Tuimelaar
Zie Tuimelaar (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Tuimelaar.
| Tuimelaar IUCN-status: Niet bedreigd[1] (2018) | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||
| Tursiops truncatus (Montagu, 1821) | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
Tuimelaar op  Wikispecies
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
De tuimelaar (Tursiops truncatus) is een dolfijnensoort.
Kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]Deze robuuste, maar gestroomlijnde, grijze dolfijn heeft een duidelijke snuit. De lichtkleurige onderkaak is net iets langer dan de bovenkaak. De tuimelaar heeft een sigaarvormig lichaam met een slank staartstuk, spitse vinnen, grijze bovendelen en een witte buik. Wereldwijd is het een veelvoorkomende dolfijnensoort. Tuimelaars die langs de Nederlandse en Belgische kust gevonden werden, varieerden in lengte van 110 cm tot 380 cm. Hun gemiddelde lengte bedroeg 270 cm. De kleinste exemplaren, zogenaamde neonaten (pasgeboren individuen van minder dan 140 cm), spoelden tussen mei en september aan. De tuimelaars uit de Noordzee zijn in het algemeen nogal zwaargebouwde dieren en veel robuuster dan soortgenoten uit de tropen.
Leefwijze
[bewerken | brontekst bewerken]De tuimelaar is een sociale dolfijn die meestal in groepen wordt gezien. De normale groepsgrootte schommelt tussen de 5 en 20 exemplaren, maar tijdens de trek of bij drijfjachten worden soms aanmerkelijk grotere samenscholingen gezien. Voor onderlinge communicatie heeft de tuimelaar weliswaar een heel scala aan geluiden ontwikkeld, maar of men van een taal mag spreken is nog onduidelijk. Met behulp van sonar, hun onderwaterradar, kan de tuimelaar zich ook in troebel water uitstekend oriënteren en zijn prooi, voornamelijk vis, opsporen.
De tuimelaar heeft een unihemisferische slaap. Dit is slaap waarbij de ene helft van de hersenen rust terwijl de andere helft actief blijft. Zo zorgt de actieve kant dat hij niet verdrinkt in zijn slaap, aangezien hij aan de oppervlakte moet komen om adem te halen. Hun ogen zijn asymmetrisch geopend met de wakende hersenhelft. Het open oog heeft de controle over het gedrag van het dier. Er werd waargenomen dat wanneer dolfijnen in groep zwemmen, het geopende oog gericht is naar het centrum van de groep terwijl het gesloten oog wegkijkt. Hierdoor kunnen ze visueel contact houden met de groep. Wanneer er een dreigement in de omgeving bevindt en wordt opgemerkt door de groep zullen de dolfijnen volledig ontwaken en direct kunnen reageren op het gevaar.[2][3]
Dolfijnen worden onder water geboren. De staart komt het eerst, waardoor het kalf niet tijdens de geboorte verdrinkt.
Intelligentie
[bewerken | brontekst bewerken]De tuimelaar scoort ongetwijfeld hoog in discussies over intelligente dieren, bijvoorbeeld op basis van zijn prestaties in het dolfinarium, de inzet bij verschillende marines en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Zo is bekend dat tuimelaars een eigen fluittoon hebben die vergelijkbaar is met menselijke namen: zij zelf en anderen gebruiken die 'naam' in communicatie. Tuimelaars kunnen deze tonen jarenlang onthouden, wat wijst op een sterk ontwikkeld geheugen.[4][5] De televisiedolfijn Flipper was ook een tuimelaar.
Voorkomen
[bewerken | brontekst bewerken]In Nederland was de tuimelaar tot in de eerste helft van de 20e eeuw een inheemse soort. In het voorjaar joegen troepen tuimelaars in de westelijke Waddenzee op Zuiderzeeharing. Na het afsluiten van de Zuiderzee rond 1960 verdween de tuimelaar echter uit de Nederlandse wateren. Hij staat momenteel op de Nederlandse Rode Lijst voor zoogdieren vermeld als ernstig bedreigd.[6]
.jpg)
Omdat tuimelaars zeldzaam zijn in de kustwateren van de Lage Landen, is het zaak om dolfijnen niet overhaast op naam te brengen. De naam 'tuimelaar' ligt bij velen nog voor op de tong, terwijl de witsnuitdolfijn in onze omgeving de laatste jaren veel talrijker is. Het voorkomen van de tuimelaar in Nederland en België is sporadisch en onvoorspelbaar, maar vooral tamelijk zeldzaam. Solitaire dolfijnen kunnen zo goed als overal opduiken, maar het meest recente geval was de tuimelaar die in augustus 2007 langdurig bij de Brouwersdam verbleef. In 2004 trokken enkele groepen tuimelaars volkomen onverwacht het Marsdiep bij Texel in, om vervolgens ook weer uit deze omgeving te verdwijnen.
In de Noordzee komen tegenwoordig op twee plaatsen tuimelaars voor: langs de Schotse oostkust tussen Inverness en St. Andrews en in Het Kanaal. In Schotland huist bij St. Andrews een standvastige, goed onderzochte, maar vooral tamelijk kleine populatie. Bij North Kessock (Inverness) kunnen in de riviermonding dagelijks tuimelaars waargenomen worden, maar ook langs de boulevard van Aberdeen en in de drukke havenmonding zijn meldingen van tuimelaars gewoon. Ten zuiden van Aberdeen is een waarneming vanuit de trein zelfs verre van denkbeeldig. De populatie telt ongeveer 110-175 individuen, maar de laatste jaren lijkt de populatie zowel kleiner te worden, als een steeds groter kustgebied te betrekken. Tot aan Newcastle in Noordoost-Engeland worden nu geregeld tuimelaars gezien.
In Het Kanaal zijn de Normandische en Bretonse kustwateren een goede plek om naar tuimelaars uit te kijken. In het zuidoosten van Engeland worden de meeste tuimelaars in mei en van augustus tot september gezien.
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Meij S.E.T. van der & C.J. Camphuysen 2006. Distribution and diversity of whales and dolphins (Cetacea) in the southern North Sea: 1970-2005. Lutra 49(1): 3-28.
- Ham N.F. van der, Platteeuw M., & Camphuysen C.J. 1992. Tuimelaar Tursiops truncatus bij Camperduin. Sula 6(3): 106-108.
- Kleef H.L. 1993. Tuimelaars Tursiops truncatus in de Dollard. Lutra 36: 94-96.
- Verwey J. 1975. The cetaceans Phocoena phocoena and Tursiops truncatus in the Marsdiep area (Dutch Wadden Sea) in the years 1931-1973, part 1. Publ. & Versl. Nederl. Inst. Onderz. Zee, 17a: 1-98.
- Strandingen van Tuimelaar in Nederland op Stranding.nl
- Kaarten met waarnemingen:
- ↑ (en) Tuimelaar op de IUCN Red List of Threatened Species.
- ↑ (en) Lapierre, Jennifer L. (31 oktober). Cortical Acetylcholine Release is lateralized during Assymetrical Slow-wave sleep in northern fur Seals. Journal of Neuroscience 2007
- ↑ (en) G.G., Mascetti (2016). Unihemispheric sleep and asymmetrical sleep: behavioral, neurophysiological, and functional perspectives. Nature and Science of Sleep
- ↑ (en) Dolphins remember each other for decades. Nature (7 augustus 2013). Gearchiveerd op 24 augustus 2013. Geraadpleegd op 7 augustus 2013. DOI:10.1038/nature.2013.13519
- ↑ (en) Dolphin Memories Span at Least 20 Years. Science Now (6 augustus 2013). Gearchiveerd op 24 augustus 2013. Geraadpleegd op 7 augustus 2013.
- ↑ Rode lijsten: soort van Rode Lijst Zoogdieren. nederlandsesoorten.nl. Gearchiveerd op 3-3-2024. Geraadpleegd op 03-03-2024.
· 
· 