Insectensterfte
.png)
Insectensterfte is de grootschalige afname van het aantal soorten en van de populaties van voornamelijk vliegende insecten die vooral sinds het begin van de 21e eeuw werd vastgesteld. De afname wordt sterker en neemt voor sommige soorten alarmerende proporties aan. Sommige publicisten spreken zelfs over een "insectageddon", een armageddon voor de insecten, of een "insectenapocalyps". Het betreft niet alleen het verdwijnen van insecten, maar ook van alle hogere organismen die van insecten leven of leven van planten die door insecten bestoven worden, en betreft ook de mens.[2][3]
Onderzoek
[bewerken | brontekst bewerken]De totale hoeveelheid insecten de laatste jaren sterk is afgenomen. Het meest getroffen zijn bijen en hommels, vlinders, kevers en libellen. Vergeleken met toevallig verzamelde gegevens, zoals het aantal dode insecten op voorruiten van auto's,[4] kwamen deze dieren in de vorige eeuw in aanmerkelijk grotere aantallen voor.
In 2014 stelde een rapport een daling met bijna de helft (45%) vast bij aantallen ongewervelde dieren in 67% van de populaties, over 35 jaar.[5] Volgens onderzoek uit 2017 in 63 Duitse natuurgebieden slonk de biomassa van vliegende insecten jaarlijks met 5,2%. In een periode van 26 jaar was de totale hoeveelheid 75% afgenomen.[1] Vergelijkend onderzoek uit 2018 met een 40-jarig interval (1976-2012) in een beschermd woud in Puerto Rico wees op een spectaculaire terugval van insecten en tegelijk van de insectenetende dieren.[6]
Ook het onderzoek naar het aantal dode insecten op voorruiten van auto's, voorheen een spontane waarneming, is in 2017 en 2019 wetenschappelijk verfijnd in Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, met onder meer de zogenoemde "splatometers". De resultaten wijzen eveneens op forse achteruitgang van het insectenbestand.[3]
Een meta-analyse van 2020 vergeleek 166 eerdere onderzoeken op 1676 plaatsen. Er bleek een aanzienlijke variatie in trends, maar een gemiddelde daling van de aardgebonden insecten met ca. 9% per decennium, en een toename van zoetwaterinsecten met ca. 11% per decennium. De resultaten betreffen vooral Europa en Noord-Amerika.[7][8]
Van veel groepen ontbreken echter onderzoeksgegevens uit eerdere decennia. De geringere aandacht voor entomologisch onderzoek in het verleden kan ook fouten in de analyse van gegevens veroorzaken. Dit kan zowel tot over- als tot onderschatting van het probleem leiden.
In 2022 bevestigde onderzoek van bijna twintigduizend insectenpopulaties het verband tussen intensieve landbouw, klimaatverandering en decimering van het insectenbestand, zowel in aantallen als in soortenrijkdom, en vooral dan in tropische gebieden.[9][10]
Oorzaken
[bewerken | brontekst bewerken]Mogelijke verklaringen van de afname zijn klimaatveranderingen, verstedelijking en industrialisatie, en verlies aan leefgebied, en bestrijdingsmiddelen, en monocultuur.[11] De belangrijkste oorzaak is waarschijnlijk de intensivering van de landbouw en het daarmee gepaarde toegenomen gebruik van pesticiden (met name insecticiden, neoticides).[12] Ook lichtvervuiling zou een rol spelen: soorten die het licht opzoeken, lopen in de val van nachtverlichting, leggen hun eitjes op verkeerde plaatsen, of raken verward. Lichtgevende signalen van insecten gaan verloren, en voor soorten die het licht mijden, is straatverlichting een barrière.[13][14] Ook de toegenomen stikstofdepositie in de natuur leidt tot verschraling van de wilde flora en hierdoor ook van de insecten die van specifieke planten afhankelijk zijn (zoals soorten hommels, vlinders,..). Te veel stikstof bevordert onder meer verbraming in bossen, vergrassing van de heide, om enkele bekende voorbeelden te noemen.
Gevolgen
[bewerken | brontekst bewerken]Bestuiving
[bewerken | brontekst bewerken]Dalende insectenpopulaties kan bestuiving van landbouwgewassen (een ecosysteemdienst) in gevaar brengen.[15]
Voedselketen
[bewerken | brontekst bewerken]Ook dieren hoger in de voedselketen die van insecten afhankelijk zijn, komen in voedselnood. Dat is gebleken uit onderzoek in Puerto-Rico[16] en in Polen, bij de kanoetstrandloper.[6]
Schadelijke insecten
[bewerken | brontekst bewerken]Niet alle insectenordes worden even hard getroffen. Sommige schadelijke insectenpopulaties in de gematigde streken (waar het meeste voedsel verbouwd wordt) kunnen toenemen.[17] Ook sommige ziekteverspreiders doen het, in een gematigd klimaat, beter met de opwarming: soorten zoals de teek (lymeziekte en FSME), de Aziatische tijgermug en de Zuid-Europese zandvlieg (knokkelkoorts, leishmaniasis) komen dan vaker voor.[18]
Herstel van populaties
[bewerken | brontekst bewerken]Uit een Britse veldstudie van 2019 naar de spreiding (niet de aantallen) van 5.000 insectenpopulaties over meerdere decennia bleek weliswaar een algemene achteruitgang, maar ook dat sommige populaties zich herstelden, meer bepaald:
- een aantal insecten uit de groepen mieren, wapenvliegen, loopkevers en knutten
- watergebonden insecten zoals libellen, haften, steenvliegen en schietmotten
- luchtkwaliteit-gevoelige organismen zoals mossen en korstmossen.
De onderzoekers veronderstellen een verband met de verbeterde kwaliteit van lucht en waterlopen in het Verenigd Koninkrijk over de laatste 3 decennia.[19][20]
Maatregelen
[bewerken | brontekst bewerken]In 2018 is de Duitse overheid een 'actieprogramma insectenbescherming' gestart. In 2019 schreven 27 Britse entomologen een open brief met een oproep aan de wetenschap om zo snel mogelijk een onderzoek te starten naar de mogelijke ecologische schade veroorzaakt door de insectensterfte.[21] Natuurverenigingen pleiten intussen alvast voor meer insectenvriendelijke tuinen.[22][23]
Nederland
[bewerken | brontekst bewerken]Uit een 2019 gepubliceerd onderzoek door het CBS en de Vlinderstichting blijkt dat het aantal vlinders in Nederland tussen 1890 en 2017 met naar schatting 84% is afgenomen. In graslanden en bossen neemt het aantal de laatste decennia niet verder af, in heide zet de trend nog steeds door. De afname van de vlinderstand wordt toegeschreven aan intensivering van de landbouw met een afname van het aantal kruidachtige wilde planten tot gevolg. De recente toename van populaties van sommige soorten wordt toegeschreven aan een toename van geschikt leefgebied door natuurvriendelijker beheer.[24]
België
[bewerken | brontekst bewerken]In mei 2021 ging voor het eerst Maai mei niet van start. Met die campagne willen de initiatiefnemers burgers ertoe aanzetten in de maand mei de grasmaaier niet te gebruiken, om zo bijen en andere insecten meer kansen te geven in zoveel mogelijk privé-tuinen. De tuinoppervlakte in Vlaanderen (10 procent van het totaal) is ongeveer gelijk aan het volledige bosareaal.[25][26]
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Decline in insect populations op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ a b Hallmann, Caspar A.; Sorg, Martin; Jongejans, Eelke; Siepel, Henk; Hofland, Nick; Schwan, Heinz; Stenmans, Werner; Müller, Andreas; Sumser, Hubert; Hörren, Thomas; Goulson, Dave; de Kroon, Hans (18 oktober 2017), "More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas", PLoS ONE, 12 (10): e0185809, doi:10.1371/journal.pone.0185809, PMC 5646769, PMID 29045418.
- ↑ (en) How to stop an insect apocalypse. Deutsche Welle (1 maart 2019).
- ↑ a b ‘Insectenapocalyps’ in Europa: ook insecten lijden onder de klimaatcrisis. De Morgen (13 februari 2020). Gearchiveerd op 15 februari 2020. Geraadpleegd op 15 februari 2020.
- ↑ (en) Gretchen Vogel, Where have all the insects gone?. Science (10 mei 2017). Gearchiveerd op 28 oktober 2019. Geraadpleegd op 27 oktober 2019.
- ↑ (en) Defaunation in the Anthropocene. Science (25 juli 2014). Gearchiveerd op 22 februari 2020. Geraadpleegd op 13 februari 2020.
- ↑ a b (en) Bradford C. Lister, Andres Garcia, Climate-driven declines in arthropod abundance restructure a rainforest food web. PNAS (10 september 2018). Geraadpleegd op 13 februari 2020.
- ↑ (en) Maria Dornelas1, Gergana N. Daskalova, Nuanced changes in insect abundance. Science (24 april 2020). Gearchiveerd op 28 april 2020. Geraadpleegd op 24 april 2020.
- ↑ (en) Roel van Klink, Diana E. Bowler e.a., Meta-analysis reveals declines in terrestrial but increases in freshwater insect abundances. Science (24 april 2020). Gearchiveerd op 24 april 2020. Geraadpleegd op 24 april 2020.
- ↑ Tot helft minder insecten door intensieve landbouw en klimaatverandering. MO* (25 april 2022). Gearchiveerd op 2 mei 2023.
- ↑ (en) Outhwaite, C.L., McCann, P. & Newbold, T., Agriculture and climate change are reshaping insect biodiversity worldwide.. Nature 605, 97–102 (20 april 2022).
- ↑ (en) Sánchez-Bayo, Francisco, Worldwide decline of the entomofauna: A review of its drivers. Elsevier (april 2019). Gearchiveerd op 22 november 2019. Geraadpleegd op 27 oktober 2019.
- ↑ van Maanen, Gert (21 oktober 2017). Insectencrisis in natuurgebieden. Bionieuws 2017
- ↑ Waar brandt de lamp? Lichtvervuiling als oorzaak van de achteruitgang van insecten.. Natuurpunt (14 februari 2020). Gearchiveerd op 15 februari 2020. Geraadpleegd op 14 februari 2020.
- ↑ Ook monocultuur is funest. Overal dezelfde groene bomen (iepen, platanen of populieren in plaats van diversiteit en fruitbomen) of gras dat wordt gemaaid als het te hoog staat, waardoor er weinig kans is op bloemen. Hierdoor weinig stuifmeel soorten en insecten variatie. Beton en tegels in steden in plaats van planten en wilde stukken met bloeiende kruiden.
- ↑ "Why insect populations are plummeting—and why it matters", National Geographic, 14 februari 2019. Gearchiveerd op 15 February 2019.
- ↑ 'Nederlandse' trekvogel krimpt door klimaatverandering. NU.nl (16 februari 2020). Gearchiveerd op 17 februari 2020. Geraadpleegd op 16 februari 2020.
- ↑ (en) Increase in crop losses to insect pests in a warming climate. Science (31 augustus 2018). Gearchiveerd op 17 februari 2020. Geraadpleegd op 13 februari 2020.
- ↑ Klimaatverandering Leidt Tot Toename Ziekte Van Lyme. Springer (mei 2008). Geraadpleegd op 15 februari 2020.
- ↑ (en) Meet the insects that are defying the plunge in biodiversity – new findings (17 februari 2020). Gearchiveerd op 8 augustus 2023. Geraadpleegd op 18 februari 2020.
- ↑ (en) Charlotte L. Outhwaite, e.a., Complex long-term biodiversity change among invertebrates, bryophytes and lichens. Nature Ecology & Evolution (17 februari 2020). Geraadpleegd op 18 februari 2020.
- ↑ (en) Insect decline will cause serious ecological harm. The Guardian (28 maart 2019). Gearchiveerd op 6 april 2020. Geraadpleegd op 15 februari 2020.
- ↑ Tips voor een bijenvriendelijke tuin. Geraadpleegd op 15 februari 2020.
- ↑ Richt je tuin in voor insecten. Natuurpunt. Gearchiveerd op 16 februari 2020. Geraadpleegd op 15 februari 2020.
- ↑ Ruim 80 procent minder vlinders dan eind 19e eeuw. web.archive.org (30 maart 2019). Gearchiveerd op 30 maart 2019. Geraadpleegd op 27 oktober 2019.
- ↑ Maai Mei Niet: Het Facilitair Bedrijf doet opnieuw mee!. vlaanderen.be (6 mei 2022). Gearchiveerd op 17 mei 2022.
- ↑ maaimeiniet.be. Gearchiveerd op 9 juni 2023.