli lekarz zakwalifikuje pacjenta do operacji, wcześniej zaleci mu wprowadzenie zdrowszej diety i regularnej aktywności fizycznej, a pacjent powinien te zalecenia stosować. Dzięki temu można zredukować masę ciała, co pozwoli odciążyć serce i wątrobę. W ten sposób pacjent przygotowuje się też do zmian żywieniowych po zabiegu, tym samym maksymalizuje efekty leczenia.

Przede wszystkim należy jeść 4-5 posiłków dziennie, zachowując 3-4-godzinne odstępy. W ten sposób można ustabilizować stężenie glukozy we krwi, a jednocześnie uniknąć podjadania. Oprócz tego pić przynajmniej 2 litry wody dziennie. WHO zaleca wykonywanie przez 150-300 minut tygodniowo umiarkowanej aktywności fizycznej lub 75-150 minut – intensywnej aktywności. W przypadku prowadzenia dotychczas siedzącego trybu życia można zacząć od spacerów, a z czasem dołączyć nordic walking, jogę, pływanie czy jazdę na rowerze. Aktywność fizyczna zawsze powinna być dostosowana do możliwości pacjenta.

Warto wiedzieć: Zalety treningu rowerowego dla osób z nadwagą

Niezależnie od stopnia otyłości, ważne jest wsparcie psychologiczne. Wielu pacjentów zmaga się bowiem z obniżeniem nastroju, negatywną samooceną, obniżonym poczuciem własnej sprawczości. Osoby z nadmiernym BMI nierzadko myślą obsesyjnie o jedzeniu. Podczas wizyty specjalista podpowiada, jak zmotywować się do działania. Oprócz tego psycholog uczy pacjenta konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Czasami terapię powinna przejść nie tylko osoba mierząca się z otyłością, ale cała rodzina.

Źródła:

• A. Mamcarz, L. Ostrowska, P. Bogdański, Otyłość i jej powikłania. Praktyczne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
• L.R. Lepori, Atlas otyłości, DK Media, Warszawa 2022.