کامیکازە

کامیکازە، پەیڤەکە ژاپۆنی یە کو ژ بۆ بالافرڤانێن خوەکوژی یێن ئیمپەراتۆریا ژاپۆنێ تێ بکارانین.^[1] ناڤێ خوە ژ تەیفوونەکی (باگێرێن کو د ئۆکیانووسا حندی دە چێدبن) گرتیە کو ڤێ تەیفوونێ د سەدسالا 13ەم دە کەشتیێن مۆنگۆلی وێران کریەئوو ژاپۆن ژ داکرکەریێ خەلاس کریە. د سالێن داوی یێن شەرێ جیهانی یێ دویەم دە، بالافرڤانێن کامیکازەئا رمانج کربوون کو ب بالافرێن خوە یێن ب تەقەمەنی، بۆمبەئوو سۆتەمەنیەکە گەلەک زێدە ڤە بارکری،ئێ ریشێ کەشتیێن هێزێن هەڤپەیمانیێ بکنئوو ب ڤیئا وایی ژی زیانەکە مەزن بگهینن وان.^[2]

گەلەک مرۆڤ باوەر دکن کو پەیڤا کامیکازەیێ ژئا لیێ ارتێشا ژاپۆنی ڤە هاتیە دایین، لێئە ڤ نە راستئە .ئا رتێشا ژاپۆنی ژ بالافرڤانێن خوەکوژی رە تۆکوبەتسو کōگەک تا (特別攻撃隊) دگۆتئوو واتەیا وێ یەکینەیا پالەماری یا تایبەت بوو. ب گشتی وەک تۆککōتا (特攻隊) دهاتن کورتکرن. ژ بۆئێ ریشێن خوەکوژی یێن کو ژئا لیێ بالافرڤانێن ستۆلێ ڤە دهاتن کرن، وەک سهنپū تۆکوبەتسو کōگەک تا (神風特別攻撃隊) دهاتن بناڤکرن. وەرگەرێن امەریکی ب شاشی پەیڤا سهنپū'یێ (بایێ رەوانی-خوەدایی) وەک "کامیکازە" خوەندن. پشت رە ژ بەر کوئە ڤ ناڤ د چاندا ژاپۆنیان دە پر دهاتن زانین، ژاپۆنیان ژی دەست پێ بکارانینا پەیڤا کامیکازە کرن.

دیرۆک

د 7ێ کانوونا 1941ێ دە پشتیئێ ریشێ پەارل حاربۆر، هەزێن دەریاییئوو ئە سمانی یێن ژاپۆنێ د شەرێن مدوایئوو دەریایا فیلیپینێ دە تێک چوون.ئە و گەلەک کەشتیئوو ب سەدان بالافرێن شەری یێن خوە وندا کرنئوو پرانیا بالافرڤانێن هەری باشئێ ن هێزێنئە سمانی ژی ژیانا خوە وندا کرن. دگەل ڤێ یەکێ چاڤکانیێن پیشەسازیا ژاپۆنێ کێم بوونئوو ل گۆریئە ندوستریا ئامەریکایێ ژی پر هێژار بوو. ب ڤیئا وایی دەولەتێن یەکبوویی کەشتیئوو بالافرێن خوە نوو کرن. د سالێن ناڤبەرا 1943ئوو 1944ان دە حێزێن حەڤپەیمانی بەر ب ژاپۆنێ ڤە دکشیان. د شەرێ دەریایا فیلیپینێ دە، د 19-20ێ هەزیرانا 1944ان دە، هێزێن ژاپۆنی بەر ب فیلیپینێ ڤە ڤەکشیان.

د 15ێ تیرمەهێ دە هەرێما ساپانێ ژئا لیێ هێزەن حەڤپەیمانیێ ڤە هاتیە بدەستخستن. پشتی کەتنا ساپانێ، فەرماندارێن ژاپۆنێ خوەش دزانبوون کو پشتی ساپانێئا رمانجا هەڤپەیمانیان فیلیپین بوو. فیلیپین، ژ بەر کو خوەدیێ کانێن پەترۆلێ بوون، هەرێمەکە پر گرینگ بوون.ئە گەر ژاپۆن کۆنترالا خوە یا ل سەر فیلیپینێ وندا بکرا، دێ ژ کەشتیێن وی رە سۆتەمەنی پر کێم بمایا. د 17ێ چریا پێشین دە، حەڤپەیمانیان د شەرێ کەنداڤا لەیتەیێ دە دەست پێئە ریشێ ل سەر فیلیپینێ کرن.

نیڤامیرال تاکژرۆئۆ نسه، ژ هێزێنئە سمانی یێن ژاپۆنێ بەرپرسیار بوو.ئە و فام کربوو کو ب بالافرڤانێن کێمهێڤۆییئوو ب چەند بالافر ڤە شەر نایێ قەزەنجکرن.^[3] ژ بەر ڤێ یەکێئە و بریار دا کو تیمەکە خوەکوژی یا ب ناڤێ یەکەیا پالەماری یا تایبەت دامەزرینە. ژ بۆ ڤێئە رکێ، 24 بالافرڤانێ خوەندەکار منێکار بوون.ئە ڤ هێز د بن چار کۆمان دە رێخستی بوون: یەکینەیا سهکسهما، یەکینەیا یاماتۆ، یەکینەیائا ساهئوو یەکینەیا یامازاکورا.ئە ڤ ناڤێن یەکینەیان ژ هەلبەستەکە وەلاتپارێزی هاتیە گرتن کوئە ڤ بەرهەم ژئا لیێ هەلبەستڤانێ کلاسیکئا ژاپۆنێ مۆتۆۆر نۆرناگایێ ڤە هاتیە نڤیساندن.

ژاپۆن، د شەرێ کەنداڤا لەیتەیێ دە تێک چوو، لێ هێزێن تایبەت سەرکەفتنەکە مەزن ب دەست خستن.ئێ ریشێ یەکەمئێ کامیکازایێ د 21ێ چریا پێشینئا 1944ان دە، ل دژی هێزێن دەریایی یائا وسترالیایێ ڤە پێک هات.^[4] د ڤێئێ ریشێ دە تەڤی ستڤان ئەملە دەجهانەوخ ڤە 30 لەشکەرێ دەریایی مرنئوو ژ ڤی پرتر کەس ژی بریندار بوون. حەتا 26ێ چریا پێشین 47 کەشتیێ هەڤپەیمانیان دووچاریئێ ریشان هاتن. پرانیا ڤان کەشتیان، وەکی بالافرهلگرێئا مەریکایێ "ئوسس ست. لۆ" زیانەکە مەزن دیتنئا نگۆ کەتن بنئا ڤێ.^[5]

ئەڤ سەرکەفتنا زووکا، فەرماندارێن ژاپۆنی بۆ دۆماندنائێ ریشێن کامیکازەیێ قانەه کرنئوو گەلەک بالفرڤان داخلیئێ ریشێن کامیکازەیێ بوون. پشتی چەند مەه، ژ دو هەزاری پرتر بالافر د ڤانئێ ریشان دە بوون. ب ڤیئا وایی بالافرێن ژاپۆنێ بەر ب کێمبوونێ چوونئوو وەختا کو هەژمارا بالافران پر کێم بوون، ژ بۆ ڤان ڤاتنیێن کامیکازەیێ گەلالەیێن نووئا ڤا بوون. وەکی بالافرێ ناکژما ک-115 تسوروگ' چەندنێ وان ژ دەپین (دارین) هاتن چێکرنئوو د ڤان بالافران دە مۆتۆرێن کەڤن دهاتن بکارانین.^[6] تاخما دانانێ یا بالافرێ ب گشتی ژئا لیێ بالافرڤانێن کو دەست پێ فرینێ کربوون، ژ دیار دهاتنئا ڤێتن چونکی بالافرێ دەستپێ فرینێ کری، جارەکە دن خوە نەددانیانئوو ب ڤیئا وایی ژیئە ڤ تاخمێ دانانێ د بالافرەکە دن دە دیسا دهاتن بکارانین.

