Kalsitt
| Kalsitt | |||
 Kalsittrombe som syner dobbeltbryting | |||
| Generelt | |||
|---|---|---|---|
| Kategori | Karbonatmineral | ||
| Kjemisk formel | CaCO3 | ||
| Strunz-klassifisering | 05.AB.05 | ||
| Krystallsymmetri | Trigonal 32/m | ||
| Einingscelle | a = 4.9896(2) Å, c = 17.0610(11) Å; Z=6 | ||
| Identifikasjon | |||
| Farge | fargelaus eller kvit, òg grå, gul, grøn, | ||
| Krystallform | Krystallinsk, korna, stalkittisk, konkresjonar, massiv, romboedrisk. | ||
| Krystallsystem | Trigonal heksagonal ulikesida (32/m), Romgruppe (R3 2/c) | ||
| Tvilling | Vanleg av firetvilling-lova | ||
| Kløyv | perfekt på [1011] tre retningar med vinkel 74° 55'[4] | ||
| Brot | Muslig | ||
| Fastleik | Sprø | ||
| Mohs hardleiksskala | 3 (definerande mineral) | ||
| Glans | glasaktig til perleaktig på kløyvflater | ||
| Strekfarge | Kvit | ||
| Transparens | Gjennomsiktig til gjennomskineleg | ||
| Spesifikk vekt | 2.71 | ||
| Optiske eigenskapar | |||
| Optiske eigenskapar | Einaksa (-) | ||
| Brytingsindeks | nω = 1.640 – 1.660 nε = 1.486 | ||
| Dobbeltbryting | δ = 0.154 – 0.174 | ||
| Oppløyselegheit | Oppløyseleg in fortynna syrer | ||
| Andre eigenskapar | Kan fluorescere raud, blå, gul og andre fargar under anten kortbølgja eller langbøjga UV-stråling. Fosforescerande | ||
| Kjelder | [1][2][3] | ||
Kalsitt eller kalkspat er eit mineral som består av kalsiumkarbonat, CaCO3. Det er eit av dei vanlegaste minerala i jordskorpa.[5] Under den kjemiske formelen inngår òg aragonitt. Kalsitt kan vere bergartsdannande og vert då kalla kalkstein eller marmor. Han finst i organismar med kalkskal som til dømes muslingar, korallar, foraminiferar og trilobittar. Kalsitt er eit vanlig mineral og er fargelaust, eller farga av ureinleikar. Skalenoedriske, romboedriske og prismatiske former opptrer i kombinasjonar. Det har ein seksida avsluttande pyramideform. Krystallar opptrer med breie, flate ender, eller med lange tynne spissar. Kalsitt er ofte korna eller massiv. Det er ein bestanddel i kalksteinsmarmorar og andre sedimentære og metamorfe førekomstar, og det finst i hydrotermale gangar og magmatiske bergartar.
Dobbeltbrytning
[endre | endre wikiteksten]Dobbeltbrytning kan lett observerast i vassklåre spaltestykke av kalsittkrystallar, som kalles dobbeltspat eller islandsspat. Lys som passerer gjennom desse vil bli spalta i to stråler. Dette inneber at ein kan sjå eit dobbeltbilete av ein lekam, når ein ser den gjennom spaltestykket. Kalsitt viser denne dobbeltbrytninga særskild godt. Dobbelbrytninga vart oppdaga i 1669 av den danske fysikeren Erasmus Bartholin i kalsitt frå Island.[6][7]
Bruk
[endre | endre wikiteksten]- Kalkstein med høgt innhald av kalsitt vert nytta til å framstille kalk og sement.
- Vassklåre spaltestykke med dobbeltbrytande effekt kan nyttast i optiske instrumenter.[8]
Galleri
[endre | endre wikiteksten]-
Kalsittkrystallar i ein test av cystoiden Echinosphaerites aurantium, frå nordaustlege Estland). -
Kalsittrombe frå Dixon i New Mexico som syner dobbeltbryting. -
-
Tynn del av kalsittkrystallar i ein omkrystallisert toskjela skal i biopelsparitt. -
-
Spikerhovudspat-kalsitt -
Raudaktig romboedrisk kalsittkrystallar frå Kina. Raudfargen kjem av innhald av jern. -
Kalsitt fluorescerer rosa under langbølgja ultrafiolett lys. -
Kalsitt fluorescerer blått under kortbølgja ultrafiolett lys.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Kalsitt» frå Wikipedia på bokmål, den 31. juli 2014.
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
- ↑ Mineral Data Publishers
- ↑ Calcite at Mindat
- ↑ Calcite at Webmineral
- ↑ Klein, Cornelis and Cornelius S. Hurlbut, Jr., Manual of Mineralogi, Wiley, 20th, 1985, p. 329 ISBN 0-471-80580-7
- ↑ Most abundant mineals The Lithosphere: Earth's Crust.By Gregory L. Vogt.Twenty-First Century Books, 2007.ISBN 0761328386, 9780761328384
- ↑ Dobbeltbrytning[daud lenkje] Store Norske Leksikon
- ↑ "Erasmus Bartholin." Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. 23 Mar. 2009
- ↑ Dobbeltspat[daud lenkje] Store Norske Leksikon