Californië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Californië
Basisgegaevens
Officieel taal	Ingels, Spaons
Huidsjtad	Sacramento Stad
Sjtaotsvörm	staot
Sjtaotshoof	Gavin Newsom (sins 7 January 2019)
[[{{{titelhoofregering}}}]]	{{{naomhoofregering}}}
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	Katholiek (40%)
Opperflaakde – % water	411.049 km² km² 4,7%
Inwoeners – Deechde:	36.457.549 83,78/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Dollar (USD)
Tiedzaone	UTC UTC-8
Nationale fiesdaag	{{{fiesdaag}}}
Vouksleed	California Anthem
Web | Code | Tel.	.com | CA | +1

Californië (Ingels: California) is qua inwoenertal de groetste staot vaan de VS. 't Ligk vaan noord nao zuid oetgestrek langs de weskust vaan 't land, dee grens aon de Groeten Oceaan. De hoofstad is Sacramento Stad. De groetste stad is Los Angeles. Californië grens aon Mexico, Arizona, Nevada en Oregon.

't Symbool vaan de staot is 'ne beer, dee ouch op de vlag steit aofgebeeld. De bijnaom vaan Californië is Golden State (Gouwe Staot).

Geografie

't Oppervlak vaan de staot bedreug 411.049 km², daomèt is Californië de op twie nao groetste staot vaan de VS, nao Alaska en Texas.

't Hoegste punt vaan Californië is Mount Whitney, dit is ouch 't ein nao hoegste punt vaan Noord-Amerika (Canada en VS). 't Liegste punt vaan de staot, is ouch 't liegste punt vaan de VS, geneump: Badwater, Dead Valley. Daoneve heet 't ouch de hoegste buim ter wereld, en is Californië 't op ein nao heitste "land" (want in de geografie weure de staote vaan de VS mètgerekend es len) op Eerd.

Sierra Nevada

De groete Sierra Nevada

In 't ooste vaan Californië ligk de Sierra Nevada, Spaons veur "berg mèt snie". 't Is 'n bergkete, en 't gebeed strek ziech oet euver 'n lengte vaan 650 kilometer, vaan Fredonyer Pass in 't noorde tot Tehachapi Pass in 't zuie. 't Ligk veur 't groetste gedeilte in Californië, evels is ouch e groet deil te vinde in Nevada. Zoewie me al kin hure, is Nevada verneump nao de Sierra Nevada. 't Gief in de Sierra Nevada hiel väöl mammoetbuim (reuzesequoia, sequoia sempervirens) te vinde. Aander bijnaome veur de Sierre Nevada zien The Sierra, The Sierras en (aofgekort) de SN.

Klimaat

't Klimaat is subtropisch in 't zuie, in 't noorde is 't get keuler en aon de kösstreke heers e zieklimaot.

Watere

De ligking vaan de Sacramento

Betrach Sacramento (revier) veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp.

Californië heet 'n hiele houp watere. De Sacramento is ein vaan de groetste reviere vaan Noord-Amerika, en de groetste vaan Californië. De revier is bevaarbaar, en struimp langs Fresno, Modesto en natuurlek Sacramento Stad, dat ziene naom te daanke heet aon de Sacramento. Aander watere in Californië die erg bekind zien, zien 't Clear Lake en 't Mono Lake.

Demografie

Californië had in 2006 36.457.549 inwoeners, en 'n bevolkingsdichtheid vaan 83,78/km².

Graofsjappe

Betrach Lies vaan graofsjappe in Californië veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp.

Californië besteit oet 58 graofsjappe, boevaan de groetste San Bernardino County en dee mèt de mieste bevolking Los Angeles County is.

Historie

Oontdèkking

Juan Rodríguez Cabrillo (1499 - 1543) waor d'n iersten Europesen oontdèkkingsreiziger dee 't allewijle Californië bereikde. In 1542 verkènde zien expeditie de kus tot aon de moonding vaan de Russische Revier. Heer claimde al 't land ten noorde vaan de Spaonse nederzèttinge veur Ingeland en neumde dit Nova Albion.

Etymologie

't Eiland Californië

De naom Californië, is aofgeleid vaan 't Spaonse California. Dit weurt evels neet allein gebruuk door de Amerikaanse staot, 't gief ouch in Mexico 'ne staot mèt de naom California. Dit weurt daan weer neet vertaold in 't Limburgs. Dit gief daan ouch aon tot Californië 'ne groete naom heet gekrege bij de Europeane. 't Mexicaans en Amerikaans Californië same weurt ouch wel Las Californias (De Californië) geneump. Väöl lui meine tot Californië is aofgeleid vaan 't Inheims-Amerikaans, of 'n Aziatische taol. Toch zien de mieste dreuver ins tot 't vaan 't Spaons kump, boe-in de naom al lang in gebruuk waor. Hiel lang woort door Europeane gedach tot Californië 'n eiland waor.

De naom Californië woort veur 't ierst gebruuk door de Spaonse sjriever Garci Rodríguez de Montalvo (1450). De naom steit veur 'n ierder gezag fictief eiland. Heer sjreef hei euver in 't book Las Sergas de Espandián, dat zienen iersten drök kraog roond 1496. De Montalvo's paradieselek eiland zou bevolk weure door de Amazaone die oonmeiteleke riekdomme bezaote en geregierd woorte door koenengin Califia, boe 't eiland nou zou zien verneump.

Oonderwies

The Torrance Highschool, in Torrance

't Oonderwies in Californië is neet opvallend good. Californië had mie es 6.2 miljoen sjaolstudente in 't sjaoljaor vaan 2005 - 2006. 't Vèlt zoewiezoe op tot Amerikaans middelbaar sjaol-oonderwies in 't weste vaan de VS slechter is daan in de res vaan 't land. In 2006 gaof 't 'n groet oonderzeuk nao 't Amerikaans middelbaar oonderwies. Dao oet bleek tot allein Arizona en Utah slechter oonderwies had. 't Gief in Californië, zjus wie in Nederland, 'n groete vraog nao oonderwiezers. De klasse zien dao door ouch erg groet in Californië, miestal gevarieerd vaan 21 tot 35 lierlinge.

De groetste middelbare sjaol vaan Torrance, is de Torrance High School. Zie steit bekind es de ajdste sjaol vaan Californië. Aongezien Torrance neet wied vaan Hollywood ligk, weure väöl films hei opgenome.

Universiteite score väöl hoeger in Californië. Veural San Francisco blijf 'n hiel populair studentestad, dewijl de ein nao groetste stad vaan de VS, en de groetste vaan Californië, Los Angeles, hielemaol neet zoe populair is. Kleiner stei wie Fresno en Sacramento Stad zien väöl populairder es LA.

Sport

Mie es in aandere staote is in Californië 't baseball hiel erg populair. Daoneve zien natuurlek bekinde Amerikaanse sporte zoewie ieshockey, basketbal en American Football hiel erg populair. Los Angeles heet twie baseballteams, die bekind stoon es twie vaan de bèste baseballteams in Noord-Amerika, naomelek de Los Angeles Dodgers en de Los Angeles Angels of Anaheim. Aander gooj baseballteams zien de San Diego Padres vaan San Diego en de San Fransisco Giants vaan San Fransisco. De Oakland Raiders oet Oakland, de San Diego Chargers oet San Diego en de San Francisco 49ers oet San Fransisco zien de drei groetste American Football-teams. Evels heet Los Angeles gein groet American Football team. Wel höbbe ze 'n bekind ieshockeyteam, naomelek Los Angeles Kings. Aongezeen Californië neet väöl groete basketbalteams heet, zien väöl teams same ein team geworde, wat gaans Californië vertegenwoordeg: de Golden State Warriors. Vootbal weurt nog altied neet hiel serieus genome in Californië, en is volges de mieste lui in de staot get veur Europeane. 't Groetste vootbalteam is de California Cougars, wat gaans Californië vertegenwoordeg.