بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئیندۆنەزیا

دەستکاریی گرێدانەکان
Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
رەپوبلک Iندۆنەسا ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
ئیندۆنەزیا
رەپوبلجئۆ ف Iندۆنەسا ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
ئالا مەرتال
درووشم: وۆندەرفول Iندۆنەسا ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
سروود: Iندۆنەسا رایا ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
ئیندۆنەزیا ل سەر نەخشەیێ
ماپ
پایتەخت

2°بش، 118°ره
زمانێن فەرمی
زمانێن تێن بکارانین
  • ژامب مالای
  • موس
  • سولا
  • کماگهما
  • پاپوان مالای ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
رێڤەبەری کۆمار ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
 •  سەرۆکدەولەت پرابۆوۆ سوبانتۆ (2024–) ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
 •  سەرۆکوەزیر ژۆکۆ ودۆدۆ ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
ئاڤاکرن
 •  دەمائا ڤاکرنێ 17 تەباخ 1945 (پرۆجلاماتۆنئۆ ف Iندۆنەسان Iندەپەندەنجە) ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە 
 •  رووەرد 1.904.570 کیلۆمەترە چارگۆشە ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
گەلهە
 •  گشتی 275.439.000 (2021) ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
دەمژمێر
  • Iندۆنەسا وەستەرن ستاندارد تمە
  • Iندۆنەسا جەنترال ستاندارد تمە
  • Iندۆنەسائە استەرن ستاندارد تمە
  • ئاسا/ژاکارتا
  • ئاسا/پۆنتاناک
  • ئاسا/ماکاسسار
  • ئاسا/ژایاپورا ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە
حاتووچوونائا ژۆتنێ
کۆدا تەلەفۆنێ +62
مالپەر
https://indonesia.go.id ل سەر ویکیدانەیێ بگوهێرە

ئیندۆنەزیا (ب یندۆنەزی: Iندۆنەسا)، ب فەرمی کۆمارائی ندۆنەزیایێ یان ژی دەولەتا یەکگرتی یا کۆمارائی ندۆنەزیایێ، وەلاتەک ل باشوورێ رۆژهلاتێئا سیائوو ئۆکیانووسیایێ یە کو د ناڤبەرا ۆکیانووسا حندیئوو ئۆکیانووسا مەزن دە یە. وەلات ژ زێدەتری 17.000 گراڤان پێک تێ کو د ناڤ دە گراڤێن وەکی سوماترا، جاڤا، سولاوەسئوو بەشێن بۆرنەۆئوو گینەیا نوو هەنە.ئی ندۆنەزیا یەک ژ وەلاتێن کو نفووسا مسلمانان هەری زێدە یە. وەلێت دەمەک یەک ژ کۆلۆنیێن حۆلەندایێ بوو.ئی ندۆنەزیا ب رووبەرا 1.904.569 کیلۆمەترە چارگۆشە یێ وەلاتێئا رشیپەلئا (کۆمگراڤ) هەری مەزنێ جیهانێ یەئوو ژئا لیێ رووبەرێ ڤە 14ەم وەلاتێ هەری مەزنێ جیهانێ یە. زێدەتری 275 ملیۆن مرۆڤی،ئی ندۆنەزیا چارەمین وەلاتێ هەری قەلەبالخئێ جیهانێ یەئوو وەلاتێ هەری قەلەبالخئێ کو پرانیا وان مسلمانئە . ژاڤا، گراڤا هەری قەلەبالخئا جیهانێ، ژ نیڤێ نفووسا وەلێت زێدەتر مال لێ یە.

ئیندۆنەزیا کۆمارەک سەرۆکاتیێ یە کو مەجلیسەک هلبژارتی هەیە. وەلێت خوەدیە 37 پارێزگەهان کو هەشت ژ وان خوەدی ستاتویا تایبەتی نە. پایتەختا وەلێت باژارێ ژاکارتایێ دویەم دەڤەرا باژاری مەزنئێ جیهانێ یە.ئە ندۆنەزیا ب پاپوا گینەیا نوو، تیمۆرا رۆژهلاتئوو بەشا رۆژهلاتێ مالەزیا رەئوو هەم ژی سینۆرێن دەریایی ب سنگاپوور، ڤیەتنام، تایلەندا، فیلیپین، ئاوسترالیا، پالاوئوو حندستانێ رە (گراڤێن ئاندامانئوو نجۆبار) رە پارڤە دکە. تەڤی نفووسا خوە یا مەزنئوو هەرێمێن پر نشتەجیه،ئی ندۆنەزیا خوەدان دەڤەرێن چۆلێ یێن بەرفرەهئە کو یەک ژئا ستێن هەری بلندئێ ن جهێرەنگیا بیۆلۆژیکئا جیهانێ پشتگری دکە.

