იხილეთ წყარო გვერდისთვის ვიტამინები

{{მრავალმნიშვნელოვნება|ვიტამინი|ვიტამინი (მრავალმნიშვნელოვანი)}}
[[File:B vitamin supplement tablets.jpg|thumb|upright=1.4|B-ჯგუფის ვიტამინის აბები.]]

'''ვიტამინი''' — [[ორგანული ნივთიერებები|ორგანული ნივთიერება]], რომელსაც ორგანიზმი არ ასინთეზებს (ან მცირე რაოდენობით ასინთეზებს) და მისი მიღება აუცილებელია კვებით. შესაბამისად კონკრეტული ნივთიერება ზოგიერთი ორგანიზმისთვის შეიძლება იყოს ვიტამინი. ხოლო სხვისთვის არა. მაგალითად, [[ვიტამინ C]], ასკორბინმჟავა: ის ადამიანებისთვის ვიტამინია, ხოლო სხვა დანარჩენი ორგანიზმების უმრავლესობისთვის არა, რადგან მათ ორგანიზმში ხდება მისი სინთეზი.

ვიტამინები იყოფა ორ დიდ ჯგუფად: წყალში და ცხიმში ხსნადად. წყალში ხსნად ვიტამინებს ეკუთვნის '''B''' ჯგუფის ყველა ვიტამინი და [[C ვიტამინი|ვიტამინი '''C''']], ხოლო ცხიმში ხსნად ვიტამინებს — [[ვიტამინი A|'''A''']], [[ვიტამინი D|'''D''']], [[ვიტამინი E|'''E''']] და [[ვიტამინი K|'''K''']] ვიტამინები.

B ჯგუფის ვიტამინები:
* [[თიამინი]] (ანუ ანევრინი)
* [[რიბოფლავინი]] (B<sub>2</sub>)
* [[ნიაცინი]] (ანუ ნიკოტინ მჟავა)
* [[პანტოთენის მჟავა]] (B<sub>5</sub>)
* [[პირდოქსინი]] (B<sub>6</sub>)
* [[ციანკობალამინი]] (ანუ კობალამინი) (B<sub>12</sub>)
* [[ფოლიუმის მჟავა]] (B<sub>9</sub>)
* [[ბიოტინი]] (B<sub>7</sub>)
* [[ლეციზინი]]

B ჯგუფის ვიტამინები გვხვდება ძალიან ბევრ პროდუქტში, ბოსტნეულში, მარცვლეულში, ხორცპროდუქტებში, რძის პროდუქტებში და ა.შ. ვიტამინი B12 კი გვხვდება მხოლოდ ცხოველურ პროდუქტებში, B ჯგუფის ზოგიერთ ვიტამინს შეიცავს მარცვლეული კულტურები - მაგრამ არა B12-ს. ვიტამინი B12 პასუხისმგებელია სისხლში წითელი უჯრედების წარმოქმნაში, ის მთავარ როლს ასრულებს ტვინის და ცენტრალური ნერვული სისტემის ნორმალურ ფუნქციონირებაში. B12-ის ნაკლებობა ორგანიზმში იწვევს [[ანემია]]ს და ნერვული სისტემის დაზიანებას, იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც არ იღებენ ცხოველურ პროდუქტებს, მკაცრად რეკომენდებულია B12-ის აბების სახით ან B12-ით ხელოვნურად გამდიდრებული პროდუქტების მიღება. B12-ით განსაკუთრებით მდიდარია ხორცპროდუქტები (ძროხის ხორცი, ღვიძლი,  თევზი და ა.შ.), ის ასევე მოიპოვება კვერცხში და რძის პროდუქტებში. B ჯგუფის ვიტამინების უმრავლესობას შეიცავს აგრეთვე მარცვლეული კულტურები, [[ნიგოზი]] და [[კარტოფილი]]. აგრეთვე B<sub>6</sub>-ს წარმოქმნიან ნაწლავებში მობინადრე ბაქტერიები.

გამოყენება: ძირითადად საჭიროა ზრდისა და სიჯანსაღის შესანარჩუნებლად. ისინი აგრეთვე მონაწილეობენ საკვების დაშლაში, ენერგიის მისაღებად. აგრეთვე B<sub>12</sub> და ფოლიუმის მჟავა აუცილებელია [[ჰემატოპოეზი|სისხლის უჯრედთა წარმოქმნისათვის]]. B<sub>5</sub> და B<sub>6</sub> აუცილებელია სისხლის უჯრედთა წარმოქმნისათვის.

ვიტამინი C (ასკორბინის მჟავა) საჭიროა ზრდისა და ქსოვილთა ჯანმრთელობის შენარჩუნებისთვის, განსაკუთრებით კანის, სისხლძარღვების, ძვლებისა და კბილებისათვის. აუცილებელ კოფერმენტს წარმოადგენს მრავალ მეტაბოლურ რეაქციაში, განსაკუთრებით ცილების დაშლასა და ახალი ცილების წარმოქმნაში. აგრეთვე ამაღლებს რეზისტენტობას [[ინფექცია|ინფექციის]] წინააღმდეგ და ხელს უწყობს ჭრილობის შეხორცებას.

[[ვიტამინი D]] (კალციფეროლი) 
წყარო: ღვიძლი, თევზის ღვიძლის ცხიმი, რძის პროდუქტები, კვერცხის გული, მარგარინი, სპეციალური ნივთიერება (პროვიტამინი D<sub>3</sub>) კანის უჯრედებში გარდაიქმნება D ვიტამინად მზის სინათლის ზემოქმედებით.

გამოყენება: აუცილებელია კალციუმის და ფოსფორის შეწოვისთვის და მათი გადასვლისთვის ძვლებსა და კბილებში. შესაძლოა მოქმედებდეს [[პარატჰორმონი|პარათჰორმონთან]] ერთად.

E ვიტამინი (ტოკოფეროლი)
წყარო: ხორცი, კვერცხის ყვითრი, ფოთლოვანი ბოსტნეული, ნიგოზი, რძის პროდუქტები, ხორბლის ჩანასახი, თესლისა და ბოსტნეულის ზეთი. აგრეთვე E ვიტამინი იცავს ზოგიერთ მემბრანებს, რომლებსაც [[სიმსივნე|კიბოს]] გამოწვევა შეუძლიათ.

K ვიტამინი (ფილოქვინონი ანუ მელაქვინონი)
წყარო: ღვიძლი, ხილი, ნიგოზი, პომიდორი, მწვანე ბოსტნეული, განსაკუთრებით კომოსტო. აგრეთვე მას ამზადებენ [[ნაწლავის ფლორა|ნაწლავებში მობინადრე ბაქტერიები]].
K ვიტამინი აუცილებელია ღვიძლში პროტრომბინის სინთეზისათვის (საჭიროა სისხლის შედედებისთვის).

== ლიტერატურა ==
* „ბიოლოგიის ლექსიკონი“ ავტორი: ქორინ სტოკლი. „[[ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა]]“ თბილისი 2005 წ.

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.medportal.ge/index.php?act=actualtopic&cid=140 ვიტამინები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161030045850/http://medportal.ge/index.php?act=actualtopic&cid=140 |date=2016-10-30 }}
* [http://www.dietitians.ca/Your-Health/Nutrition-A-Z/Vitamins/Food-Sources-of-Vitamin-B12.aspx ვიტამინი B12]

{{ესკიზი}}

[[კატეგორია:ვიტამინები|*]]
[[კატეგორია:კვება]]
[[კატეგორია:მეტაბოლიზმი]]