Прејди на содржината

Зигмунт Бауман

Од Википедија — слободната енциклопедија
Зигмунт Бауман
Бауман во 2013
Роден(а)19 ноември 1925(1925-11-19)
Познањ, Полска
Починал(а)9 јануари 2017(2017-01-09) (возр. 91)
Лидс, Западен Рајдинг Јоркшир, Англија
УстановаВаршавски Универзитет
Лондонска школа за економија
ШколаКонтинентална филозофија · Западен марксизам
Претежна дејност
Етика · Политичка филозофија · Социологија · Постмодернизам · Постмодерна уметност
Значајни идеи
Борбата на модерноста со двосмисленоста, која резултира во Холокауст · постмодерна етика · критика на "течна" модерност · флуиден страв

Зигмунт Бауман (19 ноември 1925 - 9 јануари 2017) — полско-британски социолог и филозоф. Тој бил протеран од Народна Република Полска за време на полската политичка криза во 1968 година и бил принуден да се откаже од полското државјанство. Мигрирал во Израел; три години подоцна се преселил во Велика Британија. Тој престојувал во Англија од 1971 година, каде што студирал во Лондонската економска школа и станал професор по социологија на Универзитетот во Лидс, каде што подоцна се здобил со титулата Emeritus. Бауман беше социјален теоретичар, кој пишувал за разновидни теми како модерноста и холокаустот, постмодерната потрошувачка и флуидната модерност.

Ран живот и образование

[уреди | уреди извор]

Бауман е роден во нерелигиозно полско-еврејско семејство во Познањ, Втора Полска Република, во 1925 година. Кога Полска била окупирана од Нацистичка Германија и Советскиот Сојуз, во 1939, неговото семејство избегало на исток во СССР.[1]

Кариера

[уреди | уреди извор]

Во четириесеттите години на минатиот век, Бауман се приклучил во Првата полска армија, работејќи како политички инструктор. Учествувал во Битката кај Колберг (1945) и Битката кај Берлин.[2] Во мај 1945, тој бил награден со Воениот Крст на Валор .[3] По Втората светска војна тој станал еден од најмладите мајори во полската армија.[4]

Според полскиот Институт за национална меморија, од 1945 до 1953 Бауман бил политички офицер во Внатрешен безбедносен корпус (полски: Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, KBW), воена единица формирана за борба против Украинска Востаничка Војска и остатоците на Полска Домашна Армија. Подоцна, Бауман работел во военото разузнавање од 1945 до 1948. Сепак, природата и обемот на неговата соработка остануваат непознати, како и точните околности под кои таа била прекината.

Во едно интервју за Гардијан, Бауман потврдил дека бил посветен комунист за време и по Втората светска војна и никогаш не го криел тој факт во тајност. Тој признал дека приклучувањето во воената разузнавачка служба на 19-годишна возраст е грешка иако имал "досадна" канцелариска работа и не се сеќава на информации за никого. Додека служел во Корпусот за Внатрешна Безбедност, Бауман прво студирал социологија на Варшавската Академија за политички науки. Во 1953, Бауман, кој веќе бил унапреден во мајор, одеднаш бил неправедно сменет, откако татко му пристапил кон израелската амбасада во Варшава, со цел да емигрира во Израел. Бидејќи Бауман не се согласувал со ционистичките тенденции на татко му и бил силно антиционистички настроен, неговото отпуштање предизвикало сериозно, но привремено нарушување на односите со неговиот татко. За време на периодот на невработеност, тој ги завршил магистерските студии и во 1954 година станал лектор на Варшавскиот Универзитет, каде што останал до 1968.[5]

Додека бил во Лондонската Економска Школа, каде неговиот претпоставен бил Роберт Мекензи, тој подготвил сеопфатна студија за британското социјалистичко движење, неговата прва голема книга. Објавено првично на полски јазик во 1959 година, ревидираното издание се појавило на англиски јазик во 1972. Бауман продолжил да објавува и други книги, и тоа Socjologia na co dzień ("Секојдневна социологија", 1964), која достигнала голема популарна публика во Полска, а подоцна се формирала фондацијата за учебникот на англиски јазик Thinking Sociologically („Размислување социолошки“, 1990). На почеток, Бауман останал близок на ортодоксната марксистичка доктрина, но, под влијание на Георг Зимел и Антонио Грамши, тој станал постојано критички настроен кон полската комунистичка влада. Благодарение на ова тој никогаш не добил професорска работа иако ја завршил неговата хабилитација но, откако неговиот поранешен учител, Јулиан Хохфелд, бил назначен за заменик-директор на одделот за општествени науки при УНЕСКО во Париз 1962 година, тогаш Бауман го наследил Хохфелдовото столче.[6]

Соочен со зголемен политички притисок поврзан со политичка чистка предводена од Мичезислав Моцар, шеф на Полска Комунистичка Безбедносна Полиција, Бауман се откажал од членство во владејачката Полска Обединета Работничка Партија во јануари 1968. Во март 1968 настаните ескалирале со чистка која протерала голем број комунистички настроени Полјаци со еврејско потекло надвор од земјата, вклучувајќи ги и тие интелектуалци кои паднале од мерките накомунистичката влада.  Меѓу нив бил и Бауман, кој ја загубил својата позиција во Варшавскиот Универзитет. Откако морал да се откаже од полското државјанство за да ја напушти земјата, тој најпрво заминал во Израел за да предава на Универзитетот во Тел Авив, пред да го прифати работното место во Универзитетот во Лидс, каде што наизменично служел и како шеф на одделот. По неговото назначување, тој објавувал исклучиво на англиски јазик, како трет јазик, со тоа што неговиот углед пораснал.[7]

Во едно интервју во 2011 за полскиот неделник "Политика", Бауман ги критикувал ционизмот и Израел, велејќи дека Израел не е заинтересиран за мир со тоа што го "искористува Холокаустот за оправдување на неодговорните дела". Тој ја спореди бариерата помеѓу Израел и Западен Брег со ѕидовите на Варшавското гето каде стотици од илјадници Евреи загинале во Холокаустот. Израелскиот амбасадор во Варшава, Зви Бар, ги оценил Баумановите коментари како “полувистини“ и “неосновани генерализации.“[8]

Бауман бил поддржувач на кампањата за формирање на Парламентарно собрание на ОН, организација која ги застапува демократските реформи во Обединетите Нации, и создавање на поодговорен меѓународен политички систем.[9]

Семејство

[уреди | уреди извор]

Бауман се оженил со писателката Јанина Бауман, моминско презиме Левинсон.[10] Тие имале три ќерки, сликарката Лидија Бауман, архитект Ирена Бауман, и професорката Ана Сфард, главна теоретичарка за образование при Универзитетот Хајфа. Неговиот внук Мајкл Сфард бил врвен адвокат за граѓански права и автор во Израел. Зигмунт Бауман починал во Лидс на 9 јануари 2017.[11][12][13]

Работа

[уреди | уреди извор]

Обемот на Баумановите научни трудови достига 57 книги и над стотина статии.[14] Повеќето од нив се однесуваат на голем број вообичаени теми, како што се глобализација, модернизам и постмодернизам, потрошувачка и морал.[15][16][17] На македонски јазик се објавени три книги на Бауман: Постмодерна етика (Темплум, 2005), Флуидна љубов: за трошноста на човековите врски (Слово, 2013), Флуидни времиња: живот во доба на несигурност (Слово, 2016).

Рана работа

[уреди | уреди извор]

Најраната публикација на Бауман на англиски јазик е студија за британското работничко движење и поврзаноста со класната и социјалната стратификација, првично објавена во Полска во 1960 година. Тој продолжил да објавува на тема класен и социјален конфликт сѐ до раните осумдесетти години. Неговата последна книга беше на тема Спомени од класата. Додека неговите подоцнежни книги не се однесувале директно на класните прашања, тој продолжил да се опише себеси како социјалист, и никогаш не го отфрлил марксизмот во целост. Особено врз него влијаел неомарксистичкиот теоретичат Антонио Грамши, заедно со неокантскиот социолог и филозоф Џорџ Симел.[18]

Модернизам и рационалност

[уреди | уреди извор]

Во доцните 1980-ти и раните 1990-ти години, Бауман објавил серија книги кои опфаќаат теми во областа на врската меѓу модернизмот, бирократијата, рационалноста и социјалната исклученост. Бауман, следејќи го Фројд, почнал да гледа на европскиот модернизам како трговија: Според него, европското општество се согласило да го искористи нивото на слобода со цел стекнување на придобивките од зголемената поединечна безбедност. Бауман тврди дека модерноста, како што подоцна ја нарекол “солидна“ форма, значела искоренување на непознатото и неизвесното. Тоа вклучува контрола врз природата, хиерархиска бирократија, правила и регулативи, контрола и категоризација — сите тие се обиделе да ја искоренат постепено личната несигурност, со што хаотичните аспекти на човековиот живот се појавуваат како добро уредени и познати.[19]

Бауман во 2011

Подоцна во голем број книги Бауман започнал да развива став дека таквото уредување никогаш нема да успее да ги постигне посакуваните резултати.[20] Кога животот станува организиран во познати и остварливи категории, тврди тој, секогаш има социјални групи кои не можат да се разделат и контролираат. Во неговото дело “Модерност и амбивалентност“ Бауман започнал да теоретизира дека за вакви неопределени лица во однос на алегориската фигура што ја нарекол “непознатиот“. Повикувајќи се на Симеловата социологија и филозофијата на Жак Дерида, Бауман го опишува непознатиот како личност што е присутна, сепак непозната и неопределена во општеството. Во “Модерност и амбивалентност“, Бауман се обидува да докаже за различните пристапи што модерното општество ги прифаќа преку непознатиот. Од една страна, тој тврди дека во потрошувачки ориентираната економија чудното и непознатото се секогаш примамливи; во различни стилови на храна, различни моди и во туризмот можно е да се доживее привлечноста кон непознатото. Сепак, оваа чудност исто така има повеќе негативни страни. Непознатиот затоа што не може да биде контролиран или потчинет, секогаш е предмет на страв; тој е потенцијалниот крадец, човек надвор од границите на општеството за кого претставува потенцијална закана.[21]

Најпознатата Бауманова книга, “Модернизмот и холокаустот“, претставува обид да се даде целосен акцент на опасностите од ваквиот вид стравови. Повикувајќи се на делата на Хана Арент и Теодор Адорно за тоталитаризмот и просветителството, Бауман го развил аргументот деја холокаустот не треба да се смета едноставно само како настан од еврејската историја, ниту пак како регресија на пре-модерниот варваризам. Наместо тоа, тврди тој, Холокаустот треба да се смета за длабоко поврзан со модерноста и неговите напори за правење ред. Процедуралната рационалност, поделбата на трудот на помали и помали задачи, таксономската категоризација на различните видови, и тенденцијата за послушноста кон правилата да се сметаат за морално добри, сите ја играле улогата во настанувањето на Холокаустот. Тој тврди дека од оваа причина модерните општества не ги сфатиле лекциите од Холокаустот; постои тенденција да се гледа - да се користи Баумановата метафора - како слика што виси на ѕидот, која нуди неколку лекции. Во Баумановите анализи, Евреите станале “непознати“ par excellence во Европа. Конечното решение било претставено од него како екстремен пример за обидот на општеството да се акцизираат непријатните и неодредени елементи што постојат во него. Бауман, како филозофот Џорџо Агамбен, тврди и предупредува дека истите процеси на исклучување што служеле за време на Холокаустот можат да се повторат до одреден степен.[22]

Посмодернизам и потрошувачка

[уреди | уреди извор]

Во средината на крајот на деведесеттите години, Бауман започнал да ги истражува постмодернизмот и потрошувачката. Тој претпоставувал дека се случило промена во современото општество во втората половина на XX век. Тоа се претворила од општество на производители во општество на потрошувачи. Според Бауман, оваа промена ја смени “модерната“ трговија на Фројд - т.е., безбедноста се откажа во замена за поголема слобода, слобода на купување, потрошувачка и уживање во животот. Во своите книги во деведесеттите, Бауман напишал дека ова претставува промена од “модернизам“ во “постмодернизам“.

