Преглед на кодот на Албанија

:''Ова е статија за современата држава на Балканскиот Полуостров. За други значења на името видете [[Албанија (појаснување)]]''
{{Infobox country
| conventional_long_name   = Република Албанија
| native_name              = {{small|{{native phrase|sq|Republika e Shqipërisë}}}}
| common_name              = Албанија
| image_flag               = Flag of Albania.svg
| alt_flag                 = Црвена позадина со црн двоглав орел во средиштето.
| image_coat               = Coat of arms of Albania.svg
| symbol_type              = Грб
| national_motto           = [[Ти Албанијо ми даваш гордост, ти ми го даде името албанско]]<br>{{small|{{native phrase|sq|Ti Shqipëri, më jep nder, më jep emrin Shqipëtar}}}}
| national_anthem          = [[Химна на Албанија|Химна на знамето]]<br>{{small|{{native phrase|sq|Himni i Flamurit}}}}<br><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Hymni i Flamurit instrumental.ogg]]}}</div>
| image_map                = Albania (orthographic projection).svg
| map_caption              =
| capital                  = [[Тирана]]
| largest_city             = Тирана
| coordinates              = {{Coord|41|19|N|19|49|E|type:city}}
| official_languages       = [[албански јазик|албански]]
| languages2_type          = Признати малцински јазици
| languages2               = {{hlist|[[грчки јазик|грчки]]|[[влашки јазик|влашки]]|[[македнски јазик|македнски]]|други}}
| demonym                  = [[Албанци]]
(Албанец/Албанка)
| government_type          = {{nowrap|[[унитарна држава|Унитарна]] [[парламентарен систем|парламентарна]]}} [[република|уставна република]]
| leader_title1            = [[Претседател на Албанија|Претседател]]
| leader_name1             = [[Бајрам Бегај]]
| leader_title2            = [[Премиер на Албанија|Премиер]]
| leader_name2             = [[Еди Рама]]
| legislature              = [[Парламент на Албанија|Кувенди]]
| sovereignty_type         = [[Историја на Албанија#Независност (1912)|Историја на основање]]
| established_event1       = [[Кнежевство Арбарија]]
| established_date1        = 1190
| established_event2       = [[Кралство Албанија (среден век)|Кралство Албанија]]
| established_date2        = февруари 1272
| established_event3       = [[Кнежевство Албанија (среден век)|Кнежевство Албанија]]
| established_date3        = 1368
| established_event4       = [[Лепка Лига]]
| established_date4        = 2 март 1444
| established_event5       = [[Скадарски пашалак]]/[[Јанински пашалак]]
| established_date5        = 1757/1787
| established_event6       = Прогласување независност од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]
| established_date6        = 28 ноември 1912
| established_event7       = [[Кнежевство Албанија]]
| established_date7        = 29 јули 1913
| established_event8       = [[Република Албанија|Прва албанска република]]
| established_date8        = 31 јануари 1925
| established_event9       = [[Кралство Албанија]]
| established_date9        = 1 септември 1928
| established_event10      = [[Народна Социјалистичка Република Албанија|Втора албанска република]]
| established_date10       = 11 јануари 1946
| established_event11      = [[Устав на Народна Социјалистичка Република Албанија|Трета албанска република]]
| established_date11       = 28 декември 1976
| established_event12      = Четврта албанска република<br/>{{nowrap|[[устав на Албанија|Тековен устав]]}}
| established_date12       = 29 април 1991<br/><br/>28 ноември 1998
| area_km2                 = 28.748
| area_sq_mi               = 11.100
| area_rank                = 140. место
| percent_water            = 4,7
| population_estimate_year = 2023
| population_census        = 2,402,113<ref name="Census 2023">{{cite web |publisher=[[Institute of Statistics (Albania)|Instituti i Statistikës]] (INSTAT) |title=Population and Housing Census 2023|url=https://shqiptarja.com/uploads/ckeditor/667eb96647c4bcens-2023.pdf}}</ref>
| population_census_year   = 2023
| population_density_km2   = 83.5
| population_density_sq_mi = 
| population_density_rank  = 
| GDP_PPP_year             = 2020
| GDP_PPP                  = $42.594&nbsp;billion<ref name="imf2">{{cite web |publisher=[[International Monetary Fund]] |title=World Economic Outlook Database, October 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=11&pr.y=10&sy=2000&ey=2024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914&s=NGDP%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPPC%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |access-date=21 септември 2020}}</ref>
| GDP_PPP_per_capita       = $14.866<ref name=imf2/>
| GDP_nominal_year         = 2020
| GDP_nominal              = $16.753&nbsp;билиони<ref name="imf2"/>
| GDP_nominal_per_capita   = $5.847<ref name=imf2/>
| Gini_year                = 2017
| Gini                     = 33.2
| Gini_change              = пад
| Gini_ref                 = <ref>{{cite web |publisher=World Bank |title=GINI index (World Bank estimate)–Albania |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AL|access-date=28 март 2020}}</ref>
| HDI_year                 = 2019
| HDI_change               = пораст
| HDI                      = 0.795
| HDI_ref                  = <ref name="HDI">{{наведена книга|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=United Nations Development Programme|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 декември 2020}}</ref>
| HDI_rank                 = 69. место
| currency                 = [[албански лек|лек]]
| currency_code            = ALL
| patron_saint             = [[Богородица Марија]]
| time_zone                = [[Средноевропско време|СЕВ]]
| utc_offset               = +1
| time_zone_DST            = [[Средноевропско летно време|СЕЛВ]]
| utc_offset_DST           = +2
| date_format              = ден/месец/година
| drives_on                = десно
| calling_code             = [[Телефонски броеви во Албанија|+355]]
| cctld                    = [[.al]]
}}

'''Албанија''' ({{lang-sq|Shqipëri}} или ''Shqipëria''; ''Shqipni'' или ''Shqipnia'', исто така ''Shqypni'' или ''Shqypnia''),<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/fialuurivoghels00junggoog|title=Fialuur i voghel scc...p e ltinisct mle...un prei P. Jak Junkut t' Scocniis ...|last=Giacomo Jungg|date=1 January 1895|publisher=N'Sckoder t' Scc...pniis|accessdate=23 јули 2016|via=Internet Archive}}</ref> или официјално '''Република Албанија''' ({{lang-sq|Republika e Shqipërisë}}) — земја во Југоисточна [[Европа]], сместена на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и [[Средоземно Море|Сердоземјето]]. Се граничи со [[Црна Гора]] на север, со [[Република Косово]] на североисток, [[Македонија]] на исток и со [[Грција]] на југ. Албанија има брег на [[Јадранско Море|Јадранското Море]] на запад и брег на [[Јонско Море|Јонското Море]] на југозапад. Главен град е [[Тирана]], кој воедно е и најголем град во државата.

Географски, земјата покажува различни климатски, геолошки, хидролошки и морфолошки услови, дефинирани на површина од 28.748 км<sup>2</sup>. Таа поседува извонредна разноликост со пределот кој се протега од планините [[Проклетие]] до топлото и сончево крајбрежје на Јадранско Море и Јонското Море. Албанија е мултиконфесионална, мултикултурна и мултиетничка земја. Најголениот дел од населението се етнички [[Албанци]], но има и бројно [[Грци|грчко]], [[Македонци|македонско]], [[Роми|ромско]], [[Власи|влашко]] и [[Црногорци|црногорско]] население.

Историски гледано, областа на Албанија била населена со разни племиња од Илири, Тракијци и Стари Грци. Областа била припоена во 3 век од страна на Римјаните и станала составен дел на римските провинции [[Далмација (римска провинција)|Далмација]], [[Македонија (римска провинција)|Македонија]] и Илирик. Автономното [[Кнежевство Арбарија]] било создадено во [[1190]] година, формирано од архонт Прогон во [[Кроја]], во рамките на [[Византија]]. Во доцниот [[13 век]] [[Карло I Анжујски]] ги освоил албанските територии од Византијците и го основал средновековното [[Кралство Албанија (среден век)|Кралство Албанија]], кое со своето максимално проширување се протегало од [[Драч]] по должината на брегот до [[Бутринт]] на југ. Во средината на XV век, Албанија била освоена од страна на [[Османлии]]те.

Современата национална држава Албанија се појавила во [[1912]] година по поразот на Османлиите во [[Балканските војни]].<ref name="cia">{{Наведена книга |chapter-url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html |publisher=Central Intelligence Agency |title=The World Factbook |chapter=Albania |accessdate=21 јуни 2013 |title-link=The World Factbook |archive-date=2020-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200515105026/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html |url-status=dead }}</ref> Современото [[Кралство Албанија]] било напднато од Италија во [[1939]] година, формирајќи [[Голема Албанија]], пред да стане нацистички германски протекторат во 1943 година.<ref>{{Наведена книга |url=https://books.google.com/books?id=t7KNgpZRnM8C&pg=PA181#v=onepage&q=Albania%20nazi%20protectorate |title=Invoking Humanity: War, Law and Global Order |last=Zolo |first=D. |publisher=Continuum International Publishing Group |page=180 |date=27 August 2002|via=Google Books|isbn=9780826456564 }}</ref> По поразот на [[Нацистичка Германија]], комунистичка држава насловена како [[Народна Република Албанија]] била основана под раководство на [[Енвер Хоџа]] и Партијата на трудот. Земјата доживеала општествени и политички трансформации во комунистичката ера, како и изолација од голем дел од меѓународната заедница. По Револуциите од 1991 година, социјалистичката република била распуштена и била основана денешна Албанија.

Политички, земјата е унитарна парламентарна [[уставна република]] и земја во развој со економија со повисок среден доход во која доминира терциерниот сектор проследен со секундарниот и примарен сектор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://data.worldbank.org/country/albania/|title=The world bank|publisher=World Bank|accessdate=13 септември 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140921063450/http://data.worldbank.org/country/albania|archive-date=21 September 2014|df=dmy-all}}</ref> Економијата поминала низ процес на транзиција, по крајот на комунизмот во 1990 година, од централизирана во пазарна економија.<ref>Reports: Poverty Decreases In Albania After Years Of Growth. Dow Jones Newswires, 201-938-5500 201-938-5500 201-938-5500.[http://www.nasdaq.com/aspx/stock-market-news-story.aspx?storyid=200904231403dowjonesdjonline000935&title=reports-poverty-decreases-in-albania-after-years-of-growth Nasdaq.com]</ref><ref>Albania plans to build three hydropower plants. People's Daily</ref><ref>Strong GDP growth reduces poverty in Albania-study. Reuters. [https://www.forbes.com/feeds/afx/2009/04/23/afx6330798.html Forbes.com] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120117160122/http://www.forbes.com/feeds/afx/2009/04/23/afx6330798.html |date=17 January 2012 }}</ref> Исто така, Албанија обезбедува и универзална здравствена заштита и бесплатно основно и средно образование на своите граѓани.<ref name="HDI"/> Земјата е членка на [[Обединетите Нации]], [[Светска банка]], [[УНЕСКО]], [[НАТО]], [[СТО]], [[Советот на Европа]], [[ОБСЕ]] и [[ОИК]]. Исто така, Албанија е службен кандидат за членство во [[Европската Унија]].<ref>{{наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8023127.stm |accessdate=29 април 2009|work=BBC News |title=Albania applies for EU membership |date=28 April 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090430184517/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8023127.stm |archivedate=30 април 2009|df=dmy }}</ref>

== Потекло на поимот ==
''Албанија'' (''Albania'') e средновековно латинско име за регионот, кој на албански денес е познат како ''Shqipëri'' (''Шипнија'') или на грчки како Ἀλβανία (''Албаниа'').

Името потекнува од племето [[Албани]], кое било запишан од [[Птоломеј]], географ и астроном од [[Александрија]] и кој направил карта во 150 година.<ref>Madrugearu A, Gordon M. The wars of the Balkan Peninsula. Rowman & Littlefield, 2007. p. 146.</ref> На картата тој запишал еден град [[Албанополис]]<ref>{{Barrington|49 & notes}}</ref> (североисточно од [[Драч]]).

Името може имало континуитет со имињата на населените места Албанон или Арбанон, но нема никакви докази за тоа дали се истите.<ref>The Illyrians by J. J. Wilkes, 1992, ISBN 978-0-631-19807-9, page 279,"We cannot be certain that the Arbanon of Anna Comnena is the same as Albanopolis of the Albani, a place located on the map of Ptolemy (3.12)"</ref> Меѓу месното население во Албанија почнало да се користи поимот ''Shqipëria'' (''Шќиприа, Шипнија'') и демонимот ''Shqiptarë'' (''Шќиптар''), наместо ''Arbëria'' (''Арберија'') и ''Arbëresh'' (''Арбереш''). Иако народот сака да го толкува поимот ''Шќиприа'' (''Shqipëria'') како „земја на орли“ или „деца на орли“, сепак тој потекнува од обичниот албански збор „shqip“ (''шќип'') што во превод значи „разбира“.<ref>Kristo Frasheri. ''History of Albania (A Brief Overview)''. Tirana, 1964.</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mirror.undp.org/albania/download/pdf/albanian.pdf|title=The Albanian Language|last=Lloshi|first=Xhevat|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=9 ноември 2010}}</ref>

== Историја ==
{{главна|Историја на Албанија}}

===Рана историја===
[[Податотека:Parku Arkeologjik i Apollonisë 04.jpg|thumb|right|Аполонија претставувала значајна грчка колонија во денешна Албанија]]

Првите траги на човечко присуство во Албанија, кои датираат од средниот и горниот палеолит, биле пронајдени во селото Харе во близина на [[Саранда]] и [[Дајти]] во близина на [[Тирана]].<ref name="Prendi">F. Prendi, "The Prehistory of Albania", ''The Cambridge Ancient History'', 2nd edn., vol. 3, part 1: ''[https://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC&pg=PA187 The Prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries B.C.]'', ed. John Boardman |display-authors= et al. (Cambridge: Cambridge UP, 1982), 189–90.</ref> Палеолитските наоди на Албанија покажуваат големи сличности со објекти од истата ера што се наоѓаат на Црвена Стиња во Црна Гора и северозападна Грција<ref name="Prendi"/>.

Неколку артефакти од бронзеното време во една могила биле откопани во централна и јужна Албанија, и истите покажуваат тесна врска со наоѓалиштата во југозападна [[Македонија]] и [[Лефкада]], Грција. Археолозите дошле до заклучок дека овие региони биле населени од средината на третиот милениум п.н.е. од страна на индоевропски луѓе кои зборувале на прагрчки јазик. Еден дел од ова население подоцна се преселило во [[Микена]] во околу 1600 п.н.е. и таму ја основалло [[микенска цивилизација|микенската цивилизација]].<ref>{{Наведена книга | last=Hammond |first=N. G. L. |publisher= British Association for Mycenaean Studies | title=Grave circles in Albania and Macedonia | url=https://books.google.com/?id=MUkbAAAAYAAJ&q=%22At+Sesklo+there+are+links+with+Mati%2C+Pazhok%2C+and+Leucas+in+bronze+tweezers%2C+one-edged+bronze+knives+with+a+snout%2C+and+hair-rings+of+gold+wire+in+sets+of+three.+In+short%2C+if+our+inferences+from+the+tumulus-burials+are+correct%2C+some+Kurgan+peoples+reached+places+in+the+territory+of+south-western+Macedonia%2C+central+and+southern+Albania+and+Leucas+around+the+middle+of+the+third+millennium.++From+there+two+streams+entered+Greece%2C+mainly+in+the+MH+period%2C+one+by+sea+and+the+other+by+land+.+The+Indo-European+language+which+they+spoke+was+the+ancestor+not+of+Illyrian+but+of+Greek%2C+and+within+this+%27Ur-Greek%27+it+is+probable+that+the+seeds+of+the+Ionic+dialect+were+carried+into+Attica+and+the+Peloponnese+and+the+seeds+of+the+Aeolic+dialect+into+Thessaly+and+farther+south.%22#search_anchor | year = 1974 |journal = Bronze Age Migrations in the Aegean: Archaeological and Linguistic Problems in Greek Prehistory | volume = 4 | pages = 189–198 | accessdate=16 март 2011| isbn=978-0-7156-0580-6}}</ref><ref>Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond, Guy Thompson Griffith [https://books.google.com/books?id=PnEJAQAAIAAJ&q=%22+The+centre+which+repeatedly+gave+off+this+style+of+design+seems+to+have+been+Albania.+As+we+have+concluded+on+other+grounds+that+this+area+was+a+reservoir+of+Greek-+speaking+%22 A History of Macedonia: Historical geography and prehistory]. Clarendon Press, 1972, p. 290</ref><ref name=Hammond1993>Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond. [https://books.google.com/books?id=eW0iAQAAIAAJ&q=%22The+leading+dans+of+both+groups+buried+their+dead+under+a+circular+tumulus+of+soil+in+the+second+millennium+BC+The+main+reservoir+of+the+Greek+speakers+was+central+Albania+and+Epirus%2C+and+it+was+from+there+that+the+founders+of+Mycenaean+civilization+came+to+Mycenae%2C+c.+1600+BC%2C+and+burried+their+nobles+in+Grave+Circle+B.+Further+waves+of+immigrants+passing+through+and+from+Epirus+people+the+Greek+peninsula+and+islands+the+last+wave%2C+called+Dorians%2C+settling+from+1100+onwards.+The+lands+they+left+in+central+Albania+were+occupied+during+the+so-called+Dark+Age+%28U10-800BC%29+by+Illyrians%2C+whose+main+habitat+was+in+the+area+now+called+Bosnia%2C%22 Studies: Further studies on various topics]. A.M. Hakkert, 1993, p. 231: "The leading dans of both groups buried their dead under a circular tumulus of soil in the second millennium BC The main reservoir of the Greek speakers was central Albania and Epirus, and it was from there that the founders of Mycenaean civilization came to Mycenae, c. 1600 BC, and buried their nobles in Grave Circle B. Further waves of immigrants passing through and from Epirus people the Greek peninsula and islands the last wave, called Dorians, settling from 1100 onwards. The lands they left in central Albania were occupied during the so-called Dark Age (U10-800BC) by Illyrians, whose main habitat was in the area now called Bosnia,"</ref>