ئارشیپەلائی ندۆنەزیایێ ب کێمی ڤە ژ سەدسالا 7-ان ڤر ڤە هەرێمەک هێژا یە ژ بۆ بازرگانیێ دەما کو سرڤژایائوو پاشێ ماژاپاهت ب سازیێن ژئا خا جینێئوو پارزەمینا حندستانێ رە بازرگانی کرن. سەروەرێن هەرێمی هێدی هێدی ژ سەدسالێن دەستپێکێ ڤە باندۆرێن بیانی گرتنئوو پادیشاهیا حندوئوو بوودیست گەش بوون. بازرگانێن سوننیئوو ئا لمێن سووفی ئیسلامێئا نین، خریستیانی ژی ژئا لیێ میسیۆنەرێنئە ورۆپی ڤە بەلاڤ بوو. حەر چەند پۆرتووگالی، فرانساییئوو بریتانی ژی د دەمەکێ دە هوکم کربن ژی، حۆلەندی ژ بۆ هەبوونا خوە یا 350-سالی یا لئا رشیپەلێ هێزا هەری سەرەکە یا کۆلۆنیال بوو. تێگەها "ئیندۆنەزیا" وەکی دەولەت-نەتەوە د دەستپێکا سەدسالا 20-ان دە دەرکەت هۆلێ، پشترە ب راگهاندنا سەرخوەبوونائی ندۆنەزیایێ د سالا 1945ان دە دەرکەت هۆلێ. لێبەلێ، هەیا سالا 1949ان کو حۆلەندایێ سەروەریائی ندۆنەزیایێ ناس کر پشتی پەڤچوونەک چەکداریئوو دیپلۆماتیک د ناڤبەرا دو.

ئیندۆنەزیا ژ ب هەزاران کۆمێنئە تنیکی یێن خوەجهیئوو ب سەدان کۆمێن زمانی پێک تێ، کو ژاڤانی یا هەری مەزنئە . ناسنامەیەک هەڤپار ب درووشما "بهننەکا تونگگال Iکا" ("یەکتیا د پررەنگیێ دە" ب راستی، "گەلەک، لێ یەک")، کو ژ هێلا زمانەک نەتەوەیی، جهێرەنگیا چاندی، پررەنگیا دینی د ناڤ نفووسا کو پرانیا وان مسلمان دە یەئوو دیرۆکەک دیارکری پێشکەتیە. کۆلۆنیالیزمئوو سەرهلدانا ل دژی وێ.ئا بۆریائی ندۆنەزیایێ ژ هێلا گدپ-یا ناڤی ڤە د جیهانێ دە 17ەمینئە ئوو ژ هێلا پپپ ڤە ژی یا 7ەمینئا هەری مەزنئە .ئە و هێزەک هەرێمی یەئوو د کارووبارێن جیهانی دە هێزەک ناڤین تێ هەسباندن. وەلاتئە ندامێ چەند رێخستنێن پرالی یە کو د ناڤ وان دە نەتەوەیێن یەکبوویی، رێخستنا بازرگانی یا جیهانی، گ20ئوو ئە ندامەکی دامەزرینەرئێ تەڤگەرا بێالی، کۆمەلەیا نەتەوەیێنئا سیایا باشوور، جڤینا بلندئا ئا سیایا رۆژهلات، د-8ئوو رێخستنائی سلامی یا حەڤکاری هەیە.

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

ناڤێئی ندۆنەزیا ژ پەیڤێن یەونانی Ἰνδός،ئی ندóسئوو νῆσος، نێسۆس هاتیە گرتن، ب واتەیا "گراڤێن حندستانێ".[1] ناڤێ خوە ڤەدگەرە سەدسالا 19ان، پر بەری دامەزراندنائی ندۆنەزیایا سەربخوە.[2] د سالا 1850ان دە، گەۆرگە وندسۆرئە ارل،ئە تنۆلۆگێئی نگلیز، تێگینێن حندونەسی-وو تەرجیها وی، مالایوونی-ژ بۆ نشتەجهێن "ئارشیپەلاگا حندستانێئا نئا رشیپەلاگۆیا مالایی" پێشنیار کر.[3] د هەمان وەشانێ دە، یەک ژ خوەندەکارێن وی، ژامەس رجهاردسۆن لۆگان،ئی ندۆنەزیا وەکی هەڤواتەیائا رشیپەلا حندستانێ بکارئا نی.[4][5]ئا کادەمیسیەنێن حۆلەندی یێن کو د وەشانێن حندستانا رۆژهلات دە دنڤیسن ژ کارانینائی ندۆنەزیایێ نەرازی بوون. وانئا رشیپەلا مالایی تەرجیه کرن (ب هۆلەندی: مالەسجهەئا رجهپەل); حندستانا رۆژهلاتئا حۆللاندایێ (نەدەرلاندسجهئۆ ۆست Iندë)، ب گەلەمپەری حندستان; رۆژهلات (دەئۆ ۆست);ئوو Iنسولندە.[6]

پشتی 1900،ئی ندۆنەزیا د دەردۆرێنئا کادەمیکئێ ن ل دەرڤەیی حۆلەندایێ دە بێتر گەلەمپەری بوو،ئوو کۆمێن نەتەوەپەرەستئێ ن خوەجهیئە و ژ بۆئی فادەیا سیاسی پەژراند.ئا دۆلف باستان ژ زانینگەها بەرلینێئە ڤ ناڤ ب پرتووکا خوە یا Iندۆنەسەنئۆ دەر دە Iنسەلن دەس مالایسجهەنئا رجهپەلس، 1884–1894 بەلاڤ کر. یەکەم زانیارێ خوەجی کو ناڤ بکارئا نی ک حاژار دەوانتارا بوو، دەما کو د سالا 1913 دە، وی بورۆیەک چاپەمەنییێ ل حۆللاندا، Iندۆنەسسجه پەرس-بورەاو دامەزراند.

دیرۆک

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

دیرۆکا کەڤنار

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
کەشتیەک بۆرۆبودور کو ل سەر پەرەستگەها بۆرۆبودور هاتی خەملاندن، ج. 800 جئە. قەیکێن کو ژئا رشیپەلێ دەرکەتن دبە کو د سەدسالا 1-انئا پز دە سەفەرێن بازرگانیێ بەر ب پەراڤێن رۆژهلاتێئا فریکایێ ڤە کرنە.[7]

بەرماهیێن فۆسیلی یێن حۆمۆئە رەجتوس، کو د ناڤ گەل دە وەکی "مرۆڤێ ژاڤا" تێ زانین، دەستنیشان دکە کوئا رشیپەلائی ندۆنەزیایێ دو میلیۆنئوو 500،000 سال بەرێ دژین.[8][9][10] حۆمۆ ساپەنس ل دۆرا 43،000 بز گهیشتنە هەرێمێ.[11] گەلێنئا وسترۆنەزیایێ، کو پرانیا نفووسا نووژەن پێک تینن، ژ تایوانا نها کۆچی ئاسیایا باشوور کرن.ئە و ل دۆرا 2000 بز گهیشتنئا رشیپەلێئوو دەما کوئە و ل رۆژهلات بەلاڤ بوون، مەلانەسیێن خوەجهی ل هەرێمێن دوورئێ ن رۆژهلاتێ سینۆردار کرن.[12] شەرتئوو مەرجێن چاندنیێ یێنئی دەالئوو سەروەریا چاندنیا برنجێ یا شل د سەدسالا هەشتەمینئا بز[13] دە هشت کو گوند، باژارۆکئوو پادیشاهیان پچووک د سەدسالا یەکەمئا پز دە گەش ببن. حەلوەستا دەریایا ستراتەژیکئا ئا رشیپەلاگێ ژ چەند سەدسالێن بز ڤە بازرگانیا ناڤ-گراڤێئوو ناڤنەتەوەیی، تەڤی پادیشاهیا حندستانێئوو خانەدانێن چینی، خورت کر.[14] بازرگانی ژ مێژ ڤە د بنگەه دە دیرۆکائی ندۆنەزیایێئا ڤا کریە.[15][16]

ژ سەدسالا هەفتەمینئا پز، پادیشاهیا دەریایی یا سرڤژایا ژ بەر بازرگانیێئوو باندۆرێن حندویزمئوو بودیزمێ گەش بوو.[17][18] د ناڤبەرا سەدسالێن هەشتەمئوو دەهەمئێ ن پز دە، خانەدانێن بوودیستئێ ن چاندنیێ سالەندرائوو حندو ماتارام ل جاڤایا هوندورین گەش بوونئوو کێم بوون،ئوو ئا بیدەیێنئۆ لی یێن مەزنئێ ن وەکی سالەندرا'س بۆرۆبودورئوو ماتارام'س پرامبانان هشتن. پادیشاهیا حندو ماژاپاهت د داویا سەدسالا 13ان دە ل رۆژهلاتێ جاڤایێ هاتە دامەزراندن،ئوو د بن گاژاه مادا دە، باندۆرا وێ ل پرانیائی ندۆنەزیایائی رۆیین درێژ بوو.ئە ڤ سەردەم د دیرۆکائی ندۆنەزیایێ دە گەلەک جاران وەکی "سەردەما زێرین" تێ بناڤکرن.[19]

دەلیلێن هەری کەڤنئێ ن نفووسائی سلامیبوویی یێن لئا رشیپەلاگێ ڤەدگەرە سەدسالا 13-ان ل باکورێ سوماترایێ. پارچەیێن دنئێ نئا رجهپەلاگۆ هێدی هێدیئی سلام قەبوول کرن،ئوو ئە و د داویا سەدسالا 16ان دە ل جاڤائوو سوماترا دینێ سەردەست بوو. ب پرانی،ئی سلام ل سەر باندۆرێن چاندیئوو ئۆ لی یێن هەیی، کو فۆرما سەردەستئا ئی سلامێ لئی ندۆنەزیایێ، ب تایبەتی ل جاڤایێ، شەکل دائوو تەڤلهەڤ کر.[20]

سەردەما کۆلۆنیال

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
رادەستکرنا پرنجە دپۆنەگۆرۆ ژ گەنەرال دە کۆجک رە د داویا سەرێئا ڤا سپی دە، سال1830.

یەکەمئە ورۆپی د سالا 1512 دە گهیشتنئا رشیپەلێ، دەما کو بازرگانێن پۆرتووگالی، ب سەرۆکاتیا فرانجسجۆ سەررãۆ، خوەستن کو چاڤکانیێن نوتمەگ، درانئوو بیبەرا کوبار ل گراڤێن مالوکو یەکدەستدار بکن.[21] بازرگانێن هۆلەندیئوو بریتانی ل پەی وان چوون. د سالا 1602ان دە، حۆلەندیان پارگیدانیا حندستانا رۆژهلاتئا حۆلەندی (ڤئۆج)ئا ڤا کرئوو هەما هەما 200 سال بوو هێزا سەردەستئا ئە ورۆپی. ڤئۆج د 1800 دە پشتیئی فلاسێ هاتە هلوەشاندن،ئوو حۆللاندا حندستانا رۆژهلاتئا حۆللاندایێ وەکی کۆلۆنیەک نەتەوەییئا ڤا کر.[22]

د پرانیا سەردەما کۆلۆنیالیزمێ دە، کۆنترۆلا هۆلەندی یا ل سەرئا رجهپەلاگۆ کێم بوو. حێزێن حۆلاندی هەم ل جاڤائوو هەم ژی ل دەرڤایێ ژاڤایێ ب دۆمداری مژوولی شکاندنا سەرهلدانان بوون. باندۆرا رێبەرێن هەرێمی یێن وەکی پرەنس دپۆنەگۆرۆ ل جاڤایا ناڤەندی، ئیمام بۆنژۆل ل ناڤەندی سوماترا، پاتتمورا ل مالوکو،ئوو شەرێ خوینی یێ 30سالی ل ئاجەه، حۆلەندی قەلس کرئوو هێزێن لەشکەری یێن کۆلۆنیال گرێدا. تەنێ د دەستپێکا سەدسالا 20ان دە سەردەستیا حۆلەندایێ بەرب سینۆرێن هەیی یێنئی ندۆنەزیایێ ڤە چوو.

