بۆ ناوەڕۆک بازبدە

کۆسۆڤا

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
رەپوبلکائە کۆسۆڤëس (ئالبانی)
رەپوبلکا کۆسۆڤۆ/Република Косово (سەربی)
کۆمارا کۆسۆڤایێ
ئالا نیشان
(ئالا) (نیشان)
سروودا نەتەوی: حمن رەپوبلکëس سë کۆسۆڤëس
نەخشەیا کۆسۆڤا ب ناڤچەیێن خوە
نەخشەیا کۆسۆڤا ب ناڤچەیێن خوە
زمانێن فەرمی ئالبانیئوو سەربی
زمانێن هەرێمی ترکی ل پرزرەن
زمانێن هندکانی 86% ئالبانی
10،5% سەربی
3،5% زمانێن دن
ناڤێ نیشتەجهان کۆسۆڤاریئوو سەرب
پایتەخت پرشتینا
سیستەما سیاسی پەرگالا پارلامەنتەر
 - سەرۆککۆمار: ئالبن کورت

- سەرۆکدەولەت: ڤژۆسائۆ سمان

رووەرد
 - گشتی

10.877 کم2
گەلهە
 - گشتی (2022)
 - بەربەلاڤی

1،8 میلیۆن کەس
175،4 کەس/کم2
سەرخوەبوون 17ێ سبات 2008ان
دراڤ ئەورۆ
دەم ئوتج+1ئوو ئو تج+2 مارت/نیسان
نیشانائی نتەرنەتێ کس.
کۆدا تەلەفۆنێ +383
نەخشەیا کۆسۆڤایێ لئە ورۆپا
نەخشەیا کۆسۆڤایێ لئە ورۆپا

کۆسۆڤاالبانی: کۆسۆڤائا ن کۆسۆڤë، سەربی: Косово، کۆسۆڤۆ) دەولەتەکە ل باشوور رۆژهەلاتائە ورۆپایێ کۆ خوە وەک دەولەتەکە سەربخوە دایە زانین. د 17ێ شباتێ 2008ان دە مەجلیسا کۆسۆڤایێ سەرخوەبوونا خوە ژ سەربستانێ دا زانین. ژ وێ دەمێ ڤە ژئا لیێ 101 وەلاتێنئە ندامێن نەتەوەیێن یەکبوویی ڤە وەکە دەولەتەکە سەربخوە هاتیە ناسکرن.

سینۆرێن وێیێ ب سەربستان، مۆنتەنەگرۆ، ئالبانیائوو ماکەدۆنیایا باکور رە هەنە.ئە و نفووسەکێ سەر دو ملیۆنان رە یێ کۆ ب پرانی ژ البانان پێک تێ دهەورینە. پایتەختا وێئوو باژارێ وێ یی هەری مەزن پرشتینا یە. پرانیا ناڤەندا کۆسۆڤایێ ژئا لیێ دەشتئوو زەڤیێن بەرفرەهئێ ن دوکاگژنئوو کۆسۆڤایێ ڤە سەردەستئە . چیایێن لانەتئوو Šار ل باشووررۆژاڤائوو باشووررۆژهلات بلند دبن.

د کەڤناریا کلاسیک دە،ئە شیرا ناڤەندی یا کو ل سەر خاکا کۆسۆڤایێ دەرکەتبوو هۆلێ داردانی بوون، کو د سەدسالا 4انئێ بەری زایینێ دە ب ناڤێ پادیشاهیا داردانیایێ سیاسەتەک سەربخوەئا ڤا کرن.ئە و د سەدسالا 1ان دە بەری زایینێ ژ هێلائی مپەراتۆریا رۆمایێ ڤە هاتە گرێدانئوو ژ بۆ هەزارسالا پێش دە،ئا خا بەشەک ژئی مپەراتۆریا بیزانسی ما، کو دەستهلاتداریا وێ ژ هێلائێ ریشێن سلاڤیان ڤە د دەستپێکا سەدسالا 6ان-7ان پ.ز. دە هاتە هلوەشاندن. د سەدسالێن پاشێ دە، کۆنترۆلا هەرێمێ د ناڤبەرا بیزانسیانئوو یەکەمئی مپاراتۆریا بولگارستانێ دە جه گرت. د سەدسالا 13ان دە، کۆسۆڤا بوو بنگەها دەولەتا سربی یا ناڤینئوو د هەمان دەمێ دە ژ سەدسالا 14ان ڤە بوو ناڤەندا دێرائۆ رتۆدۆکسئا سربی، دەما کو ستاتوویا وێ ژ بۆ باڤکسالاری هاتە بلند کرن.[1][2] بەرفرەهبوونائۆ سمانیان ل بالکانان د داویا سەدسالا 14انئوو 15ان دە بوو سەدەما تێکچوونئوو هلوەشینائی مپەراتۆریا سربی; شەرێ کۆسۆڤایێ یا سالا 1389-ان وەکی یەک ژ دەمێن دیارکەر د دیرۆکا سەردەما ناڤینئا سربی دە تێ هەسباندن.ئۆ سمانیان پشتی شەرێ دویەمینئێ کۆسۆڤایێ هەرێم ب تەمامی ب دەست خست.ئی مپاراتۆریائۆ سمانی هەتا سالا 1912ان ب قاسی پێنج سەدسالان ل هەرێمێ هوکوم کر.

د داویا سەدسالا 19ان دە، کۆسۆڤا ناڤەندا تەڤگەرا نەتەوەیی یائا رناڤوتی بووئوو سەرهلدانائا لبانی یا سالا 1910انئوو سەرهلدانائا لبانی یا 1912ان لێ قەومی. پشتی تێکچوونا وان د شەرێن بالکانان دە،ئۆ سمانیان کۆسۆڤا رادەستی سربیستانئوو مۆنتەنەگرۆیێ کرن. حەردو وەلات پشتی شەرێ جیهانێ یێ یەکەم بەشداری یوگۆسلاڤیایێ بوونئوو پشتی هەیامەکئو نیتەرپارێزیا یوگۆسلاڤیایێ ل پادیشاهیێ، دەستوورا یوگۆسلاڤیایێ یا پشتی شەرێ جیهانێ یێ دویەمین پارێزگەها خوەسەرئا کۆسۆڤائوو مەتۆهیا د ناڤ کۆمارا دامەزرینەرئا یوگۆسلاڤیا یا سربستانێ دەئا ڤا کر.ئا لۆزیێن د ناڤبەرا جڤاکێنئا رناووتئوو سربئێ ن کۆسۆڤایێ دە د سەدسالا 20-ان دە شەوتینئوو جار جاران ب توندیئوو توندووتووژیەکە مەزن دەرکەتن، د شەرێ کۆسۆڤایێ یێ 1998ئوو 1999ان دە کو دئە نجامێ دەئا رتێشا یوگۆسلاڤیایێ ڤەکشیائوو میسیۆنا رێڤەبەریا دەمی یا نەتەوەیێن یەکبوویی ل کۆسۆڤا هاتە دامەزراندن. د داویێ دە، کۆسۆڤا بئا وایەکی یەکالی سەرخوەبوونا خوە ژ سربیستانێ د 17 سبات 2008 دە راگهاندئوو ژ وێ دەمێ دە ژ هێلا 101 دەولەتێنئە ندامێن نەتەوەیێن یەکبوویی ڤە وەکی دەولەتەک سەروەر هاتە پەژراندن. سربستان ب فەرمی کۆسۆڤایێ وەک دەولەتەکە سەربخوە ناس ناکەئوو هەر چەندی کوئە و دەستهلاتداریا سازیێن کۆسۆڤایێ وەکی بەشەک ژ پەیمانا بروکسەلێ یا 2013ان قەبوول دکە،ئە و وەکی پارێزگەها خوەسەرئا کۆسۆڤائوو مەتۆهیا یا پێکهاتی یا وێ دبینە.[3]

کۆسۆڤا وەلاتەک پێشکەفتی یە کو خوەدانئا بۆریەک داهاتا ناڤین یا ژۆرینئە .ئە و ژ دەستپێکا کریزا دارایی یا 2007-2008 ڤە د دەه سالێن داوی دە مەزنبوونائا بۆری یا زەخم ژیایە کو ژ هێلا سازیێن دارایی یێن ناڤنەتەوەیی ڤە هاتی پیڤاندن. کۆسۆڤائە ندامێ فۆنا پەرەیانئا ناڤنەتەوەیی، بانکا جیهانی یەئوو ژ بۆئە ندامتیا کۆنسەیائە ورۆپایێ، ئونئەسجئۆ،ئی نتەرپۆلێئوو ژ بۆ ستاتوویا چاڤدێر د تەشکیلاتا حەڤکاریائی سلامی دە سەرلێدان کریە.