Во античките времиња, територијата на модерната Албанија главно била населена со голем број на [[Илири|илирски племиња]]. Илирските племиња никогаш не се сметале себеси за Илири, и мала е веројатноста тие да го користеле тоа име за себе во времето кога живееле.<ref>{{citation|last1=Roisman|first1=Joseph|last2=Worthington|first2=Ian|title=A Companion to Ancient Macedonia|publisher=John Wiley and Sons|year=2010|isbn=978-1-4051-7936-2|url=https://books.google.com/books?id=lkYFVJ3U-BIC}}</ref> Името Илири се чини дека е називот што се однесува на одредено илирско племе, коешто првпат стапило во контакт со Старите Грци за време на бронзеното време.<ref name=Boardman629>John Boardman. [https://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC&pg=PA629#v=onepage&q=%22tribes%20which%20held%20the%20Zeta%20valley%2C%20and%20as%20such%20they%20may%20have%20been%20the%20immediate%20neighbours%20of%20Greek-speaking%20tribes%20in%20the%20Bronze%20Age%22 The prehistory of the Balkans and the Middle East and the Aegean world]. Cambridge University Press, 1982. {{ISBN|978-0-521-22496-3}}, p. 629: "...{{nbsp}}the southernmost outliers of the tribes which held the Zeta valley, as such they may have been the immediate neighbours of Greek-speaking tribes in the Bronze Age."</ref><ref>Wilkes John. [https://books.google.com/books?id=4Nv6SPRKqs8C&q=%22astride%20the%20modern%20frontier%20between%20Albania%20and%20Yugoslav%20Montenegro%22 The Illyrians]. Wiley-Blackwell, 1995, {{ISBN|978-0-631-19807-9}}, p. 92: "Illyrii was once no more than the name of a single people... astride the modern frontier between Albania and Yugoslav Montenegro"</ref>

[[Илири]]те, како народ на [[Балкан]]от се населиле околу [[900 п.н.е.]]. Како и во соседните земји, така и кај Илирите започнало да се распаѓа родовското уредување и да се создаваат класи. Се појавиле богати и имотни Илири, но и сиромашни и бедни. Во [[7 век п.н.е.]] [[Галаур]] ја создал првата илирска држава и се прогласил за нејзин крал. Тој ги одредил границите, но тие многу често се менувале, бидејќи Илирите многу често војувале со соседите, а особено со Античките Македонци. Најголем подем илирската држава постигнала во [[5 век п.н.е.]], а најпознати владетели на илирската држава биле Грабос, Бардалис, Аргон, Гентиј, како и кралицата Теута. Најчесто престолнина на илирската држава бил градот [[Скадар]]. Илирите ја одржувале својата држава сѐ до крајот на [[3 век п.н.е.]] кога [[Стар Рим|Римјаните]] за да го спречат [[Гусари|гусарството]] на Илирите кои го попречувале слободното одвивање на трговијата на римските морепловци-трговци и во [[римско-илирските војни]] [[229 п.н.е.]] -[[228 година п.н.е.]] и [[219 п.н.е.]] биле поразени и изгубиле голем дел од територијата која потпаднала под римска власт. Последен илирски крал бил Гентиј којшто дури склучил и сојузништво со последниот македонски крал [[Персеј]], но сепак и двајцата биле поразени од Римјаните.

===Среден век===
[[Податотека:Krujë-KrujaAlbania 2016.jpg|thumb|right|[[Кроја]]]]

Откако [[Римското Царство]] било поделено на [[Источно Римско Царство|Источно]] и [[Западно Римско Царство|Западно]] во IV век, територијата на Албанија останала во рамките на Источното Римско Царство.<ref name="BideleuxJeffries2007">{{Наведена книга|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=Balkans: A Post-Communist History|url=https://books.google.com/books?id=G6iBAgAAQBAJ&pg=PA25|date=24 January 2007|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-58328-7|page=25|quote=From AD 548 onward, the lands now known as Albania began to be overrun from the north by ever-increasing&nbsp;...}}</ref> Во вековите што следувале, [[Балканскиот Полуостров]] страдал од варварските инвазии. Илирите се споменуваат за последен пат во текст од VII век.<ref name="Schaefer2008">{{citation|last=Schaefer|first=Richard T.|title=Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society|year=2008|publisher=SAGE Publications|isbn=978-1-4129-2694-2|url=https://books.google.com/books?id=jscZAQAAIAAJ}}</ref> Кон крајот на 12 и почетокот на 13 век, Србите и Венецијанците владееле со територијата на денешна Албанија.<ref name="Barbarian Invasions">{{Наведена мрежна страница | editor= Zickel, Raymond |editor2=Iwaskiw, Walter R. | year= 1994 | title="The Barbarian Invasions and the Middle Ages," Albania: A Country Study | url=http://countrystudies.us/albania/15.htm| accessdate=9 април 2008}}</ref>

Етногенезата на Албанците е неизвесна, но првото неспорно споменување на Албанците датира уште во историските записи од [[1079]] или [[1080]] година во делото на [[Михаил Аталијат]], кој ги споменува дека учествувале во револт против [[Цариград]].<ref>{{Наведена книга|last=Madgearu|first=Alexandru|last2=Gordon|first2=Martin|title=The wars of the Balkan Peninsula: Their medieval origins|year=2008|location=Lanham|publisher=Scarecrow Press|url=https://books.google.com/?id=EOIhpIu8KAQC&pg=PA43&lpg=PA43&q=Albanoi|isbn=9780810858466}}</ref> Во овој момент Албанците биле целосно христијанизирани.

Првата полуавтономна албанска држава била формирана во [[1190]] година, кога архонт Прогон го основал [[Кнежевство Арбарија|Кнежевството Арбарија]] со главен град во [[Круја]] во рамките на [[Византија]]. Прогон, бил наследен од неговите синови Ѓин и Димитри. По смртта на Димитри, како последен  член на семејството Прогон, кнежевството стапило под власта на [[Григор Камона]], а подоцна и под владетелот Голем, како последен независен владетел.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Jr9DAAAAYAAJ|title=Illyrisch-albanische Forschungen|last1=Jireček|first1=Konstantin|last2=Thopia|year=1916|page=239|quote=Griechen Gregorios Kamonas}}</ref><ref name=Abulafia>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=bclfdU_2lesC&pg=PA786|title=The New Cambridge Medieval History: Volume 5, C.1198-c.1300|isbn=978-0-521-36289-4|last1=Abulafia|first1=David|last2=McKitterick|date=21 October 1999|page=786|quote=Greco-Albanian lord Gregorios Kamonas}}</ref><ref name=Genealogist>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=J7pnAAAAMAAJ&q=gregorios+kamonas|title=The Genealogist|year=1980|page=40}}</ref> Во [[13 век]], кнежевството било распуштено.<ref name=Clements31>Clements, John (1992), ''Clements encyclopedia of world governments'', Vol. 10. Political Research, Inc. p. 31: "By 1190, Byzantium's power had so receded that the archon Progon succeeded in establishing the first Albanian state of the Middle Ages, a principality"</ref><ref name="PickardÇeliku2008">{{Наведена книга|last1=Pickard|first1=Rob|last2=Çeliku|first2=Florent|title=Analysis and Reform of Cultural Heritage Policies in South-East Europe|year=2008|location=Strasbourg|publisher=Council of Europe Publishing|isbn=978-92-871-6265-6|url=https://books.google.com/books?id=Bi8fjENzJacC|page=16}}</ref><ref name="Norris1993">{{Наведена книга|last=Norris|first=H. T.|title=Islam in the Balkans: religion and society between Europe and the Arab world|url=https://books.google.com/books?id=RGmzir-ITtUC&pg=PA35|year=1993|publisher=University of South Carolina Press|isbn=978-0-87249-977-5|page=35}}</ref> Арбарија се смета за прва албанска држава, која го задржала полуавтономниот статус во западниот крај на Византија.<ref>{{Наведена книга|title=Studies on Kosova|series=East European Monographs #155|author1=Pipa, Arshi|author2=Repishti, Sami |year=1984|isbn=978-0-88033-047-3|pages=7–8}}</ref>

Неколку години по распуштањето, [[Карло I Анжујски]] склучил договор со албанските владетели, ветувајќи дека ќе ги заштити нивните слободи. Во 1272, тој го основал [[Кралство Албанија (среден век)|Кралството Албанија]] и освоил неколку региони од [[Епирско Деспотство|Епирското Деспотство]]. Царството ја побарала цела територија на Албанија од [[Драч]] долж брегот на [[Јадранското Море]] до [[Бутринт]]. Католичката политичка структура била основа за папските планови за ширење на [[католицизмот]] на [[Балканскиот Полуостров]]. Овој план добил поддршката од [[Елена Анжујска]], роднина на Карло, која во тоа време владеела со територии во Северна Албанија. Околу 30 католички цркви и манастири биле изградени за време на нејзиното владеење главно во северна Албанија.<ref>{{Наведена книга|title = Regnum Albaniae, the Papal Curia, and the Western Visions of a Borderline Nobility|last = Etleva|first = Lala|publisher = Cambridge University Press|year = 2008|pages = |url = http://www.etd.ceu.hu/2009/mphlae01.pdf|access-date = 2019-07-05|archive-date = 2016-04-19|archive-url = https://web.archive.org/web/20160419094542/http://www.etd.ceu.hu/2009/mphlae01.pdf|url-status = dead}}</ref> Внатрешната борба на моќта во рамките на Византија во 14 век, му овозможило на најмоќниот средновековен владетел на Србија, [[Стефан Душан]], да воспостави краткотрајно царство кое ја вклучувала и цела Албанија, освен Драч<ref name="Barbarian Invasions"/>. Во [[1367]] година, различни албански владетели го формирале Деспотството Арта. За тоа време биле создадени неколку [[албански кнежевства]], меѓу кои најзначајни се Балшиќ, Топтани, Кастриоти, Музака и Аријанити. Во првата половина на [[14 век]] [[Отоманското Царство]] го нападнал поголемиот дел од Албанија а во исто време била основана и [[Лешка лига]] на чело со [[Скендербег]] како владетел, кој станал национален херој на албанската средновековна историја.

===Османлиско Царство===
{{Главна|Отоманска Албанија}}

[[Отоманска Албанија]] го опфаќа периодот од историјата на денешна [[Република Албанија]] кога територијата била во составот на [[Османлиското Царство]]. Целата територија под османлиска власт била во периодот од [[1481]] до [[1912]] година. По битката на Саврово поле во 1385 година поголемиот дел од албанските владетели станале отомански вазали.

Во текот на 14 век на територијата на денешна Албанија и Епир опстојувале неколку суверени кнежевства на чело на албански аристократи. Овие кнежевства биле создадени по падот на Српското царство и инвазијата на Османлиите кон Балканот.

Албанската земја се наоѓала под владеење на неколку скарани мали кнежевства. Во 1385 година албанскиот началник на Драч апелирал за помош кон османлискиот султан за борба против династија Балшиќ кои ја контролирале Зета. Во битката на Саврово поле Османлиите издвојувале победа над Зета по кое следувало албанските кнежевства да се заколнат кон верност на Османлиското Царство. Ѓирокастро станал главен град на санџакот кој бил формиран во 1419 година. Во 1423 година [[Мурат II]] започнал голем воен поход кон Балканот. Во 1431 година паднала [[Јанина]] во [[Епир]] а во 1449 година тие веќе ги контролирале бреговите од [[Јонско Море]]. Албанските благородници имале право да ги задржат своите имоти и позиции како вазали но морале да ги испратат своите синови во турскиот двор како заложници за да се обезбеди османлиската власт над реонот во случај на востание.

==== Востанието на Скендербег ====

Албанскиот отпор против Османлиите започнал кон средината на [[15 век]]. [[Јован Кастриот]] бил еден од албанските аристократи кој претходно се заколнал во верност кон султанот. Тој бил принуден да ги испрати своите четири синови во османлискиот двор каде биле обучени за воена служба. Најмалиот од нив, [[Ѓорѓија Кастриот]] (1403-1468) го привлекол вниманието на султанот. Со прифаќањето на исламот тој го добил името Искендер. Тој учествувал во неколку походи во [[Мала Азија]] и [[Европа]], па тој бил назначен за администратор на балканските земји и тој од тој период станал познат како [[Скендербег]]. Во 1443 година Скендербег доживеал пораз во [[Битка кај Ниш|Битката кај Ниш]] од страна на [[Унгарци]]те. По овој пораз Скендербег преку измама испеал да го убеди османлискиот паша и владетел на [[Кројска тврдина|Кројската тврдина]] да ја предаде тврдината бидејќи така наредил султанот. Така по зазимањето на тврдината [[Скендербег]] го прифатил католицизмот и објавил света војна против Османлиите.

На [[2 март]] [[1444]] била формирена [[Лешка лига]] на чело со Скендербег. Лигата била предводена од [[Ѓорѓија Кастриот]], а по неговата смрт од [[Лек Дукаѓини]]. Ѓерѓ ја организирал средбата на албанските благородници од фамилијата Аријанити, Дукаѓини, Спата, Топи, Музаки и водачите на слободните албански кнежевства од високите северноалбански планини во градот [[Леска (Албанија)|Леска]]. На средбата било договорено да се организира заеднички отпор против османлиските освојувачи, а за водач на лигата бил избран Скендербег. Лигата била организирана како конфедерација бидејќи секое кнежевство го зачувал својот суверенитет. Бројот на албанските војници достигнал преку 10.000 луѓе. Главна помош лигата ја добивала од Венеција, Унгарија и папата во Рим. На 14 мај 1449 година започнала опсадата на Светиград која завршила со османлиска победа. Најголема победа на Скендербег се случила во опсадата на Кроја во 1450 година. Во следниот период Скендербег ги зазел градовите Дебар и Охрид. Скендербег починал во 1468 година а на негово место бил поставен Лека Дукаѓини. Лешката лига се одржала до 1479 година кога била принудена да отстапи пред Османлиите.

==== Османлиско владеење====
Во историјата на Отоманското Царство 42 големи везири потекнувале од Албанија. Во периодот меѓу 17 и 19 век, од 92 велики везири, 25 имале албанско, а само 19 турско потекло. Пред доаѓањето на Османлиите Албанија била христијанска земја за разлика од денес каде мнозинство се муслимани. Исламизацијата во Албанија најпрво имала чисто формален карактер – поединци прифаќале муслимански имиња и само понекогаш оделе во [[џамија]], а ги задржувале христијанските погледи, дотолку повеќе што не се практикувало подучување на новата вера. Бекташкиот ред во Албанија бил прифатен повеќе од која и да е друга провинција на Османлиското Царство. Најмногу [[бекташи]] имало во јужна Албанија, а еден мал број во околина на областа Кроја.

На оваа територија биле формирани:

* [[Скадарски пашалак]]
* [[Белградски пашалак (Албанија)|Белградски пашалак]]
* [[Јанински пашалак]]

Албанците масовно се вклучиле во [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] а на чело се истакнал [[Ибрахим Темо]]. Со надеж дека со враќањето на поништениот устав ќе ги уживаат националните права, тие масовно се приклучиле на револуцијата и биле еден од нејзините главни столбови.

=== Национално будење и прогласување независност===
{{Главна|Албанско национално будење}}

курве сисе курве сисе курве сисе

национално будење го опфаќа периодот од започнувањето на востание за ослободување на земјата во [[XIX век]] до [[29 јули]] [[1913]] година кога била формирана Албанија како независна држава. Во [[мај]] [[1877]] година бил формиран [[Албански комитет во Јанина]] а следната година бил формиран [[Централен комитет за заштита на правата на албанскиот народ]]. Истата година во градот [[Призрен]] била формирана [[Призренска лига]], а по нејзиното распуштање во 1899 година била формирана [[Пеќска лига]].

Главно поради верските врски на Албанците со Османлиите, национализмот кај Албанците се развил многу подоцна за разлика од останатите балкански народи. Периодот на подемот на албанскиот национализам започнал во 1870-тите посебно по [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турската војна (1877-1878).]] Албанците започнале да стравуваат дека нивните земји ќе бидат поделени меѓу [[Црна Гора]], [[Србија]] и [[Бугарија]]. Овој страв посебно се видел по [[Санстефански мировен договор|Санстефанскиот мировен договор]] по кое дел од албанската интелигенција во пролетта на 1878 година го формирале комитетот за одбрана на албанските права.

Во 1878 година била основана [[Призренска лига|Призренската лига]] чија цел била автономија на Албанија и поништување на договорот од Сан Стефано.

====Призренска лига====
{{главна|Призренска лига}}
[[Податотека:League of Prizren building (by Pudelek).JPG|мини|Куќата каде е формирена Призренската лига]]
Самата лига се засновала на идејата за [[Голема Албанија]]. На основачкото собрание било побарано автономија на Албанија и соединување на Албанците во еден вилает на Отоманското Царство. Призренската лига се борела против Санстефанскиот и Берлинскиот конгрес па поради ова се смета дека нејзиното основање имала друга намена. Освен тоа се смета дека османлиските власти ги платиле сите трошоци на албанските делегати за конгресот во Призрен како и оружје и муниција. Албанското население било населено во четири османлиски вилаети: Косовски, Скадарски, Јанински и Манастирски вилает. На Берлинскиот конгрес лигата учествувала во име на албанскиот народ, а централна фигура имал Али Паша Гусински кој стекнал голем углед во битките против Црногорците во 1855, 1879 и 1880 година.

На Берлинскиот конгрес биле испратени три меморандуми:
* Првиот од Призренската лига која барала признавање на националниот идентитет на Албанците и автономија во составот на Османлиското Царство.
* Скадарски меморандум кој барал основање на независна албанска држава под протекторат на Велика Британија 
* Меморандум Мирдита кој бил поднесен до конзулатите на Франција, Австроунгарија и Италија во јули 1878 година во Скадар со кој се барало признавање на католичкото население во овие места до степен на автономија.

Во исто време Призренската лига испратила свои делегати во Виена, Берлин, Париз, Лондон и Рим чија цел била објаснување на целта на меморандумите. Но Берлинскиот конгрес ги игнорирал овие барања на Призренската лига а самиот Ото фон Бизмарк изјавил дека албанска нација дури и не постои. На албанските делегати не им било дозволено да учествуваат на Берлинскиот конгрес. Призренската лига со оружје се спротивставила на овие одлуки од Берлин кој конгрес доделил територии на Грција и Црна Гора. Борбите биле поддржани од страна на османлиските власти. Проосманлискиот карактер на лигата бил присутен од нивните основачи бидејќи нивните членови биле со муслиманска вероисповед. По крајот на борбите, лигата станала товар на самите османлиски власти.

