Vejatz lo contengut

Edat dau Fèrre

Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Barra de navigacion entre los periòdes de l'Istòria

v · d · m

Preïstòria

Protoïstòria

Istòria

Paleolitic Mesolitic Neolitic

Edat del Coire Edat del Bronze Edat del Fèrre

Antiquitat Edat Mejana Edat Modèrna


Edats preïstoricas
O   La Tène   Protoïstòria
  Hallstatt
Edat del Fèrre
  Bronze final  
  Bronze mejan
  Bronze ancian
Edat del Bronze
    Calcolitic    
  Neolitic Preïstòria
Mesolitic / Epipal.
P     Paleolitic superior  
    Paleolitic mejan
    Paleolitic inferior
  Paleolitic
Edat de la Pèira

L'Edat dau Fèrre (var. Edat deu Hèr, Edat del Fèrre, Edat dau Fer) es lo periòde dau desvolopament de la metallúrgia dau fèrre. Aquest metau es superior au bronze en duretat e abondància de jaç.

L'emplec corrècte d'aquest minerau comencèt au millenni II abC. Leis ititas foguèron lo premier reiaume organizat que ne controtlèt la produccion.

L'expansion de la coneissença sus l'emplec dau fèrre se produtz probablament dempuei Iran a travèrs de Caucàs. A aquela epòca se produson de cambiaments importants: leis empèris orientaus s'afeblisson e lei centres de poder se desplaçan vèrs l'Occident. Antau, l'Edat dau Fèrre se caracteriza per l'utilizacion dau fèrre coma metau, utilizacion importada de l'Orient Mejan a travèrs de l'emigracion de tribús indoeuropèas (cèltas), qu'a partir de 1200 aC començan d'arribar en Euròpa Occidentala e son periòde va fins a l'epòca romana e en Escandinàvia fins a l'epòca vikinga (a l'entorn de 1000). L'expansion bantó, de 500 abans l'èra crestiana, arribèt rapidament gràcias a la tecnologia dau fèrre. Lei limits cronologics de l'Edat dau Fèrre varian considerablament segon l'airau culturau e l'airau geografic. Au delà, mai d'una civilizacion coneguèt jamai l'Edat dau Fèrre maugrat qu'aguèsse experimentat un desvolopament sociau e/o tecnic important (per exemple, lo cas dei civilizacions precolombinas).

L'Edat dau Fèrre europèa

[modificar | Modificar lo còdi]

Aquest periòde intègra l'Epòca grèga arcaïca, la civilizacion deis Etruscs, la de Tartessos dins la Peninsula Iberica, seguidas deis Ibèrs e de sei vesins peninsulars lei Celtibèrs e dei Gals en Gàllia, qu'atenhèron totei un nivèu culturau important... En Euròpa Centrala l'Edat dau Fèrre se dividís en dos periòdes: