Fara í innihald

Hjálp:Alþjóðlega hljóðstafrófið

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Þessi listi sýnir algengustu merkin í alþjóðlega hljóðstafrófinu.

Stafir notaðir til að lýsa framburði í íslensku

[breyta | breyta frumkóða]
Samhljóð
IPA merki Dæmi
c gys
kær
ç hjá
ð verða
f pka, f
h hús
ʰ þakka, tappi, stutt
j jú, lagi, éta
k göng
hver, krakki
l líf
stelpa, sæll
m miði
lampi
n níu
hnífur
ɲ lengi
ɲ̊ banki [ˈpauɲ̥cɪ]
ŋ ungs
ŋ̊ þungt
θ það
p böl, nafni
páfi
r rós
hreinn
s saga
t dagur, galli, seinna
tvær
v afi, verk
x sjúkt, sagt
ɣ g
ʔ (raddbandalokhljóð, kemur t.d. fram
sem stopp þegar fólk ber
„Bjarni“ fram sem „Bja (stopp) ni“)
Sérhljóð
IPA merki Dæmi
Einhljóð
[a] karl
[aː] raka
[ɛ] kenna
[ɛː] nema
[i] fínt, sýndi
[iː] líf, hlýt
[ɪ] yi
[ɪː] yfir, vita
[ɔ] loft [lɔft]
[ɔː] von [vɔːn]
[œ] dökk [tœʰk]
[œː] öl [œːl]
[u] ungur
[uː] núna [ˈnuːna]
[ʏ] upp [ʏʰp]
[ʏː] kul [kʰʏːl]
Tvíhljóð
[ai] ætla
[aiː] æfing
[au] sjálfur
[auː] páfi
[ei] engi
[eiː] heim
[ou] hóll
[ouː] kólna
[œi] laust
[œiː] auga
Önnur merki
Merki Útskýring
ˈ Áhersla (staðsett á undan stafnum),
langur [ˈlauŋkʏr̥]
ː langt sérhljóð,[1] tvöfalt samhljóð

Stafir notaðir í öðrum tungumálum

[breyta | breyta frumkóða]
Merki Dæmi Lýsing
A
Open front unrounded vowel.ogg  [ a ] (i) Spænska casa, Franska patte, Þýska Mann Fyrir marga er það fyrsti hluti ow hljóðsins í orðinu cow. Finnst í sumum enskum mállískum í cat eða father.
Open front unrounded vowel.ogg  [ aː ] (i) Þýska chenAa, Franska gare Langt [a].
  [ ɐ ] RP cut, Þýska Kaiserslautern (Í ensku er [ɐ] venjulega skrifað sem "[ʌ]".)
Open back unrounded vowel.ogg  [ ɑ ] (i) Finnska Linna, Hollenska bad
Open back unrounded vowel.ogg  [ ɑː ] (i) RP father, Franska pâte Langt [ɑ].
  [ ɑ̃ ] Franska Caen, sans, temps Nefmælt [ɑ].
Open back rounded vowel.ogg  [ ɒ ] (i) RP cot Eins og [ɑ], en með varirnar örlítið hringlaga.
Open-mid back unrounded vowel.ogg  [ ʌ ] (i) Like [ɔ], but without the lips being rounded. (When "[ʌ]" is used for English, it may really be [ɐ] eða [ɜ].)
Near-open front unrounded vowel.ogg  [ æ ] (i) RP cat
B
Voiced bilabial plosive.ogg  [ b ] (i) Enska babble
Voiced bilabial implosive.ogg  [ ɓ ] (i) Svahílí bwana Eins og [b] þegar það er sagt á meðan kyngt er.
Bilabial trill.ogg  [ ʙ ] (i) Eins og brrr hljóðið sem sagt er þegar mönnum er kalt.
Voiced bilabial fricative.ogg  [ β ] (i) Spænska la Bamba Eins og [b], en þannig að varirnar snertist ekki alveg.
C
Voiceless palatal plosive.ogg  [ c ] (i) Tyrkneska kebap "kebab", Czech stín "shadow" Frekar eins og tune (RP) eða cute í ensku. Stundum notað fyrir [tʃ] í tungumálum eins og hindí.
Voiceless palatal fricative.ogg  [ ç ] (i) Þýska Ich Meira líkt y en [x]. Sumir enskumælandi hafa svipað hljóð í orðinu huge. Til þess að framkvæma þetta hljóð, reyndu að hvísla hátt orðið "ye" í "Hear ye!".
Voiceless_alveolo-palatal_sibilant.ogg  [ ɕ ] (i) Mandarin Xi'an Líkara y en [ʃ]; líkt enska orðinu she að einhverju leiti.
Open-mid back rounded vowel.ogg  [ ɔ ] (i) sjá undir O
D
Voiced alveolar plosive.ogg  [ d ] (i) Enska did
Voiced alveolar implosive.ogg  [ ɗ ] (i) Svahílí Dodoma Eins og [d] þegar það er sagt á meðan kyngt er.
Voiced retroflex plosive.ogg  [ ɖ ] (i) English "harder" Eins og [d] með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
Voiced dental fricative.ogg  [ ð ] (i) Enska the, bathe
Voiced alveolar affricate.ogg  [ dz ] (i)1 Enska adze, Ítalska zero
Voiced postalveolar affricate.ogg  [ dʒ ] (i)1 Enska judge
  [ dʑ ] 1 Pólska niewiedź "bear" Eins og [dʒ], en með meira y-hljóði.
  [ dʐ ] 1 Pólska em "jam" Eins og [dʒ] með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
E
Close-mid front unrounded vowel.ogg  [ e ] (i) Spænska fe; Franska clé
Close-mid front unrounded vowel.ogg  [ eː ] (i) Þýska Klee Langt [e]. Svipað ensku hey, áður en y er borið fram.
Mid-central_vowel.ogg  [ ə ] (i) Enska above, Hindí ठग [ʈʰəɡ] (thug) "þjófur" (Kemur eingöngu fram í ensku án áherslu.)
  [ ɚ ] Bandarísk enska runner
Open-mid front unrounded vowel.ogg  [ ɛ ] (i) Enska bet
  [ ɛ̃ ] Franska Agen, vin, main Nefmælt [ɛ].
Open-mid central unrounded vowel.ogg  [ ɜ ] (i) RP bird (Langt)
  [ ɝ ] Bandarísk enska bird
F
Voiceless labiodental fricative.ogg  [ f ] (i) Enska fun
Voiced palatal plosive.ogg  [ ɟ ] (i) sjá undir J
Voiced palatal implosive.ogg  [ ʄ ] (i) sjá undir J
G
Voiced velar plosive.ogg  [ ɡ ] (i) Enska gig (enginn munur frá tákninu "g")
Voiced velar implosive.ogg  [ ɠ ] (i) Svahílí Uganda Eins og [ɡ] þegar það er sagt á meðan kyngt er.
Voiced uvular plosive.ogg  [ ɢ ] (i) Eins og [ɡ], en er myndað aftar, í kokinu. Finnst í sumum arabískum mállískum fyrir /q/, eins og í Gaddafi.
Voiced_palato-alveolar_sibilant.ogg  [ ʒ ] (i) sjá undir Z Enska beige.
H
Voiceless glottal fricative.ogg  [ h ] (i) Bandarísk enska house
Voiced glottal fricative.ogg  [ ɦ ] (i) Enska ahead, þegar það er sagt hratt.
  [ ʰ ] Auka loftstraumurinn í ensku upp [tʰɒp] miðað við supp [stɒp], eða [t] í frönsku eða spænsku.
Voiceless pharyngeal fricative.ogg  [ ħ ] (i) Arabíska محمد Muhammad Far down in the throat, like [h], but stronger.
Labial-palatal approximant.ogg  [ ɥ ] (i) sjá undir U
  [ ɮ ] sjá undir L
I
Close front unrounded vowel.ogg  [ i ] (i) Franska ville, Spænska Valladolid
Close front unrounded vowel.ogg  [ iː ] (i) Enska sea Langt [i].
Near-close near-front unrounded vowel.ogg  [ ɪ ] (i) Enska sit
Close central unrounded vowel.ogg  [ ɨ ] (i) Rússneska ты "you" Oft notað fyrir enska roses án áherslu.
J
Palatal approximant.ogg  [ j ] (i) Enska yes, Þýska Junge
  [ ʲ ] Rússneska Ленин [lʲeˈnʲɪn] Gefur til kynna að hljóðið sé meira y-líkt.
Voiced palatal fricative.ogg  [ ʝ ] (i) Spænska cayo (sumar mállískur) Like [j], but stronger.
Voiced palatal plosive.ogg  [ ɟ ] (i) Tyrkneska gör "see", Czech díra "hole" Eins og enska dew (RP) eða argue. Stundum notað fyrir [dʒ] í tungumálum eins og hindí.
Voiced palatal implosive.ogg  [ ʄ ] (i) Svahílí jambo Eins og [ɟ] þegar það er sagt á meðan kyngt er.
K
Voiceless velar plosive.ogg  [ k ] (i) Enska kick, skip
L
Alveolar lateral approximant.ogg  [ l ] (i) Enska leaf
Velarized alveolar lateral approximant.ogg  [ ɫ ] (i) Enska wool "Dark" el.
Voiceless alveolar lateral fricative.ogg  [ ɬ ] (i) Zulu hlala "sit" Frekar líkt [l] og [ʃ] eða [l] og [θ] þegar þau eru sögð saman. Finnst í Velskum nöfnum eins og Lloyd og Llywelyn og nafni Nelson Mandela á Xhosa-máli Rolihlahla.
Retroflex lateral approximant.ogg  [ ɭ ] (i) Eins og [l] með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
Alveolar lateral flap.ogg  [ ɺ ] (i) Blaktandi [l], eins og [l] og [ɾ] sögð saman.
Voiced alveolar lateral fricative.ogg  [ ɮ ] (i) Zulu dla "eat" Frekar eins og [l] og [ʒ], eða [l] og [ð] sögð saman.
M
Bilabial nasal.ogg  [ m ] (i) Enska mime
Labiodental nasal.ogg  [ ɱ ] (i) Enska symphony Eins og [m], en varirnar snerta tennurnar eins og þær gera í [f].
  [ ɯ ] sjá undir W
Voiceless labio-velar fricative.ogg  [ ʍ ] (i) sjá undir W
N
Alveolar nasal.ogg  [ n ] (i) Enska nun
Velar nasal.ogg  [ ŋ ] (i) Enska sing
Palatal nasal.ogg  [ ɲ ] (i) Spænska Peña, Franska champagne Frekar eins og Enska canyon.
Retroflex nasal.ogg  [ ɳ ] (i) Hindí वरुण [ʋəruɳ] "Varuna" Eins og [n] með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
Uvular nasal.ogg  [ ɴ ] (i) Kastilísk spænska Don Juan [doɴˈχwan] Eins og [ŋ], en myndað aftar, í kokinu.
O
Close-mid back rounded vowel.ogg  [ o ] (i) Spænska no, Franska eau
Close-mid back rounded vowel.ogg  [ oː ] (i) Þýska Boden, Franska Vosges Langt [o]. Minnir á no í ensku að einhverju leiti.
Open-mid back rounded vowel.ogg  [ ɔ ] (i) Þýska Oldenburg, Franska Garonne
Open-mid back rounded vowel.ogg  [ ɔː ] (i) RP law, Franska Limoges Langt [ɔ].
  [ ɔ̃ ] Franska Lyon, son Nefmælt [ɔ].
Close-mid front rounded vowel.ogg  [ ø ] (i) Franska feu, bœufs Eins og [e], en með hringlaga varir eins og [o].
Close-mid front rounded vowel.ogg  [ øː ] (i) Þýska Goethe, Franska Dle, neutre Langt [ø].
Open-mid front rounded vowel.ogg  [ œ ] (i) Franska bœuf, seul, Þýska Göttingen Eins og [ɛ], en með hringlaga varir eins og [ɔ].
Open-mid front rounded vowel.ogg  [ œː ] (i) Franska œuvre, heure Langt [œ].
  [ œ̃ ] Franska brun, parfum Nefmælt [œ].
Voiceless dental fricative.ogg  [ θ ] (i) Enska thigh, bath
Voiceless bilabial fricative.ogg  [ ɸ ] (i) Japanska 富士 [ɸɯdʑi] Fuji Eins og [p], en þannig að varirnar snertist ekki alveg
P
Voiceless bilabial plosive.ogg  [ p ] (i) Enska pip, spit
Q
Voiceless uvular plosive.ogg  [ q ] (i) Arabíska Qur’ān Eins og [k], en myndað aftar, í koki.
R
Alveolar trill.ogg  [ r ] (i) Spænska perro, Skoska borrow "Rolled R". (Generally used for English [ɹ] when there's no need to be precise.)
Alveolar tap.ogg  [ ɾ ] (i) Spænska pero, Bandarísk enska kitty/kiddie "Blakandi R".
Uvular trill.ogg  [ ʀ ] (i) Sveifluhljóð myndað aftan í koki. Found for /r/ in some conservative registers of French.
Retroflex flap.ogg  [ ɽ ] (i) Hindí साड़ी [sɑːɽiː] "sari" Eins og blakandi [ɾ], en með tunguna upprúllaða aftur.
Alveolar approximant.ogg  [ ɹ ] (i) RP borrow
Retroflex approximant.ogg  [ ɻ ] (i) Bandarísk enska borrow, butter Eins og [ɹ], en með tunguna upprúllaða eða dregna til baka, eins og orðið er borið fram af mörgum enskumælandi mönnum.
Voiced uvular fricative.ogg  [ ʁ ] (i) Franska Paris, Þýska Riemann Myndað aftarlega í koki, en án sveifluhljóðs.