==== Пеќска лига====
{{главна|Пеќска лига}}

Пеќската лига била политичка организација која била основана во градот Пеќ, тогаш територија на [[Косовски вилает|Косовскиот вилает]] во [[Османлиското Царство]]. Лигата била основана на [[29 јануари]] [[1899]] година.<ref>[http://books.google.com/books?id=wPOtzk-unJgC&pg=PA127&lpg=PA127&dq=besa-bese+zeka&source=bl&ots=AEXEUKaFeZ&sig=RnTpVVF1oz19ZDIiGjRCYa3ZBqc&hl=sr&ei=Esv6S_blC9mJOMy8oJUM&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBgQ6AEwAQ#v=onepage&q=besa-bese%20zeka&f=false] -{The crescent and the eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874-1913}-, страна 125, Аутор: -{George Walter Gawrych}-</ref> и како главен водач бил [[Хаџи Зека]], еден од припадниците на [[Призренска лига|Призренската лига]].

Призренската лига која била основана со помош на османлиските власти престанала да постои во април 1881 година. Дел од членовите на лигата незадоволни од Берлинскиот конгрес започнале востание во 1879 година. Хаџи Зека во 1886 година заминал во Цариград за да добие поддршка од властите во земјата. Таму тој добил поддршка од Портата да организира нова лига за обединување на Албанците во рамките на империјата. Во рамките на Косовскиот вилает биле организирани неколку акции против христијанското население. Во 1899 година заедно со своите истомисленици ја основал Пеќската лига. По формирањето на лигата водачите испратиле договор на султанот Абдул Хамид II за заштита на верата, нацијата и земјата. Овој допис бил потпишан од страна на 40 делегати. Од потписниците по 8 имало од Пеќ и Роговиште, 7 од Тетово, 6 од Ѓаковица, 4 од Призрен итн.

Пеќската лига имала слични амбиции како Призренската лига односно обединување на сите вилаети каде живее албанско население во еден поголем вилает со поголема автономија. Освен Косовскиот, Скадарскиот, Битолскиот и Јанинскиот вилает, Пеќската лига се залагала за вклучување во својот состав и на Солунскиот вилает.

Во својот допис до Абдул Хамид II делегатите додале дека:
* се спремни да ја бранаат својата земја до последен дух
* се загрижени што во Македонија разни банди го загрозуваат јавниот ред и безбедност
* 15.000 се спремни да војуваат против напаѓачите на албанските домови
* во секоја каза постои централен комитет кои заедно со исламските комитети се спремни за мобилизација на силите
* комитетите се спремни да соработуваат со османлиските власти
* нема да се мешаат во државните работи на империјата
* конфликтот може да се прошири во останатите вилаети каде живее албанско население.

Лигата својата дејност ја завршила во 1900 година по вооружениот судир со османлиските сили. Зека бил убиен од страна на српски агент во 1902 година.<ref>Bep Jubani |display-authors= et al., ''Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme'' (Libri Shkollor: Pristina, 2002) 182-185.</ref>

====Конфликти во 20 век ====

Во првите години од 20 век започнале побуните на албанското население за добивање на автономија. Помеѓу македонските и албанските востаници дошло до соработка бидејќи и двата народи се стремиле кон автономија.

Во јули 1908 година во Урошевац се собрале околу 20.000 луѓе барајќи автономија, но во исто време започнала Младотурската револуција. Оваа револуција добила значајна поддршка од албанското население во Косовскиот и Битолскиот вилает. Младотурците им обеќале на албанското население намалување на даноците, демократизација и подобрување на животниот стандард. Но кога ја зазеле власта Младотурците не ги исполниле желбите на Албанците за автономија, туку воспоставиле строга централизирана власт кој се засновал не на исламот туку на припадноста на османлиската земја, воведувајќи го турскиот како единствен јазик во администрациите.

Овие настани довеле до дополнително зголемување на незадоволството во Косовскиот и Скадарскиот вилаетво јуни 1909 година кога започнале првите конфликти во околината на Ѓаковица. За да го ублажат незадоволството, османлиските власти основале конгрес во Дебар на 23 јули 1909 година кој требало да ги насочи незадоволните Албанци против соседните земји. Но конгресот уште повеќе го истакнал барањето за автономија. Во август 1909 во Елбасан бил одржан собор каде било решено да се започне со соработка со ВМРО. До востание дошло во Косово во 1910 година кое било поддржано од албанската емиграција и бугарската влада која сметала дека со албанската автономија ќе се добие автономија и на Македонија. Согледувајќи дека востанието се шири, Младотурците организирале казнена експедиција од Скопје на чело со Шефкет Тургут Паша по кое следувала победа на Османлиите и голема одмазда врз населението. Но во есента дошло до други бунтови поради регрутација на албанското население во армијата.

Кон почетокот на 1911 година сите албански комитети започнале подготовка за востание со поголем карактер. На островот Крф бил основан Централен албански комитет. Востанието избувнало со Скадар, а голема помош пристигнувала од Црна Гора каде црногорскиот крал Никола сметал дека на овој начин ќе се искористи за слабеење на балканските позиции на империјата. Во Подгорица била формиран меморандум наречен Црвена книга каде во дванаесет точки биле изложени целите на востаниците. И ова востание завршило со неуспех.

====Албанско востание (1912) ====
{{главна|Албанско востание (1912)}}
[[Податотека:Srpski izvestai za arnautskata pobuna, 1912.pdf|мини|Српски извештај за текот и развојот на арнаутската побуна во текот на мај 1912.]]
Востанието избувнало во јануари 1912 година и истото било поддржано од Србија и Црна Гора. Италија од друга страна исто така го поддржала востанието бидејќи во исто време војувала со Османлиите. Нивната помош се должела на дополнителна дестабилизација на Османлиското Царство. Претходно албанските претставници се состаниле со османлиските власти но не добиле позитивен одговор во нивните барања. Исмаил Кемал бил одговорен за испорака на 15.000 пушки во Косово преку Црна Гора. Претходно бил низ европските земји каде добил оружје и средства и меѓународна поддршка за востанието. Во исто време тој кординирал со раководството на востаниците преку Британската амбасада во Скопје. Хасан Приштина направил обид да ја привлече Бугарија како сојузник, нудејќи создавање на независна албанско-македонска држава во Македонија, поддржан од британскиот конзул во Скопје. Биртанският конзул ветувал силна поддршка на востанатото на Албанците.

Востанието започнало во западниот дел на Косовскиот вилает, на чело на кое застанале Хасан Приштина, Некџиб Драга, Бајрам Цури, Риза Беј и други. Есад Паша Топтан се обврзал да организира востание во централна Албанија и во округот Мирдита. Албанските војници и офицери се повлекле од отоманската армија и се вклучиле во востанието. До август 1912 година востаниците ја зазеле целата територија на Косовскиот вилает (Нови Пазар, Приштина, Скопје и Сиеница), делови од Скадарскиот и Јанинскиот вилает (Елбасан, Лесковик и Коница) и Дебар, дел од Битолскиот вилает.

За успехот на востанието помагнала и турско-италијанската војна. Отомански сили се противеле на заповедите да се борат со албанските муслимани револуционери, бидејќи ги сметале за браќа по вера. Албанските востаници упатиле со голем број на барања до Младотурската влада. Тие биле објавени во албанските емигрантски весници во Царството Бугарија во март 1912 година. Дел од барањата се именувањата на албански офицери во владината администрација, интегрирање на албанскиот јазик во локалните училишта и ограничување на регрутацијата на Албанци во Османлиската армија за Косовскиот вилает. Самите Албанци биле поделени, некои од нив биле наклонети кон Младотурскиот Комитет за единство и напредок, други на либералната партија, а трети биле за обновување на автократија на Абдул Хамид II. На 9 август 1912 година албанските востаници поднеле нов список на барања за реформи и создавање на автономен албански вилает. Меѓу барањата биле економски развој на албанските територии, целосна амнестија на бунтовниците и судски процеси за османлиските офицери кои учествувале во задушувањето на востанието.

На 4 септември 1912 година Високата порта го прекратила албанското востание, откако се согласила со сите барањата на револуционерите. Успехот на албанското востание дало сигнал на балканските држави дека Отоманското Царство слабее. Создавањето на автономен албански вилает, опфаќајќи територии населени со христијанско население се третирале како закана за националните интереси на останатите христијански земји од Балканот. Хасан Приштина започнал подготовка на ново востание за по три до четири месеци, но неговите планови пропаднале по почетокот на Балканската војна.

====Балкански војни ====
{{главна|Српската окупација на Албанија}}
[[Податотека:Srpska osvajanja 1912.png|thumb|desno|[[Кралство Србија|Српската]] окупација на Албанија 1912-1913.]] 
Во [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]], [[Србија]], [[Црна Гора]] и [[Грција]] заеднички го нападнале [[Османлиско Царство|Османлиското царство]] и во следните неколку месеци ги поделиле сите територии од царството, кои биле населени со [[Албанци]].<ref name="Report">[http://www.archive.org/details/reportofinternat00inteuoft Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan War]</ref> [[Кралство Србија|Кралството Србија]] го окупирало поголемиот дел од територијата на Албанија, заземајќи поголем дел од јадранскиот брег на Албанија.

За време на [[окупација]]та биле извршени многу злосторства против албанското население со цел целосно да се промени етничкиот карактер на населението коешто живеело на тие простори.<ref name="Report"/> Според [[Коста Новаковиќ]], вкупниот број на жртви за време на окупацијата во сите албански области под српска окупација е проценет на околу 120.000 Албанци од двата пола и на сите возрасти.<ref name="Novaković">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/dok5.htm |title=Kosta Novaković, Srbizacija i kolonizacija Kosova |accessdate=2019-07-05 |archive-date=2013-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131225040933/http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/dok5.htm |url-status=dead }}</ref> Српската влада, официјално ги негирала поголемиот дел од извештаите за воени злосторства.<ref name="Golgota">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1913_1.html |title=Leo Freundlich: Albania's Golgotha |accessdate=2019-07-05 |archive-date=2012-05-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120531131757/http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1913_1.html |url-status=dead }}</ref>

Под силен меѓународен притисок, балкански соседи, во средината на 1913 биле принудени да се повлечат од територијата на меѓународно признатата држава Албанија.

====Декларација за независност ====
{{главна|Декларација за независност на Албанија}}

Декларацијата за независност на Албанија претставува изјава која била издадена на 28 ноември 1912 година според која била прогласена независноста на Албанија од Османлиското Царство. Независноста се прогласила од Големото народно собрание во Валона, а била потврдена со Лондонскиот договор со којшто била завршена Првата балканска војна во 1913 година.

===Независност ===

По [[Прва светска војна|Првата светска војна]], Албанија прогласила независност од Османлиското Царство. Од [[1928]] година, со земјата управувал [[Зог I]], сè до [[1938]] година, кога Албанија паднала под влијание на [[Италија]].

===Втора светска војна ===

Во времето на [[Втора светска војна]], албанските фашисти ги помагале италијанците во борба против грците и југословените. По војната, власта била заземена од [[комунизам|комунистите]] во [[ноември]] [[1944]] година, под раководство на [[Енвер Хоџа]] и [[Мехуд Шеху]]. Енвер Хоџа ги расипал односите со [[Белград]], [[Москва]] и [[Кина]], воведувајќи ја земјата во изолација прво од страна на т.н. западен блок на [[САД]], [[Западна Европа]] и [[Канада]], а подоцна и од источните комунистички земји.

===Комунистичка Албанија===
[[Податотека:HODŽA druhá míza.jpg|мини|десно|[[Енвер Хоџа]] во 1971]]

По завршувањето на [[Втората светска војна]] и поразот на [[Нацистичка Германија]], земјата првично станала сателитска држава на [[Советскиот Сојуз]], а потоа [[Енвер Хоџа]] се појавил како водач на новоформираната [[Народна Република Албанија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Envery Hoxha|url=https://www.britannica.com/biography/Enver-Hoxha|website=Encyclopædia Britannica|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=22 ноември 2016}}</ref> Советско-албанските односи започнале да се влошуваат по смртта на [[Сталин]] во [[1953]] година. Во овој момент, земјата започна да развива надворешни односи со другите комунистички земји, меѓу другите, и со [[Народна Република Кина]].

Во овој период, земјата доживеала растечка индустријализација и урбанизација, брза колективизација и економски раст што довело до повисок животен стандард.<ref name="Albanian Nationalism">{{Наведена мрежна страница|title=Albanian Nationalism|url=https://www.britannica.com/place/Albania/Albanian-nationalism|website=Encyclopædia Britannica|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=22 ноември 2016}}</ref> Новите закони за земјишни реформи биле усвоени со доделување на сопственост на земјиштето на работниците и селаните кои ја обработувале. Земјоделството станало кооперативно, а производството значително се зголемило, што довело до тоа земјата да стане самостојна за земјоделство. Во областа на образованието, неписменоста била елиминирана меѓу возрасната популација на земјата.<ref>''40 Years of Socialist Albania'', Dhimiter Picani</ref> Владата, исто така, ја надгледувала и еманципацијата на жените и проширувањето на здравствената заштита и образованието низ целата земја.<ref>{{наведени вести |last=Qori|first=Arlind |date=February 22, 2019 |title=From Faculty to Factory|url=https://jacobinmag.com/2019/02/albania-student-movement-higher-education|work=Jacobin |location= |access-date=March 14, 2019 }}</ref>

[[Податотека:Bunker in Albanian Alps.jpg|thumb|left|Бункер со поглед кон Проклетие. До 1983 година, околу 173.371 бетонски бункери биле изградени низ целата земја.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://shqiptarja.com/speciale/2751/ekskluzive-hapet-dosja-ja-harta-e-bunkereve-e-tuneleve-sekrete-257289.html|title=Hapet dosja, ja harta e bunkerëve dhe tuneleve sekretë|publisher=|accessdate=2019-07-05|archive-date=2017-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170917171111/http://shqiptarja.com/speciale/2751/ekskluzive-hapet-dosja-ja-harta-e-bunkereve-e-tuneleve-sekrete-257289.html}}</ref>]]

Како секуларна држава без никаква официјална религија, верските слободи и практики биле строго ограничени за време на комунистичката ера, при што сите форми на обожување биле забранети. Во [[1945]] година, Според Законот за аграрната реформа, голем дел од имотот во сопственост на религиозни групи биле национализирани. Многу верници биле уапсени и погубени.

Откако стотици џамии и десетици исламски библиотеки, биле уништени, Хоџа ја прогласил Албанија прва атеистичка држава во светот во 1967 година.<ref>Kombësia dhe feja në Shqipëri, 1920–1944 / Roberto Morocco dela Roka; e përktheu nga origjinali Luan Omari.</ref><ref name="Elsie p27">{{Наведена книга|title=Historical Dictionary of Albania|last=Elsie|first=Robert|publisher=The Scarecrow Press|year=2010|isbn=978-0-8108-6188-6|edition=2|series=Historical Dictionaries of Europe, No. 75|location=Lanham, MD, and Plymouth|page=[https://books.google.com/books?id=haFlGXIg8uoC&pg=PA27 27]}}</ref> Црквите не биле поштедени и многумина биле претворени во културни центри за млади луѓе.

[[Енвер Хоџа]] починал на [[11 април]] [[1985]] година. [[Рамиз Алија]] го наследил Хоџа и постепено вовел економски реформи и отворил дипломатски врски со западноевропските земји.<ref name="Lami">{{наведени вести|url=http://www.hartford-hwp.com/archives/62/353.html |title=Albania: nine years after |last=Lami |first=Remzi |work=AIM Tirana |accessdate=22 февруари 2021}}</ref>

За време на [[Револуции од 1989 година|Револуциите од 1989]] година, многу [[Албанци]] останале несвесни за настаните поради недостатокот на информации во изолираната држава. Некои Албанци дури не знаеле дека [[Берлински ѕид|Берлинскиот ѕид]] паднал во ноември [[1989]] година.<ref>{{Наведена книга |title=Albania and the European Union: the tumultuous journey towards integration |last= |first= |authorlink= |coauthors= |year= |publisher= |location= |isbn= |page=21 |url= https://books.google.com/books?id=32Wu8H7t8MwC&pg=PA22 |accessdate= 27 јуни 2011}}</ref> Во јануари [[1990]] година, започнале првите револуции во [[Скадар]], каде што неколку стотици луѓе сакале да ја уништат статуата на [[Јосиф Сталин]], и оттаму се прошириле во неколку други градови. На крајот, постојниот режим вовел одредена [[либерализација]], вклучувајќи ги и мерките во [[1990]] година, кои обезбедиле слобода за патување во странство. Почнале напори за подобрување на врските со надворешниот свет.

[[Михаил Горбачов]] во [[1985]] година во [[Советскиот Сојуз]] усвоил нови политики на [[гласност]] и [[перестројка]]. По [[Николае Чаушеску]], комунистичкиот водач на Романија, кој бил убиен за време на Романската револуција во 1989 година, Алија знаел дека тој би можел да биде следниот ако не се направи радикални промени. Потоа го потпишал [[Хелсиншки договор|Хелсиншкиот договор]], според кој бил принуден да се прилагоди на стандардите за човековите права во [[Западна Европа]]. Алија, исто така, организирал средба со водечките интелектуалци од тоа време за начините за реформа на албанскиот политички систем. Под Алија, првите плуралистички избори се одржале откако комунистите ја презеле власта во Албанија во [[1944]] година. Партијата на Алија победила на изборите на [[31 март]] [[1991]] година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_democracy/election_watch/v002/index.html|title=Project MUSE - Journal of Democracy|author=|date=|website=muse.jhu.edu|accessdate=21 март 2018}}</ref>

===Демократска Албанија===

Во следниот период станало јасно дека транзицијата кон капитализмот нема да се прекине. [[Сали Бериша]], кој тогаш бил член на Партијата на трудот, бил заблежан на плоштадот Скендербег со владино возило, и подоцна им се обратил на демонстрантите во нивна поддршка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=mKUaRnSwKkA&feature=related|title=Sali Berisha cun i ri|first=|last=Lenci lorenc|date=17 July 2009|publisher=|accessdate=21 март 2018|via=YouTube}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=NbRz4QZWtPY|title=I Panjohuri|first=|last=OLTIONPENGU|date=25 June 2009|publisher=|accessdate=21 март 2018|via=YouTube}}</ref> Во меѓувреме, студентските демонстрации биле уништени од државната полиција во [[Тирана]]. Рамиз Алија ја поканил делегацијата на студентите од Универзитетот во Тирана да разговараат и да дојдат до компромис. Комунистите успеале да ја задржат контролата врз владата во првиот круг на избори, но паднале два месеци подоцна за време на генералниот штрајк. Комитетот за национален спас ја презел власта, но, исто така, се распаднал во рок од шест месеци.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_democracy/election_watch/v003/index.html#v003.3|title=Project MUSE - Journal of Democracy|author=|date=|website=muse.jhu.edu|accessdate=21 март 2018}}</ref> Алија поднел оставка како претседател и бил наследен од Бериша, првиот демократски избран водач на Албанија од епископот [[Фан Ноли]].

Промената од [[социјализам]] во [[капитализам]] очигледно имало многу предизвици. Демократската партија морала да ги спроведе реформите што ги ветила, но тие биле или премногу бавни или не ги решиле проблемите на нацијата, па луѓето биле разочарани кога нивните надежи за брз просперитет останале неисполнети. Многу [[Албанци]], исто така, биле фрустрирани од растечкиот [[авторитаризам]] на [[Сали Бериша]], вклучувајќи притисок врз опозицијата, медиумите и граѓанското општество.<ref>Human Rights Watch, [https://www.hrw.org/report/1996/03/01/human-rights-post-communist-albania Human Rights in Post-communist Albania], March 1, 1996.</ref> На општите избори во јуни [[1996]] година, Демократската партија се обидела да освои апсолутно мнозинство и манипулирала со резултатите.<ref>Organization for Security and Cooperation in Europe, [http://www.osce.org/odihr/elections/albania/13567 Parliamentary Elections 26 May and 2 June: Observations], July 2, 1996.</ref>
[[Податотека:Secretary Kerry Shakes Hands With Albanian Prime Minister Rama Before Bilateral Meeting at NATO Summit in Wales (14961134157).jpg|thumb|right|Американскиот секретарот Кери со албанскиот премиер Рама пред билатералниот состанок на Самитот на НАТО во Велс]]
Владата паднала во [[1997]] година по пропаѓањето на голем број големи „[[Пирамидална измама|пирамидални шеми]]“ и раширената корупција, што предизвикало бунт низ целата земја.<ref>{{Наведена книга|title = Albania in Crisis: The Predictable Fall of the Shining Star|last = Vaughan-Whitehead|first = Daniel|publisher = Edward Elgar Pub|year = 1999|isbn = 1840640707|location = |pages = }}</ref> Владата се обидела да го потисне револтот со сила, но обидот не успеал, поради нискиот морал и корупцијата во вооружените сили. Со помош на меѓународно посредство предводено од специјалниот претставник на [[ОБСЕ]], [[Франц Враницки]], владејачките и опозициските партии се согласиле да формираат влада за помирување и да одржат нови избори.

Изборите во јуни 1997 година ја довеле на власт опозициската [[Социјалистичка партија на Албанија]] (поранешна комунистичка партија), а владеела со разни премиери до [[2005]] година. Демократската партија победила на Парламентарните избори во 2005 и 2009 година, а Албанија повторно била управувана од [[Сали Бериша]], овој пат како премиер. Социјалистичката партија победила на изборите во [[2013]] година и била раководена од нејзиниот партиски водач и премиер [[Еди Рама]].

Според уставот, одобрен со референдум на [[22 ноември]] [[1998]] година, прогласен на [[28 ноември]] [[1998]] година и изменет во јануари [[2007]] година, Албанија има демократски систем на власт со поделба на власта и заштита на основните човекови права.<ref>[http://www.osce.org/albania/41888 Constitution of the Republic of Albania].</ref>

Од крајот на комунизмот, земјата станала повеќе усогласена кон Западот, отколку со [[Русија]] или [[Кина]]. Албанија се приклучила на [[НАТО]] во [[2009]] година и има за цел да влезе во [[Европската Унија]] во иднина.

== Географија==
{{главна|Географија на Албанија}}
[[Податотека:Valbona_nga_Kukaj.jpg|thumb|right|300px|[[Проклетие]].]]

Албанија на [[северозапад]] се граничи со [[Црна Гора]], [[Косово]] на [[североисток]], [[Република Македонија]] на [[исток]], и со [[Грција]] на [[југ]], има [[брег]] на [[Јадранско Море]] на [[запад]], и [[брег]] на [[Јонско Море]] на [[југозапад]]. Целата должина на земјишната граница на Албанија изнесува 717 км од кој 282 км со [[Грција]], 151 км со [[Македонија]], 112 км со [[Косово]] 172 км со [[Црна Гора]]. Крајбрежјето е долго 365 км. Површината на Албанија изнесува 28.748&nbsp;км<sup>2</sup>, и според неа се наоѓа на [[Список на држави и територии по површина|139 место во светот]]. Врз поголемиот дел (70%) од територијата на Албанија се простираат планини, како [[Проклетие|Северните Албански Алпи]], па [[Динариди]]те, Централните Планини (вклучувајќи го и највисокиот врв [[Голем Кораб]], кој се наоѓа на планината [[Кораб]] на границата со [[Република Македонија]] со висина од 2.764 м). Јужните планински масиви се наоѓаат во Јужна Албанија. Шумите покриваат од 40 до 47% од албанската територија, додека 50% од одгледуваното земјиште има иригација. Двата главни речни басени, реките [[Дрим]] и [[Војуша]] (Вјоса), ја карактеризираат западната хидрологија на државата. Јужната половина на Албанија е геолошки (сеизмички) активна зона.

=== Клима===
[[Податотека:Ksamill-1.jpg|thumb|right|The [[Ксамил]] има средоземна клима.]]
Климата во земјата е многу варијабилна и разновидна поради разликите во ширина, должина и надморска височина.<ref name="climate">{{Наведена мрежна страница |author1=United Nations Economic Commission for Europe |title=Environmental Performance Reviews Albania |url=http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/epr/epr_studies/AlbaniaII.pdf |website=unece.org |page=30 |language=en }}</ref><ref name="climate2">{{Наведена мрежна страница|author1=Ministry of Environment of Albania|title=The First National Communication of the Republic of Albania to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)|url=https://unfccc.int/files/meetings/seminar/application/pdf/sem_albania_sup3.pdf|website=unfccc.int/|location=Tirana|pages=33–34|language=en}}</ref> Албанија доживува претежно средоземна и континентална клима, со четири различни сезони.<ref name="climate1">{{Наведена мрежна страница|author1=Ministry of Environment of Albania|title=Albania's Second National Communication to the Conference of Parties under the United Nations Framework Convention on Climate Change|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/albnc2.pdf|website=unfccc.int|location=Tirana|page=28|language=en}}</ref>

Најтоплото подрачје на земјата се наоѓа долж Јадранското и Јонското крајбрежје. Најстудените области се поставени во северните и источните висорамнини.<ref name="climate3"/> Средната месечна температура се движи помеѓу -1&nbsp;°C во зима до 21,8&nbsp;°C (71,2&nbsp;°F) во лето. Највисока температура од 43.9&nbsp;°C била забележана во [[Кучово]] на [[18 јули]] [[1973]] година. Најниската температура од -29&nbsp;°C била регистрирана во селото Штила, [[Либражд]] на 9 јануари 2017.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=PERGATITJA E PROFILIT KOMBETAR SHQIPETAR PER TE VLERESUAR STRUKTUREN KOMBETARE NE MENAXHIMIN E KIMIKATEVE DHE ZBATIMIN E UDHEZIMEVE TE SAICM|url=http://www.chemicals.al/doc/profili_shqip.pdf|accessdate=2019-07-05|archive-date=2019-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190411202329/http://www.chemicals.al/doc/profili_shqip.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Moti, regjistrohet temperatura rekord në Shqipëri, - 29 gradë në Librazhd|url=https://shqiptarja.com/aktualitet/2731/--8203-moti-regjistrohet-temperatura-rekord-ne-shqiperi---29-grade-ne-librazhd-396120.html|accessdate=2019-07-05|archive-date=2018-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20180304172653/https://shqiptarja.com/aktualitet/2731/--8203-moti-regjistrohet-temperatura-rekord-ne-shqiperi---29-grade-ne-librazhd-396120.html|url-status=dead}}</ref>

Врнежите варираат од сезона до сезона и од година на година. Земјатата прима поголем дел од врнежите во зимските месеци, а помалку во летните месеци.<ref name="climate2"/> Просечните врнежи се околу 1,485 милиметри. Средните годишни врнежи се движат од 600 милиметри (24 инчи) до 3.000 милиметри во зависност од географската локација. Северозападните и југоисточните висорамнини добиваат поголема количина на врнежи, додека североисточните и југозападните висорамнини, како и западните низини, имаат помала количина.<ref name="climate3">{{Наведена мрежна страница|author1=Alban Kuriqi|title=Climate and climate change data for Albania|url=http://drinkadria.fgg.uni-lj.si/externalapp/content/climate/FB11_CC_Albania_national.pdf|website=drinkadria.fgg.uni-lj.si|location=Tirana|pages=3–5|language=en}}</ref>

Албанските Алпи на крајниот северен дел од земјата се сметаат за меѓу највлажните региони на Европа, кои добиваат најмалку 3.100 милиметри дожд годишно.<ref name="climate3"/> Една експедиција од Универзитетот во Колорадо открила четири ледници во рамките на овие планини на релативно ниска надморска височина од 2.000 метри.<ref>{{Наведено списание |url=http://instaar.metapress.com/content/273213h3t4370272/ |title=Twenty-first Century Glaciers and Climate in the Prokletije Mountains, Albania Journal Arctic, Antarctic, and Alpine Research Publisher Institute of Arctic and Alpine Research, University of Colorado ISSN 1523-0430 (Print) 1938–4246 (Online) Issue Volume 41, Number 4 / November 2009 DOI 10.1657/1938-4246-41.4.455 Pages 455–459 Online Date: 30 November 2009 |journal=Arctic, Antarctic, and Alpine Research |volume=41 |issue=4 |pages=455–459 |date=30 November 2009 |accessdate=27 август 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130807110936/http://instaar.metapress.com/content/273213h3t4370272/ |archivedate=7 август 2013 |df=dmy-all |doi=10.1657/1938-4246-41.4.455 |last1=Hughes |first1=Philip D.  | issn=1523-0430}}</ref>

Снежните врнежи се случуваат редовно во зимски услови во висорамнините на земјата, особено на планините на север и исток, вклучувајќи ги Албанските Алпи и Кораб. Снегот, исто така, паѓа на крајбрежните области на југозапад речиси секоја зима.

{| border="1" cellpadding="2" width="90%" style="border-collapse:collapse; border-color:#f2f2f4; margin-top:5px; margin-bottom:5px; font-size:85%; text-align:right;"
|- bgcolor="#f2f2f4"
| || јан. || фев. || мар. || апр. || мај || јун. || јул. || авг. || сеп. || окт. || ное. || дек. ||
|-
| align="left"|Просечно ниска<br> (°C/°F) || 2&nbsp;°C || 2&nbsp;°C || 5&nbsp;°C || 8&nbsp;°C || 12&nbsp;°C || 16&nbsp;°C || 17&nbsp;°C || 17&nbsp;°C || 14&nbsp;°C || 10&nbsp;°C || 8&nbsp;°C || 5&nbsp;°C
|-
| align="left"|Просечно висока<br> (°C/°F) || 12&nbsp;°C || 12&nbsp;°C || 15&nbsp;°C || 18&nbsp;°C || 23&nbsp;°C || 28&nbsp;°C || 31&nbsp;°C || 31&nbsp;°C || 27&nbsp;°C || 23&nbsp;°C || 27&nbsp;°C || 14&nbsp;°C
|-
| align="left"|Влажност во % || 71 || 69 || 68 || 69 || 70 || 62 || 57 || 57 || 64 || 67 || 75 || 73 
|-
| align="left"|Сонце (час/ден) || 4 || 4 || 5 || 7 || 8 || 10 || 12 || 11 || 9 || 7 || 3 || 3 
|-
| align="left"|Врнежливи денови || 13 || 13 || 14 || 13 || 12 || 7 || 5 || 4 || 6 || 9 || 16 || 17 
|-
| colspan="20" style="text-align:center;font-size:90%;"|''Spring: [http://www.lexas.net/laender/europa/albanien/klima.asp Climate data] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150930034621/http://www.lexas.net/laender/europa/albanien/klima.asp |date=2015-09-30 }}''
|}

=== Биоразновидност ===
[[Податотека:Golden_eagle_(13434882845).jpg|thumb|right|[[Златен орел]], национален симбол на земјата.]]
[[Податотека:Gjiri_Skaloma_Beget._Karaburun.jpg|thumb|left|Карабурун-Сазан има крајбрежје на Јадранот и Јонското Море.]]
Албанија поседува исклучително богата и контрастна биолошка разновидност, благодарение на нејзината географска локација во центарот на Средоземното Море и големата разновидност во нејзините климатски, геолошки и хидролошки услови.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Mediterranean Basin Biodiversity Hotspot |url=https://www.cepf.net/sites/default/files/mediterranean-basin-2017-ecosystem-profile-english_0.pdf |website=cepf.net |pages=1–339 |language=en |date=July 2017}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=BIODIVERSITY IN ALBANIA REPORT ON NATIONAL SITUATION OF BIODIVERSITY IN ALBANIA|url=http://macfungi.webs.com/Fungi-Albanici/Report%20on%20National%20Situation%20of%20Biodiversity%20in%20Albania.pdf|website=macfungi.webs.com|page=2|language=en|accessdate=2019-07-05|archive-date=2021-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20210306024211/https://macfungi.webs.com/Fungi-Albanici/Report%20on%20National%20Situation%20of%20Biodiversity%20in%20Albania.pdf}}</ref> Нејзината биолошка разновидност е зачувана во 14 национални паркови, 1 морски парк, 1 биосферен резерват и 786 заштитени подрачја од различни категории.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Albania's Biodiversity and Protected Areas An Executive Summary |url=http://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/short_report_design.pdf |website=al.undp.org |language=en |accessdate=2019-07-05 |archive-date=2018-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181008214412/http://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/short_report_design.pdf |url-status=dead }}</ref>

Поради оддалеченоста, планините и ридовите се состојат со шуми, дрвја и треви кои се од суштинско значење за животот за широк спектар на животни, меѓу другото, за двете од најпознатите иконски загрозени видови во земјата, [[рис]]от и [[кафеава мечка|кафеавата мечка]], како [[дива мачка]], [[сив волк]], [[црвена лисица]], [[златен чакал]] и египетскиот мршојадец и [[златен орел]], националното животно во земјата.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=Ministry of Tourism and Environment|title=FIFTH NATIONAL REPORT OF ALBANIA TO THE UNITED NATIONS CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY (CBD)|url=https://www.cbd.int/doc/world/al/al-nr-05-en.pdf|website=cbd.int|page=4|language=en}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|author1=UNECE|title=Albania Environmental Performance Reviews|url=http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/epr/epr_studies/AlbaniaII.pdf|website=unece.org|page=141|language=en}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title=On the status and distribution of the large carnivores (Mammalia: Carnivora) in Albania |url=http://www.catsg.org/balkanlynx/07_library/7_2_publications/Pdfs/Bego_2000_Status_and_distribution_of_large_carnivores_in_Albania.pdf |website=catsg.org |location=Tirana |page=4 |language=en |accessdate=2019-07-05 |archive-date=2022-10-09 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://www.catsg.org/balkanlynx/07_library/7_2_publications/Pdfs/Bego_2000_Status_and_distribution_of_large_carnivores_in_Albania.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title=Die potentielle Verbreitung der Wildkatze (Felis silvestris silvestris) in Österreich als Entscheidungsgrundlage für weitere Schutzmaßnahmen |url=https://www.wildkatze-in-oesterreich.at/pages_file/de/62/Habitateignung-Felis-silvestris-silvestris-Da-sarah-friembichler.pdf |website=wildkatze-in-oesterreich.at |location=Salzburg |page=19 |language=de |accessdate=2019-07-05 |archive-date=2018-09-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180909073952/https://www.wildkatze-in-oesterreich.at/pages_file/de/62/Habitateignung-Felis-silvestris-silvestris-Da-sarah-friembichler.pdf |url-status=dead }}</ref>

Мочуриштата и езерата се особено важни за [[Розово фламинго|розовото фламинго]], [[Мал корморан|малиот корморан]] и исклучително ретката птица на земјата, [[далматински пеликан|далматинскиот пеликан]].<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=Protection and Preservation of Natural Environment in Albania|title=Albanian Nature|url=http://www.ppnea.org/albanian_nature.html|website=ppnea.org|language=en|access-date=4 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831152920/http://ppnea.org/albanian_nature.html|archive-date=31 August 2018|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref>

Околу 3.500 различни видови растенија може да се најдат во Албанија. Земјата има богата традиција на билни и медицински практики. Најмалку 300 растенија што растат локално се користат за подготовка на билки и лекови.<ref>{{Наведена мрежна страница |author=Ministry of Environment|title=GAP ANALYSIS FOR NATURE PROTECTION LEGAL ACTS ON WILD FAUNA CONSERVATION AND HUNTING (Albania) |url=https://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/FINAL%20GAP.pdf |website=al.undp.org |pages=86–99 |language=en |access-date=4 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181014204539/https://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/FINAL%20GAP.pdf |archive-date=14 October 2018 |df=dmy-all }}</ref>. Дрвјата во шумите главно се состојат од ела, даб, бука и бор.

Според Индексот на перформанси за животна средина за 2012 година, земјата напредувала од 23 до 15 место, додека таа имала и највисок ранг во Јужна и Источна Европа и Средна Азија.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=University of Yale|title=2012 Environmental Performance Index|url=https://wbc-rti.info/object/document/7519/attach/2012EPI_Report.pdf|website=wbc-rti.info|page=11|language=en}}</ref> Земјата била 24-тата најзелена земја во светот според Индексот за одржливост на животната средина во 2005 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=2005 Environmental Sustainability Index|url=http://earth.columbia.edu/news/2005/images/ESI2005_policysummary.pdf|website=earth.columbia.edu|page=3|language=en}}</ref>

=== Административна поделба ===
Албанија е поделена на 12 административни области (''Qark'' или ''Prefekturë''). Од јуни 2015, овие области понатаму се поделени на 61 општина (''Bashkia'').

{| align="center" style="background:none;" cellspacing="3"
|- style="font-size:98%; text-align:center;"
| 
| {{Albania Labelled Map|float=left}}
|
|
{| class="wikitable" 
! style="width:160px;"|[[Области во Албанија|Област]]
! style="width:160px;"|Име на [[албански јазик|албански]]
! style="width:100px;"|Седиште
! style="width:100px;"|Население<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Popullsia e Shqipërisë|url=http://www.instat.gov.al/media/322938/pop_1_janar_2016.pdf|website=instat.gov.al|language=албански|date=19 February 2016|accessdate=2017-07-24|archive-date=2016-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20160412123357/http://www.instat.gov.al/media/322938/pop_1_janar_2016.pdf|url-status=dead}}</ref>
! style="width:100px;"|Површина
|-
| [[Белград (област)|Област Белград]] || ''Qarku i Beratit'' || [[Белград (Албанија)|Белград]] || 139.815 || 1.798 км<sup>2</sup>
|-
| [[Дебар (област)|Област Дебар]] || ''Qarku i Dibrës'' || [[Пешкопеја]] || 134.153 || 2.586 км<sup>2</sup>
|-
| [[Драч (област)|Област Драч]] || ''Qarku i Durrësit'' || [[Драч]] || 278.775 || 766 км<sup>2</sup>
|-
| [[Елбасан (област)|Област Елбасан]] || ''Qarku i Elbasanit'' || [[Елбасан]] || 298.913 || 3.199 км<sup>2</sup>
|-
| [[Фиер (област)|Област Фиер]] || ''Qarku i Fierit'' || [[Фиер]] || 312.448 || 1,890 km2
|-
| [[Ѓирокастро (област)|Област Ѓирокастро]] || ''Qarku i Gjirokastrës'' || [[Ѓирокастро]] || 70.331 || 2.884 км<sup>2</sup>
|-
| [[Горица (област)|Област Горица]] || ''Qarku i Korçës'' || [[Горица (Албанија)|Горица]]  || 221.706 || 3.711 км<sup>2</sup>
|-
| [[Кукуш (област)|Област Кукуш]] || ''Qarku i Kukësit'' || [[Кукуш (Албанија)|Кукуш]] || 84.035 || 2.374 км<sup>2</sup>
|-
| [[Леска (област)|Област Леска]] || ''Qarku i Lezhës'' || [[Леска (Албанија)|Леска]] || 135.613 || 1.620 км<sup>2</sup>
|-
| [[Скадар (област)|Област Скадар]] || ''Qarku i Shkodrës'' || [[Скадар]] || 215.483 || 3.562 км<sup>2</sup>
|-
| [[Тирана (област)|Област Тирана]] || ''Qarku i Tiranës'' ||'''[[Тирана]]''' || 811.649 || 1.652 км<sup>2</sup>
|-
| [[Валона (област)|Област Валона]] || ''Qarku i Vlorës'' || [[Валона]] || 183.105 || 2.706 км<sup>2</sup>
|}
|-
|
|}

== Политика ==
{{Главна|Политика на Албанија}}

===Влада===
[[Податотека:Tirana, consiglio dei ministri, 02.JPG|thumb|right|Официјалната резиденција на премиерот на Албанија.]]

Албанија е парламентарна [[уставна република]] и [[суверена држава]] чија политика функционира утврдена со уставот во кој претседателот функционира како шеф на државата и премиерот како шеф на владата.<ref name="kushtetuta">{{Наведена мрежна страница |authorlink1=OSCE |title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41888?download=true |website=osce.org |pages=1–3 |language=en |format=PDF}}</ref>

Владата се заснова на поделба и балансирање на овластувањата меѓу законодавната, судската и извршната власт.<ref name="kushtetuta"/> Законодавната власт ја држи парламентот и се избира на секои четири години преку систем на пропорционална застапеност на партиите од страна на албанскиот народ врз основа на слободно, еднакво, универзално и периодично избирачко право со тајно гласање.<ref name="kushtetuta"/>

Граѓанското право, кодифицирано и засновано на Кодексот на Наполеон, е поделено помеѓу судовите со редовна граѓанска и кривична надлежност и управните судови. Судската власт е доверена до Врховниот суд, Уставниот суд, Апелациониот суд и Административниот суд.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=LAW Nr. 8436, dated 28 December 1998 ON THE ORGANIZATION OF THE JUDICIAL POWER IN THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41891?download=true |website=osce.org |pages=1–12 |language=en |format=PDF}}</ref> Спроведувањето на законот во земјата е првенствено одговорност на албанската полиција, главната и најголемата државна агенција за спроведување на законот. Ги спроведува речиси сите општите полициски должности, вклучително и кривични истраги, патрола, сообраќајна полиција и гранична контрола.

Извршната власт ја извршуваат претседателот и премиерот, при што моќта на претседателот е многу ограничена. Претседателот е врховен командант на војската и претставник на единството на албанскиот народ.<ref name="president">{{Наведена мрежна страница |authorlink1=OSCE |title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41888?download=true |website=osce.org |pages=17–19 |language=en |format=PDF}}</ref> Мандатот на претседателот зависи од довербата на парламентот и се избира за петгодишен мандат од парламентот со мнозинство од три петтини од сите негови членови. Премиерот, назначен од претседателот и одобрен од парламентот, е овластен да формира кабинет. Кабинетот е главно составен од премиерот, вклучително и неговите заменици и министри.<ref name="prime minister">{{Наведена мрежна страница |authorlink1=OSCE |title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41888?download=true |website=osce.org |pages=19–21 |language=en |format=PDF}}</ref>

===Надворешни односи===

Во времето од крајот на комунизмот и изолационизмот, Албанија ги проширила своите одговорности и позиција во континенталните и меѓународните односи, развивајќи и воспоставувајќи пријателски односи со другите земји од целиот свет. Нејзини главни цели се влезот во [[Европската унија]], меѓународното признавање на [[Косово]], помагање и заштитата на правата на Албанците во Косово, Црна Гора, Македонија, Грција, Србија, Италија и дијаспората.<ref>[http://www.mfa.gov.al/index.php?option=com_content&view=article&id=8390 Konferencë për shtyp e Ministrit të Punëve të Jashtme z. Panariti lidhur me vizitën e fundit në Greqi], Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Albania, 2012-10-06 (in Albanian)</ref>

Прифаќањето на Албанија во НАТО го сметале албанските политичари како примарна амбиција за земјата. Земјата е интензивно ангажирана со организацијата и ја задржала својата позиција како фактор за стабилност и силен сојузник на [[САД]] и [[Европската Унија]] во проблематичниот и поделен регион на Балканот.

Албанија и Косово се културно, социјално и економски многу тесно вкоренети поради албанското мнозинство во Косово. Во 1998 година, земјата придонела за поддршка на сојузничките напори за ставање крај на хуманитарната трагедија во Косово и обезбедување мир по [[НАТО бомбардирање на СР Југославија|НАТО-бомбардирањето на Југославија]].

Албанија ужива пријателски и блиски врски со САД откако таа ја поддржале независноста на земјата и нејзината демократија.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=U.S. Relations With Albania |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/3235.htm |website=state.gov |language=en}}</ref> Во денешно време двете земји одржуваат блиски економски и одбранбени односи и потпишале голем број договори. Во 2007 година, Албанија го пречекал [[Џорџ Буш]], кој станал првиот [[претседател на САД]] кој некогаш ја посетувал земјата.

===Војска===
[[Податотека:Albanian special operations forces, provide security as Afghan Border Police (ABP) break ground on a new checkpoint in the district of Spin Boldak, Kandahar province, Afghanistan, March 25, 2013 130325-A-MX357-127.jpg|thumb|right|Албански војници во Авганитан]]

Албанските вооружени сили се состојат од копнени, воздушни и поморски сили и ги сочинуваат воените и паравоените сили на земјата. Тие се предводени од врховен командант под надзор на Министерството за одбрана и од страна на претседателот како врховен командант за време на војната, но во време на мир неговите овластувања се извршуваат преку премиерот и министерот за одбрана.<ref name="constitution">„[https://www.osce.org/files/f/documents/3/2/41888.pdf Устав на Албанија]“. Член 169. 28 ноември 1998.</ref>

Главната цел на вооружените сили на Албанија е одбрана на независноста, суверенитетот и територијалниот интегритет на земјата, како и учество во хуманитарни, борбени, неборбени и операции за поддршка на мирот. Воената служба е доброволна од 2010 година, на возраст од 19 години, што претставува законска минимална возраст за службата.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Albania to end conscription by 2010|url=https://www.wri-irg.org/node/745|website=wri-irg.org|language=en|date=22 August 2008}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Albania Military 2017|url=http://www.theodora.com/wfbcurrent/albania/albania_military.html|website=theodora.com}}</ref>

Албанија се залага за зголемување на учеството во мултинационалните операции.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=Ministry of Defence|title=Engagement Policy and evidence of AAF participation in PK missions|url=http://www.mod.gov.al/arkiv/eng/index.php?option=com_content&view=article&id=902:politika-e-angazhimit-dhe-evidenca-e-pjesemarrjes-se-farsh-ne-misione-paqeruajtese-dhe-luftarake-te-drejtuara-nga-nato-be-dhe-okb&catid=197:misione-nderkombetare&Itemid=588|website=mod.gov.al|language=en}}</ref> Од падот на комунизмот, земјата учествувала во шест меѓународни мисии, но учествувала само во една мисија на Обединетите нации во Грузија со испраќање на 3 воени набљудувачи. Од февруари 2008 година, Албанија официјално учествувала во операцијата на НАТО во Средоземното Море.<ref>[http://www.nato.int/isminor sues/active_endeavour/index.html Operation Active Endeavour]. nato.int {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110830210539/http://www.nato.int/issues/active_endeavour/index.html |date=30 August 2011 }}</ref> Била поканета да се приклучи на НАТО на 3 април 2008 година, а таа станала полноправна членка на [[2 април]] [[2009]] година.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Albania membership Nato |publisher=NATO |url=http://www.nato.int/issues/nato_albania/evolution.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728003727/http://www.nato.int/issues/nato_albania/evolution.html |archivedate=28 јули 2011 }}</ref>

Албанија го намалила бројот на активни трупи од 65.000 во 1988 година на 14.500 во 2009 година.<ref>{{наведени вести | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1935630.stm |work=BBC News |title=Albania sells off its military hardware | date=17 April 2002}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2008/08/21/feature-03 |title=Albania to abolish conscription by 2010 |publisher=SETimes.com |date=21 August 2008 |accessdate=29 декември 2009}}</ref> Војската сега главно се состои од мала флота на авиони и морски бродови. Во 1990-тите, земјата изгубила огромни количини на застарени хардвери од [[Кина]], како што се тенкови. Зголемувањето на воениот буџет бил еден од најважните услови за интеграција во НАТО. Воените трошоци обично се ниски. Од 1996 година, воените трошоци се проценети на 1,5% од БДП на земјата, достигнувајќи го својот врв во 2009 година со 2%.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Albanian military expenditure as % of GDP|url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ms_mil_xpnd_gd_zs&idim=country:ALB&dl=en&q=military+expenditure+of+albania#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=ms_mil_xpnd_gd_zs&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=region&idim=country:ALB&ifdim=region&dl=en&ind=false|publisher=World Bank}}</ref>

== Стопанство ==
{{Главна|Економија на Албанија}}

[[Податотека:Toptani Shopping Mall Tirana 2016.jpg|мини|десно|[[Тирана]] е економски центар на земјата. Таа е дом на големи домашни и странски компании кои работат во земјата.]]

Економијата на Албанија поминала низ процес на транзиција од [[централизирана економија]] во [[пазарна економија]] врз принципите на [[Слободен пазар|слободниот пазар]]. Албанија е земја со помал среден приход и член на [[НАТО|Северноатлантската алијанса (НАТО)]], [[Светска трговска организација|Светската трговска организација  (СТО)]], [[Организација за безбедност и соработка на Европа|Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ)]] и [[Организација за црноморска економска соработка|Организацијата за црноморска економска соработка (БСЕЦ)]]. Албанија е [[земја во развој]] со [[економија]] заснована на услугите (63,5%), [[земјоделство]]то (21,6%) и индустриските сектори (14,9%), според податоците од 2016 година.<ref name="cia.gov">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=3 март 2011|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515105026/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|url-status=dead}}</ref> Земјата е богата со природни ресурси, а економијата главно се зацврстува преку земјоделство, преработка на храна, нафта, [[цемент]], хемикалии, [[рударство]], основни метали, хидроенергија, туризам, текстилна индустрија и екстракција на [[нафта]]. Најсилните сектори се [[енергетика]]та, [[рударство]]то, [[металургија]]та, [[земјоделство]]то и [[туризам|туризмот]]. Примарен индустриски извоз се: облека, [[хром]], нафта и рафинирани горива.

Туристичкиот сектор традиционално е значаен извор на приходи, особено во текот на летните месеци, но и неодамна и во текот на зимските месеци, како резултат на зголемувањето на популарноста на снежните спортови. Со над 3,8 милиони туристи годишно, туризмот генерира приходи во износ поголем од 1,5 милијарди евра.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Turizmi, 1.5 mld euro të ardhura për 2016|url=http://top-channel.tv/lajme/artikull.php?id=351812#k1|website=top-channel.tv|language=sq|date=1 April 2017|accessdate=2019-07-04|archive-date=2017-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20170607170619/http://top-channel.tv/lajme/artikull.php?id=351812#k1|url-status=dead}}</ref> Албанија е рангирана меѓу 25-те најпопуларни туристички одредишта во [[Европа]] и била прогласена за една од врвните светски туристички одредишта во [[2014]] година од страна на „[[The New York Times]]“ и „[[Lonely Planet]]''.<ref name="Lonely Planet's top 10">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.lonelyplanet.com/albania/travel-tips-and-articles/76164 |title=Lonely Planet's top 10 countries for 2011&nbsp;– travel tips and articles&nbsp;– Lonely Planet |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101104050258/http://www.lonelyplanet.com/albania/travel-tips-and-articles/76164 |archivedate=4 ноември 2010 |accessdate=7 август 2013 }}</ref><ref>{{наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2014/01/10/travel/2014-places-to-go.html?_r=0|title=52 Places to Go in 2014 |work=The New York Times|date=5 September 2014}}</ref>

=== Примарен сектор ===
{{multiple image
 |align = right
 |total_width =400

 |image1 = Albaniens_kust.jpg
 |width1 = 250 |height1 =

 |image2 = Figs (3548354141).jpg
 |width2 = 260 |height2 =

 |image3 = Vinyard Përmet.jpg
 |width3 = 280 |height3 =

 |footer =Албанската ривиера е позната по плантажите со маслинки и цитрусови плодови. (лево) Албанија е 9-тиот најголем производител на смокви во светот. (центар) [[Лозје]] во Пермет. (десно)}}

За време на комунистичкиот режим, земјоделството во Албанија било силно централизирано и интегрирано со индустриите поврзани со земјоделството. Денес, земјоделството во Албанија вработува 47,8% од населението и околу 24,31% од земјиштето се користи за земјоделски цели. Земјоделството придонесува за 18,9% од БДП на земјата. Главните земјоделски производи во Албанија се [[тутун]], [[овошје]], вклучувајќи [[портокал]]и, [[лимон]]и, [[смоква|смокви]], [[грозје]], [[зеленчук]], како што се [[маслинка|маслинки]], [[пченица]], [[пченка]], [[компир]]и, но и [[шеќерна репка]], [[месо]], [[мед]], [[млечни производи]] и традиционалната медицина и ароматични растенија.

[[Албанско вино|Албанското вино]] се одликува со својата уникатна сладост и домородни сорти. Виното има една од најдолгите истории за лозарството во Европа.<ref name="winealbania1">[http://www.winealbania.com Wine Albania Portal] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110208101841/http://winealbania.com/ |date=8 февруари 2011}}</ref> Албанија произвела околу 17.500 тони вино во 2009 година.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://faostat.fao.org/site/636/DesktopDefault.aspx?PageID=636#ancor |title= Wine production (tons) |publisher= Food and Agriculture Organization |page=28 |accessdate=18 април 2011| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110520105103/http://faostat.fao.org/site/636/DesktopDefault.aspx?PageID=636| archivedate= 20 мај 2011}}</ref> За време на комунизмот, производствената област се проширила на околу 20.000 ха.<ref name="winealbania1"/> Денешниот регион во Албанија бил едно од ретките места каде што лозата природно се одгледувале за време на [[Ледено време|леденото време]]. Најстарите пронајдени семиња во регионот се стари 40.000 до 60.000 години.<ref name="Stevenson2011">{{Наведена книга|author=Tom Stevenson|title=The Sotheby's Wine Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=8S7IkQEACAAJ|year=2011|publisher=Dorling Kindersley|isbn=978-1-4053-5979-5}}</ref> Римскиот писател [[Плиниј Постариот]] го опишува илирското вино како „многу слатко“.<ref>{{Наведена книга |url=https://books.google.com/books?id=O575C2_7LCkC&lpg=PA41&dq=albanian%20wine&pg=PA41#v=onepage&q=albanian%20wine&f=false |title= The Laws of Fermentation and the Wines of the Ancients |publisher= Bronson Press |page=41 |accessdate=10 април 2011}}</ref>

Албанската економија е една од најнеразвиените во Европа: во 2019 година, [[БДП]] по глава на жител на Албанија изнесувал 5 373 [[долар]]и, со што таа била рангирана на 40. место во однос на [[Европа]] и 102. во светот.<ref>http://statisticstimes.com/economy/european-countries-by-gdp-per-capita.php statisticstimes.com (пристапено на 12.06.2020)</ref>

Во 2018 година кефициентот [[Џини]] во Албанија изнесувал 38,6%.<ref>[https://knoema.com/atlas/ranks/GINI-index knoema.com (пристапено на 13.7.2020)]</ref>

===Туристички сектор===
[[Податотека:Gjipe_beach,_Albania.JPG|thumb|210px|[[Карабурун]] во јужниот дел на Албанија, каде што [[Јадранско Море]] се среќава со [[Јонско Море]]]]
[[Податотека:Lake Koman Albania 2016.jpg|thumb|right|210px|Езерото Коман Фери е многу популарно фериботско возење во Јужна Европа]]

Значаен дел од националниот приход во Албанија произлегува од туризмот. Во [[2014]] година, туризмот директно учествувал со 6% од БДП, иако вклучувањето на индиректните придонеси ја зголемило пропорцијата на нешто повеќе од 20%.<ref>{{Cite report |author= Rochelle Turner |display-authors= et al. |year= 2015 |title= Travel & Tourism: Economic Impact 2015: Albania |url= http://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/countries-2015/albania2015.pdf |location= London |publisher= World Travel & Tourism Council |accessdate= 17 октомври 2016 |archive-date= 2016-10-18 |archive-url= https://web.archive.org/web/20161018213446/http://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/countries-2015/albania2015.pdf |url-status= dead }} See p.&#8239;1.</ref> Албанија имала околу 4,2 милиони посетители во [[2012]] година, главно од соседните земји и Европската Унија. Во [[2011]] година, Албанија била препорачана како врвно туристичко одредиште, од страна на ''Lonely Planet''.<ref name="Lonely Planet's top 10"/> Во [[2014]] година, Албанија била номинирана како четврта глобално туристичко одредиште од страна на [[Њујорк тајмс]].<ref>{{наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2014/01/10/travel/2014-places-to-go.html?_r=0|title=52 Places to Go in 2014 |work=The New York Times|date=5 September 2014}}</ref> Бројот на туристите е зголемен за 200% во [[2014]] година.

