بدلیس

بدلیس
باژار
بتلس
باژارێ بدلیسێ
بدلیس بدلیس
کۆۆردینات: 38°24′4″بک 42°6′26″ره
وەلات	باکورێ کوردستانێ
دەولەت	ترکیە
پارێزگەه	بدلیس (پارێزگەه)
سەرباژار	بدلیس
حەژمارا ناهیەیان	4 ناهیە
حەژمارا گوندان	74 گوند
قادا رووەردێ
• گشتی	1.128 کم2 (436 سق م)
بلنداهی	1.500 م (4900 فت)
نفووس  (2008)	60.996
• بەربەلاڤی	54،1/کم2 (140/سق م)
• سەرباژار  (2008)	41.404
کۆدا پۆستایێ	13خخخ
کۆدا تەلەفۆنێ	(+90) 434
بگوهێرە

بێدلیس 2014

کوردەکێ ژ بەدلیسێ، 1852

بدلیسئا ن بلیس ( 1928: بتلیس بتلیس، ب ترکی: بتلس) باژارەکی باکورێ کوردستانێ یەئوو ناڤەندائی داری یا پارێزگەها بدلیسێ یە. ل گۆری دانەیێن سالا 2021ێ نفووسا باژێر 53.023 کەسئە . باژێر د ناڤ گەلیێ بدلیسێئوو ل سەر هەردوئا لیێن چەمێ بدلیسێ هاتیەئا ڤاکرن.

ئەتیمۆلۆژی

بدلیس د دیرۆکێ دە ب ناڤێن جودا هاتیە بناڤکرن.ئا سووریان باژێر وەکی بت-لز، فارسئوو یەونانیان وەکی باد-لس یان ژی باد-لاس، بیزانسیان وەکی بال-لاس-ۆن، بابالەسۆنئا ن بالەش بناڤکرنە. د زمانێئا سووری دە پەیڤا بت تێ واتەیا وەلێت، بەد ژی تێ واتەیا کەلەهێئوو پەیڤا بیت-لیز ژی تێ واتەیا کەلەها لیزێ. ناڤ ب دەمێ رە هاتیە گوهەرتنئوو د رۆژائی رۆ دە باژێر وەکی بدلیسئوو بلیسێ تێ بناڤکرن.

دیرۆک

دیرۆکا دەڤەرێ ب دیرۆکائا ریانان رە دەستپێ دکە. ل گۆر لێکۆلینان هەبوونا باژێر دگهیژە 5000 سالێن بەرێ زاینێ. خراکرنا مەزنئا ل سەر باژێر ل گۆر هنەک چاڤکانیان ژئا لی اسووریان ڤە پێک هاتیە.ئە و باژێر د بن دەستهلاداریا میتانیان دە بوو. ژ بەر کو میتانیان زمانێ خورریکی بکارئا نینە ژ بەر ڤێ یەکێ هەرێم وەکیئی مپەراتۆریا “خورری-میتانی” هاتیە بناڤکرن. بەریا زاینێ د سەدسالا 13ان دە پشتێ هەلوەشینا میتانیان، د سەدسالا 12ان دە هیتیت ل رۆژهلاتئوو ل هەرێمێن چیایی ژی گەلێئا ریانی بجه بوونە. د سەدسالا 9ان دە گەلێئا ریانی فەدەراسیۆنەکی کو ناڤەندا وی تووشپا یە، دەستهلاداریا ئورارتوو ساز کرنە. ب تالانێنئا سوورانئو رارتوو گەللەک هێز وەندا دکە. ژ بەر کو ڤانئێ ریشان بداوی بکنئا ریان، د سەدسالا 7ان دە لئی رانا رۆژاڤا، ب مەدان رە دگهیژن هەڤ. کەیێ مەد کەیاکسارەس، وەلات ژ هەمی تالانکەران پاقژ دکەئوو هەتا بەهرا سۆرئا ریان د بن دەستهلاتداریەکە دە دگهیژینە هەڤ.