Од почетокот на милениумот, неговите книги се обиделе да ја избегнат забуната околу терминот “постмодернизам“ со употреба на метафори на “течен “ и “солиден“ модернизам. Во неговите книги за модерната потрошувачка, Бауман сè уште пишува за истите неизвесности што ги прикажал во своите записи за “солидниот“ модернизам; но во овие книги тој пишува за стравувањата кои се шират и потешко се утврдуваат.

Бауман е заслужен за измислувањето на терминот алосемитизам за да ги опфати просемитските и антисемитските ставови кон Евреите. Бауман очекувано го предвидел негативниот политички ефект што го имаат друштвените мрежи врз изборот на гласачите, нагласувајќи го како 'стапица' каде што луѓето само "ги гледаат изразите на нивните лица".[23]

Уметноста: течен елемент?

[уреди | уреди извор]

Едно од делата на Бауман се фокусира на концептот на уметноста, под влијание на ценењето на ликвидноста. Авторот ја пренесува оваа идеја дека "ние сакаме и бараме реализација што обично се состои од постојано претворање, во постојана диспозиција со претворање".[24] Во суштина, нашата цел не е предмет на нашиот копнеж, туку дејство на самиот копнеж, а најлошата опасност е да постигнеме целосно задоволство.

Во оваа рамка, Бауман истражува како уметноста може да се позиционира во свет каде минливоста е доминантна парадигма. Уметноста, во суштина е нешто што придонесува да се даде бесмртност на виртуелното нешто: оттука и филозофот се прашува, "дали уметноста може да го претвори краткотрајното во нешто вечно?“[24]. Бауман заклучува дека сегашната реалност ја карактеризираат индивидуалци кои немаат време ниту простор да се поврзат со вечни, апсолутни и воспоставени вредности. Уметноста и односот на луѓето со нив, како во создавањето, така и во учеството во неа, драматично се менува. Цитирајќи ја Хана Арендт, тој тврди дека "објектот е културен, ако опстојува; неговиот привремен аспект, неговата трајност, е спротивна на функционалната [...] култура која се гледа себеси како загрозена кога сите објекти во светот, оние што се произведени денес и оние од минатото, се сметаат исклучиво од гледна точка на алатка за општествен процес на опстанок". Покрај тоа, концептот на културата и уметноста може да најде смисла во флуидното општество ако го напушти своето традиционално разбирање и го усвои деконструктивниот пристап.

Награди и признанија

[уреди | уреди извор]

Бауман ги добил наградите “Европската Награда за Социологија и Општествени Науки Амалфи“ во 1992 и “Теодор В. Адорно“ во Франкфурт, 1998 година. Тој бил награден во 2010, заедно со Алан Турен, со наградата Принцезата од Астурија за комуникација и хуманитарни науки.[25]

Универзитетот во Лидс го основа “Институтот Бауман“ во рамките на својата школа за социологија и социјална политика во негова чест во септември 2010 година. Универзитетот во Долна Шлеска, Полска, мала приватна високообразовна институција во Долна Шлеска, Полска планирана со цел да му додели на Бауман почесен докторат во октомври 2013 година. Како и да е, како реакција на голем антикомунист и за што тврдат приврзаниците на Бауман за “антисемитски“ бунт против него, тој на крајот ја одбил наградата.[26]

Во 2015 година, Универзитетот во Саленто го наградил Бауман со почесна диплома за модерни јазици, литература и литературен превод.[27]

Критики

[уреди | уреди извор]

Во 2014 година, Питер Волш, кандидат за доктор на науки при Универзитетот во Кембриџ, го обвинил Бауман за плагијат од неколку мрежни места, вклучувајќи ја и Википедија, во неговата книга “Дали богатството на малкумина ни користи на сите?“ (2013). Во оваа книга, се вели дека Бауман ги копирал вербатим параграфите од статиите на Википедија за “Слоу Фуд“ и стабилна-државна економија, заедно со нивната библиографија, без сигурни извори, автори или фактот дека тие биле преземени од Википедија. Тој користел параграф од статијата за златното ракување, но тој цитат соодветно му се припишува на Википедија.[28]

Како одговор Бауман посочи дека "послушноста" кон "техничките" правила е непотребна, и додека тој "никогаш не успеав да го признаам авторството на идеите или концептите што ги распоредив, или дека ги инспирира оние што ги измислив".[29] За деталната критика на Волш и соавторот Дејвид Леман, културните критичари Бред Еванс и Хенри А. Гиро заклучија: „Ова обвинение против Бауман е навистина одвратно. Тоа е реакционерна идеолошка критика облечена како славење на методот и стилот на одбрана “задна врата“ на стерилниот емпиризам и културата на позитивизмот. Ова е дискурс кој ги штити податоците, корелациите, и перформансите, а избегнувајќи важни прашања како општествени проблеми и моќ".

Библиографија

[уреди | уреди извор]

Периодот во Варшава

[уреди | уреди извор]
  • 1957: Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina [Questions of Democratic Centralism in Lenin's Works]. Warszawa: Książka i Wiedza.
  • 1959: Socjalizm brytyjski: Źródła, filozofia, doktryna polityczna [British Socialism: Sources, Philosophy, Political Doctrine]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • 1960: Klasa, ruch, elita: Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego [Class, Movement, Elite: A Sociological Study on the History of the British Labour Movement]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • 1960: Z dziejów demokratycznego ideału [From the History of the Democratic Ideal]. Warszawa: Iskry.
  • 1960: Kariera: cztery szkice socjologiczne [Career: Four Sociological Sketches]. Warszawa: Iskry.
  • 1961: Z zagadnień współczesnej socjologii amerykańskiej [Questions of Modern American Sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza.
  • 1962 (with Szymon Chodak, Juliusz Strojnowski, Jakub Banaszkiewicz): Systemy partyjne współczesnego kapitalizmu [The Party Systems of Modern Capitalism]. Warsaw: Książka i Wiedza.
  • 1962: Spoleczeństwo, w ktorym żyjemy [The Society we inhabit]. Warsaw: Książka i Wiedza.
  • 1962: Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia [Outline of Sociology. Questions and Concepts]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • 1963: Idee, ideały, ideologie [Ideas, Ideals, Ideologies]. Warszawa: Iskry.
  • 1964: Zarys marksistowskiej teorii spoleczeństwa [ An Outline of the Marxist Theory of Society]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • 1964: Socjologia na co dzień [Everyday Sociology]. Warszawa: Iskry.
  • 1965: Wizje ludzkiego świata. Studia nad społeczną genezą i funkcją socjologii [Visions of a Human World: Studies on the genesis of society and the function of sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza.
  • 1966: Kultura i społeczeństwo. Preliminaria [Culture and Society, Preliminaries]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • 2017: Szkice z teorii kultury [Essays in cultural theory]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.  [30] [First edition of a manuscript originally completed in 1967]

Периодот во Лидс

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Zygmunt Bauman“. Посетено на 24 April 2020.
  2. ↑ „Zmarł filozof Zygmunt Bauman. Miał 91 lat“. Посетено на 24 April 2020.
  3. ↑ „Czy Bauman rzeczywiście dostał Krzyż Walecznych za zwalczanie żołnierzy wyklętych? Historyk IPN oskarża, ale prawda może wyglądać zupełnie inaczej“. Посетено на 24 April 2020.
  4. ↑ „Kim naprawdę jest Zygmunt Bauman? Przeczytaj tajny dokument bezpieki i tłumaczenia socjologa dla brytyjskiej prasy“. Посетено на 24 April 2020.
  5. ↑ „Wszystkie życia Zygmunta Baumana“. Посетено на 24 April 2020.
  6. ↑ „The Social Thought of Zygmunt Bauman before 1968: from the "Mechanistic" to the "Activistic" Version of Marxism“. JSTOR 24919798.
  7. ↑ „Hidden Paths in Zygmunt Bauman's Sociology: Editorial Introduction“. doi:10.1177/0263276418767568.
  8. ↑ Frister, Roman (1 September 2011). „Polish-Jewish sociologist compares West Bank separation fence to Warsaw Ghetto walls“. Haaretz. Посетено на 4 January 2020.
  9. ↑ „Overview“. Campaign for a UN Parliamentary Assembly (англиски). Посетено на 9 October 2017.
  10. ↑ Janina Bauman nie żyje, Gazeta Wyborcza. Retrieved 10 January 2017.(полски)
  11. ↑ „Zygmunt Bauman, sociologist who wrote identity in the modern world, dies at 91“. The Washington Post. Посетено на 24 September 2017.
  12. ↑ „Renowned sociologist Zygmunt Bauman dies in Leeds“. Посетено на 24 April 2020.
  13. ↑ „Zygmunt Bauman obituary“. Посетено на 24 April 2020.
  14. ↑ „Academic Staff " Sociology and Social Policy " University of Leeds“. University of Leeds. 19 December 2016. Архивирано од изворникот на 2008-04-23. Посетено на 9 March 2017.
  15. ↑ „Introduction to Zygmunt Bauman“. Посетено на 24 April 2020.
  16. ↑ Palese, E. (2013). „Zygmunt Bauman. Individual and society in the liquid modernity“. SpringerPlus. 2 (1). стр. 191. doi:10.1186/2193-1801-2-191. PMC 3786078. PMID 24083097.
  17. ↑ „The Sociology of Zygmunt Bauman. Challenges and Critique“. Посетено на 24 April 2020.
  18. ↑ Bauman, Zygmunt; Tester, Keith (31 May 2013). Conversations with Zygmunt Bauman. John Wiley & Sons. ISBN 978-0745657134.
  19. ↑ „Psychoanalysis in Asia“. Посетено на 24 April 2020.
  20. ↑ „The Empty Couch: The Taboo of Ageing and Retirement in Psychoanalysis“. Посетено на 24 April 2020.
  21. ↑ „The Empty Couch: The Taboo of Ageing and Retirement in Psychoanalysis“. Посетено на 24 April 2020.
  22. ↑ „Modernity and the Mechanisms of Moral Neutralisation“. Архивирано од изворникот на 2020-06-13. Посетено на 24 April 2020.
  23. ↑ De Querol, Ricardo (25 January 2016). „Zygmunt Bauman: "Social media are a trap“. El Pais. Архивирано од изворникот на 2019-12-24. Посетено на 2020-05-26.
  24. ↑ 24,0 24,1 Bauman Zygmunt; Ochoa de Michelena Francisco (2007). Arte, ¿líquido?. Madrid: Sequitur. ISBN 978-84-95363-36-7. OCLC 434421494.
  25. ↑ „The Princess of Asturias Foundation“. www.fpa.es. Архивирано од изворникот на 31 May 2010.
  26. ↑ „Prof. Bauman rezygnuje z honorowego doktoratu ('Prof. Bauman resigns honorary doctorate')“. Gazeta Wyborcza (полски). 19 August 2013. Архивирано од изворникот на 2013-08-22. Посетено на 10 June 2014.
  27. ↑ „Laurea honoris causa a Zygmunt Bauman: materiali (Honorary degree to Zygmunt Bauman: resources)“ (италијански). 17 April 2015. Архивирано од изворникот на 2017-01-09. Посетено на 9 January 2017.
  28. ↑ „KOMPROMITACJE: Zygmunt Bauman przepisuje z Wikipedii albo wielka nauka i małe machlojki“. kompromitacje.blogspot.co.uk. Посетено на 13 November 2015.
  29. ↑ Jump, Paul (3 April 2014). „Zygmunt Bauman rebuffs plagiarism accusation“. Times Higher Education. Посетено на 3 April 2014.
  30. ↑ „Szkice z teorii kultury“. scholar.com.pl. Архивирано од изворникот на 2017-01-04. Посетено на 3 January 2017.
  31. ↑ „Gb1-08.qxd“ (PDF). Demos.co.uk. Посетено на 10 January 2017.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Зигмунт_Бауман&oldid=5297047“