Најголемиот дел од туристичката индустрија е концентриран по должината на [[Јадранско Море]] и [[Јонско Море]]. Вториот има најубави и чисти плажи и често се нарекува [[Албанска ривиера]]. Албанското крајбрежје има значителна должина од 360 километри. Брегот има посебен карактер, бидејќи е богат со песочни плажи, пештери, заливи, покриени заливи, лагуниитн. Некои делови од ова крајбрежје се многу чисти еколошки, и претставуваат во овие потенцијални неистражени области, ретки за средоземната област.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://albania.al/explore/natural-heritage/coast-line |title=Coastline &#124; Visit Albania &#124; The Official website of Albanian Tourism |publisher=Albania.al |accessdate=15 август 2014 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809003858/http://www.albania.al/explore/natural-heritage/coast-line |url-status=dead }}</ref>

Зголемувањето на странските посетители е драматично. Албанија имала само 500.000 посетители во 2005 година, додека во 2012 година имала околу 4,2 милиони - зголемување од 740% за само 7 години. Неколку од главните градови во земјата се наоѓаат по должината на чистите морски брегови на Јадранското и Јонското Море. Како важно место на Балканскиот Полуостров, постојано растечката патна мрежа на Албанија обезбедува удобно поврзување до своите соседи на север, југ, исток и запад. Албанија е во непосредна близина на сите главни европски метрополи со кратки летови од два или три часа кои се достапни секојдневно. Туристите можат да го видат и да го доживеат древното минато на Албанија и традиционалната култура.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://albania.al/about-albania |title=About Albania &#124; Visit Albania &#124; The Official website of Albanian Tourism |publisher=Albania.al |accessdate=15 август 2014 |archive-date=2014-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808042741/http://albania.al/about-albania |url-status=dead }}</ref>

Во извештајот од Агенцијата за меѓународен развој на САД (УСАИД) во октомври 2015 година се посочува дека директниот придонес на туризмот станал значаен дел од Бруто-домашниот производ во земјата, кој бил 4,8% во 2013 година. Вкупниот придонес во БДП бил околу 17%, вклучувајќи ги и пошироките ефекти од инвестициите и синџирот на набавки. Ова се очекува да се зголеми во иднина.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.usaid.gov/albania/news-information/press-releases/usaid-and-embassy-sweden-announce-call-proposals-albanias |title=USAID AND EMBASSY OF SWEDEN ANNOUNCE CALL FOR PROPOSALS FOR ALBANIA'S TOURISM SECTOR |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=8 October 2015 |website=USAid |publisher=USAid |access-date=9 February 2017 |archive-date=2017-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211155521/https://www.usaid.gov/albania/news-information/press-releases/usaid-and-embassy-sweden-announce-call-proposals-albanias |url-status=dead }}</ref>

== Инфраструктура ==
===Сообраќај===
[[Податотека:Terminal jashte.jpg|thumb|left|210px|Меѓународниот аеродром во Тирана е десеттиот најфреквентен аеродром на Балканот, управувајќи со над 2 милиони патници годишно.]]

Сообраќајот претрпел значајни промени во изминатите две децении, преку значително модернизирање на инфраструктурата. Подобрувањата во патната инфраструктура, железничкиот, градскиот и аеродромскиот сообраќај довеле до значително подобрување. Овие надградувања одиграле клучна улога во поддршката на албанската економија, која во изминатата деценија започнала да се потпира на градежната индустрија.

Албанската автопатска мрежа била интензивно модернизирана во текот на 2000-тите, а дел од неа е сè уште во изградба. Во Албанија има вкупно 3 главни автопатишта: А1, А2 и А3. Кога ќе завршат сите коридори, Албанија ќе има околу 759 километри автопат што ќе се поврзува со сите соседни земји. [[Аеродром Тирана|Меѓународниот аеродром во Тирана]], е единственото пристаниште за патници во земјата. Аеродромот е именуван по римокатоличката монахиња и мисионерка [[Мајка Тереза]]. Тој забележал драматичен пораст во бројот на патници и движењата на авионите од почетокот на 1990-тите. Денес, аеродромот се справува со повеќе од 2,2 милиони патници годишно. Понатаму, Албанија планира да изгради два аеродроми кои главно ќе служат на туристичката индустрија.
[[Податотека:Panorama of Durres Port.jpg|thumb|right|280px|Многу поволната географска местоположба на [[Драч]] го прави своето пристаниште најпрометното во Албанија и меѓу најголемите во Јадранското и Јонското Море.]]

Најпрометното и најголемо пристаниште е пристаништето [[Драч]]. Почнувајќи од [[2014]] година, пристаништето се рангира како едно од најголемите патни пристаништа на Јадранското и Јонското Море, со годишен обем на патници од околу 1,5 милиони. Други пристаништа се оние во [[Влора]], [[Саранда]] и [[Свети Јован (Албанија)|Свети Јован]] (Шенѓин). Пристаништата опслужуваат широк систем на фериботи кои поврзуваат бројни острови и крајбрежни градови покрај фериботните линии до неколку градови во [[Хрватска]], [[Грција]] и [[Италија]].

Железниците во Албанија ги спроведува националната железничка компанија Хекруда Шкиптаре (ХСХ). Железничкиот систем бил интензивно промовиран од тоталитарниот режим на [[Енвер Хоџа]], време кога било забрането користење на приватен превоз. Од падот на поранешниот режим, се забележува значително зголемување на сопственоста на автомобили и користењето на автобусите. Додека некои од патиштата во земјата сè уште се во многу лоша состојба, имало и други случувања (како што е изградбата на автопатот помеѓу Тирана и Драч), кои одзеле голем дел од сообраќајот на железницата.

===Енергија===
[[Податотека:StauseeBeiFierze2014-2.JPG|210px|thumb|left|Резервоарот Фиерза бил формиран како резултат на изградбата на хидроелектраната Фиерза  во 1978 година.]]

Албанија е зависна од хидроелектрицитетот и најголемиот производител на хидроелектрична енергија во светот целосно.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Electricity production from hydroelectric sources (% of total)|url=http://data.worldbank.org/indicator/EG.ELC.HYRO.ZS?year_high_desc=true}}</ref> Во земјата се наоѓаат пет хидроцентрали, вклучувајќи ги и Фиерза, Коман, Сквивица и Вау и Деџес, кои се наоѓаат на реката [[Дрим]], поради неговата значајна улога за производство на електрична енергија во земјата. Албанската компанија „Девол Хидроенергет“ во моментов гради две постројки за хидроелектрани на реката [[Девол (река)|Девол]] близу Бања и Могличе.<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Devoll Hydropower Project|url = http://www.power-technology.com/projects/devoll-hydropower-project/|website = Power Technology|accessdate = 3 ноември 2015}}</ref> Двете постројки се очекува да бидат завршени во [[2016]] и [[2018]] година. По неговото завршување, ќе произведува 729 GWh годишно, со што производството на електрична енергија во Албанија ќе се зголеми за речиси 17%.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Devoll hydropower project overview|url=http://www.devollhydropower.al/new/?page_id=7419|accessdate=2019-07-04|archive-date=2016-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20161130140221/http://www.devollhydropower.al/new/?page_id=7419|url-status=dead}}</ref>

[[Податотека:Trans Adriatic Pipeline.png|210px|thumb|right|ТАП рута од Кипој, Грција преку Фиер, Албанија до Сан Фоча, Италија.]]
Изградбата на нафтоводот АМБО од 1,2 милијарди долари било планирано да започне во 2007 година. Ова ќе го поврзе бугарското пристаниште во Бугарија со пристаништето [[Валона]] во Албанија. Се очекува дека секој ден ќе се испорачува по 750.000 барели. Меѓутоа, се чини дека постои поголема веројатност да започне Транс-Јадранскиот гасовод. Рутата на Транс Јадранскиот гасовод низ Албанија е околу 215 километри на копно и 37 км на копно во албанскиот дел од Јадранското Море. Започнува во [[Кендер Билиш]] во регионот Корча на албанската граница со [[Грција]] и пристигнува на јадранскиот брег, на 17 километри северозападно од Фиер, на 400 метри од копното. Компресорската станица ќе биде изградена близу Фиер, а во близина на Билиште планиран е дополнителен компресор, а капацитетот треба да се прошири до 20 милијарди кубни метри (bcm). Осум вентилски станици и една депониска станица ќе бидат изградени долж нејзината маршрута. Во планинските области ќе се градат околу 51 км нови патишта, додека 41 км од постојните патишта ќе бидат надградени, 42 мостови ќе бидат реновирани и изградени три нови мостови. Во летото 2015 година, ТАП започнал со изградба и реновирање на пристапни патишта и мостови долж трасата на цевководот во Албанија. Работата се очекувало да биде завршена во [[2016]] година.<ref name="tap-ag.com">{{Наведена мрежна страница |url=https://www.tap-ag.com/the-pipeline/building-the-pipeline/in-albania |title=архивски примерок |accessdate=2019-07-04 |archive-date=2016-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161019011138/https://www.tap-ag.com/the-pipeline/building-the-pipeline/in-albania |url-status=dead }}</ref>

===Нафта===

Албанија има втора по големина нафтено поле на Балканскиот Полуостров и најголеми нафтени резерви на територијата на [[Европа]]. Албанската нафта и гас се многу ветувачки, иако се строго регулирани сектори на економијата. Албанија привлекла странски инвеститори од почетокот на деведесеттите години, со што бил означен почетокот на реформите преку кои ги трансформирале ексклузивните права, контролата и одговорностите на јавноста во однос на истражувањето и експлоатацијата, на приватниот сектор. Резервите на нафта и гас сè уште остануваат во сопственост на албанската држава која склучува договори и дава права во врска со евалуацијата, истражувањето, производството, рафинирањето / преработката и транспортот на производот. Во март 2016 година, филијали на кинескиот ''Geo-Jade Petroleum'' ги купиле правата за дупчење (од канадска компанија) за искористување на нафтените полиња на '''Патос-Маринце''' и ''Куцова''. Тие платиле 384,6 милиони евра, веројатно укажувајќи на интерес за забрзување на процесот.<ref name="Mejdini">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.balkaninsight.com/en/article/chinese-investments-raise-eyebrows-in-albania-05-02-2016 |last=Mejdini |first=Fatjona |date=3 May 2016|title=Chinese Investments Raise Eyebrows in Albania|website=Balkan Insight |publisher=BIRN |access-date=10 February 2017}}</ref>

== Демографија ==
{{главна|Демографија на Албанија}}
[[Податотека:Albania_demography.svg|thumb|Демографски податоци за населението на земјата]]

Населението на Албанија, како што е дефинирано од Институтот за статистика, во 2016 година било проценето на приближно 2.886.026 жители.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.instat.gov.al/media/322941/press_release_population_of_albania_1_january_2016.pdf|title=Population of Albania|last=|first=|date=|work=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171015202133/http://www.instat.gov.al/media/322941/press_release_population_of_albania_1_january_2016.pdf|archivedate=15 октомври 2017|deadurl=|accessdate=2 јуни 2017|df=dmy-all}}</ref> Вкупната стапка на [[фертилитет]] во земјата од 1.51 деца родени по жена е една од најниските во светот.<ref name="CIA demography">{{Наведена мрежна страница|title=Albania|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|website=cia.gov|language=en|accessdate=2019-07-04|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515105026/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|url-status=dead}}</ref> Неговата густина на населеност изнесува 259 жители по квадратен километар. Вкупниот животен век при раѓање е 78,5 години; 75,8 години за мажи и 81,4 години за жени.<ref name="CIA demography"/> Земјата е 8-та најнаселена земја на [[Балкан]]от и е рангирана како 137-та најнаселена земја во светот. Населението во земјата постојано се зголемувало од 2,5 милиони во 1979 година до 1989 година, кога достигнало највисоко ниво од 3,1 милион.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=Institute of Statistics of Albania|title=Albania Population and Population dynamics new demographic horizons?|url=https://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/wphc/Albania/03-analysis.pdf|website=unstats.un.org|page=25|language=en}}</ref> Се предвидува дека населението не треба да го достигне својот врв до 2031 година, во зависност од фактичката стапка на наталитет и нивото на миграцијата.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=Institute of Statistics of Albania|title=Albania Population Projections 2011–2031|url=http://www.instat.gov.al/media/2964/population_projections_2011-2031.pdf|website=instat.gov.al|page=37|language=en}}</ref>

Објаснувањето за скорешното намалување на населението е падот на комунизмот во Албанија. Падот бил обележан со голема економска масовна емиграција од Албанија во [[Грција]], [[Италија]] и [[САД]]. 40 години изолација од светот, во комбинација со нејзината катастрофална економска, социјална и политичка ситуација, го предизвикало овој егзодус. Надворешната миграција била забранета целосно за време на комунистичката ера, додека внатрешната миграција била доста ограничена. Најмалку 900.000 луѓе ја напуштиле Албанија во овој период, околу 600.000 од нив се населиле во Грција.<ref>"[http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=239 Albania: Looking Beyond Borders]". Migration Policy Institute.</ref> Миграцијата влијаела врз внатрешната дистрибуција на населението во земјата. Се намалила особено на север и на југ, а се зголемила во центарот во градовите [[Тирана]] и [[Драч]]. Според статистиката на Институтот за статистика (INSTAT) од 1 јануари 2015 година, населението во Албанија изнесувало 2.893.005 жители.<ref name="Statistics">{{Наведена мрежна страница |publisher=Republic of Albania Institute of Statistics |title=Population of Albania 1 January 2016 |url=http://www.instat.gov.al/al/themes/popullsia/publications/books/2016/popullsia-e-shqipërisë,-1-janar-2016.aspx |access-date=29 June 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170713221549/http://www.instat.gov.al/al/themes/popullsia/publications/books/2016/popullsia-e-shqip%C3%ABris%C3%AB,-1-janar-2016.aspx |archive-date=13 July 2017 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>

Околу 53,4% од населението во земјата живее во градовите. Речиси 30% од вкупното население се наоѓа во округот Тирана, проследено со округот Фиер со 11% и округот Драч со 10%.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=Institute of Statistics of Albania|url=http://www.instat.gov.al/media/1285/population_of_albania_1_january_2017.pdf|title=Population of Albania 1 January 2017|website=instat.gov.al|location=Tirana|page=4|language=en|accessdate=2019-07-05|archive-date=2022-10-09|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://www.instat.gov.al/media/1285/population_of_albania_1_january_2017.pdf|url-status=dead}}</ref> Повеќе од 1 милион луѓе се концентрирани во Тирана и во Драч, што ги прави најголем урбани области во Албанија.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Popullsia e Shqipërisë|url=http://www.instat.gov.al/media/322938/pop_1_janar_2016.pdf|accessdate=19 февруари 2016|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160412123357/http://www.instat.gov.al/media/322938/pop_1_janar_2016.pdf|archivedate=12 април 2016|df=dmy-all}}</ref> Тирана е еден од најголемите градови на Балканскиот Полуостров и е рангиран на 7-мо место по население од околу 800.000 жители.<ref name=census15>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.instat.gov.al/en/themes/population.aspx|title=Population|publisher=INSTAT|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130316054551/http://www.instat.gov.al/en/themes/population.aspx|archivedate=16 март 2013|df=dmy-all}}</ref> Вториот по големина град во државата според населението е Драч, со население од 201.110, а потоа следува Влора со 141.513 жители.

{|class="infobox" style="text-align:left; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
|-
!colspan="8" style="background:#e9e9e9; padding:0.3em; line-height:1.2em;"|Најголеми градови во Албанија {{as of|2011|lc=y}}.<ref>{{Наведена мрежна страница|author1=INSTAT|title=POPULATION AND HOUSING CENSUS 2011 |url=http://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf |website=instat.gov.al |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170630084756/http://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf |archivedate=30 јуни 2017|language=sq, en }}</ref>  
|-
!rowspan=23 width:130|<br/>
<div style="text-align: center;">[[Податотека:Tirana_from_South.jpg|160px|Tirana]]<br/>{{small|[[Тирана]]}}<br/></div>
<div style="text-align: center;">[[Податотека:Amphitheatre_of_durres_albania_2016.jpg|160px|Драч]]<br/>{{small|[[Драч]]}}<br/></div>
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|#
! style="text-align:left; background:#f5f5f5;"|Град
! style="text-align:left; background:#f5f5f5;"|Население
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|#
! style="text-align:left; background:#f5f5f5;"|Град
! style="text-align:left; background:#f5f5f5;"|Население
!rowspan=23 width:130|<br/> 
<div style="text-align: center;">[[Податотека:Gjirokaster_2016-2017.jpg|160px|Gjirokastër]]<br/>{{small|[[Ѓирокастро]]}}<br/></div>
<div style="text-align: center;">[[Податотека:CIty_of_Saranda_Albania_2016.jpg|160px|Sarandë]]<br/>{{small|[[Саранда]]}}<br/></div>
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left|'''[[Тирана]]''' || 418,495 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left|'''[[Каваја]]''' || 20,192
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left|'''[[Драч]]''' || 113,249 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|'''[[Ѓирокастро]]''' || 19,836
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|'''[[Влора]]''' || 79,513 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left|'''[[Саранда]]''' || 17,233
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left|'''[[Скадар]]''' || 78,703 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left|'''[[Лач]]''' || 17,086
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left|'''[[Елбасан]]''' || 77,075 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left|'''[[Кукуш (Албанија)|Кукуш]]''' || 16,719 
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left|'''[[Фиер]]''' || 55,845 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left|'''[[Патос (град)|Патос]]''' || 15,937
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left|'''[[Горица (Албанија)|Корча]]''' || 51,152 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left|'''[[Леска (Албанија)|Леж]]''' || 15,510
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left|'''[[Белград (Албанија)]]''' || 32,606 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left|'''[[Пешкопеја]]''' || 13,251
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left|'''[[Лушње]]''' || 31,105 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left|'''[[Кучово]]''' || 12,654
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left|'''[[Поградец]]''' || 20,848 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left|'''[[Кроја]]''' || 11,721
|-
| colspan="6" style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|
|- 
|}
{{среди}}

