Bidens

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Bidens
or.: furbizìna
Bidens triplinervia
Classifigazion sientífiga
Regn: Plantae Division: Magnoliophyta Clas: Magnoliopsida Ùrden: Asterales Famìa: Asteraceae Sota-famìa: Asteroideae Stìrpa: Coreopsideae Zèner: Bidens L.

Bidens L., 1753 (en bresà: furbizìna) l'è 'n zèner de piànte erbàcee anöàle o perèni che fà part de la famìa botànica de le Asteraceae.

I è piànte zoocore che völ dì che la sò somésa la se tàca ai vistìcc, al pél dei animài o a le pène dei ozèi e i è trasportàde isé vèrs dele zòne nöe de colonizà. En chèsta maniéra le spéci del zèner Bidens i è riàde a creà colònie pò a gran distànse e 'nfìna a tacà sö ìzole 'n mès ai océani. Vergöne de chèste se le tróa en teretóre limitàcc e divèrse i è al dé d'encö en perìcol de estinsiù, per ezèmpe endèle ìzole Hawaii. Per vìa de l'asènsa de mamìfer natìd en chèste ìzole, quach vergöna de le spéci de Bidens de le ìzole oceàniche le g'ha la somésa che g'ha de méno de pelacì per tacàs e al sò pòst le g'ha svelöpàt dele caraterìstiche che i a àidia a éser trasportàde del vènt.

Tasonomìa

Cladogràma Bidens-Coreopsis
(gh'è segnat 'na quach spéce spontànea che se tróa söl teretóre italià)

El zèner Bidens l'è 'mparentàt de vizì col zèner Coreopsis, e 'n sèrti càzi l'è difìcil determinà se 'na dàta spéce l'è de cunsiderà de 'n zèner o de l'óter; en piö, par che 'l zèner el sàpe mìa monofilétich.

La tasonomìa del zèner Bidens per chèste rizù l'è cunsideràda "caòtica", e 'l nömer de spéci che fà part de chèsto zèner l'è mìa gnemò stat definìt con ciarèsa, se cunsìdera che le pöde véser alméno 'ntra le 150 e le 250, con vergü che pènsa che 'l nömer giöst el g'hape de éser mìa tat delón de le 230.

Distribusiù e habitat

Le spéci del zèner Bidens i è distribüìde endèle zòne tropicài e 'ndèle regiù càlde temperàde de töt el mónt. Le piö tàte de le spéci se le tróa endèle Amèriche, en Africa, e 'n Polinézia. Ghe n'è vergöne pò a 'n Europa e 'n Asia.

L'habitat tìpich i è i pòscc ömecc, i pracc palüdus, le spónde de le póce e dei córs de àiva, ma apò zòne a égher (sèrte spéci i è cunsideràde 'nfestàncc).

De le 11 spéci spontànee de la flòra italiàna, apéna sich le crès sö le Alp. La tabèla ché sóta la mèt en evidènsa 'na quach informasiù a mèret de l'habitat, de le caraterìstiche del teré e de la distribusiù de le spéci alpìne.

Spéce	Comunità vegetai	Leèl de vegetasiù	Tìpo de teré	pH	Leèl tròfich	Aiva	Ambient	Zòna alpìna
B. bipinnata	2	culìna	Ca – Si	neutro	alt	medio	B1 B2	Töt l'arch alpì (escl. CN PN UD)
B. cernua	2	culìna	Ca – Si	neutro	alt	mis	A3	CN TO VA CO TN BZ VR BL
B. frondosa	2	culìna	Ca – Si	neutro	alt	ömet	A4 B2 B5	Töt l'arch alpì (escl. VC PN)
B. radiata	2	culìna	Ca – Si	neutro	alt	mis	A4 B2 B5	UD
B. tripartita subsp bullata	2	culìna	Ca – Si	neutro	alt	mis	A3 A4 B5 I2	NO
B. tripartita subsp tripartita	2	mut culìna	Ca – Si	neutro	alt	mis	A3 A4 B1 B2 B5	Töt l'arch alpì (escl. VA BG VR)
Legènda e nòte a la tabèla. Caraterìstiche del teré con “Ca/Si” se referés a préde de caràter intermedio (calcar silìcei e laùr che se 'nsömèa); se ciàpa en cunsidersiù apéna le zòne alpìne del teretóre italià (se ìndica le sìgle de le pruvìnce). Comunità vegetài: 2 = comunità teròfiche piuniére nitròfile Habitat: A3 = ambièncc acquàtich compàgn de le rìe, le póse, i fòs e le làme; A4 = ambièncc ömecc, che vé daquàcc o inondàcc per sèrte perìodi o ümidità variàbil; B1 = ciós, coltüre e teré a égher; B2 = ambièncc rüderài, scarpàde; B5 = rìe, arènt ai córs d'àiva; I2 = bosch de latifòie.

Galerìa

• 
  Bidens tripartita
• 
  Bidens bipinnata
• 
  Bidens gardneri
• 
  Bidens alba
• 
  Bidens biternata
• 
  Bidens mauiensis