وێنەیی پایتەختا کۆسۆڤایێ، پرشتینا

ئالبانیئوو سەربی زمانێ فەرمی یا کۆسۆڤا نە یە.ئە ڤ هەردوو زمان ب سەدسالانە کو ل کۆسۆڤایێ تێئا خاڤتن. ب کێماسی زمانێ بولگاریئوو ترکی ژی ل وەلات تێئا خاڤتن. پرانیا ترکاخڤێن کۆسۆڤایێ ل باژارئوو ناڤچەیێن پریزرێن، فەریزایئوو ل پرشتینایێ دژین.[4]

لیستەیا دەمۆگرافیکێن باژارێن کۆسۆڤایێ:[5]

باژارێن یا مەزن (2015)

باژارێن کۆسۆڤایێ

لیستێ مەترۆ نیفووسا مەترۆیێ لیستێ مەترۆ نفووسا مەترۆیێ
1 پرشتینا 204،721 11 سوڤا رەکا 59،681
2 پرزرەن 186،986 12 راهۆڤەج 58،908
3 فەرزاژ 101،174 13 مالسهەڤا 57،301
4 پەژا 97،890 14 لپژان 56،643
5 گژاکۆڤا 94،543 15 سکەندەراژ 51،746
6 پۆدوژەڤۆ 83،425 16 ڤت 46،742
7 مترۆڤجا 80،623 17 دەچان 41،173
8 گژلان 80،525 18 Iستۆگ 39،604
9 ڤوسهترر 64،578 19 کلنا 39،208
10 درەناس 60،175 20 کۆسۆڤۆ پۆلژە 37،048

لیستەیا دینێن کۆسۆڤایێ:[6]

دینێن کۆسۆڤایێ
دین سەدی
مسلمان  پیرانیا گران سونیتی 95.6%
خرستیانی  کاتۆلیکئوو ئۆ رتۆدۆکس 3.7%
-کاتۆلیکێ رۆمانی 2.2%
-دێرائۆ رتۆدۆکس یا رۆژهلات 1.5%
بێ-دین 0.1%
یا دن 0.1%
نایێ زانن 0.1%
 گۆتارا بنگەهین: پێژگەها کۆسۆڤایێ
تاڤائە پرزرەنت

پێژگەها کۆسۆڤایێ ژ خوارن-ڤەخوارنێن کۆسۆڤایێ رە تێ گۆتن. پێژگەها کۆسۆڤایێ ژ یێن گەلێن جیران نە جوداترئە . شاخەک ژ پێژگەها بالکانی یە. د بن باندۆرا خوارن-ڤەخوارنێن البانی، یەونانی، رۆمی (ترکیسلاڤی، یتالیئوو گەلێن جیران سەرب، کرۆاتیئوو بۆسنایی دە رەنگێ خوە گرتیە.

  1. ^ سهارپە، م.ئە . (2003). ئەتهنج گرۆوپسئا ند پۆپولاتۆن جهانگەس ن توەنتەته-جەنتوری جەنترال-ئەاستەرنئە ورۆپە. ر. 364. Iسبن 9780765618337. ژئۆ ریژینالێ د 3 تەباخ 2017 دە هاتئا رشیڤکرن.
  2. ^ رفئە/رل رەسەارجه رەپۆرت: وەەکلیئا نالیسەس فرۆم تهە رفئە/رل رەسەارجه Iنستتوتە، Том 3. رادۆ فرەەئە ورۆپە/رادۆ لبەرتی.
  3. ^ گڤۆسدەڤ، نکۆلاس ک. (24 نیسان 2013). "کۆسۆڤۆئا ند سەربا ماکەئا دەال". فۆرەگنئا ففارس. ژئۆ ریژینالێ د 5ئا دار 2016 دە هاتئا رشیڤکرن.
  4. ^ فەژزوللاهو،ئە ندرت. "ئەتهنجتەس ن کۆسۆڤۆ" (پدف) (بئە لبانی).
  5. ^ "وایباجک ماجهنە". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 7 چریا پێشین 2016. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 7 چریا پێشین 2016. رۆژا گهشتنێ 1ئا دار 2023.{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک)
  6. ^ "فرەەدۆمئۆ ف تهۆوگهت رەپۆرت | ماپس". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 10 چریا پێشین 2017. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 10 چریا پێشین 2017. رۆژا گهشتنێ 1ئا دار 2023.{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک)