Kazimir Malevitsj

Kazimir Severinovitsj Malevitsj (Russisch: Казими́р Севери́нович Мале́вич; Oekraïens: Казимир Северинович Малевич; Wit-Russisch: Казіме́р Мале́віч; Pools: Kazimierz Malewicz; Duits: Kasimir Malewitsch) (Kiev, 23 februari 1879 - Leningrad, 15 mei 1935) was een Russisch^[1]^[2] en Sovjetkunstschilder die grote bekendheid in West-Europa kreeg als docent en als theoreticus van het constructivisme en het suprematisme, als moderne kunstrichtingen.

Biografie

Kazimir Malevitsj, *Zwart vierkant*, 1915, Russisch Museum, St. Petersburg

Kazimir Malevitsj, *Suprematisch kruis*, 1920-21, Stedelijk Museum Amsterdam

Kazimir Severinovitsj Malevitsj was een schilder en een kunsttheoreticus, pionier van geometrische abstracte kunst en een van de belangrijkste leden van de Russische avant-garde.

Malevitsj werd geboren in de buurt van Kiev. Zijn ouders, Seweryn en Ludwika Malewicz, waren Pools. Zijn vader was de manager van een suikerfabriek. Kazimir was oudste van veertien kinderen. Zijn familie verhuisde regelmatig en hij bracht het grootste deel van zijn jeugd in de dorpen van het toenmalige gouvernement Kiev naast suikerbietplantages door, ver van de culturele centra.

Tot zijn 12e of 13e wist hij niets van de professionele kunstenaars, hoewel de kunst van de boeren hem in zijn kinderjaren had omgeven. Hij was verrukt van het boerenborduurwerk, en van de bewerkte muren en fornuizen. Zelf kon hij in de boerenstijl schilderen. Van 1895 tot 1896 studeerde hij schilderen in Kiev, waar hij les kreeg van Mykola Pymonenko. In 1904, na de dood van zijn vader, vertrok hij naar Moskou. Hij studeerde hier van 1904 tot 1910 aan de Hogeschool voor Schilderkunst, Plastiek en Architectuur. In dat laatste jaar nam hij ook deel aan de avant-gardistische tentoonstelling Ruiten Boer.

Oorspronkelijk vertoonde Malevitsj' werk impressionistische en symbolistische kenmerken, maar na 1910 koos hij voor een geometrische vormontleding, die hij combineerde met een lyrisch kleurenbeeld en die zou leiden tot de bekende futuristische figuratie van de kunstenaar. Zijn kegel- en cilindervormige figuren vinden we terug bij de Franse Fernand Léger, die rond dezelfde tijd leefde en werkte.

Rond 1915 definieerde Malevitsj zijn werk als het Suprematisme, als "de absolute macht van de beeldende expressie". Malevitsj: "Onder suprematisme versta ik de suprematie van de zuivere ervaring in de beeldende kunst". In 1915 neemt hij deel aan de 0,10-tentoonstelling in Sint-Petersburg. Malevitsj liet er een grote hoeveelheid volledig abstracte schilderijen zien, waaronder het Zwart vierkant. De werken vormden een radicale breuk met wat de toeschouwers ooit gezien hadden. Publiek en critici zijn dan ook verbijsterd.

In 1919 gaf Malevitsj les aan de Volkskunstschool in Vitebsk, waar hij samen met een aantal collega-docenten en leerlingen zijn gedachtegoed verder uitwerkte in de kunstenaarsvereniging Unovis. Later zou dit in Petrograd voortgezet worden in het instituut Ginchoek.

Met zijn theoretiserende opvattingen kwam hij terecht in de architectuur en de industriële vormgeving en aldus belandde hij ten slotte, in 1927, te Berlijn bij het Bauhaus, om zijn verhandelingen te publiceren op de 'Berliner Große Kunstausstellung'.

Na de ommezwaai in de officiële sovjetkunstpolitiek, na 1928, werd het werk van Malevitsj als 'decadent' geklasseerd. Hierna ontstonden min of meer figuratieve schilderijen die als thema het boerenleven hadden, opgebouwd uit heel elementaire vormen. In zijn laatste jaren raakte hij gefascineerd door het Renaissance-portret; er ontstonden toen uitgebalanceerde portretten, o.a. van hem zelf en van zijn vrouw.

Hij overleed in 1935 op 56-jarige leeftijd aan kanker.

Malevitsj wilde dat zijn as onder een eik in de kunstenaarskolonie Nemchinovka zou worden bijgezet. Hij kwam graag in dit dorp op de rand van Moskou. De eik en het abstracte monument met de as van de schilder zijn later spoorloos verdwenen. Op de met moeite teruggevonden plek werden in 2013 appartementen gebouwd.

Schilderstijl

Van 1912 tot en met 1914 schildert Kazimir Malevitsj kubistische schilderijen.

Malevitsj' bekendste werken rekent men tot het suprematisme geschilderd in de periode van 1915 - 1916. In het werk Suprematistisch schilderij uit 1916 gebruikte Malevitsj rechthoeken in zwart, wit en primaire kleuren. Er is een strenge verdeling van vormen en kleuren. Malevitsj gebruikte meer soorten rechthoeken. Hij gebruikte ook mengkleuren van de primaire kleuren. Hij gebruikte verschillende tonen rood en geel. Hij zette ook bijna alles schuin; de rechthoeken staan gekanteld. Malevitsj gebruikte geometrische vormen. Hij beperkte zich daarbij niet tot uitsluitend horizontale en verticale lijnen en vormen, zoals de schilder Piet Mondriaan wel deed.

Kazimir Malevich is een van de grondleggers van de abstracte kunst.

Vanaf 1932 schilderde hij vooral portretten waaronder een zelfportret.

Nawerking van Malevitsj

Veel hedendaagse kunstenaars voelen zich ingebed in de traditie van Malevitsj of verwijzen impliciet of soms ironisch in hun werk naar de kunstenaar.

Musea

Het Stedelijk Museum te Amsterdam bezit een uitgebreide collectie van zijn werk. De Malevitsjcollectie omvatte 68 werken, waaronder 29 schilderijen, zes gouaches, vijftien tekeningen en een serie theoretische kaarten.

Eind april 2008 raakte bekend dat het museum vijf schilderijen uit de Malevitsjcollectie afstond aan de erfgenamen van de schilder. Hierdoor kwam een einde aan een geschil dat reeds zo'n 40 jaar voortsleepte. In 1927 liet de schilder deze werken in Berlijn achter bij architect Hugo Häring, die de werken wederrechtelijk verkocht aan het Stedelijk Museum. De vijf schilderijen waarvan sprake zijn het kubistische Schrijftafel en kamer (1913) en vier abstracte, suprematistische doeken die Malevitsj tussen 1915 en 1922 schilderde: Suprematisme (Voetbalspeler), Suprematisme, achttiende constructie, Blauw vierkant op paarse balk en Zwart kruis op rood ovaal.

Verder bezitten de volgende musea werk van de kunstenaar:

California Palace of the Legion of Honor in San Francisco
Guggenheim Museum (New York) en Museum of Modern Art in New York^[3]
Museum of Fine Arts in Houston
National Gallery of Australia in Canberra
Peggy Guggenheim Collection in Venetië^[4]
Russisch Museum in Sint-Petersburg
Museum Ludwig in Keulen

Schilderijen (selectie)

1912 Morning in the Country after Snowstorm
1912 The Woodcutter
1912-13 Reaper on Red Background
1914 The Aviator
1914 An Englishman in Moscow
1914 Soldier of the First Division
1915 Black Square and Red Square
1915 Red Square: Painterly Realism of a Peasant Woman in Two Dimensions
1915 Suprematist Composition
1915 Suprematist Composition: Airplane Flying
1915 Suprematism (1915)
1915 Suprematist Painting: Aeroplane Flying
1915 Suprematism: Self-Portrait in Two Dimensions
1915-16 Suprematist Painting (Ludwigshafen)
1916 Suprematist Painting (1916)
1916 Supremus No. 56
1916-17 Suprematism (1916-17)
1917 Suprematist Painting (1917)
1919 Composition of Combined Suprematist Elements
1928-32 Complex Presentiment: Half-Figure in a Yellow Shirt
1932-34 Running Man

Zie ook: lijst met schilderijen van Kazimir Malevitsj.

Op 4 november 2008 werd de Suprematische compositie (1916) uit de collectie van het museum bij Sotheby's geveild voor 47 miljoen euro.

Tentoonstellingen (selectie)

Kazimir Malevitsj Retrospectief van 5 maart tot 28 mei 1989 in het Stedelijk Museum te Amsterdam
Kasimir Malewitsch und der Suprematismus in der Sammlung Ludwig van 5 februari tot en met 22 augustus 2010 in Museum Ludwig in Keulen
Kazimir Malevitsj en de Russische avant-garde van 19 oktober 2013 tot 2 februari 2014^[5] in het Stedelijk Museum te Amsterdam
Kazimir Malevich - De jaren van de figuratie van 23 november 2014 tot 16 maart 2015^[6] in het Drents Museum te Assen