یێن هەری گرینگئێ نئێ ریشێن کامیکازەیێ د ناڤبەرا تاریخێن 6ێ نیسانێئوو 25ێ گولانا 1945ان دە، د شەرێئۆ کناوایێ دە پێک هاتن. وێ دەمێ، ژ 1500ی پرتر بالافر ڤە هەفتئێ ریشێ گرینگ پێک هات. حێزێن هەڤپەیمانیێ د ڤی شەری دە ب سەر کەتن لێئە و ژ بەرئێ ریشێن کامیکازەیێ گەلەک کەشتیێن خوە ژی وندا کرن. د داویا شەری دە، هەری کێم 21 کەشتیێئا مەریکایێ ژئا لیێ کامیکازەیێ ڤە هاتبوون بناڤکرنئوو ژ ستۆلێن دن یێن حەڤپەیمانیێ ژی چەندن کەشتی هاتبوون بناڤکرنئا نگۆ زیانەکە مەزن دیتبوون.^[7]

ب هەزاران بالافرێن کامیکازەیێ ژ بۆ پاراستنا ژاپۆنێ یا ژ داگرکەریێئا مادە بوون. دگەل ڤێ، د 15ێ تەباخێ دە پشتی رادەستبوونا ژاپۆنێئوو ئا ڤێتنا بۆمبەیێنئا تۆمێ یا ل سەر ناگاساکیئوو حیرۆشمایێ، جارەکە دن نەهاتن بکارانین.

باندۆرێن کامیکازەیێ

تەسیرا هەری مەزنئا ئێ ریشان، د ناڤبەرا یەکینەیێن حەڤپەیمانیێ دە پێکانینا ترسەکی بوو. ب راستی ژی وەختا کو کەشتیێنئا مەریکایێ بەر ب شەرێن داوی ڤە دچوون، لەشکەرێن دەریایی ژ بالافرڤانێن کامیکازەیێ پر دترسیان. ب داویا شەرێ جیهانی یێ دویەم، هێزێن دەریایی یێن ژاپۆنێ 2.525 بالافرڤانێ کامیکازەیێئوو 1.387 بالافرڤانێئا رتێشێ ب گاری کرن.^[8] حکوومەتا ژاپۆنێئا شکەرە کر کو د ڤانئێ ریشێن کامیکازەیێ دە 81 کەشتی بنئا ڤ بوونئوو 195ێ وان ژی زیانەکە مەزن دیتن. دگەل ڤێ،ئە و داخویاندن کو ژ سەدی 80ێ یێ سەدەما مرنێن هێزێن هەڤپەیمانیێ ژ بەرئێ ریشێن کامیکازەیێ ڤە چێبوویە.

ل دژرابەرێ ڤانئا گاهیان، چاڤکانیێنئا مەریکی ژیئا نگاشت دکن کو ژ گۆتنێن ژاپۆنیان کێمتر کەشتی بنئا ڤ بوونە. لێ دیسن ژیئە و هەمفکر ن کو زیانەکە مەزن دیتنە. ل گۆری چاڤکانیێن حێزێنئە سمانی یێن دیئایێ، دئێ ریشێن کامیکازەیێ دە 34 کەشتیێ سیتۆلێ بنئا ڤ بوونئوو 368یێ وانئێ ن دن زیان دیتن، 4.900 لەشکەر مرنئوو 4.800یی پرتر لەشکەر بریندار بوون.^[9] دیرۆکناس رۆبن رەللی د پرتووکەکێ دە نڤیساند کو دئێ ریشێن کامیکازەیێ دە 60ێ کەشتیێنئا مەریکایێ بنئا ڤ بوونەئوو 400ی زێدەتر کەشتی ژی زیان دیتنە.^[10]

گیرێدانێن دەرڤە

ئێریشێ کو ل سەر کەشتیێئو سس بونکەر حلل ڤە هاتبوو کرن-https://www.youtube.com/watch?v=n3k60lUzM6c