د سەدسالا 6ان دە پەرسیان وەک دەرب، تێن سەرئا رتێشا مەد. حەر چقاس بکەڤن نێڤەندا رێڤەبرنا وانئا رامیاریێ ژی پرر بهێز نین ن، ژ بەر ڤی یەکێ بەریا زاینێ، د سالا 333ان دەئا رتێشێن پەرسان ب جەنگائی سساس ژئا لی کەیێ ماکەدۆنیایێ سکەندەر تێک دچن. ژ ڤرئوو پێ ڤە ناڤچە د ناڤ سینۆرێن گۆردیەنە دە دمینە. ژ سەدسالا 1.’ێ پێ ڤە هەر چقاسئا رتێشێن رۆمایێ دو جارئێ ریشێ ڤانئا خان بکن ژی، پرر نکاربوونە ل ڤر بسەکننئوو ڤەگەریانە.

زانینێن ل سەر دیرۆکا بدلیسێ، ب تایبەتی د پرتووکا شەرەفنامە دە ژی هاتیە کۆمکرنئوو هاتیە وەشاندن. ل گۆر ڤێ پرتووکێ ژی د وێ دەمێ دە، د ڤی هەرێمێ دە 25ئە شیرێن کورد کو ژ هەڤ جودا دژین، تێن با هەڤئوو بریارا بهەڤرەبوونێ دگرن. وێ دەمێ هوکومدارێ گورجی، تادیت ل هەرێمێ سەروەرئە .ئە شیرئێ ریشێئا رتێشێن ڤی هوکومداری دکنئوو کەلێئوو باژار بدەست دخن. ڤان 25ئە شیرێن کوئە شیرا رۆژکان پێک تیننئوو ب ناڤێ رۆژکان هاتنە بناڤکرن، ناڤێن وانئە ڤ ن: قەیسان، بایکان، مۆدکان، زۆقەیسی، زەیدی، کەلەچەر، خربەلان، بالکان، خیارتان، گەوور-گەورەک، برەشان، سەکران، گارسی، بێدۆران، بەلاکوردان، زەردووسان، ئەنداکیان، پرتایان، قەوالسی، گردیکان، سوهرەوەردیان، کاشاخیان، خالدان،دۆرکان Iستووکانئوو ئەزیزان.

ل دووڤ ڤێ هەڤگرتنێ، بیزانسئوو ساسانی تێن هەرێمێ، لێ پرر نا مینن. د سەدسالا 11ێ دە داگەرا ترکمەنێن ب ناڤێ سەلجووقیان تێن زانین پێک تێ. ناڤچە کو د ناڤ سینۆرێن دوگەلا مەروانی یا کورد دە یە، د سەدسالا 13ان دە رووقالێ داگرا مۆخۆلان تێ. پشتێ ڤان داگەریان بدلیس د ناڤئی مپەراتۆریا ئەیووبان دە دمینە. بدلیس پشتێ داگەرا تیموور ژی دەرباس دکەئێ دی د بن برێڤەبرنا شەرەفخانیان دە ب سەدسالان دمینە.

د دەما حز. ئومەر دە بدلیس مسلمانیێ ناس دکەئوو د ڤێ دەمێ دە گەل دبە مسلمان. بدلیس د بن برێڤەبرنا ئەمەویان، ئەباسیان، مەروانیان دە ژی مایەئوو د سالا 1537ان دە بوویە باژارێ ئۆسمانیان. د سەدسالا 16ێ دە بدلیس ب تەڤاهی گرێدایێئۆ سمانیانئە . حەتا سالا 1894ان ژئا لی شەرەفخانیان تێ برێڤەبرن. د سالا 1915ان دە ب داگیریا رووسان روو ب روو تێ.ئە ڤ داگیری د بدلیسێ دە هلوەشینەکی مەزن پێک تینە. د سالا 1916ان دە ب سایا اخا، بەگئوو هەمی گەلێ کورد، بدلیس ژ داگیریا رووسان خەلاس دبە. لێ هەر چقاس ژ داگیریان خەلاس ببە ژی هەرێم ل گۆر دەمێن بەرێ نینئە . لەورا رووقالێ گەلەک داگیریان هاتیەئوو گەلەک وەندابوونێن وێ هەنە. بەرێ گەلهێ بدلیسێ قاسێ 60 هەزارانئە ، پشتێ ڤان تالانان، ب تایبەتی پشتێ داگرکەریا رووسان هەژمارا گەلهە دکەڤە هەژمارێن هەزارێ. د سالا 1929ان دە بدلیس دبە ناڤچەیا مووشێ، لێ د سالا 1936ان دە دیسا دبە باژار.

ب تایبەتی ژی بدلیس; ژئا لی هونەرمەندیێ گەلەک پێش ڤە چوویە. د سەدسالێن 17، 18،ئوو 19ان دە بوویە ناڤەندا چاندئوو هونەرمەندیێ. حەر چقاس ژ گەلەک تالانان دەرباس ببە ژی، ژ ڤێ تایبەتیا خوە تشتەک وەندا نەکریە. ب سەدسالانئا ڤاهیێن بدلیسێ; مزگەفت، تربە، سەرشۆک، مەسجید، خانئوو ب گەلەکئا ڤاهیێن خوە بال کشاندیە.

ناڤچەیێن بدلیسێ: ئەلجەواز، خەلات، چوخوور (نۆرشین)، خیزان، مۆتکیئوو تەتوان ن.

مزگەفتێن هەرێمێ

مزگەفتێن ل بدلیسێئە ڤ ن: مزگەفتا مەزن، مزگەفتا گۆکمەیدان، مزگەفتا کزل، مزگەفتا شەرەفیە بەرهەمێن گرینگئێ ن مرۆڤ دڤێ ببینن ن. مزگەفتێن دنێن ژی ڤانا نە: دۆرتساندک،ئا ینە'ل بەدرید، شێخ حەسەن،ئا لەمدار، کوورەیشی، تاش، خاتوونیەئوو مزگەفتا کالەالت.

ئاڤگەرمێن هەرێمێ

ل ناڤەندئوو دۆرا بەدلیسێ گەلەکئا ڤگەرم هەنەئوو ڤانا ل سەر خێزا فای ن. ژ ڤانا هنەک ناڤێ وان ووسا نن: گورۆیماک، Iلجاک، چیایێ نەمروود، ئالەمدار، کۆپروالت، چیم جۆلموگو، پرائە رەب، یلان دیریلتەن،ئا ج سوو.

سەروەتێن بنئە ردێ

ئاسن، کرۆم،ئا سبەست، فۆسفات، پەرلیتئوو کەڤرێ پۆنز ل هەرێمێ ژ بنئە ردێ دەرتێن.

کەلەهێن پارێزگەها بدلیسێ

1- بدلیس 2-ئە لجەواز 3-ئادیلجەواز کەف 4-کەلائە خلات یا بەراڤ 5- کەلائە خلات 6- تەتوان 7- زەیدان 8- کەلهۆک 9- دەریئە زدینان 10- دۆلەک 11- تاخ 12-کەلها سیندبادی

کەلەها بدلیسێ

وەک تێ زانین د دەمائا ریان دەئە ڤ کەلهە هاتیە چێکرن.

د ناڤ هەر دوئا ڤێن بدلیسێ دە کو د جهەکی دە دگهیژن هەڤ، ل سەر زنارانئە ڤ کەلهە هاتیەئا ڤاکرن. کەلهە، چارگۆشە یە. 670 بەرکازێن وێ هەنە. دئا لی رۆژهلاتئوو رۆژاڤایا وێ دە جهێ دو برجێ ژ بۆ راچاڤیێ هاتیە چێکرن.