===Малцинства===

Прашањата за етничка припадност се деликатна тема и предмет на дебата. Спротивно на официјалните статистички податоци кои покажуваат над 97 проценти албанско мнозинство во земјата, малцинските групи (како што се Грците, Македонците, Црногорците, Ромите и Ароманите) често ги оспоруваат официјалните бројки, тврдејќи дека се поголем процент од населението во земјата. Според спорениот попис од 2011 година, етничката припадност е следна: Албанци 2.312.356 (82,6% од вкупниот број), Грци 24.243 (0,9%), Македонци 5,512 (0,2%), Црногорци 366 (0,01%), Ароманци 8.266 (0,30%), Роми 8.301 (0,3%), балкански Египќани 3.368 (0,1%), други етнички групи 2.644 (0,1%), нема пријавена етничка припадност 390.938 (14,0%), а нерелевантни 44.144 (1,6%).<ref name="Population and Housing Census 2011">{{cite web |publisher=Instituti i Statistikës (INSTAT) |title=Population and Housing Census 2011 |url=https://www.instat.gov.al/media/3058/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf |access-date=21 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200826201945/https://www.instat.gov.al/media/3058/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf |archive-date=26 August 2020}}</ref> За квалитетот на конкретните податоци, Советодавниот комитет за Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства изјавил дека „резултатите од пописот треба да се гледаат со најголема претпазливост и ги повикува властите да не се потпираат исклучиво на податоците за собраните државјани за време на пописот во одредувањето на нејзината политика за заштита на националните малцинства“.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Third Opinion on Albania adopted on 23 November 2011|url=https://rm.coe.int/168008c633|publisher= Advisory Committee on the Framework for the Protection of National Minorities|accessdate=29 јуни 2017}}</ref>

Албанија признава девет национални или културни малцинства: грчки, македонски, влашки, црногорски, српски, ромски, египетски, босански и бугарски народи.<ref>{{наведени вести|last1=staff|title=Albania has Recognized the Bulgarian Minority in the Country|url=http://www.novinite.com/articles/184224/Albania+has+Recognized+the+Bulgarian+Minority+in+the+Country|accessdate=4 декември 2017|work=novinite.com|agency=Sofia News Agency|date=12 October 2017}}</ref> Други албански малцинства се [[Горанци]], [[Аромани]] и [[Евреи]].<ref>{{Наведена мрежна страница |author=United Nations High Commissioner for Refugees |url=http://www.unhcr.org/refworld/country,,,COUNTRYPROF,ALB,,4954cdfe1a,0.html |title=World Directory of Minorities and Indigenous Peoples&nbsp;– Albania : Overview |publisher=UNHCR |date=11 May 2005 |accessdate=5 мај 2013 }}{{Мртва_врска|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Што се однесува до Грците, „''тешко е да се знае колку Грци има во Албанија''“. Проценките се разликуваат меѓу 60.000 и 300.000 етнички Грци во Албанија. Според Ијан Џефрис, поголемиот дел од западните извори го ставаат бројот на околу 200.000. Тезата за 300.000 е поддржана од грчката влада.<ref name="RFE/RL Research Report: Weekly Analyses from the RFE/RL Research Institute">{{Наведена книга|title=RFE/RL Research Report: Weekly Analyses from the RFE/RL Research Institute|url=https://books.google.com/books?id=RxgkAQAAIAAJ|accessdate=22 декември 2012|year=1993|publisher=Radio Free Europe/Radio Liberty, Incorporated|quote=Albanian officials alleged that the priest was promoting irredentist sentiments among Albania's Greek minority&nbsp;– estimated at between 60,000 and 300,000.}}</ref><ref name="BideleuxJeffries2006">{{Наведена книга|author1=Robert Bideleux|author2=Ian Jeffries|title=The Balkans: A Post-Communist History|url=https://books.google.com/books?id=5jrHOKsU9pEC&pg=PA49|accessdate=6 септември 2013|date=15 November 2006|publisher=Routledge|isbn=978-0-203-96911-3|page=49|quote=The Albanian government claimed that there were only 60,000, based on the biased 1989 census, whereas the Greek government claimed that there were upwards of 300,000. Most Western estimates were around the 200,000 mark&nbsp;...}}</ref><ref name="Ramet1998">{{Наведена книга|author=Sabrina P. Ramet|title=Nihil Obstat: Religion, Politics, and Social Change in East-Central Europe and Russia|url=https://books.google.com/books?id=ZvMi6paTOlcC&pg=PA222|accessdate=6 септември 2013|year=1998|publisher=Duke University Press|isbn=978-0-8223-2070-8|page=222|quote=that between 250,000 and 300,000 Orthodox Greeks reside in Albania}}</ref><ref name="Jeffries2002">{{Наведена книга|author=Ian Jeffries|title=Eastern Europe at the Turn of the Twenty-first Century: A Guide to the Economies in Transition|url=https://books.google.com/books?id=L7PBtDujYt0C&pg=PA69|accessdate=6 септември 2013|year=2002|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-23671-3|page=69|quote=It is difficult to know how many ethnic Greeks there are in Albania. The Greek government, it is typically claimed, says that there are around 300,000 ethnic Greeks in Albania, but most Western estimates are around the 200,000 mark.}}</ref><ref name="Publications2008">{{Наведена книга|author=Europa Publications|title=The Europa World Year Book 2008|url=https://books.google.com/books?id=Oabsu05rJNoC|accessdate=22 декември 2012|date=24 June 2008|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-85743-452-1|quote=&nbsp;and Greece formally annulled claims to North Epirus (southern Albania), where there is a sizeable Greek minority.&nbsp;... strained by concerns relating to the treatment of ethnic Greeks residing in Albania (numbering an estimated 300,000)&nbsp;...}}</ref> [[„Светска книга на факти“ на ЦИА|Светската книга на факти]] од ЦИА го проценува грчкото малцинство на 0,9% од вкупното население.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|title=Albania|publisher=CIA|accessdate=13 септември 2014|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515105026/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|url-status=dead}}</ref> [[Стејт департментот]] го проценува на 1,17% и 0,23% за другите малцинства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/3235.htm|title=Albania|work=U.S. Department of State|accessdate=13 септември 2014}}</ref>

Македонските и некои грчките малцински групи остро го критикуваа членот 20 од Законот за пописот, според кој парична казна од 1.000 американски долари ќе му се изрече на секој кој ќе прогласи етничка припадност освен она што е наведено на неговиот или нејзиниот извод од матичната книга на родените. Ова претставува обид да се заплашат малцинствата во прогласувањето на албанската етничка припадност, според кои албанската влада изјавила дека ќе го затвори секој кој не учествува во пописот или одбива да ја објави својата етничка припадност.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Macedonians and Greeks Join Forces against Albanian Census |url=http://www.balkanchronicle.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1364:macedonians-and-greeks-join-forces-against-albanian-census&catid=83:balkans&Itemid=460 |publisher=balkanchronicle |accessdate=24 септември 2011|url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120112095639/http://www.balkanchronicle.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1364%3Amacedonians-and-greeks-join-forces-against-albanian-census&catid=83%3Abalkans&Itemid=460 |archivedate=12 јануари 2012 }}</ref> Одговорниот министер изјавил дека „''албанските граѓани ќе можат слободно да ја изразат својата етничка и верска припадност и мајчин јазик, но тие не се принудени да одговорат на овие чувствителни прашања''“.<ref>{{наведени вести|title=Albania passes census law|url=http://macedoniaonline.eu/content/view/18561/2/|newspaper=MINA|access-date=2019-07-05|archive-date=2012-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20121031222754/http://macedoniaonline.eu/content/view/18561/2/|url-status=dead}}</ref> Измените што се критикувани не вклучуваат затворање или присилно прогласување на етничка припадност или религија; се предвидува само парична казна што може да биде укината од страна на судот.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Census Legislation|url=http://census.al/census2011/Legislation.aspx?lang=en}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.instat.gov.al/media/151356/aw_nr_10_442__date_7.7.2011pdf.pdf |title=ÿþMicrosoft Word&nbsp;– Law Nr 10442 date 07.07.2011.doc |accessdate=25 март 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130509014821/http://www.instat.gov.al/media/151356/aw_nr_10_442__date_7.7.2011pdf.pdf |archive-date=9 May 2013 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>

Грчките претставници се дел од албанскиот парламент и владата ги поканила на Албанските Грци да се регистрираат, како единствен начин за подобрување на нивниот статус.<ref name="EUDO"/> Од друга страна, националистите, различните организации и политичките партии во Албанија изразиле загриженост дека пописот би можел вештачки да го зголеми бројот на грчкото малцинство, кое потоа може да го експлоатира Грција за да го загрози територијалниот интегритет на Албанија.<ref name="EUDO">{{Наведена мрежна страница|title=The politics of numbers and identity in Albania|url=http://eudo-citizenship.eu/news/citizenship-news/582-the-politics-of-numbers-and-identity-in-albania|publisher=EUDO Observatory on Citizenship|access-date=20 December 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20130224021716/http://eudo-citizenship.eu/news/citizenship-news/582-the-politics-of-numbers-and-identity-in-albania|archive-date=24 February 2013|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><ref name="Maria Karathanos, Constantine Callaghan">{{Наведена мрежна страница|author1=Maria Karathanos|author2=Constantine Callaghan|title=Ethnic tensions in Albania|url=http://www.athensnews.gr/issue/13458/46617|publisher=Athensnews|accessdate=7 јануари 2013|quote=&nbsp;in line with Albanian nationalist sentiment alleging that the census poses a threat to Albanian territorial integrity|archive-url=https://web.archive.org/web/20120208123850/http://www.athensnews.gr/issue/13458/46617|archive-date=8 February 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|last=Likmeta|first=Besar|title=Albania Nationalist Leader Resigns from Top Justice Job|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/albania-nationalist-leader-resigns-from-top-justice-job|publisher=Balkannsight|accessdate=7 јануари 2013}}</ref><ref name="BalkanChronicle">{{Наведена мрежна страница | title=Census stirs Balkan melting pot | date=20 October 2011 | url=http://www.balkanchronicle.com/index.php/world/world-news/balkans/1638-census-stirs-balkan-melting-pot | quote=&nbsp;nationalist critics are up in arms at efforts to provide an accurate picture of Albania's ethnic breakdown, seeing a plot to weaken the state&nbsp;... The group has denounced the ethnicity section of the national census, and Spahiu warns the results could upset Albania's "good model" of ethnic and religious tolerance&nbsp;... | access-date=18 December 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130605183435/http://www.balkanchronicle.com/index.php/world/world-news/balkans/1638-census-stirs-balkan-melting-pot | archive-date=5 June 2013 | url-status=dead | df=dmy-all }}</ref><ref>{{наведени вести|title=Some Albanians consider changing nationality for profit|url=http://setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/articles/2011/06/27/reportage-01|newspaper=SETimes}}</ref><ref>{{наведени вести|title=Courts in Albania suspend changing nationality to Greek|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/newsbriefs/setimes/newsbriefs/2011/03/17/nb-06|newspaper=SETimes}}</ref><ref>{{наведени вести|title=Greek Consul Statement Angers Albanian MPs|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/greek-consul-statement-angers-albanian-mps|newspaper=BalkanInsight}}</ref>

==== Македонците во Албанија ====
{{Главна|Македонците во Албанија}}

[[Македонци]]те се едно од малцинствата во Албанија и се претпоставува дека нивниот број е околу 150 000. Тие живеат покрај албанско-македонската граница во [[Мала Преспа]], [[Голо Брдо]] и [[Гора]], а во голем број ги има и во: [[Горица (Албанија)|Горица]] (Корча), [[Елбасан]], [[Драч]], [[Тирана]] и други места. Тие се организирани во повеќе здруженија од кои најпознати се „[[Здружение Преспа|Преспа]]“ и „[[Здружение Мир|Мир]]“, а имаат регистрирано и своја [[политичка партија]]. Засега како македонско национално малцинство се признати само Македонците во регионот на Мала Преспа, каде тие се организирани и имаат општина раководена од етнички Македонец, [[Општина Пустец|Пустец]]. Во регионот на Мала Преспа, етничките Македонци имаат право на образование на мајчин јазик, но само во основното образование. Она што е апсурдно е тоа што иако во гимназијата во Мала Преспа предаваат професори етнички Македонци на ученици етнички Македонци, сепак наставата се одвива на албански јазик. Во Албанија постојат и малубројни групи кои се декларираат како етнички Бугари и кои имаат свои организации во Голо Брдо и Гора. Но, загрижува фактот што Република Бугарија преку одредени активности бара поддршка од албанските власти и се труди да ги асимилира етничките Македонци коишто живеат во Албанија терајќи ги да се декларираат како Бугари. Еден од повидните македонски активисти коишто живеат во Албанија е професорот на Тиранскиот Универзитет од македонско етничко потекло, г-нот [[Кимет Фетаху]].

{{multiple image |align=center |total_width=700 |image_style=border:none; 
|image1=Albania minorities.png |caption1=Региони со традиционално присуство на етнички групи, освен албански.
|image2=Albania majority ethnicity 2011 census.PNG |caption2=Распределба на етничките групи во Албанија, почнувајќи од пописот во 2011 година. Областите обоени во сива боја се оние каде што мнозинството од луѓето не јзразиле етничка припадност (прашањето не е задолжително). Пописот бил критикуван и бојкотиран од страна на малцинствата во Албанија.
|image3=AlbaniaTraditionalCommunitiesByLanguageAndReligion.png |caption3=Традиционални местолопожби на јазични и верски заедници во Албанија.}}

=== Јазици===
{{multiple image
 |align = right
 | direction = vertical
 |image1 = Pustec Multilingual Road Signs.jpg
 |image2 = Street Sign Goranxi.jpg
 |footer = Еден патен знак на албански и малцински јазик (македонски) и еден на албански и странски јазик за туристите (англиски) во Пустец <small>('''лево''')</small> Патен знак на албански јазик и јазикот на малцинството (грчки) во Горанси<small>('''десно''')</small>}}

Албанскиот јазик е [[јазик]] што го говорат приближно околу 6 милиони луѓе, првенствено во Албанија, [[Косово]], [[Србија]], [[Црна Гора]], [[Република Македонија|Македонија]], но исто така и во некои други [[балкан]]ски држави, како и од стари доселенички групи во [[Калабрија]], [[Италија]]. Јазикот е еден, посебен огранок на [[Индоевропски јазици|Индоевропското јазично семејство]]. Денешниот албански јазик како стандардна форма го има [[дијалект]]от на [[Тоски]]те, наспроти дијалектот на [[Геги]]те кој и покрај стандардизацијата сè уште масовно го користат гегскиот дијалект во Косово и делови на Македонија. Впрочем, сè уште постои несогласување околу стандардизацијата на албанскиот јазик, а некои бараат повторна стандардизација во која би биле вклучени повеќе елементи од гегскиот дијалект. Постои и залагање во Косово да се земе како стандардна форма гегскиот дијалект со што албанскиот јазик би станал еден јазик со два официјални дијалекти. Инаку, лексичкиот фонд е главно [[Латински јазик|латински]], [[Италијански јазик|италијански]], [[Романски јазик|романски]], [[Грчки јазик|грчки]], [[Македонски јазик|македонски]], [[Српски јазик|српски]] и [[Турски јазик|турски]].

Грчкиот јазик е вториот најизразен јазик во земјата, со 0,5 до 3% од населението што го зборува како прв јазик<ref>{{Наведена мрежна страница |title=What Languages Are Spoken In Albania? |url=https://www.worldatlas.com/articles/what-languages-are-spoken-in-albania.html |website=WorldAtlas |language=en}}</ref><ref name="SecondMostSpokenLanguage">{{Наведена мрежна страница|title=The Second Most Spoken Languages Around the World|url=http://graduate.olivet.edu/news-events/news/second-most-spoken-languages-around-world|publisher=Kathimerini|accessdate=12 јуни 2017|quote=.5% speak it as first language.|archive-date=2018-07-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20180729003624/https://graduate.olivet.edu/news-events/news/second-most-spoken-languages-around-world|url-status=dead}}</ref><ref name="kathimerini">{{Наведена мрежна страница|title=The Greek language is widely spoken in Albania (H Ελληνική γλώσσα γίνεται καθομιλουμένη στην Αλβανία)|url=http://www.kathimerini.gr/138922/article/epikairothta/politikh/h-ellhnikh-glwssa-ginetai-ka8omiloymenh-sthn-alvania|publisher=Kathimerini|accessdate=12 јуни 2017}}</ref> и со две третини од главно албански семејства кои имаат барем еден член кој зборува грчки, а повеќето од нив го научиле во посткомунистичката ера поради приватните училишта или миграција во Грција. Надвор од малата одредена малцинска област на југ, учењето на грчки било забрането за време на комунистичката ера.<ref>{{Наведена книга|last1=Bugajski|first1=Janusz|title=Ethnic politics in Eastern Europe : a guide to nationality policies, organizations, and parties|date=1995|publisher=M.E. Sharpe|location=Armonk, N.Y.|isbn=9781563242823|page=268|edition=With a new postscript.|url=https://books.google.com/?id=PXScAJFQFloC&pg=PA269&q=%22the%20stalinist%20regime%20of%20Enver%20Hoxha%20imposed%20a%20ruthless%20dictatorship%20in%20the%20country%20the%20lasted%20with%20little%20respite%20%22|quote="The stalinist regime of Enver Hoxha imposed a ruthless dictatorship in the country the lasted with little respite{{nbsp}}..."}}</ref> Од [[2003]] година, грчкиот јазик се нуди на повеќе од 100 приватни центри низ цела Албанија и во приватно училиште во Тирана, прво од ваков вид надвор од Грција.<ref name="kathimerini"/>

