Пьер Корнель

Pierre Corneille
Pierre Corneille
Дүниеге келгені:	6 маусым 1606 Rouen
Қайтыс болғаны:	1 қазан 1684 (aged 78) Paris
Мансабы:	Playwright
Ұлты:	French
Жанры:	Tragedy, comedy
Елеулі шығармасы(лары):	Le Cid
Жұбайы(лары):	Marie de Lampérière
Туысқаны(дар):	Thomas Corneille

Пьер Корнель (фр. Pierre Corneille; 6 маусым 1606, Руан — 1 қазан 1684, Париж) – әлемнің ұлы драматургтерінің бірі. Оны орыс ақыны А.С.Пушкин «трагедияның гениі» деп атаған. Корнельді Шекспирмен жиі салыстырады. Олардың шығармашылықтарында ұқсастықтар да, дәл сондай айырмашылықтар да өте көп. Өз дәуірінің өзекті мәселелеріне ерекше көңіл бөлген екеуінің шығармашылығы екі түрлі жүйені алға тартты.

Пьер Корнель Руан қаласында 1606 жылы 6 шілдеде дүниеге келген. Әкесі сот шенеунігі болғандықтан, баласының да өз жолын қуғанын қалады. Корнель иезуиттік коллежді аяқтаған соң, Руандағы парламентте адвокат қызметін атқарады. Алайда Корнель бұл жұмысты ықылассыз, құлықсыз орындаған.

Корнель шығармашылығы кардинал Ришелье билігі тұсында, яғни 1620-1640 жылдардағы саяси күрестің ушығып тұрған кезінде қалыптасты. 30-жылдардың басында Корнельдің өмірлік тәжірибесі кеңейе түседі. Астанада жүріп Париж театрымен, әдеби өмірмен, ақсүйектік ортамен танысып, өзіне досты да қасты да табады. Әрине сол кезеңдегі әдеби айтыстан да шет қалмайды. Драма заңдылықтары жайлы өз таныстарын пьесаларының алғысөзіне жазып, кейде көркем мәтіннің өзі әдеби дебатқа қатысып кетіп отырады. Пьер Корнельдің «Медея», «Мелита», «Клитандр», «Жесір», «Сот галереясы», «Патша алаңы», «Комикалық иллюзия», «Сид» секілді драмалары бар.

Луврдағы Корнель.

«Клитандр» (1632) шығармасының алғысөзінде автор Клитандрдың іс-әрекетін әдейі бір күнге сыйғызғандығын, алайда бұл ережені келесі шығармаларында ұстануға уәде бере алмайтындығын жариялайды. Осылайша классицизмнің қалыптасқан доктринасына қайшы шығады. Корнельдің 1634 жылы жарияланған «Жесір» драмасының алғысөзін әдеби манифест деп есептеуге болады. Мұнда жазушының доктринаға деген нақты көзқарасы берілген. Ол: «Мен қатаң ережеге бағынғым келмейді, ережелерді ысырып тастағым да келмейді» дейді. Және де әр актыға бір күннен беріп, сахналық уақытты бес күнге дейін ұзартуды, орын бірлігін бір қаланың ауқымынан асырмауды ұсынады. Ал іс-әрекет бірлігіне келер болсақ, оны «өзінше» болса да ылғи сақтап жазып жүргендігін айтады.

1636 жылы «Марэ» тетрында актерлік өнердің құдіретін паш ететін, оның қызығы мен шыжығын барынша көркем көрсете білген, «Елес» пьесасы қойылды. Алғашында ол «Комедиялық елес» деп аталған. Көрерменге пьесаның ішіндегі пьеса көрсетіледі. Онда негізгі сахна – сиқыршының үңгірі де, екіншісі – сиқырмен алға тартылған негізгі кейіпкер Клиндор өмірінен алынған эпизодтар. Придаман шал бір кездері үйінен қашып кеткен ұлы Клиндорды іздеп, баласын табуға көмектесуін өтініп осы сиқыршы Алькандраға келеді. Алькандра Клиндордың өмірін, махаббатын, өлімін көрсетеді. Мұны көріп тұрған байғұс әкесі сиқыршыдан баласына араша түсуін, құтқаруды өтінеді. Көргенінің барлығы шындық деп есептейді, көрермен де осылай ойлары хақ. Осы жерден драматург позициясы айқын көрінеді, ол әдейі театрдың шындық өмірден еш айырмасы жоқ екенін дәлелдей түсу үшін шығарма композициясын осылайша құрады. Корнель елесті тек Придаман шалдың қателігін мойындату үшін ғана емес, көпшілікті мойындату үшін де қолданады.

1636 жылы Корнель өзінің шедеврлік шығармасы – «Сид» трагедиясын жазады. Бұл пьеса француз ұлттық театрының шымылдығын ашады. Осы жолы Корнель нағыз классицист ретінде тарихи тақырыпқа қалам тартады. Сид аталып кеткен испан батыры Реконкисто Родриго Диас де Бивара (ХІ ғ.) туралы аңыздарды, шығармаларды әбден зерттеп, батыр өмірінің ең мәнді эпизодтарын іріктеп алады. «Сид» араб тілінен аударғанда «қожайын» деген мағынаны білдіреді. Корнель негізгі мәліметті испан жазушысы Гильен де Кастроның «Сидтің жастық шағы» деген пьесасынан алса, негізгі сюжет етіп испан батырының ұрыста өзі өлтірген граф Гормастың қызы Хименаға үйлену оқиғасын алады. Қойылымнан өз өмірін көрген халық пьесаның даңқын шарықтатқаны сонша, әуелі «Сид секілді керемет» деген теңеулер пайда болады. Аталмыш шығарма бірден неміс, испан, ағылшын тілдеріне аударылып, басылып шығады.

Корнель – француз трагедиясының ғана емес, француздық мінез-құлық комедиясының негізін қалаушы болды. Оның «Сид» шығармасы ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырдағы трагедиялар галереясын ашса, «Өтірікшісі» Мольер дарынына дұрыс бағыт берген шығармашылық түрткі болды.