د دەما شەرێ جیهانی یێ دویەم دەئێ ریشا ژاپۆنیئوو پاشەرۆژێ داگیرکەریا حۆلەندایێ ب داوی کر.[23]ئوو تەڤگەرا سەرخوەبوونێ یا کو بەرێ هاتبوو تەپساندن تەشویق کر.[24] دو رۆژ پشتی رادەستکرنا ژاپۆنیا د تەباخا 1945 دە، سوکارنۆئوو مۆهامماد حاتتا، رێبەرێن نەتەوەپەرەستئێ ن بباندۆر، سەرخوەبوونائی ندۆنەزیایێ راگهاندنئوو ب رێزداری سەرۆکئوو جیگرێ سەرۆک هاتن تایین کرن.[25][26][27][25][28]

حۆلەندا هەول دا کو ژ نوو ڤە دەستهلاتداریا خوە ساز بکە،ئوو تێکۆشینەک چەکداریئوو دیپلۆماتیکئا دژوار د کانوون 1949 دە ب داوی بوو دەما کو حۆلەندا ب فەرمی سەرخوەبوونائی ندۆنەزیایێ ل بەر زەختا ناڤنەتەوەیی ناس کرئوو سەروەری رادەستی دەولەتێن یەکبوویی یێنئی ندۆنەزیایێ کر.[29][30] تەڤی دوبەندیێن سیاسی، جڤاکیئوو مەزهەبی یێنئا وارتە،ئی ندۆنەزیایان ب گشتی د شەرێ خوە یێ سەرخوەبوونێ دە یەکیتی دیتن.[31][32]

پشتی شەرێ جیهانی یێ دویەم

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
سوکارنۆ (چەپ)ئوو حاتتا (راست)، باڤێن دامەزرینەرئێ نئی ندۆنەزیایێئوو یەکەم سەرۆکئوو جیگرێ سەرۆک.

وەکە سەرۆک، سوکارنۆئی ندۆنەزیا ژ دەمۆکراسیێ بەر ب ۆتۆریتەریزمێ ڤە برئوو ب هەڤسەنگکرنا هێزێن دژبەرئێ نئا رتێش، یسلاما سیاسی،ئوو پارتیا کۆمونیستئا ئی ندۆنەزیایێ (پکI) کو هەر دچە ب هێزتر دبە، دەستهلاتداری پاراست.[33]ئا لۆزیێن د ناڤبەرائا رتێشئوو پکIیێ دە د سالا 1965ان دە ب هەولدانا دەربەیێ دەرکەت لووتکەیێ.ئا رتێش، ب رێبەریا ماژۆر گەنەرال سوهارتۆ، ب دەستپێکرنا پاقژکرنا توندئا ل دژی کۆمونیستان کو د ناڤبەرا 500.000ئوو یەک میلیۆن مرۆڤان بوون، کوشتن.[34][35][36]پکI ژ دەربەیێ هات سووجدارکرنئوو ب باندۆر هاتئی مهاکرن.[37]سوهارتۆ ل سەر پۆزیسیۆنا قەلسئا سوکارنۆ سەرمایە کر،ئوو پشتی لیستکەک هێزدارئا ب سوکارنۆ رە، سوهارتۆ دئا دارا 1968ان دە بوو سەرۆک. رێڤەبەریا وی یا "نەوئۆ ردەر"، [38] ژ هێلا دەولەتێن یەکبوویی ڤە تێ پشتگری کرن، [39] ڤەبەرهێنانا راستەراستئا بیانی تەشویق کر، [40][41] کو د سێ دەه سالێن پاشینئێ ن مەزنبوونائا بۆری یا گرینگ دە فاکتۆرەک گرینگ بوو.

ئیندۆنەزیا وەلاتێ هەری زێدە ژ کریزا دارایی یائا سیایێ یا 1997ان هات لێدان بوو.[42] وێ نەرازیبوونا گەل ب گەندەلیا رێزا نووئوو تەپەسەرکرنا مخالەفەتا سیاسی دەرخست هۆلێئوو د داویێ دە سەرۆکاتیا سوهارتۆ ب داویئا نی. د سالا 1999ان دە، تیمۆرا رۆژهلات ژئی ندۆنەزیایێ ڤەقەتیا، پشتی داگرکرنا وێ یا سالا 1975 ژ هێلائی ندۆنەزیا[43]ئوو داگرکەریا 25-سالی یا کو ب شەرمەزارکرنا ناڤنەتەوەیی یا بنپێکرنێن مافێن مرۆڤان هات نیشاندایین.[44]

ژ سالا 1998ان ڤر ڤە، پرۆسەسێن دەمۆکراتیک ب خورتکرنا خوەسەریا هەرێمیئوو سازکرنا یەکەم هلبژارتنێن سەرۆکاتیێ یێن راستەراست د سالا 2004-ان دە هاتنە خورت کرن.[45] بێیستیقرارا سیاسی،ئا بۆریئوو جڤاکی، گەندەلیئوو میناکێن تەرۆرێ د سالێن 2000ی دە پرسگرێک مان; لێ بەلێ،ئا بۆری د 15 سالێن داوی دە ب خورتی پێک هات. حەر چەند تێکلیێن د ناڤبەرا نفووسا جهێرەنگ دە ب پرانی لهەڤهاتی بن ژی، نەرازیبوونا مەزهەبی یا تووژئوو توندی ل هن دەڤەران پرسگرێک دمینە.[46] لئا جەه د سالا 2005ان دە پشتیئە ردهەژئوو تسونامیائۆ کیانووسا حندی یا 2004ان کو 130.000ئی ندۆنەزیایی کوشتبوون، د سالا 2005ان دە لهەڤهاتنەک سیاسی ژ بۆ پەڤچوونەک جوداخوازئا چەکداری هاتە بدەستخستن.[47]

حەرێمێنئی ندۆنەزیایێ

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

ئیرۆئی ندۆنەزیا ژ 30 هەرێمانئوو ژ دو جهێن ستاتوویا تایبەت پێک تێ.

  • 1. جهێ تایبەت: داەراه کهوسوس Iبوکۆتا جاکارتا (پایتەخت)
  • 2. جهێ تایبەت: لە داەراه Iستمەوا یۆگیاکارتا

حەرێمێنئی ندۆنەزیایێ:

چاڤکانی

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
  1. ^ تۆماسجک، تۆماس; ماه،ئا نمارە ژانجە; نۆنتژ،ئا نوگەراه; مۆۆسا، مۆهامماد کاسم (1996). تهەئە جۆلۆگیئۆ ف تهە Iندۆنەسان سەاس – پارتئۆ نە. حۆنگ کۆنگ: پەرپلوسئە دتۆنس. Iسبن 978-962-593-078-7.
  2. ^ ئانسهۆری، Iرفان (16 تەباخ 2004). "تهەئۆ رگنئۆ ف Iندۆنەسا'س نامە" (بئە ندۆنەزی). پکران راکیات. ژئۆ ریژینالێ د 15 کانوونا پێشین 2006 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 15 کانوونا پێشین 2006.
  3. ^ ئەارل 1850، ر. 119.
  4. ^ لۆگان، ژامەس رجهاردسۆن (1850). "تهەئە تهنۆلۆگیئۆ ف تهە Iندانئا رجهپەلاگۆ:ئە مبراجنگئە نقورەس نتۆ تهە جۆنتنەنتال رەلاتۆنسئۆ ف تهە Iندۆ-پاجفج Iسلاندەرس". ژۆورنالئۆ ف تهە Iندانئا رجهپەلاگۆئا ندئە استەرنئا سا. 4: 252–347.
  5. ^ ئەارل 1850، رر. 254، 277–278.
  6. ^ ڤان دەر کرۆەف، ژوستوس م (1951). "تهە تەرم Iندۆنەسا: Iتسئۆ رگنئا ندئو ساگە". ژۆورنالئۆ ف تهەئا مەرجانئۆ رەنتال سۆجەتی. 71 (3): 166–171. دۆ:10.2307/595186. ژستئۆر 595186.
  7. ^ برۆون، جۆلن (2003). ئا سهۆرت هستۆریئۆ ف Iندۆنەسا: تهەئو نلکەلی ناتۆن؟.ئا للەن &ئو نون. ر. 13. Iسبن 978-1-86508-838-9.
  8. ^ پۆپە، گ.گ. (1988). "رەجەنتئا دڤانجەس ن فارئە استەرن پالەۆانتهرۆپۆلۆگی". ئاننوال رەڤەوئۆ فئا نتهرۆپۆلۆگی. 17: 43–77. دۆ:10.1146/اننورەڤ.ان.17.100188.000355. جتەد ن وهتتەن، ت.; سۆەرااتمادژا، ر.ئە.; سورایا،ئا .ئا. (1996). تهەئە جۆلۆگیئۆ ف ژاڤائا ند بال. حۆنگ کۆنگ: پەرپلوسئە دتۆنس. رر. 309–412.
  9. ^ پۆپە، گ.گ. (1983). "ئەڤدەنجەئۆ ن تهەئا گەئۆ ف تهەئا سان حۆمنداە". پرۆجەەدنگسئۆ ف تهە ناتۆنالئا جادەمیئۆ ف سجەنجەسئۆ ف تهەئو نتەد ستاتەسئۆ فئا مەرجا. 80 (16): 4988–4992. ببجۆدە:1983پنئاس...80.4988پ. دۆ:10.1073/پناس.80.16.4988. پمج 384173. پمIد 6410399.
  10. ^ دە ڤۆس، ژ.پ.; سۆنداار، پ.ی. (1994). "داتنگ هۆمند ستەس ن Iندۆنەسا". سجەنجە. 266 (16): 4988–4992. ببجۆدە:1994سج...266.1726د. دۆ:10.1126/سجەنجە.7992059.
  11. ^ گوگلۆتتا، گوی (تیرمەه 2008). "تهە گرەات حومان مگراتۆن". سمتهسۆنان ماگانزە. رۆژا گهشتنێ 21 تەباخ 2011.
  12. ^ تایلۆر 2003، رر. 5–7.
  13. ^ تایلۆر 2003، رر. 8–9.
  14. ^ تایلۆر 2003، رر. 15–18.
  15. ^ تایلۆر 2003، رر. 3، 9–11، 13–15، 18–20، 22–23.
  16. ^ ڤجکەرس 2005، رر. 18–20، 60، 133–134.
  17. ^ تایلۆر 2003، رر. 22–26.
  18. ^ رجکلەفس 1991، ر. 3.
  19. ^ لەوس، پەتەر (1982). "تهە نەخت گرەاتئە مپرە". فوتورەس. 14 (1): 47–61. دۆ:10.1016/0016-3287(82)90071-4.
  20. ^ رجکلەفس 1991، رر. 12–14.
  21. ^ رجکلەفس 1991، رر. 22–24.
  22. ^ رجکلەفس 1991، ر. 24.
  23. ^ "Iندۆنەسا: وۆرلد وار IIئا ند تهە ستروگگلە فۆر Iندەپەندەنجە، 1942–50; تهە ژاپانەسەئۆ ججوپاتۆن، 1942–45". لبراریئۆ ف جۆنگرەسس. چریا پاشین 1992. ژئۆ ریژینالێ د 21 تەباخ 2013 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 11 سبات 2013.
  24. ^ رۆبەرتئە لسۆن، تهە دەائۆ ف Iندۆنەسا:ئا هستۆری (2008) پپ 1–12
  25. ^ ا ب تایلۆر 2003، ر. 325.
  26. ^ ح. ژ. ڤان مۆۆک (1949). "Iندۆنەسا". رۆیال Iنستتوتەئۆ ف Iنتەرناتۆنالئا ففارس. 25 (3): 274–285. دۆ:10.2307/3016666. ژستئۆر 3016666.
