شیتی
| ئیسلام |
|---|
 |
 پۆرتال:ئیسلام |
شیتی[1]، شیا[2] (ب ەرەبی: شيعة، لات. سهī‘اه) پشتی سونیتیێ مەزهەبێ دویەمئێ دینێ یسلامێ یە.
ژ کەسێن کۆ باوەریا وان ب شیتیێ را هەیە شیا دبێژن. نێزیکی 10% ژ مسلمانێن جیهانێ ل سەر مەزهەبێ شیتیێ نەئوو پرانیا وان ژی ل وەلاتێن وەکی ئیران، ئازەربایجان، ئیراق، سووریئوو لبنانێ دژین. شیتیا کو خەلک زێدەتر دنیاسن شیتیا دۆزدەهان (شیتیا دۆزدەهئی مامان)ئا ن ژی شیتیائی سناەشەریێ یە. لێ، رێچکێن دی یێن مینا شیتیا حەفتان (شیتیا حەفتئی مامان)ئا ن ژی شیتیائی سمایلیێئوو شیتیا پێنجان (شیتیا پێنجئی مامان)ئا ن ژی زەیدیتی ژی هەنە. حندەک رێچکێن دی یێن مینا ئەلەویتیئوو درووزی ژی هندەک رێچکێن نەراستەرێ (نەئۆ رتۆدۆکس) یێن شیتیێ نە. پرانیائە لەویان ل ترکیەیێئوو پرانیا درووزیان ژی ل سووریئوو لبنانێ دژین. دوورائی سمایلی ژی ل دەولەتا حندستان، پاکستان، ئەفخانستانئوو تاجیکستانێ دژن. زەیدی ژی یەک ژ کۆمەلا شیایان نئوو تەنێ ل وەلاتێ یەمەنێ دژین.
شیتی ل سەر لهەڤنەگرتنا مسلمانان ل سەر جێگریا پێخەمبەرێئی سلامێ،ئا نکۆ خەلیفەتیێ پەیدا بوو. شا باوەر ن کۆ دبێ ل پاشی مرنا موهەممەد دبێ ل شوونا ئەبووبەکر، ئەلی ببوویا خەلیفە. جداتیێن ناڤبەرا شیتیئوو سونیتیێ ب درێژاهیا 1400 سالێن بهوری گەلەک ژ ڤێ یەکێ زێدەتر بوونە. د گەلەک پارێن باوەریائی سلامی دا نها شائوو سونی وەکی هەڤ نافکرن. ژ بەر نەرازیبوونا دیرۆکی یا شیایان ل سەر جێگریا پێخەمبەری،ئە و دژبەری هەمی دەستهلاتێنئی سلامی یێن ڤان 1400 سالێن بهوری، نەماز خەلافەتائە مەویان، خەلافەتائە باسیان، خەلافەتائۆ سمانیان بوونە. شیایێن فاتمی هەیامەکێ ل باکورێ ئافریکایێ دەستهلاتداری کر. زانینگەهائە ل-ئازهەر یا باژارێ قاهیرەیێ یادگارا وی چاخی یە.
ناڤێ مەزهەبی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]پەیڤا سهī‘اه ژ ەرەبی سهī‘اتئا لī ("پارتیئا ن کۆمائە لی"، "دەستەکائە لی"); کەسێن کۆ خوە ژ کۆما گشتی جودا دکن. ب ڤێ رامانێ شائە و کەسێن کۆ خوە ژبۆئا لیگریا ئیمامێئە لی دایەئا لیەکیئوو خوە ژ کۆما مسلمانێن دی جوداکری.
رۆژئوو جەژنێن گرینگ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]تێکلدار
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- کۆنسەیا بلندائی سلامی یائی راقێ
- تەڤگەرا نوجەبا
- کەتیبەیێنئی راقێ یێن حیزبوللاهێ
- حەشدا شەبی
- حزبوللاه (لبنان)
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- ^ زانا فارقینی، فەرهەنگا کوردی-ترکی،ئە نستیتویا کوردی یا ستەمبۆلێ. زانا فارقینی (2000). فەرهەنگا مەزن ترکی-کوردی.ئە نستیتویا کوردی یا ستەمبۆلێ.
- ^ زانا فارقینی، فەرهەنگا کوردی-ترکی،ئە نستیتویا کوردی یا ستەمبۆلێ. زانا فارقینی (2000). فەرهەنگا مەزن ترکی-کوردی.ئە نستیتویا کوردی یا ستەمبۆلێ.
- گبب، ح.ئا.ر. & ژ.ح. کرامەرس (1995). سهۆرتەرئە نجیجلۆپاەدائۆ ف Iسلام.ئە .ژ. برلل، لەدەن. Iسبن 9004 00681 8 (ژ بۆ سەرەراستکرنێن بکارهێنەر مکاەلف)
گرێدانێن دەرڤە
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
| نەتەوەیی | |
|---|---|
| یێن دن | |
| ئەڤ گۆتارا تێکلداری ئیسلامێ شتلەکێ یە. حەکە تو بخوازی بەرفرەه بکی پێ ل بگوهێرە بکە. (چاوا؟) |