Celsiussjaol
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Celsius is 'n temperatuursjaol. Formeel is aafgemaak gewaore det temperatuur inne SI-einheid kelvin waeren oetgedrök. In bepaoldje vel, wie bie 't aangaeve vanne boetetemperatuur in e waerberich waeren aevel graoje Celsius (°C) gebroek, went me is det gewèndj en mit dees einheid zeen de temperaturen in handjzamer getalen oet te drökke. Inne Vereinigdje Staoten en op Jamaica wuuertj meistes de sjaol van Fahrenheit gebroek.
Oearsprunkelik waas de Celsiussjaol gediffenieerdj mit twieë ijkpuntje:
- de temperatuur wobie water bevruus bie 'n lóchdrök van 1 bar is gediffenieerdj es 0 °C;
- de temperatuur wobie water kaok bie 'n lóchdrök van 1 bar is gediffenieerdj es 100 °C.
't Bereik hietösse wuuertj verdeildj in 100 gelieke deiler.
Ómdet zowaal 't vreerpuntj van water es 't kaokpuntj aafhenkelik zeen vanne hieërsjendje lóchdrök óntsting op termien beheufdje aan 'n baeter diffenisie. Saer den is de sjaol van Celsius gediffenieerdj dore volgendje twieë puntje:
- 't tripelpuntj vanw ater ligk per diffenisie bie 0,01 °C;
- 't versjil tösse twieë graoje is gediffenieerdj aanhandj 't gedraag van 'n ideaal gaas.
't Tripelpuntj is e puntj wo de drie fase van water (gaas, vleujstof en vaste stof) biejein kónne bestaon. 't Tripelpuntj is 'n vaste kómbinaasje van temperatuur en drök.
Ein graod Celsius temperatuursversjil is aeve groeat es ein kelvin versjil. 0,00 °C kump aevel dore baovestäöndje diffenisie euverein mit 273,15 K en 100,00 °C mit 373,15 K. 'n Temperatuur in kelvin wuuertj nao graoje Celsius ómgeraekendj door dao 273,15 van aaf te trèkke.
De graod Celsius is verneump gewaore nao de Zweedsen astronoom Anders Celsius (1701-1744) dae dees sjaol veur 't ieës veurstalj in 1742. Oearsprunkelik haw Celsius veur ouge det 't vreerpuntj van water bie 100° zów ligken en 't kaokpuntj bie 0°. Anger luuj (meugelik Linnaeus, Daniel Ekström of Martin Stromer) zoge det lever angesóm.