دۆرا کەلهێ 2800 م یە، بلندیا وێ 56 مئوو فرەهیا وێ ژی 7 م یە. د ناڤ کەلهێ دە 800 مال، خانەک مەزن، قەسر، دەپۆیێن قووت (ەرزاق)ئوو ئە مبارێ چەکان هەنە. وەک تێ زانین د سەدسالا 10ان دە د ناڤ رۆژەکی دە وانئە شیرێن کو ژ بۆ یەکیتیێ هاتبوون با هەڤ، ل ڤێ کەلهێ هەڤدیتنێن خوە پێکئا نینەئوو بریارا یەکبوونێ د ڤێ کەلهێ دە دانە. مەدرەسە، مزگەفت، خان، کەروانسەرای، سەرشۆک، قەسر، مال، پرتووکخانەئوو گەللەک هونەری ژ ڤان دەمان مایە.

ناڤا کەلهێ بئا خێ تژە یە. ژ بەر ڤێ یەکێ مرۆڤ نکارە د ناڤ دە بگەرە، لێ ل لووتکەیا کەلێ دەما بێ نێرین دیمەنەک د خوەشیەک دەراسایی دە تێ دیتن.

کەلهە ژ بەر کو ل سەر لووتکەیەک کو هلکشاندنا وی دژوار هاتیە چێکرن، ل دۆرا وێ چالا پاراستنێ تونەیە. د دەما مە دە، تەنێ کەلهە هەیەئوو ب رەستۆرە کرنان رەونەقداریا خوە نیشان نادە. ژ بلی کەلها بەدلیسێ، لووتکەیا دیدەبان ژی هەبوویە، لێ نها تەنێ ژێمایێن وی هەنە.

مەدرەسەیێن باژێر

ناڤێن مەدرەسەیێن وێ ووسا نە:

• 1-ئیخلاسیە
• 2-خاتیبیە
• 3-شەرەفیە
• 4-نووهیە
• 5-حەجی بەگیە
• 6-یووسووفیە
• 7-ئاهلاکیە
• 8-شوکریە
• 9-خاتوونیە
• 10-بەرسەنکی (ئیدریسیە)
• 11-خەلیلیە

تەڤلی گوهارتنائە ردنیگارا مە، دگەل پارچەکرنائە ردنیگارێ، پشت رە ژ بۆ ژبیرکرنا دیرۆکێ ژی سازوومانێ هەولێن هەری مەزن دانی، سازوومان ب ڤیا ژی نەما.ئی رۆ نە ژ بۆ زانینا هەمی ڤان بوویەرێن دیرۆکێ خەباتەک، نە ژی ژ بۆ رەستۆراسیۆنئوو نووکرنا ڤانئا ڤاهیێن هێژا تو هەولەکاریەک تونەیە.ئە ڤ ژ خوە سەکنا سازوومانئا هەمبەرێ گەلێ کورد نیشان ددە. لێ دڤێئە م کورد ل ڤان نرخێن خوە هەتا داویێ خوەدی دەرکەڤنئوو کرنێن ژ بۆ مە قەت ژ بیر نەکن. د ڤێ ناڤبەرێ دە گەر هوون هەرن بەدلیسێ;

کرۆنۆلۆژی

بەری ئیسا (زایین)

• 1000 دەمائو رارتیان
• 550 دەما پەرسان
• 331 دەما مەکەدۆنیان

پشتیئی سا (زایین)

• 641 دەمائە رەبان
• 990 دەما مەروانیان
• 1207 دەمائە یووبیان
• 1220 میریتیا شەرەفخانان
• 1230 دەما سەلچوکیان
• 1394 دەما مۆخۆلان
• 1405 دەمائا ککۆیونیان
• 1467 دەمائا ککۆیونیان
• 1495 دەما شەرەفخانان یا دویەمین.
• 1514 دەمائۆ سمانیان
• 1578 دەما شەرەفخانان یا سێیەمین
• 1670 دەمائۆ سمانیان یا دوویەمین.
• 1915 دەما روسان
• 1916 دەما ترکان

ئەردنیگاریئوو سینۆرێن باژێر

باژار د ناڤ پارەلەلێن 37° 54´ئوو 38° 58´ باکوورئوو مەریدیەنێن 41° 33´ئوو 43° 11´ رۆژهلات دە یە. سینۆرێن باژێر ل باکوور ب ئاگری، ل رۆژاڤا ب مووشێ، ل باشور ب سێرتێ،ئوو ل رۆژهلات ژی ب گۆلا وانێ تێ گرێدان.

تایبەتیێنئە ردا باژێر

پیڤانائە ردا هەرێمێ قسمەک (1.874 کم²) ژ گۆلا وانێ 8.551 کم² پێک تێ. ژ کسمێ رەشاهیێ ژ %71 چیا، ژ %10 دەشت، ژ %3 زۆزانئوو ژ %16 ژی پلاتۆ یە. ژ ڤێئە ردێ ژ %80 ژ بۆ چاندنیێ کێرهاتی یە. تووتن، گووز، گەنمئوو چەودەرئێ ن هەری پر ل هەرێمێ تێن چاندن ن.

ئاڤهەوا

ل هەرێمێئا ڤهەوایەکە د ناڤبەرا رەشاهیئوو بەهرا سپی دە سەردەستئە . زڤستانان پر سار، هاڤینان ژی هێنک دەرباس دبە.

چیایێن هەرێمێ

سیپان (4.058 م)، زیارەت (3.002 م)، نەمروودا بدلیسێ (2.935 م)ئوو تورشک (2.828 م) چیایێن هەری بلندئێ ن هەرێمێ نە.

چیایێن نێمروودئوو گۆلێن وی یێن کراتەر

ئاخێن باژارێ بدلیسێ پرێ وی، ژ چیایێن دژوارئوو ژ یێ بلند هاتیە پێکانین. ل باکوورێ باژێری، چیایێ نەمروود کو بلندیا وی 2935 م یەئوو د ناڤ سینۆرێ ناڤچەیا تەتوانێ دە یە چیایەک بئا گرپژئە . ژ بەر تەقاندنائا گرپژان گەلەک گۆلێن کراتەرین د ناڤ چیایی دە پەیدا بوونە. یا بالکێشئە وئە ، کو گۆلا سار (شین)ئوو گۆلا گەرم (کەسک) هەر چقاس نێزکێ هەڤ بن ژی، د گۆلا سار دە، زەبەش دئا ڤێ دە دپەرچڤەئوو د گۆلا گەرم دە ژی هێک د دەمەکی کورت دە ژ کەلائا ڤێ دپژە.

گۆلا نەمروود کو د ناڤ نێڤەندا چیایێ کراتەرا نەمروود دە یە، ژئا لی مەزنیێ دە د دنێ دە یا دویەمینئە . چیایێ نەمروود کو د ناڤ خوەزا دە رەونەقدارئە ، هەر سال ب تایبەتی د مەهێن هاڤینێ دە ژئا لی پر مرۆڤئوو مرۆڤێن بیانی دە تێ گەرین.

ئەفسانەیا نەمروودێ

دەما کەیێ نەمروودئێ زۆردەست کو د هەیاما خوە دە دژیا، چیایێ کو ل نێزێ تەتوانێ یە وەک زۆزان بکارئا نیە. دەما تەقینائا گرپژا چیایێ دەستپێ دکە،ئا گر بەر ب سەر گوندێن نێزێ چیایێ نەمروودێ نە تێ. د ڤی ناڤبەرێ دە زۆردەستیا نەمروود کو ژ پێخەمبەرئی براهیم رە کریە، تێ هشێ گەلئوو ژئا لی گەل ڤە ل هەمبەر زیانا نەمروود کو ڤی چیایێ وەک زۆزان بکار دانیا ووسا هات گۆتن: “بوو وەک زلما نەمروود.” ل سەر ڤی بوویەرێ، ناڤێن چیا وەک نەمروود دمینە.

چیایێ سیپان

ژ ڤان چیایان یەک ژی چیایێ سیپانئە ، ل باکوورێ گۆلا وانێ یەئوو بلندیا وی 4058 م یە. لووتکەیا وی ب قەشاییان هاتیە رووکشاندن.

ناڤەندا تەماشەکرنا چڤیکان

د سینۆرێن بدلیسێ دە ناڤەندا تەماشەکرنا چڤیکانئا گۆلا نەمروودێ، ناڤەندا چڤیکا گۆلا ب سۆدا (سۆدالگۆل)ئوو نێڤەندا چڤیکا گۆلا وانێ هەنە.

دەشتئوو زۆزان

ژ بەر چیابوونا هەرێمێ دەشتئوو زۆزان ل هەرێمێ کێم ن. دەشتا رەڤها،ئا هلات،ئا رینئوو ئە لجەواز دەشتێن بچووکئێ ن هەرێمێ نە

نڤیسارا سەرنامەیێ

بلندبوونا زۆزانێن هەرێمێ ژی دگیهیژن 1.900 م یی.

چەمئوو گۆل

ل هەرێمێ گۆلا هەری مەزن گۆلا وانێ یە. وەکی دن ل هەرێمێ گۆلێن کراتەر ژی هەنە. وەک نەمروود، بلندبوونا وی ژ بەهرێ 2400 م یە. مەزنبوونا گۆلێ ژی 10 کم² یە. مەزنبوونا گۆلا نازلووک 3،5 کم²ئوو یائا رینێ ژی 13،5 کم².

چەمێن کو ل هەرێمێ دهەرکن بۆتان، خەرزان، بدلیسئوو ئۆرانز ن.

بابەتێن هەیوانان

حەرێم ژ بۆ نێچرا بەرازێن کۆڤی، گور، هرچ، وەردەک، کەوئوو بزنێن چیایی موسایدئە . د چەمئوو گۆلێن هەرێمێ دە مەهسی ژی تێن گرتن.

سەرمژارئوو ناڤچەیێن باژێر (2013)

• بدلیس (ناڤەند)، 66.095
• ئەلجەواز (ب ترکی: ئادلجەڤاز)، 31.365
• خەلات (ئاهلات)، 37.872
• چوخوورئا ن نۆرشین (ب ترکی: گüرۆیماک)، 45.899
• خیزان 37.922
• مۆتکی 33.840
• تووخئا ن تەتوان (ب ترکی: تاتڤان)، 84.163

تەڤاهی یا سەرمژار هەرێمێ (تەڤی گوندان) 337.156ئە .

ئابۆری

سەروەتێن بنئە ردێ

حەسن، کرۆم، اسبەست، فۆسفات، پەرلیتئوو کەڤرێ پۆنز ل هەرێمێ ژ بنئە ردێ دەرتێن.

جهێن توریستیکئوو گەرێ

حەرێم ژئا لی دیرۆکئوو خوەزایێ ڤە پر دەولەمەندئە . تەتوان، ل بەر گۆلا وانێ جیەک توریستیکئە . خەلات ژی ژئا لی تارخا خوە ڤە پر کەڤنئە . کەلا بدلیسێ، تربا شەرەفخان، مزگەفتا مەزنئوو یا کورەیسه، مەدرەسێن هەرێمێ (وەک Iهلاسیە، حاتبیەئوو نوهیە ) جهێن هەری پر تێن زیارەت کرن.

حەتا هوون ڤانا نەکن ڤەنەگەرن:

• حەتا هوون چیایێ نەمروودئوو گۆلا کراتەرا نەمروود نەبینن،
• کومبەتێنئا خلات نەبینن،
• کەلها بەدلیسێ، مەدرەسەیائی خلاسیە، مزگەفتا شەرەفیەئوو کومبەتێن کو ل ناڤەندا باژارئە سەری لێ نەدن،
• کەبابا بەدلیسێ یا بوریانئوو ئا ڤشۆر نەخون،
• بەرێن بەستر، یێ ژ کۆک بۆیاخ، گۆپالائە خلات، فندقا حیزان، گووزائا دلجەواز، هنگڤێ مووتکیئوو پەنیرێ کووپ نە ستیننئوو ل تەتوانێ گۆلا وانێ نەبینن...