  27. ^ جهارلەس بدەن (5 کانوونا پێشین 1945). "Iندەپەندەنجە تهە Iسسوە". فارئە استەرن سورڤەی. 14 (24): 345–348. دۆ:10.2307/3023219. ژستئۆر 3023219.
  28. ^ رەد 1973، ر. 30.
  29. ^ فرەند 2003، ر. 35.
  30. ^ "Iندۆنەسان وارئۆ ف Iندەپەندەنجە". ملتاری. گلۆبالسەجورتی.ۆرگ. رۆژا گهشتنێ 11 کانوونا پێشین 2006.
  31. ^ فرەند 2003، رر. 21، 23.
  32. ^ رجکلەفس 1991، رر. 211–213.
  33. ^ رجکلەفس 1991، رر. 237–280.
  34. ^ مەلڤن 2018، ر. 1.
  35. ^ رۆبنسۆن 2018، ر. 3.
  36. ^ رۆبەرت جربب (2002). "ئونرەسۆلڤەد پرۆبلەمس ن تهە Iندۆنەسان کللنگسئۆ ف 1965–1966". ئاسان سورڤەی. 42 (4): 550–563. دۆ:10.1525/اس.2002.42.4.550. س2جIد 145646994.; "Iندۆنەسا ماسساجرەس: دەجلاسسفەدئو س فلەس سهەد نەو لگهت". ببج. 17 چریا پێشین 2017. ژئۆ ریژینالێ د 31 گولان 2018 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 19ئی لۆن 2018.
  37. ^ رجکلەفس 1991، رر. 280–283، 284، 287–290.
  38. ^ ژۆهن د. لەگگە (1968). "گەنەرال سوهارتۆ'س نەوئۆ ردەر". رۆیال Iنستتوتەئۆ ف Iنتەرناتۆنالئا ففارس. 44 (1): 40–47. دۆ:10.2307/2613527. ژستئۆر 2613527.
  39. ^ داڤد سلاتەر، گەۆپۆلتجسئا ند تهە پۆست-جۆلۆنال: رەتهنکنگ نۆرته–سۆوته رەلاتۆنس، لۆندۆن: بلاجکوەلل، پ. 70
  40. ^ فارد، حلمار (2005). "Iندۆنەسا'سئۆ رگنال سن: ماسس کللنگسئا ند جاپتالستئە خپانسۆن، 1965–66". Iنتەر-ئاسا جولتورال ستودەس. 6 (1): 3–16. دۆ:10.1080/1462394042000326879. س2جIد 145130614.
  41. ^ رۆبنسۆن 2018، ر. 206.
  42. ^ دەلهاسە، پهلپپە ف. (1998). ئاسا ن جرسس: تهە Iمپلۆسۆنئۆ ف تهە بانکنگئا ند فنانجە سیستەمس. وللەی. ر. 123. Iسبن 978-0-471-83450-2.
  43. ^ بورر، و. (6 کانوونا پێشین 2001). "ئەاست تمۆر رەڤستەد، فۆرد، کسسنگەر،ئا ند تهە Iندۆنەسان Iنڤاسۆن، 1975–76". ناتۆنال سەجورتیئا رجهڤەئە لەجترۆنج برەفنگ بۆۆک نۆ. 62. واسهنگتۆن، دج: ناتۆنال سەجورتیئا رجهڤە، تهە گەۆرگە واسهنگتۆنئو نڤەرستی. ژ ۆریژینالێ د 5 چریا پێشین 2019 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 17ئی لۆن 2006.
  44. ^ "ستواتۆنئۆ ف هومان رگهتس نئە است تمۆر". رەلەف وەب. 10 کانوونا پێشین 1999. ژئۆ ریژینالێ د 20 چریا پاشین 2019 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 20 چریا پاشین 2019.
  45. ^ "تهە جارتەر جەنتەر 2004 Iندۆنەسائە لەجتۆن رەپۆرت" (پدف). تهە جارتەر جەنتەر. ژئۆ ریژینالێ د 14 هەزیران 2007 دە هاتئا رشیڤکرن (پدف). رۆژا گهشتنێ 14 هەزیران 2007.
  46. ^ حارسۆنۆ،ئا ندرەاس (گولان 2019). راجە، Iسلامئا ند پۆوەر:ئە تهنجئا ند رەلگۆوس ڤۆلەنجە ن پۆست-سوهارتۆ Iندۆنەسا. مۆناسهئو نڤەرستی پوبلسهنگ. Iسبن 978-1-925835-09-0.
  47. ^ "Iندۆنەسا سگنسئا جەه پەاجە دەال". تهە گواردان. 15 تەباخ 2005. ژئۆ ریژینالێ د 16 چریا پاشین 2018 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 20 چریا پاشین 2019.

گرێدانێن دەرڤە

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
جۆممۆنس ل وکمەدا جۆممۆنس مەدیایێن د وارێ ئیندۆنەزیا دە هەنە.
وەرگیراو لە «https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Îndonezya&oldid=1763204»