Oscar (filmprijs)

belangrijkste jaarlijks uitgereikte filmprijs in de Verenigde Staten

De Oscar, officieel de Academy Award, is de belangrijkste filmprijs in de Verenigde Staten, uitgereikt door de Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS). Jaarlijks in het voorjaar worden de prijzen in 23 categorieën uitgereikt in het Dolby Theatre in Hollywood.

Oscar
81e Academy Award-uitreikingen in 2009
81e Academy Award-uitreikingen in 2009
Land Verenigde Staten
Eerste editie 1929
Officiële website
Portaal  Portaalicoon   Film

Geschiedenis

bewerken

De eerste Academy Awards werden uitgereikt op 16 mei 1929, tijdens een privébrunch in het Hollywood Roosevelt Hotel. Er waren ongeveer 270 mensen aanwezig bij de uitreiking. Na de uitreiking werd een viering gehouden in het Mayfair Hotel.[1] Er werden 15 prijzen uitgereikt ter erkenning van filmprestaties in de periode 1927–1928. De eerste prijs voor beste acteur ging naar Emil Jannings voor zijn rol in The Last Command en The Way of All Flesh. Hij moest echter voor de ceremonie plaatsvond weer naar Europa terugkeren, dus werd besloten om hem de prijs voor die tijd al te geven. Daarmee is hij officieel de eerste winnaar van de Academy Awards ooit.

 
James Stewart (rechts) tijdens de Oscaruitreiking in 1941. Hij ontving de Oscar voor beste acteur voor zijn rol in The Philadelphia Story.

De winnaars van de eerste Oscars werden drie maanden voor de uitreiking al bekendgemaakt. Dit werd vanaf de tweede uitreiking, in 1930, veranderd. De lijst met winnaars werd pas op de vooravond van de uitreiking bekendgemaakt aan de pers. Deze traditie bleef de eerste tien jaar dat de prijs werd uitgereikt in stand. In 1941 werd besloten enkel de nominaties bekend te maken, maar de winnaar pas op de avond van de uitreiking te onthullen na opening van verzegelde enveloppen.

Gedurende de eerste zes uitreikingsceremonies konden films uit de twee jaar voor de uitreiking in aanmerking komen voor de prijzen. Voorbeeld: de uitreiking van de tweede Academy Awards vond plaats op 3 april 1930, en behandelde de periode van 1 augustus 1928 tot 31 juli 1929. Vanaf de zevende uitreiking, in 1935, werd vastgehouden aan het gewone volle kalenderjaar van 1 januari t/m 31 december.

Sinds 2004 vindt de ceremonie eind februari of begin maart plaats. In 2021 werden de Oscars echter pas in april en in 2022 pas eind maart uitgereikt vanwege de coronapandemie die in 2020 uitbrak. Hierdoor moesten bioscopen in 2020 en 2021 vaak en langdurig sluiten.

Oscarbeeldje

bewerken

Ontwerp

bewerken

De Academy Award bestaat uit een gouden beeld van 34,3 centimeter hoog. Het beeldje weegt 3,8 kilo en stelt een naakte ridder voor die, gewapend met een zwaard, de wacht houdt op een filmrol, met vijf spaken. De vijf spaken vertegenwoordigen de beroepen van mensen die deze prijs kunnen winnen: acteurs, schrijvers, producers, technici en regisseurs.

Artdirector Cedric Gibbons ontwierp het beeldje in 1927 uit de losse pols, tijdens de lunch, op een tafelkleed. De Academy of Motion Picture Arts and Sciences was (zo wil de legende) meteen enthousiast over zijn schets en gaf aan beeldhouwer Georges Stanley de opdracht er een beeld van te maken. Later wist Cedric Gibbons elf exemplaren van zijn eigen creatie in de wacht te slepen. De acteur Emilio Fernández poseerde voor het ontwerp.[2]

De firma R.S. Owens and Co uit Chicago fabriceert de Oscars: jaarlijks zestig voor de winnaars en veertig reserve-exemplaren voor in de kluis. De kostprijs is ongeveer 275 euro per stuk. "Financieel worden we er niet veel wijzer van", beweert directeur Owen Siegel. "Maar het is natuurlijk een fantastische reclame voor ons bedrijf."

Het materiaal waarvan de Oscar gemaakt is, is niet altijd hetzelfde geweest. Aanvankelijk was het beeldje van brons met een laagje goud. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het wegens de schaarste aan metalen gemaakt van gips met goudverf, maar na de oorlog kregen de winnaars alsnog een bronzen beeldje. Tussen 1983 tot 2015 werden er elk jaar in Chicago ongeveer 50 Oscars in een tinlegering met goudlaag gefabriceerd door fabrikant RS Owens & Company uit Illinois. Het kostte tussen de drie en vier weken om 50 beeldjes te vervaardigen.

In 2016 keerde de Academie terug naar brons als het kernmetaal van de beeldjes, waarbij de fabricage werd overgedragen aan Walden, de in New York gevestigde Polich Tallix Fine Art Foundry. Hoewel ze zijn gebaseerd op een digitale scan van een originele Oscar uit 1929, behouden de beeldjes hun eigentijdse afmetingen en zwarte sokkel. Gegoten in vloeibaar brons uit 3D-geprinte keramische mallen en gepolijst, worden ze vervolgens gegalvaniseerd in 24-karaats goud door Epner Technology uit Brooklyn, New York. De tijd die nodig is om 50 van dergelijke beeldjes te maken, is nu ongeveer drie maanden. RS Owens zal naar verwachting doorgaan met het produceren van andere prijzen voor de Academie en de bestaande Oscars voorzien van een nieuw laagje goud wanneer nodig.[3]

Margot Herrick, bibliothecaresse en uiteindelijk directielid van de Academy – zo wil het verhaal – komt de eer toe de naam te hebben bedacht. Ze zou zich in 1932 hebben laten ontvallen dat het mannetje als twee druppels water op haar oom Oscar leek. Sindsdien spreekt men van de Oscars.[4]

Volgens een ander verhaal doopte Bette Davis haar Academy Award voor Dangerous (1935) "Oscar", naar de tweede naam van haar eerste echtgenoot Harmon O. Nelson.[5] Deze versie van de geschiedenis bleek apocrief; twee jaar eerder werd al over de "Oscar" geschreven in een column.[6]

Nominatie

bewerken

De huidige regeling stelt dat een film in het kalenderjaar voorafgaand aan de uitreikingsceremonie in première moet zijn gegaan om in aanmerking te kunnen komen voor de Academy Award. Alleen voor de categorie “beste buitenlandse film” wordt een uitzondering gemaakt.[7] De film moet de lengte van een speelfilm hebben, wat wordt gedefinieerd als 40 minuten of langer. Enige uitzonderingen zijn de prijzen voor beste korte film. Voor de Oscars van 2021 en 2022 kwamen vanwege de coronapandemie die in 2020 uitbrak tijdelijk ook films in aanmerking die via streaming, video on demand of een drive-in bioscoop werden uitgebracht. Doordat de bioscopen vaak en langdurig moesten sluiten konden veel films in 2020 en 2021 niet in de bioscoop worden vertoond. Deze waren dan alleen via de streamingdiensten te zien.

Uit de genomineerde films worden de winnaars gekozen door ongeveer 6000 leden van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS), onder wie de Nederlandse regisseur Paula van der Oest.

Categorieën

bewerken

Er worden thans 29 Oscars uitgereikt: 23 na gewone stemming onder de leden en zes speciale Oscars.

Tegenwoordig uitgereikt (chronologisch)

bewerken

Niet meer uitgereikt (chronologisch)

bewerken

Speciale Oscars

bewerken

De speciale Oscars worden toegekend door een comité en niet door een ledenstemming. De Oscars kunnen ook door de winnaar ingeruild worden voor 50.000 dollar. In de gehele geschiedenis van de Oscars heeft echter nog geen enkele acteur dit gedaan.

Tegenwoordig (chronologisch)

bewerken

Niet meer uitgereikt

bewerken
  • Academy Juvenile Award – 1934–1960
  • Academy Special Achievement Award – 1972–1995

Tijdlijn

bewerken
  • ¹ de Oscar voor beste geluid hanteerde verschillende namen.
  • ² tot 2019 bekend als "Beste niet-Engelstalige film".
  • ³ ook bekend als "geluidseffecten" en "geluidseffectbewerking".

Winnaars

bewerken

Opmerkelijke winnaars uit de rijke historie zijn:

Belgische en Nederlandse genomineerden en winnaars

bewerken

Zie ook: Lijst van Belgische Oscarwinnaars en -genomineerden

Filmjaar Titel Regisseur Land Categorie Resultaat
1930 King of Jazz Herman Rosse Nederland Oscar voor beste productieontwerp winnaar
1942 High Stakes in the East John Fernhout Nederland documentaire genomineerd
1959 Glas Bert Haanstra Nederland korte documentaire winnaar
1959 Dorp aan de rivier Fons Rademakers Nederland niet-Engelstalige film genomineerd
1964 Alleman Bert Haanstra Nederland documentaire genomineerd
1970 Paix sur les champs Jacques Boigelot België niet-Engelstalige film genomineerd
1971 Adventures in Perception Han van Gelder Nederland korte documentaire genomineerd
1972 Bij de beesten af Bert Haanstra Nederland documentaire genomineerd
1972 Deze kleine wereld Charles Huguenot van der Linden Nederland korte documentaire winnaar
1973 Turks fruit Paul Verhoeven Nederland niet-Engelstalige film genomineerd
1977 Het zandkasteel Co Hoedeman Nederland korte animatiefilm winnaar
1978 Oh My Darling Børge Ring Nederland korte animatiefilm genomineerd
1985 Anna & Bella Børge Ring Nederland korte animatiefilm winnaar
1985 The Color Purple (1985) Menno Meyjes Nederland Oscar voor beste bewerkte scenario genomineerd
1986 De aanslag Fons Rademakers Nederland niet-Engelstalige film winnaar
1986 Een Griekse tragedie Nicole Van Goethem België korte animatiefilm winnaar
1988 Le Maître de musique Gérard Corbiau België niet-Engelstalige film genomineerd
1990 Dances with Wolves Elsa Zamparelli Nederland Oscar voor beste kostuumontwerp genomineerd
1992 Daens Stijn Coninx België niet-Engelstalige film genomineerd
1993 Orlando Jan Roelfs en Ben van Os Nederland Oscar voor beste productieontwerp genomineerd
1994 Farinelli Gérard Corbiau België niet-Engelstalige film genomineerd
1994 De aap en de vis Michael Dudok de Wit Nederland korte animatiefilm genomineerd
1995 Antonia Marleen Gorris Nederland niet-Engelstalige film winnaar
1997 Karakter Mike van Diem Nederland niet-Engelstalige film winnaar
1997 Gattaca Jan Roelfs Nederland Oscar voor beste productieontwerp genomineerd
1999 The Insider Pieter Jan Brugge Nederland Oscar voor beste film genomineerd
1999 3 Misses Paul Driessen (animator) Nederland korte animatiefilm genomineerd
2000 Iedereen beroemd! Dominique Deruddere België niet-Engelstalige film genomineerd
2000 Father and Daughter Michael Dudok de Wit Nederland korte animatiefilm winnaar
2002 Zus & Zo Paula van der Oest Nederland niet-Engelstalige film genomineerd
2002 Fait d'hiver Dirk Beliën België korte film genomineerd
2003 Girl with a Pearl Earring (film) Dien van Straalen Nederland Oscar voor beste kostuumontwerp genomineerd
2003 Girl with a Pearl Earring (film) Ben van Os Nederland Oscar voor beste productieontwerp genomineerd
2003 De Tweeling Ben Sombogaart Nederland niet-Engelstalige film genomineerd
2005 Paradise Now Hany Abu-Assad Nederland niet-Engelstalige film genomineerd
2007 Tanghi Argentini Guido Thys België korte film genomineerd
2010 Na Wéwé Ivan Goldschmidt België korte film genomineerd
2011 Rundskop Michaël R. Roskam België niet-Engelstalige film genomineerd
2012 Dood van een schaduw Tom Van Avermaet België korte film genomineerd
2013 The Broken Circle Breakdown Felix Van Groeningen België niet-Engelstalige film genomineerd
2013 Life of Pi Erik-Jan de Boer Nederland Oscar voor beste visuele effecten winnaar
2014 A Single Life Joris Oprins Nederland korte animatiefilm genomineerd
2017 Dunkirk Hoyte van Hoytema Nederland camerawerk genomineerd
2017 Wonder Arjen Tuiten Nederland grime en haarstijl genomineerd
2019 Maleficent: Mistress of Evil Arjen Tuiten Nederland grime en haarstijl genomineerd
2022 Close Lukas Dhont België niet-Engelstalige film genomineerd
2023 Oppenheimer Hoyte van Hoytema Nederland camerawerk winnaar

Zie ook

bewerken
bewerken
Zie de categorie Academy Awards van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.