Aller au contenu

Fiota simika

Avy amin'i Wikipedia
Fiota ampiasana ôksida-na vy (III). Ny pitik' afo mipoitra ety ivelany dia bolam-by miempo izay mitondra setroka avy ao aoriany.

Ny fiota simika dia fiovan' ny matiera izay iovan' ny karazana simika mandrafitra ilay matiera. Ny karazana simika izay lanina ao amin' ny fiota dia antsoina hoe mpiota; ny karazana miforona mandritra ny fiota dia antsoina hoe vokatry ny fiota.

Nanomboka tamin' ny asa fikarohan' i Lavoisier (taona 1777) dia fantatry ny mpahay siansa fa mitranga tsy misy fiovaon-danja azo refesina ny fiota simika: "Tsy misy zavatra very, tsy misy zavatra miforona, miova ny zava-drehetra", izany dia maneho ny fitahirizana ny lanja.

Miteraka fiovan' ny toetra ara-tsimian' ny matiera ny fiota simika. Tsy anisan' izany ny fiovana ara-pizika madiodio toy ny fiempoana, ny fivainganana, ny fietonana, ny fangotrahana, sns, ny fahatontana sy ny fikaoka ary ny fahatapahan-drohy. Afaka mamoaka angovo (amin' ny ankapobeny amin' ny endrika hafanana, sy koa amin' ny endrika hazavana) ny fiota, fiota mamokatra hafanana izany. Mety mitaky fampidirana angovo izany, amin' ny endrika hafanana (noho izany dia "mamokatra hatsiaka") na hazavana, fiota mandany hafanana izany. Amin' ny ankapobeny dia tsy azo atao ny fiota raha tsy mahafeno fepetra sasany (fisian' ny mpiota rehetra, fepetran' ny maripana sy ny tsindry ary ny hazavana). Mitaky na hamorain' ny fisian' ny akora simika antsoina hoe mpandrisikoto, izay tsy lanin' ny fiota, ny fiota sasany. Amin' ny ankapobeny dia miteraka fiovana eo amin' ny hetsiky ny elektrôna sy fiforonana ary fahatapahan' ny fatorana simika ny fiota simika. Na izany aza, ny atao hoe fiota simika, amin' ny ankapobeny, indrindra ny atao hoe fimirana ara-tsimia, dia azo ampiharina ihany koa amin' ny fiovan' ny singa bitika sy ny fiota nokleary. Ao amin' ny simia ôrganika dia atambatra ao amin' ny fandravonana simika mba hahazoana ny vokatra irina ho azo ny fiota simika isan-karazany. Ao amin' ny biôsimia, andiana fiota simika arisiky ny anzima dia mamorona lalana metabôlika, izay ahafahana mahazo fandravonana sy fanahotoana, izay sarotra azo araka ny fomba mahazatra, dia mitranga ao anaty anaty sela.