چاندئوو هونەر

ئۆلئوو جڤاک

مسلمانتی ل هەرێمێ پر خورتئە . ل هەرێمێ باندۆرا تەریقەتان ل سەر گەل پرئە . پرانیا نفووسا هەرێمێ کورد ن. ترکئوو ئە رمەنی ژی ل هەرەمێ هەنە. حەرێم ب تربەئوو مەدرەسەیێن خوە تێ ناسکرن، وەک: سەیید براهیم، زیاتتن خان، شەمسی بدلیسئوو هود.

خوارێنێن هەرێمێ

شەکالۆک: نیسکئوو نۆک د بەرۆسهێ دە تێ کەلاندن. قاشلکێن هشک (زوها) یێ خیاران د بەرۆشەک دن دە تێ کەلاندن. کفتێن ژ قیمەئوو بولخور چێکری دکەڤە ناڤ بەرۆشا کو نیسکئوو نۆک تدە دکەلە. حنەکئا ڤئوو خیارێن هشک دکەڤە ناڤێئوو پشترە روونێ سۆرکری ب سەر تێ رەشاندنئوو تێ سەرویس کرن.

کفتا بدلیسێ، توتمانج، چۆرتیئوو بریانی خوارنێن دن یێ هەری ناسکری یێ هەرێمێ نە.

خوارنێن وێ یێن ناڤدار: ل دەڤەرا بەدلیسێ کەبابا بوریان خوارنەکی گەلەک ناڤدارئە .ئە ڤ خوارنئە ،کو ژ گۆشتێ کارکێ تێ چێکرن، د مەهێن هەزیران، تەباخئوو تیرمەهێ دە تێ خوارن. یێن کاربن ژ خەونا خوە فەداکاری بکن، دکارن سەرێ سبێ سەەت 05:00ان دە ژ خوارنا “اڤشۆر” تام بکن. شەکالۆک، کفتا بەدلیس، توتمانجئوو چۆرتی خوارنێن دن یێ هەری ناسکری یێن هەرێمێ نە.

کنجێن هەرێمێ

زلام "شالئوو شاپک" (کو ژ موو یێ بزنان چێدبە) ل خوە دکن. ب سەر شالئوو شاپک دە کەفیەک ل پشتا خوە گرێ ددن. کەفی یان ژی "ەگال" ددن سەرێ خوە. پێلاڤا کو دکن نگێ خوە ل هەرێمێ ژ رە دبژن "خارک". گۆرێن کو دکن نگێ خوە ژ هری تێن چێکرن.

ژنێن بدلیسی پرانی فیستانئوو ئە نتاری ل خوە دکن. ژنێن مالێن دەولەمەند جارنا چەند فیستان ب سەر هەڤدە ل خوە دکن.ئێ لەگەک کو ژ موو تێ چێکرن ژی ب سەر فستان رە ل خوە دکن. د بن فیستان دە ژی دەرپیەک کو ژ رە دبێژن "درەل" تێ ل خوە کرن. د نگا دە چارۆخئوو گۆرێن ژ هری چێکری هەنە. شارپەیەک کو ژ رە دبێژن "لاچک" ب کەفی رە ل سەرێ خوە گرێ ددن. کەفی ب پەرێ هەسن یان ژی زێر تێ خەملاندن.

ناڤدارێن باژێر

• ئیدریسێ بدلیسی (؟- 1494)
• سەیدێ نوورسی (1873-1960)
• شەمسێ بدلیسی (؟- 1788)
• شەرەفخانێ بەدلیسی
• سەلم سلێمان (سەدسالا 16-17ان)
• شوکریێ بدلیسی (سەدسالا 15ان)
• موشتاق بابا
• حارس بەدلیسی (سەدسالا 17ان)
• شێخ فەتهوللاه وەرقانسی
• شێخئە بدورەهمانێ تاخی