Во последниве години, намалувањето на бројот на ученици во училиштата посветени на грчкото малцинство предизвикало проблеми за наставниците.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Përqëndrimi shkollave të minoritetit dhe kundërshtitë e saj|url=http://dw.com/sq/p%C3%ABrq%C3%ABndrimi-shkollave-t%C3%AB-minoritetit-dhe-kund%C3%ABrshtit%C3%AB-e-saj/a-5484830|publisher=DW|year=2010}}</ref> Грчкиот јазик го зборува важен процент во јужниот дел на земјата, поради културни и економски врски со соседна Грција.<ref>{{Наведена книга|last1=Nitsiakos|first1=Vasilēs G.|title=Balkan Border Crossings: Second Annual of the Konitsa Summer School|date=2011|publisher=LIT Verlag Münster|isbn=9783643800923|page=150|url=https://books.google.gr/books?id=A6HEpazarccC&pg=PA150|language=en|quote=in the Albanian south... The Greek language is spoken by an important percentage of the Albanians of the south.}}</ref> Во студијата спроведена во [[2017]] година од Инстат, статистичка агенција на албанската влада, 39,9% од 25-64 години користиле барем еден странски јазик, со англиски јазик на прво место од 40,0%, потоа италијански со 27,8% и грчки со 22,9%.<ref>{{наведени вести|url=http://www.instat.gov.al/media/4028/adult-education-survey-2017.pdf|title=Press release of the Adult Education Survey|last=|first=|date=10 May 2018|work=Albanian Institute of Statistics|access-date=23 May 2018|archive-date=2018-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180822113506/http://www.instat.gov.al/media/4028/adult-education-survey-2017.pdf|url-status=dead}}</ref> Меѓу младите луѓе на возраст од 25 години или помалку, англискиот, германскиот и турски јазик забележале зголемен интерес по 2000 година. Италијанскиот и францускиот јазик имаат стабилен интерес, додека за грчки се изгубил интересот. Трендовите се поврзани со културните и економските фактори.<ref name="Shkurtaj2017">{{Наведена книга|author=Gjovalin Shkurtaj|title=Urgjenca gjuhësore: -huazime të zëvendësueshme me fjalë shqipe- : (fjalorth)|year=2017|publisher=Naimi|quote=Sic u permend me lart, per shkak te shkaqeve kulturore dhe ekonomike, trendet e mesimit te gjuheve nga te rinjte (grupmosha deri ne 25 vjec) ndryshojne. Keto trende jane percaktues i nje sere fenomeneve shoqerore, sic do te shohim me tej. Keshtu nga viti 2000 e ketej, gjuha angleze, gjermane dhe ajo turke kane pasur nje rritje te interest. Gjuha italiane, por edhe ajo franceze kane pasur nje stabilitet, pra as rritje dhe as ulje te interesit te pergjithshem nga ana e grupmoshes te siperpermendur. Vihet re se gjuha greke ka pesuar nje renie te forte te interesit. Ne fakt, shumica e interesit ka rene per kete gjuhe. Arsyet per kete gjuhe specifike do ti trajtojme me tej ne kapitulin e trete.|isbn=9789928234049|pp=15–16}}</ref>

Младите луѓе покажале зголемен интерес за германскиот јазик во последниве години. Некои од нив одат во [[Германија]] на студирање. Албанија и Германија имаат договори за соработка во помагањето на младите од двете земји подобро да ги знаат двете култури.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.albinfo.ch/gjuha-gjermane-shume-e-kerkuar-ne-shqiperi/ |title=Gjuha gjermane, shumë e kërkuar në Shqipëri |date=10 April 2014 |website=albinfo.ch |publisher=albinfo |access-date=26 May 2018 |archive-date=2021-05-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210503235525/https://www.albinfo.ch/gjuha-gjermane-shume-e-kerkuar-ne-shqiperi/ |url-status=dead }}</ref>.Поради големиот пораст на економските односи со [[Турција]], интересот за учење турски, особено меѓу младите, расте годишно. Младите, привлечени од економското значење на турските инвестиции и заедничките вредности меѓу двете земји, добиваат културна и академска соработка на универзитетите.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.voal.ch/ne-shqiperi-vazhdon-te-rritet-interesi-per-gjuhen-turke/|title= Në Shqipëri vazhdon të rritet interesi për gjuhën turke|date=5 October 2016|website=voal.ch|publisher=voal|access-date=26 May 2018}}</ref> Во 2011 година, турскиот Универзитет Епока, каде што се изучува турски, заедно со англискиот и францускиот, бил избран за најдобар универзитет во странска сопственост во Албанија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gazetatema.net/2011/09/17/10-universitetet-me-cilesore-te-shqiperise/|title=10 universitetet me cilesore te shqiperise|author=Bledi Mane|date=17 September 2011|website=gazetatema.net|publisher=TemA|access-date=26 May 2018}}</ref>
{{среди}}

=== Религија===
{{Главна|Религија во Албанија}}
{{bar box
|title = Верници во Албанија
|titlebar=#ddd |float=right
|bars =
{{Столбен постоток|Муслимани|blue|58.79}}
{{Столбен постоток|Католици|green|10.03}}
{{Столбен постоток|Православни|red|6.75}}
{{Столбен постоток|Протестанти|black|2.5}}
{{Столбен постоток|Протестанти|yellow|0.14}}
{{Столбен постоток|Нерелигиозни|ornge|5.49}}
{{Столбен постоток|Без одговор|brown|13.79}}
}}
[[Податотека:Great Mosque of Durres 2016 Albania.jpg|thumb|Џамија во Драч.]]

Во времето кога Албанија била дел од [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], поголемиот дел од населението го сочинувале [[муслимани]]. Со прогласувањето на независност во [[1912]] година од [[Османлиско Царство|Осанлиската империја]], верскиот идентитет во Албанија постојано до денес се менувал. Ова најмногу се должи на комунистичкиот режим од [[1944]] до [[1991]], кога режимот на [[Енвер Хоџа]] ја прогласи државата за атеистичка, како единствена во светот. По падот на комунизмот во [[1991]] година, во Албанија се зголемил бројот на [[христијанство|христијаните]]. [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] има свое претставништво во градот [[Скадар]]. Од друга страна постојат и голем број на џамии, како една од најпознатите е џамијата во [[Драч]].

Албанија е секуларна држава без официјална религија, при што слободата на религијата е уставно право.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA|url=http://www.osce.org/albania/41888?download=true|website=osce.org|page=2|language=en|format=PDF}}</ref> Пописот во 2011 година, за првпат од [[1930]] година, опфаќал опционално отворено прашање за религијата; Пописот регистрирал мнозинство муслимани (58,79%), меѓу кои: Сунити (56,70%) и Бекташи муслимани (2,09%). Христијаните, кои сочинуваат 16,92% од населението, вклучуваат [[Католици]] (10,03%) , [[Православни]] (6,75%) и [[Евангелизам|евангелистички протестанти]] (0,14%).<ref name="Religion">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf |title=Presentation of the main results of the Census of Population and Housing 2011. |accessdate=15 август 2014|url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170326091156/http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf |archivedate=26 март 2017 |df=dmy-all }}</ref> [[Атеисти]]те се 2,5% од населението, 5,49% не биле религиозни, додека 13,79% не сакале да одговорат.<ref name="Religion"/>

Христијанството е втората најголема религија во државата. Точниот број на верници по религија не е познат, иако на последниот попис имало таква опција. Така бројот на [[Христијани]]те, и [[Муслимани]]те за државата варира од извор до извор. Покрај [[Албанци]]те, Христијаните во државата ги опфаќаат и [[Македонци]]те, [[Грци]]те, [[Црногорци]]те и [[Власи]]те. Христијанството била доминантна религија во Албанија до доаѓањето на [[Турци]]те на Балканскиот Полуостров. За време на [[Отоманското Царство]], голем број од христијаните биле исламизирани и така религијата станала поголема во однос на другите. [[Исламизирање]]то било особено успешно меѓу Албанците и Македонците од североисточна и источна Албанија ([[Торбеши]]).

Според пописот од 1930 година, во Албанија живееле 24 Евреи. Во [[1937]] година, на еврејската заедница, која тогаш броела речиси 300, им било доделено службено признание во земјата. Со порастот на [[Нацизам|нацизмот]], голем број германски и австриски Евреи побегнале во Албанија, а албанската амбасада во [[Берлин]] продолжила да издава визи на Евреите до крајот на [[1938]] година, во време кога ниту една друга европска земја не била подготвена да го стори тоа{{sfn|Elsie|2010|p=218}}.  Пред почетокот на [[Втората светска војна]], повеќето [[Албанци]] никогаш не имале контакт со Евреите поради малиот број од нив во земјата. Како резултат на тоа, антисемитизмот бил помалку распространет во Албанија отколку во другите земји{{sfn|Mojzes|2011|pp=93–94}}. Пред војната, повеќето албански Евреи најчесто живееле во јужниот дел на земјата. Еврејската заедница во [[Косово]], како дел од [[Кралство Југославија]], броело приближно 500 луѓе{{sfn|Mojzes|2011|p=93}}

== Култура ==
{{Главна|Култура во Албанија}}

===Национални симболи===
[[Податотека:Mak.jpg|мини|десно|200п|Булката е еден од симболите на Албанија.]]

Албанија дели многу симболи поврзани со нејзината историја, култура и верување. Тие ги вклучуваат црвената и црната боја, животни како што се [[Златен орел|златниот орел]] што живее низ целата земја, костими како што се [[фустанела]], [[кече]] и опинга, кои се носат на специјални настани и прослави, растенија, како што се маслинка и [[булка]].

[[Знаме на Албанија|Националното знаме на Албанија]] е црвено знаме со црн [[двоглав орел]] во центарот.<ref name="Flamuri">{{Наведена мрежна страница |author1=Fletorja zyrtare e Republikës së Shqipërisë |title=PËR FORMËN DHE PËRMASAT E FLAMURIT KOMBËTAR, PËRMBAJTJEN E HIMNIT KOMBËTAR, FORMËN DHE PËRMASAT E STEMËS SË REPUBLIKËS TË SHQIPËRISË DHE MËNYRËN E PËRDORIMIT TË TYRE |url=http://www.qbz.gov.al/botime/fletore_zyrtare/2002/PDF-2002/48-2002.pdf |website=qbz.gov.al |location=Tirana |language=sq |accessdate=2019-07-05 |archive-date=2016-08-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160804012641/http://www.qbz.gov.al/botime/fletore_zyrtare/2002/PDF-2002/48-2002.pdf |url-status=dead }}</ref> Тоа е единственото црвено-црно знаме од сите меѓународно признати држави. Се тврди дека потекнува од сличен [[грб]] што го користел [[Скендербег|Ѓорѓија Кастриот - Скендербег]]. Денешното албанско знаме било усвоено на [[7 април]] [[1992]] година, а додека претходните знамиња на социјалистичка Албанија и Кралство Албанија биле сосема слично со мали детали што биле додавани.<ref>[http://flagspot.net/flags/al.html Знаме на Албанија]</ref> Грбот на Албанија е официјалниот грб во државата кој е дизајниран според знамето на Албанија. [[Грб на Албанија|Грбот]] е составен од црвен штит со златни граници каде се наоѓа црн двоглав орел, елемент од знамето на Албанија, и над орелот се наоѓа шлемот на Ѓорѓија Скендербег. [[Химна за знамето]] е државна химна на Албанија. Текстот е напишан од албанскиот поет [[Асдрени]] (Александар Ставре Дренова). Химната за првпат била објавена на [[21 април]] [[1912]] година, како песна во ''Слобода на Албанија''. Подоцна била отпечатена во збирката песни од [[Асдрени]] насловена ''Соништа и солзи'' ([[албански јазик|алб.]]) ''Ëndra е lotë''), објавена во [[Букурешт]]. Музиката на химната била напишана од [[Романија|романскиот]] композитор [[Чипријан Порумбеску]], првично за песната ''На нашето знаме пишува Сојуз'' ("Pe-al nostru steag e scris Unire").

===Кујна===
{{Главна|Албанска кујна}}
[[Податотека:Bottle Sheshi i Zi (80 vjet F.Sh.F.).jpg|мини|десно|200п|Шише со црвено вино од Драч.]]

Албанската кујна спаѓа дел на кујните на Албанија, [[Косово и Метохија|Косово]], [[Западна Македонија]] и Албанците во [[Србија]] и [[Црна Гора]]. Делумно се додаваат и кујните на Арапите и Арванитите, но овие две се силно под влијание на [[Италијанска кујна|италијанската]] и [[Грчка кујна|грчката кујна]]. Албанската кујна е медитиранска; но исто така покажува ориентални влијанија како дел од [[Балканска кујна|балканската кујна]]. Албанската кујна значително варира од регион до регион.

Албанската кујна користи различни состојки, кои вклучуваат различни видови на зеленчук како што се [[модар патлиџан]], [[пипер]]ка, [[домат]], [[краставица]], [[зелка]] и [[спанаќ]], како и житарици [[пченица]], [[пченка]], [[јачмен]] и [[’Рж|'рж]]. [[Ориз]], [[компир]]и и [[грав]] се состојки на многу други јадења. Од месо се користи јагнешко месо, козјо, говедско и телешко месо, пилешко и друга живина, а исто така понекогаш се користи и свинско месо. Рибата е исто така широко распространета во близина на брегот на морето и големите внатрешни езера. Исто така важни се млечните производи како на приемр [[јогурт]]от.

Главниот оброк на денот е ручек. Ова често вклучува салата од свеж зеленчук, како што се домати, краставици, пиперки и маслинки. [[Мезе]]то е исто така широко распространето. Исто така важни состојки се [[маслиново масло]] и [[сирење]], а типичните зачини вклучуваат [[оригано]], [[нане]], [[црвен пипер]], [[босилек]], [[кромид]] и [[лук]]. Во вообичаените слатки, јасно се чувствува турско-ориенталното влијание.

Регионално, еволуирале делумно различни јадења, исто така има и различни варијанти на исто јадење, кои варираат од област до област, но исто така и од село до село. Недостатокот на пишани рецепти отежнува да се состави сигурна збирка рецепти. Сепак, постојат многу готвачи за албанските јадења од Албанија, Косово и Македонија.

Типични пијалаци вклучуваат [[гроздова ракија]] и „раки мани“ (ракија од црница), коњак Скендербеј, турско кафе, еспресо и планински чај. Исто така, Албанија со векови има богата винска култура, која едвај е позната во странство. Со некои јадења исто така се пие [[матеница]].

===Спорт===

Албанија учествувала на [[Олимписки игри|Олимписките игри во 1972]] година за првпат. Земјата дебитирала на [[Зимски олимписки игри|Зимските олимписки игри]] во 2006 година. Албанија ги пропуштила следните четири натпревари, две од нив поради бојкотите од 1980 и 1984 година, но се вратила за натпреварите од 1992 година во [[Барселона]]. Оттогаш, Албанија учествува на сите натпревари. Албанија вообичаено се натпреварува во настани кои вклучуваат пливање, атлетика, кревање тегови, пукање и борење. Земјата е застапувана од [[Национален олимписки комитет на Албнија|Националниот олимписки комитет]] од 1972 година. Нацијата учествува на [[Медитерански игри|Средоземните игри]] од игрите од 1987 година. Албанските спортисти освоиле вкупно 43 (8 златни, 17 сребрени и 18 бронзени) медали од 1987 до 2013 година.

Популарни спортови во Албанија вклучуваат фудбал, кревање тегови, кошарка, одбојка, тенис, пливање, рагби и гимнастика. Фудбалот е далеку од најпопуларниот спорт во Албанија. На чело со [[Фудбалска федерација на Албанија|Фудбалската федерација на Албанија]] која била формирана во 1930 година и има членство во ФИФА и УЕФА. Фудбалот пристигнал во Албанија во почетокот на [[XX век]], кога жителите на северниот град [[Скадар]] биле изненадени кога виделе чудна игра што ја играат учениците во христијанската мисија.

[[Фудбалска репрезентација на Албанија|Албанската фудбалска репрезентација]], која била рангирана на 51 место во светот во 2017 година (највисока 22 на 22 август 2015 година) го освоила Балканскиот куп во 1946 година и Меѓународниот фудбалски турнир во Малта во 2000. За првпат на едно големо натпреварување учествувала на [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство во фудбал 2016]]. Албанија го постигнала својот прв гол на големиот турнир и ја обезбедила својата прва победа на Европското првенство, кога ја совладала Романија со 1-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telegraph.co.uk/football/2016/06/19/albania-vs-romania-euro-2016---live/|title=Euro 2016: Albania 0–1 Romania – Armando Sadiku scores the only goal to seal his country's first ever win at a major competition|work=telegraph.co.uk|accessdate=19 јуни 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/match-reports/romania-0-1-albania-armando-8233364|title=Romania 0–1 Albania – Sadiku scores landmark goal to provide last 16 hope|date=19 June 2016|work=mirror.co.uk|accessdate=19 јуни 2016}}</ref> Најуспешните фудбалски клубови во земјата се Скендербег, КФ Тирана, Динамо Тирана, Партизан.

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{sisterlinks}}
;Влада
* [http://www.president.al Претседател на Албанија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120716210958/http://www.president.al/english/pub/presidentet.asp |date=2012-07-16 }}
* [http://www.keshilliministrave.al Албанската влада] 
* [http://www.parlament.al Албански парламент]
* [http://www.instat.gov.al Албански институт за статистика] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190210091104/http://www.instat.gov.al/ |date=2019-02-10 }}
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-a/albania.html Шеф на држава и кабинет] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091026201653/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-a/albania.html |date=2009-10-26 }}
;Општо
* {{CIA World Factbook link|al|Албанија}}
* [http://www.state.gov/p/eur/ci/al/ Албанија на страна на САД] 
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/albania.htm Албанија на UCB]
* [http://www.fao.org/countryprofiles/index.asp?lang=en&iso3=ALB&subj=1&paia= FAO Профил: Албанија]

;Туризам
* [http://www.albaniantourism.com/ Национална туристичка организација] 
* [http://albaniaonline.org/ Туризам, историја]
* [http://www.trekinu.com/viewtrek.aspx?trkid=i02ivoat68cl6qy Патувачки албум] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120118192148/http://www.trekinu.com/viewtrek.aspx?trkid=i02ivoat68cl6qy |date=2012-01-18 }}

;Друго
* [http://www.unitedmacedonians.org/macedonia/kaplan_makedonski.html Каплан Ресули Буровиќ за Албанија и Албанците] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060409221326/http://www.unitedmacedonians.org/macedonia/kaplan_makedonski.html |date=2006-04-09 }} 
* [http://libraries.theeuropeanlibrary.org/Albania/treasures_en.xml Национална библиотека на Албанија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080424125913/http://libraries.theeuropeanlibrary.org/Albania/treasures_en.xml |date=2008-04-24 }}
* [http://www.allcountries.eu/albania.htm Информации за Албанија]

{{Држави на Европскиот континент}}
{{Портал|Албанија}}
{{GeoCompass
|hub  = Албанија
|type = ex
|С   = {{MNE}} 
|СЗ   = {{MNE}} 
|СИ   = {{КОС}}
|З   = [[Јадранско Море]]
|И   = {{МКД}}
|Ј   = {{GRE}}
|ЈЗ   = [[Јонско Море]]
|ЈИ   = {{GRE}}
}}

{{Coord|41|N|20|E|type:country_region:AL|display=title}}

{{Нормативна контрола}}

{{избрана}}

[[Категорија:Албанија|*]]
[[Категорија:Држави на Балканскиот Полуостров]]
[[Категорија:Држави во Европа]]
[[Категорија:Републики]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1912 година]]