Glottisslaag

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De glottaal oetsjeijing, glottale plosief, glottale stop of glottisslaag is 'ne mitklinker dae in väöl gespraoke tale veurkump. 't Behels 't óngerbraeke vanne stum of 't aanzètte daovan door 't kórt toeklappe vanne stumspleet en 't óngerbraeke vanne trilling vanne stumbenj. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [ʔ].

Kènmirke

Kènmirke vanne glottaal oetsjeijing zeen:

De meneer van oetspraok is occlusief, det mèntj det ze wuuertj gemaak doordet de lóchstroum in 't spraokkenaal wuuertj toegepaotj. Ómdet deze mitklinker ouch oraal is, sónger broek van 'nen oetgank inne naas, wuuertj de lóchstroum gans geblokkeerdj en is t'r 'ne plosief;
De artikulaasje is stumloeas, waat mèntj det ze wuuertj gemaak zónger trilling vanne stumbenj. Dit is inherentj, ómdet bie dees artikulaasjeplaats (de glottis) de stumbenj nej biejein waere gehaje, zodet trilling ónmeugelik is;
Ze is 'nen orale mitklinker, waat mèntj det de lóch allein dore móndj eweg kan kómme;
Ómdet dees klank neet wuuertj gemaak door lóchstroum euvere tóng, geldj de dichotomie van centraal taenge lateraal mitklinkers neet;
't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.

Limbörgs

't Gebroek vanne glottaal oetsjeijing varieertj sterk tösse de versjillige Limbörgse dialekte, meh kan zelfs ouch variëre van spraeker toet spraeker binnen 't zelvendje dialek. Algemein geldj det zowiezoea de glottaal oetsjeijing wuuertj gebroek wen 'n zats aanvèngk mit 'ne klinker (in feite begintj die zats fonetisch gezeen den dus mit de glottaal oetsjeijing, die 'ne mitklinker is):

euveral en nörges ['ʔǿ:vərɑlə'nœ́rɣəs]

Wiejer wusseltj 't gebroek sterk. Döks wen emes e waord det begintj mit 'ne klinker wiltj benaodrökke, sprèk me ouch de glottaal oetsjeijing dudelik oet, wie in:

Zèt det dink oet! ['zɪtæ'dɪ́ŋgú:t], of benaodrök, ['zɪtæ'dɪ́ŋk'ʔú:t]

't Veurkómme vanne glottaal oetsjeijing inne midde van wäörd is aafhenkelik van welch dialek enne spraeker zelf. Hiebie geit 't óm wäörd die samegestèldj zeen oet twieë of mieëder wäörd wovan 't aangepaotj deil mit 'ne klinker begintj (veurbild 1.), wäörd die inne midden 'n drekke opeinvolging van versjillige klinkers höbbe (veurbild 2.) of 'n kómbinaasje hievan (veurbild 3.):

paotaerpel ['pɒ́:dɛ̀:rpəl] of ['pɒ́:tʔɛ̀:rpəl] (sterke veurkäör nao 't ieëste, dus sónger glottaal oetsjeijing)
naïef [na'ɦif] of [na'ʔif]
beaome [b(ə)'ɦɒ̀:mə] of [bə'ʔɒ̀:mə]; beaomingsapparaat [b(ə)'ɦɒ̀:mɪŋzɑpə'rà:t] of [bə'ʔɒ̀:mɪŋsʔɑpə'rà:t]

't Limbörgs haet 'nen tendens óm glottaal oetsjeijingen in zatse te ómzeile door anger mitklinkers, wie 'n -n, toe te veuge. Dit zuutj me sterk in 't Mofers:

Es se-n e deukske paks, mótten alle plekken eweg te haole zeen oet d'n aanrèk. (zuuch ouch: bdht-klinkerregel)