چاڤکانی

^ http://www.dictionary.com/browse/kamikaze
^ زالۆگا، ستەڤە. کامکازە: ژاپانەسە سپەجالئا تتاجک وەاپۆنس 1944-45. پ. 12.
^ http://ww2db.com/person_bio.php?person_id=170
^ نجهۆلس، رۆبەرت (2004). "تهە فرست کامکازەئا تتاجک؟". وارتمە (ئاوسترالان وار مەمۆرال) (28). رەترەڤەدئا پرل 23، 2012.
^ تۆلاند، ژۆهن (1970). تهە رسنگ سون: تهە دەجلنەئا ند فاللئۆ ف تهە ژاپانەسەئە مپرە 1936-1945. راندۆم حۆوسە. Iسبن 978-0-8129-6858-3. پ. 567.
^ https://web.archive.org/web/20091028070020/http://geocities.com/~scottvanaken/closeups/115cu.html
^ "جاسوالتەس:ئو .س. ناڤیئا ند جۆاست گوارد ڤەسسەلس، سونکئۆ ر داماگەد بەیۆند رەپار دورنگ وۆرلد وار II، 7 دەجەمبەر 1941-1ئۆ جتۆبەر 1945" ^{گرێدانائا رشیڤێ 2013-01-02 ل سەر وایباجک ماجهنە}. ناڤال حستۆرجال جەنتەر. رەترەڤەدئا وگوست 30، 2007.
^ https://books.google.co.uk/books?id=GqYWmUae5h8C&pg=PA270&lpg=PA270&dq=kamikaze+1387&source=bl&ots=6N0d8PJK5M&sig=RQZGr9MA6bXQpdGCiSnSpGu8_8I&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiC78GH8tXUAhULPFAKHQlUB18Q6AEINTAC#v=onepage&q=kamikaze%201387&f=false
^ حاللۆن، رجهارد پ. "پرەجسۆن وەاپۆنس، پۆوەر پرۆژەجتۆنئا ند تهە رەڤۆلوتۆن ن ملتاریئا ففارس" ^{گرێدانائا رشیڤێ 2009-05-05 ل سەر وایباجک ماجهنە}. ئونتەد ستاتەسئا ر فۆرجە حستۆرجال ستودەسئۆ ففجە. رەترەڤەدئا وگوست 30، 2007.
^ رەللی، رۆبن ل. (2010). کامکازەئا تتاجکسئۆ ف وۆرلد وار II:ئا جۆمپلەتە حستۆریئۆ ف ژاپانەسە سوجدە سترکەسئۆ نئا مەرجان سهپس، بیئا رجرافتئا ندئۆ تهەر مەانس. مجفارلاند. پپ. 317-324. ISBN 978-0-78644-654-4.

[1] ttps://www.dictionary.com/browse/kamikaze

[2] زالۆگا، ستەڤە. کامکازە: ژاپانەسە سپەجالئا تتاجک وەاپۆنس 1944-45. پ. 12.

[3] ttps://ww2db.com/person_bio.php?person_id=170

[4] نجهۆلس، رۆبەرت (2004). "تهە فرست کامکازەئا تتاجک؟". وارتمە (ئاوسترالان وار مەمۆرال) (28). رەترەڤەدئا پرل 23، 2012.

[5] تۆلاند، ژۆهن (1970). تهە رسنگ سون: تهە دەجلنەئا ند فاللئۆ ف تهە ژاپانەسەئە مپرە 1936-1945. راندۆم حۆوسە. Iسبن 978-0-8129-6858-3. پ. 567.

[6] ttps://web.archive.org/web/20091028070020/http://geocities.com/~scottvanaken/closeups/115cu.html

[7] "جاسوالتەس:ئو .س. ناڤیئا ند جۆاست گوارد ڤەسسەلس، سونکئۆ ر داماگەد بەیۆند رەپار دورنگ وۆرلد وار II، 7 دەجەمبەر 1941-1ئۆ جتۆبەر 1945" ^{گرێدانائا رشیڤێ 2013-01-02 ل سەر وایباجک ماجهنە}. ناڤال حستۆرجال جەنتەر. رەترەڤەدئا وگوست 30، 2007.

[8] ttps://books.google.co.uk/books?id=GqYWmUae5h8C&pg=PA270&lpg=PA270&dq=kamikaze+1387&source=bl&ots=6N0d8PJK5M&sig=RQZGr9MA6bXQpdGCiSnSpGu8_8I&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiC78GH8tXUAhULPFAKHQlUB18Q6AEINTAC#v=onepage&q=kamikaze%201387&f=false

[9] حاللۆن، رجهارد پ. "پرەجسۆن وەاپۆنس، پۆوەر پرۆژەجتۆنئا ند تهە رەڤۆلوتۆن ن ملتاریئا ففارس" ^{گرێدانائا رشیڤێ 2009-05-05 ل سەر وایباجک ماجهنە}. ئونتەد ستاتەسئا ر فۆرجە حستۆرجال ستودەسئۆ ففجە. رەترەڤەدئا وگوست 30، 2007.

[10] رەللی، رۆبن ل. (2010). کامکازەئا تتاجکسئۆ ف وۆرلد وار II:ئا جۆمپلەتە حستۆریئۆ ف ژاپانەسە سوجدە سترکەسئۆ نئا مەرجان سهپس، بیئا رجرافتئا ندئۆ تهەر مەانس. مجفارلاند. پپ. 317-324. ISBN 978-0-78644-654-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]