Vejatz lo contengut

Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/març de 2013

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Febrièr de 2013 Abriu de 2013
Acorchi [+]
WP:LS

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

  • Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
  • Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per març de 2013

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de març de 2013 :

1èr de març de 2013 veire/modificar

L'occitan o lenga d'òc es una lenga romanica parlada en Occitània, çò es: dins lo tèrç sud de França (siá dins 9 regions o 39 departaments de l'Estat francés), a Mónegue, dins las Valadas Occitanas en Itàlia (e mai dins la localitat de La Gàrdia en Calàbria) e dins la Val d'Aran, qu'aparten politicament al Principat de Catalonha.

2 de març de 2013 veire/modificar

Lo sètge de Montsegur se debanèt de la prima de 1243 au 2 de març de 1244 durant leis annadas consecutivas a la Crosada deis Albigés (1209-1229) e durant la repression dau catarisme. D'efèct, lo castèu de Montsegur assostava un nombre important de caps de la Glèisa catara e èra estat ja la buta de tres sètges de 1212 a 1241 per lei Crosats de Simon de Montffòrt o per lo còmte de Tolosa Ramon VII. Aqueu quatren sètge foguèt decidit per l'execucion de dos inquisitors per una tropa formada d'òmes de la garnison dau castèu en 1241 a Avinhonet. Una tropa importanta foguèt donc mandada per lo rèi de França sota lo comandament d'Hugues d'Arcis per prendre lo contraròtle dau castèu e arrestar l'activitat catara dins la region que Montsegur èra sa basa principala.

3 de març de 2013 veire/modificar

L'acid desoxiribonucleïc, abreujat ADN en occitan (e DNA en anglés), qu'ei un acid nucleïc (un polimèr de nucleotids) on lo glucid de cinc carbònis (ua pentòsa) qu'ei ua desoxiribòsa e qui possedeish duas cadenas de nucleotids enrotladas en eliç dobla. Aquera estructura que permet d'explicar duas proprietats de l'ADN : contiéner l'information genetica e perméter la soa copia.

4 de març de 2013 veire/modificar

Fèlix Gras (Malamòrt, 3 de mai de 1844 - Avinhon, 4 de març de 1901) que ho un escrivan provençau e lo tresau capolièr deu Felibritge.

5 de març de 2013 veire/modificar

La Preïstòria designa lo periòde de la vida de l'Umanitat qu'es situat entre l'aparicion de l'Òme e l'invencion de l'escritura. Es devesida en divèrsei periòdes que lei principaus son lo Paleolitic e lo Neolitic. Lo premier acomença amb lei premiers òmes e se finís i a 10 000 o 12 000 ans.

6 de març de 2013 veire/modificar

La Torre Eiffel (Tour Eiffel, en francés) es una estructura concebuda e dessenhada per l'engenhaire francés Gustave Eiffel a l'ocasion de l'Exposicion Universala de 1889 a París (França). Construïda en plena controvèrsia amb los artistas de l'epòca, que la percebián coma un mostre d'acièr, es considerada coma lo simbòl màger de l'Estat francés e subretot de la vila de París. Es lo monument mai visitat del mond.

7 de març de 2013 veire/modificar

Jupitèr es la cinquena planeta dei Sistèma Solar, en foncion de sa distància au Soleu, e la pus granda. Sa massa es solament un milen d'aquela dau Soleu mai dos còps e mieg la massa combinada deis autrei planetas dau Sistèma Solar. Es una planeta giganta gasosa ambé Saturne, Uranus e Neptun. Aquelei quatre planetas son de còps dichas «planetas jovianas».

8 de març de 2013 veire/modificar

Sofòcles, (nascut a Colonos en 496 o 495 ab. C. e mòrt en 406 o 405 ab. C.) es un dels tres grands tragedians grècs que lor òbra es en partida coneguda, amb Esquil (526-456) e Euripides (480-406). Es subretot l'autor de cent vint-e-doas pèças (que una centena de tragedias), mas se ne coneis pas que sèt uèi. Citat coma paradigma de la tragedia par Aristòtel, subretot per l'usatge que fa del còr e per sa pèça Edip rei, ganhèt tanben lo pus grand nombre de victòrias al concors tragic de las grandas Dionisias (dètz e uèit), e jamai foguèt darrièr.

9 de març de 2013 veire/modificar

La nòrma mistralenca (normo mistralenco) es una nòrma lingüistica que fixa la lenga occitana. Apareguèt en 1853 dins leis òbras de Josèp Romanilha, puei dins leis òbras de Frederic Mistral tre 1854. La nòrma mistralenca se basa sus d'usatges diglossics, sustot dins l'ortografia que consistís a notar l'occitan segon de convencions venent del Edat Mejana (lh) e dau francés (gn - ou). Encuei fa concurréncia a la nòrma classica.

10 de març de 2013 veire/modificar

L'escalfament global de la planeta es l'aumentacion de la temperatura mejana de l'atmosfèra e dels oceans de la Tèrra. Aquel tèrme es tanben utilitzat per se referir a la teoria (o ipotèsi) scientifica mai especifica de l'escalfament global antropogenic, que prepausa que la màger part de l'escalfament global observat recentament (e lo projectat) siá induch per las activitats umanas.

11 de març de 2013 veire/modificar

La dinastia Ming es una dinastia chinesa que reinèt de 1368 a 1644. Succediguèt a la dinastia Yuan e foguèt remplaçada per la dinastia Qing. Setze emperaires chinés forman aquela dinastia.

12 de març de 2013 veire/modificar

Lo Movement Internacional de la Crotz Roja e del Creissent Roge, pus conegut coma Crotz Roja, es un movement umanitari internacional que compta mai de 97 milions de volontaris dins lo monde que foguèt fondat per aparar la vida umana e la santat, per garantir lo respècte a totes los Èssers umans e per prevenir e alunhar lo sofriment uman, sens cap de tipe de discriminacion basada sus la nacionalitat, raça, genre, cresenças religiosas, classa social o opinions Politicas.

13 de març de 2013 veire/modificar

La Selva pluviala, bòsc umid o selva umida, es un biòma caracterizat per de precipitacions abondantas durant tot l'an, amb de minimalas compresas entre 1750 e 2000 mm, e un clima amb de temperaturas enauçadas. Aquestes tipes de bòsques son caracterizats per la preséncia d'arbres nauts e espés, amb una granda diversitat d'espècias. La zòna de convergéncia intertropicala, a un ròtle significatiu, pr'amor qu'en granda part es la responsabla de la creacion d'aquestes tipes de biòmas de la Tèrra.

14 de març de 2013 veire/modificar

Lo Colonialisme es una doctrina d'extension de la sobeiranetat d'un Estat sus de territòris en defòra de sei frontieras e implicant l'explecha economica e la dominacion politica d'aquelei territòris. Conegut tre l'Antiquitat, aqueu sistèma se desvolopèt fòrtament a partir de la descubèrta dau continent american per leis Europèus e l'expansion dau comèrci. Conoguèt son apogèu au començament de la Segonda Guèrra Mondiala quand lo monde èra devesit entre leis empèris coloniaus dei poissanças europèas, principalament França e Reiaume Unit. Après 1945, l'afebliment d'Euròpa entraïnèt l'independéncia de la màger part dei colonias e lo colonialisme es d'ara endavant vengut fòrça rar.

15 de març de 2013 veire/modificar

Un calendièr es un sistèma de marcar las datas en foncion del temps. Un tal sistèma foguèt inventat pels òmes per devesir e organizar lo temps sus de periòdes longs. Inicialament concebuts per èsser en acòrdi amb los fenomèns astronomics e los cicles de las sasons, los calendièrs venguèron indispensables per observar los eveniments astronomics, astrologics e tanben religioses.

16 de març de 2013 veire/modificar

Tomàs d'Aquin (nascut en 1225 al castèl de Roccasecca prèp d'Aquin en Itàlia del Sud, mòrt lo 7 de març de 1274 a l'abadiá de Fossanova prèp de Priverno en Laci), foguèt un religiós de l'Òrdre Dominican, celèbre per son òbra teologica e filosofica. Considerat coma un dels principals mèstres de la filosofia escolastica e de la teologia catolica, foguèt canonizat en 1323, puèi proclamat doctor de la Glèisa per Piu V, en 1567 e patron de las universitats, escòlas e acadèmias catolicas, per Leon XIII en 1880. Es tanben un dels patrons dels libraris. A lo títol de « Doctor angelic ». Son còrs es conservat jol mèstre altar de la Glèisa dels Jacobins de Tolosa.

17 de març de 2013 veire/modificar

Lo tèrme d'ordinator designa un dispositiu fisic materializant una maquina de Turing.

18 de març de 2013 veire/modificar

Una galaxia es, en cosmologia, un assemblatge d'estelas, de gas, de poscas e de matèria negra e amb a vegadas un trauc negre supermassiu dins son centre.

19 de març de 2013 veire/modificar

Kilimanjaro (5 892 m) es una montanha situada au nòrd-èst de Tanzania qu'es lo ponch culminant dau continent african. Es un massís volcanic que sa formacion acomencèt i a mai de 2,5 milions compausat de quatre volcans embessonats. Maugrat quauquei sinhaus d'activitat volcanica, lei cimas actualas son considerats coma amorçats e ges d'erupcion foguèt observada per de scientifics. Kilimanjaro es vengut un simbòl d'Africa e de l'escaufament globau en causa de la disparicion progressiva dei glacièrs de sa cima dempuei lo començament dau sègle XX.

20 de març de 2013 veire/modificar

Linux – o GNU/Linux – es un sistèma operatiu liure, multitrabalh, multiplataforma e multiutilizaire de tipe Unix.

21 de març de 2013 veire/modificar

Los Massais son un grop etnic indigèna d'Africa de l'Èst entre los pòbles mièg nomadas que vivon en Kenya e al nòrd de Tanzania. Tenon de costumas e de vestits particulars e demòran prèp dels grands pargues naturals d'Africa de l'Èst, çò que ne'n fa demest los mai coneguts dels grops etnics africans.

22 de març de 2013 veire/modificar

George Washington (22 de febrièr de 173214 de decembre de 1799), foguèt lo primièr president dels Estats Units (17891797) e comandant en cap de l'armada continentala de las fòrças revolucionàrias pendant la Guèrra d'Independéncia dels Estats Units (1775–1783).

23 de març de 2013 veire/modificar

Siddharta Gautama foguèt un mèstre espiritual de la region nòrd èst del soscontinent indian qu'ensenhèt çò qu'es a l'origina del bodisme. Dins la majoritat de las tradicions bodistas, es considerat coma lo "Boda Suprèm" (Sammāsambuddha) de nòstra epòca.

24 de març de 2013 veire/modificar

Lo tigre (Panthera tigris) es un mamifèr carnivòr de la familha dels Felids (Felidae) del genre Panthera. De forradura fòrt caracteristica rossa raiada de negre, es lo mai grand felin salvatge del monde. L'espècia es dividida en nòu sosespècias amb de diferéncias menoras en tèrmes de talha o de comportament. Superpredator, caça subretot los cèrvis e los singlars, mas pòt tanben atacar de presas de talha pus importanta coma los bufles.

25 de març de 2013 veire/modificar

Frederic Mistral (Malhana, 8 de setembre de 1830 - 25 de març de 1914) foguèt un escrivan e lexicograf occitan (provençau), un dei grands menaires istorics dau renaissentisme occitan. Per encausa de la riquesa e de la qualitat de son òbra recebèt lo Prèmi Nobel de Literatura en 1904 a l'encòp amb l'escrivan espanhòu José Echegaray. Mistral escriguèt lo Tresaur dau Felibritge, lo diccionari mai complet de la lenga occitana.

26 de març de 2013 veire/modificar

Galilèu o Galileo Galilei (Pisa, 15 de febrièr de 1564Florença, 8 de genièr de 1642) foguèt un fisician, matematician, astronòm e filosòf italian qu'aguèt un ròtle preponderant dins la revolucion scientifica.

27 de març de 2013 veire/modificar

Alemanha (nom oficiau : Republica Federala d'Alemanha, en alemand : Bundesrepublik Deutschland) es un país d'Euròpa enviroutat per la Mar dau Nòrd, lo Danermarc e la Mar Baltica au nòrd, per Polonha e Republica Chèca a l'èst, per Austria e Soïssa au sud e per França, Luxemborg, Belgica e Païses Basses a l'oèst. Amb mai de 81 milions d'abitants, Alemanha es lo país pus poblat de l'Union Europèa e la premiera poissança economica d'Euròpa.

28 de març de 2013 veire/modificar

L’èuro es la moneda comuna dels 27 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 17 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna. Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo.

29 de març de 2013 veire/modificar

La mòrt es la fin permanenta de las foncions biologicas que definisson un èsser vivent. Se referís tant a la terminason d'esperela coma a l'estat posterior de l'ancian organisme.

30 de març de 2013 veire/modificar

Vincent Willem van Gogh (30 de març de 1853 Zundert, 29 de julhet de 1890, Auvers-sur-Oise) foguèt un pintor neerlandés, e occitan d'adopcion, d'estil considerat coma pòstimpressionista. Pintrèt a l'entorn de 900 quadres (que 27 son d'autoretrats) e 1600 dessenhs. Daissèt 800 letras, que 650 d'elas èran dirigidas a son fraire petit Theo van Gogh.

31 de març de 2013 veire/modificar

Lo lach es un liquid secretat per las glandas mammàrias de las femèlas dels mamifèrs. A per tòca de servir d'aliment als pichons pendent la primièra fasa de sa vida.