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

Väöl prominenter is de glottisslaag presint in diverse Oos-Kempische dialekte roond de grens vaan Antwerpe en Belsj Limbörg. Dees dialekte weure miestens tot 't Braobants gerekend, al höbbe sommege zeker Limbörgse eleminte. Dao weurt de oersprunkeleke /k/, en soms ouch de /t/, dèks door 'ne glottisslaag vervaange es ze midden in e woord steit. Algemein gebäört dit bij 'n aw /k/ tösse twie klinkers (ba’’e ['baʔə], kinne’e ['kɪnəʔə]). In e kleinder gebeed weure verkleinwäörd wie hundje ouch tot hun’je ['hʏnʔjə]. De /t/ tösse twie vocaole kin ouch nog tot glottisslaag weure, meh dat kump allein veur in Loei (Tessenderlo) en direkte umgeving: wao’er [wɔ:ʔər] veur 'water'.^[1] Zelfs in Loei is de glottisslaag op zien retour: joonger sprekers herstèlle in 't gemein de oersprunkeleke /k/ en /t/ weer.^[2]

E sjibbolet veur 't Loeis boe-in de glottisslaag in verkleinwäörd prominent veurkump is ’t Kèj’je trok ’t kùr’je dùr 't kùj’je van 't káj’je [ət 'kejʔjə trɔk ət 'kœɾʔjə dœrət kœjʔjə vɑnət 'kajʔjə] ('’t Ketteke trok 't tuiwke door 't leukske vaan 't keertsje').^[2] (N.B.: Dit veurbeeld gebruuk de Braobantse rifferentiespelling.)

Zuuch ouch

Glottalisering

Internationaal Fonetisch Alfabet

Mitklinkers
Plaats → Meneer ↓	Labiaal		Coronaal					Dorsaal				Laryngeaal
Plaats → Meneer ↓	Bilabiaal	Labiodentaal	Dentaal	Alveolair	Postalveolair	Retroflex	Alveolopalataal		Palataal	Velair	Uvulair		Glottaal
Nasaal	• m	• ɱ	• n			• ɳ	• ɲ			• ŋ	• ɴ
Plosief	p • b		t • d			ʈ • ɖ	c • ɟ			k • g	q • ɢ		• ʔ
Sibilant			s • z		ʃ • ʒ	ʂ • ʐ	ɕ • ʑ
Fricatief	ɸ • β	f • v	θ • ð	ɹ̝̊ • ɹ̝			ç • ʝ			x • ɣ	χ • ʁ		h • ɦ
Approximant	• β̞	• ʋ	θ • ð	• ɹ		• ɻ	• j			• ɰ	• ʁ̞		h • ɦ
Tik			• ɾ			• ɽ
Tril	• ʙ		• r								• ʀ
Lateraal approximant			• l			• ɭ	• ʎ
Lateraal fricatief			ɬ • ɮ				ʎ̥˔• ʎ̝

Klinkers
	Veur	Centraal-veur	Centraal	Centraal-achter	Achter
Toe	i • y		ɨ • ʉ		ɯ • u
Bao toe		ɪ • ʏ	ɪ̈ • ʊ̈	ɯ̽ • ʊ
Toe-midde	e • ø		ɘ • ɵ		ɤ • o
Midde	e̞ • ø̞		ə		ɤ̞ • o̞
Aop-midde	ɛ • œ		ɜ • ɞ		ʌ • ɔ
Bao aop	æ •		ɐ •
Aop	a • ɶ		ä • ɒ̈		ɑ • ɒ

↑ Rob Belemans en Ronny Keulen, Taal in stad en land - Belgisch-Limburgs. Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2004: pp. 29-31
↑ ^2,0 ^2,1 Suske en Wiske - Nen diere velo. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 1996/2006: naowoord

[1] Rob Belemans en Ronny Keulen, Taal in stad en land - Belgisch-Limburgs. Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2004: pp. 29-31

[naowoord-2] 2,0 ^2,1 Suske en Wiske - Nen diere velo. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 1996/2006: naowoord

[1]

[2]