Таџички јазик

Таџички
	тоҷикӣ, تاجیکی‎, tojikī
Изговор	тоџики
Застапен во	Таџикистан, Казахстан, Авганистан, Пакистан
Подрачје	Средна Азија
Говорници	4.380.000
Јазично семејство	индоевропски индоирански ирански западни ирански југозападни ирански таџички; ; ; ; ;
Писмо	таџикистанска азбука
Статус
Службен во	Таџикистан
Регулативен орган	Институт за јазик и литература Рудаки
Јазични кодови
ISO 639-1	tg
ISO 639-2	tgk
ISO 639-3	tgk

Таџичкиот јазик (таџикистански или таџички персиски) е модерна варијанта на персискиот јазик што се зборува во Средна Азија. Јазикот спаѓа во семејството на индоевропски јазици од иранската подгрупа на јазици. Јазикот е мајчин јазик на таџикистанците и е службен јазик во Таџикистан. Поради историските и политичките причини, јазикот се одделил од порано истиот персиски јазик што се зборува во Иран и Авганистан. Јазикот добил посебна стандардизација и имал големо влијание од рускиот јазик. Таџикистанскиот се засновал на северозападниот дијалект околу градот Самарканд и поради тоа се чувствува и влијание од узбечки јазик.

Распространетост

Најзначајните градови каде се збори таџички персиски јазик во Средна Азија се градовите Самарканд и Бухара, денес во Узбекистан. Во овие градови денес има значајно таџичко население, но има и на границата со Таџикистан. Според официјалните податоци на Узбекистан, во државата живеат околу 5% Таџици од вкупното население^[1]. Ова не вклучува етнички Таџици кои од различни причини не се изјасниле како такви. За време на СССР Таџиците во Узбекистан имале две можности: или да останат во Узбекистан и да се пишат како Узбеци или да се преселат во послабо развиениот Таџикистан. .^[2] Така, грубо гледано, околу 15 до 20 проценти од вкупното население на Узбекистан се Таџици.^[3]^[4]

Во Таџикистан, 80% од населението се Таџици и персискиот јазик доминира во државата. Во северен Авганистан, Таџиците се доминантно население, каде во државата има 25% до 30% Таџици. Најголема дијаспора Таџиците имаат во Русија и во средноазиските држави.

Дијалекти

Таџичките дијалекти се поделени на следните групи:

Северни дијалекти (северен Таџикистан, јужен Узбекистан и Киргистан).
Централни дијалекти
Јужни дијалекти
Југоисточни дијалекти

Фонологија

Самогласки


	Предни	Централни	Задни
Затворени	i		u
Средни	e	u̇	o¹
Отворени	a		o¹

Согласки

	лабиодентални	дентално/ алвеоларни	посталвеоларни	непчани	веларни	увуларни	глотални
носни	м /m/	н /n/
експлозивни	п б /p/ /b/	т д /t/ /d/			к г /k/ /g/	қ /q/	ъ /ʔ/
фрикативни	ф в /f/ /v/	с з /s/ /z/	ш ж /ʃ/ /ʒ/			х ғ /χ/ /ʁ/	ҳ /h/
африкативни			ч ҷ /tʃ/ /dʒ/
вевни		р /r/
апроксимантни		л /l/		й /j/

Писмо

Во Таџикистан како и во останатите држави од поранешниот СССР, таџичкиот се пишувал со кирилица, иако до 1930 година се пишувал на латиница и на персиско писмо. Од 1928 до 1930 година се користела латиницата, но била заменета со кирилица која се користи и денес. Во 2008 министерот за култура на Таџикистан изјавил дека кога ќе се запознае целото таџикистанско население со персиската азбука, тогаш кирилицата и латиницата ќе бидат заменети со персиското писмо.^[5]

Поврзано

Наводи

↑ Uzbekistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency (13 декември 2007). Посетено на 2007-12-26.
↑ Rahim Masov, The History of the Clumsy Delimitation, Irfon Publ. House, Dushanbe, 1991 (руски). English translation: The History of a National Catastrophe, transl. Iraj Bashiri, 1996.
↑ Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (23 февруари 2000). „Uzbekistan“. Country Reports on Human Rights Practices - 1999. U.S. Department of State. Посетено на 2007-12-19.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
↑ Richard Foltz, "The Tajiks of Uzbekistan", Central Asian Survey, 15(2), 213-216 (1996).
↑ "Tajikistan may consider using Persian script when the conditions are met" Архивирано на 6 јануари 2016 г., interview of Tajikistan's Deputy Culture Minister with Iranian News Agency, 2 мај 2008.

Користена литература

Ido, S. (2005) Tajik ISBN 3-89586-316-5
Korotow, M. (2004) Tadschikisch Wort für Wort. Kauderwelsch ISBN 3-89416-347-X
Lazard, G. (1956) "Caractères distinctifs de la langue tadjik". Bulletin de la Société Linguistique de Paris. 52. pp. 117–186
Lazard, G. "Le Persan". Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden. 1989.
Windfuhr, G. (1987) in Comrie, B. (ed.) "Persian". The World's Major Languages. pp. 523–546
Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) ISBN 90-04-14323-8
Rastorgueva, V. (1963) A Short Sketch of Tajik Grammar (Netherlands : Mouton) ISBN 0-933070-28-4

Надворешни врски

[1] Uzbekistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency (13 декември 2007). Посетено на 2007-12-26.

[2] Rahim Masov, The History of the Clumsy Delimitation, Irfon Publ. House, Dushanbe, 1991 (руски). English translation: The History of a National Catastrophe, transl. Iraj Bashiri, 1996.

[USStateDept-3] Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (23 февруари 2000). „Uzbekistan“. Country Reports on Human Rights Practices - 1999. U.S. Department of State. Посетено на 2007-12-19.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)

[Foltz-4] Richard Foltz, "The Tajiks of Uzbekistan", Central Asian Survey, 15(2), 213-216 (1996).

[5] "Tajikistan may consider using Persian script when the conditions are met" Архивирано на 6 јануари 2016 г., interview of Tajikistan's Deputy Culture Minister with Iranian News Agency, 2 мај 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]