S
Voiceless_alveolar_sibilant.ogg  [ s ] (i) Enska sass
Voiceless_palato-alveolar_sibilant.ogg  [ ʃ ] (i) Enska she
Voiceless_retroflex_sibilant.ogg  [ ʂ ] (i) Mandarin Shàolín, Rússneska Пушкин (Pushkin) Hljómar svipað og [ʃ], en er myndað með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
T
Voiceless alveolar plosive.ogg  [ t ] (i) Enska tot, stop
Voiceless retroflex plosive.ogg  [ ʈ ] (i) Hindí ठग [ʈʰəɡ] (thug) "thief" Eins og [t], en með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
Voiceless alveolar affricate.ogg  [ ts ] (i)2 Enska cats, Rússneska царь tsar
  [ tʃ ] 2 Enska church
  [ tɕ ] 2 Mandarin 北京 Zh-Beijing.ogg  Běijīng (i), Pólska ciebie "you" Eins og [tʃ], en með meira y-hljóði.
  [ tʂ ] 2 Mandarin zh, Pólska cz Eins og [tʃ] með tunguna upprúllaða eða dregna til baka.
U
Close back rounded vowel.ogg  [ u ] (i) Franska vous "you"
Close back rounded vowel.ogg  [ uː ] (i) RP food, Franska Rocquencourt, Þýska Schumacher Langt [u].
Near-close near-back rounded vowel.ogg  [ ʊ ] (i) Enska foot, Þýska Bundesrepublik
Close central rounded vowel.ogg  [ ʉ ] (i) Australian Enska food (Langt) Eins og [ɨ], en með hringlaga varir eins og með [u].
Labial-palatal approximant.ogg  [ ɥ ] (i) Franska lui Eins og [j] og [w] sögð saman.
Close back unrounded vowel.ogg  [ ɯ ] (i) sjá undir W
V
Voiced labiodental fricative.ogg  [ v ] (i) Enska verve
Labiodental approximant.ogg  [ ʋ ] (i) Hindí वरुण [ʋəruɳə] "Varuna" Á milli [v] og [w]. Notað af sumum þjóðverjum og rússum fyrir v/w, og af sumum talandi breska ensku fyrir r.
Voiced velar fricative.ogg  [ ɣ ] (i) Arabíska / Svahílí ghali "expensive" Hljómar frekar eins og franska [ʁ].
Close-mid back unrounded vowel.ogg  [ ɤ ] (i) Mandarin Hénán Like [o] but without the lips rounded, something like a cross of [ʊ] and [ʌ].
  [ ʌ ] sjá undir A
W
Voiced labio-velar approximant.ogg  [ w ] (i) Enska wow
  [ ʷ ] Enska rain [ɹʷɛn] Gefur til kynna að hljóðið sé myndað með hringlaga varir, quick.
Voiceless labio-velar fricative.ogg  [ ʍ ] (i) what (some dialects) Eins og [h] og [w] sögð saman
Close back unrounded vowel.ogg  [ ɯ ] (i) Tyrkneska kayık "caïque" Eins og [u], en með varirnar flatar; einhverneginn eins og [ʊ].
Voiced velar approximant.ogg  [ ɰ ] (i) Spænska agua
X
Voiceless velar fricative.ogg  [ x ] (i) Scottish Enska loch, Þýska Bach, Rússneska хороший [xɐˈroʂɨj] "good"
Voiceless uvular fricative.ogg  [ χ ] (i) Hollenska Scheveningen, Kastilísk spænska Don Juan [doɴˈχwan] Eins og [x], en myndað aftar, í koki. Sumir þjóðverjar og arabar nota [χ] fyrir [x].
Y
Close front rounded vowel.ogg  [ y ] (i) Franska rue Eins og [i], en með hringlaga varir eins og með [u].
Close front rounded vowel.ogg  [ yː ] (i) Þýska Bülow, Franska sûr Langt [y].
Near-close near-front rounded vowel.ogg  [ ʏ ] (i) Þýska Eisenhüttenstadt Eins og [ɪ], en með hringlaga varir eins og með [ʊ].
Palatal lateral approximant.ogg  [ ʎ ] (i) Spænska llama (Kastilíska) Meira líkt y en [l]. Frekar eins og enska million.
Labial-palatal approximant.ogg  [ ɥ ] (i) sjá undir U
Close-mid back unrounded vowel.ogg  [ ɤ ] (i) sjá undir V
  [ ɣ ] sjá undir V
Z
Voiced_alveolar_sibilant.ogg  [ z ] (i) Enska zoos
Voiced_palato-alveolar_sibilant.ogg  [ ʒ ] (i) Enska vision, Franska journal
Voiced_alveolo-palatal_sibilant.ogg  [ ʑ ] (i) formal Rússneska жжёшь [ʑːoʂ] "you burn" Meira líkt y en [ʒ], einhvernegin eins og beigey.
Voiced_retroflex_sibilant.ogg  [ ʐ ] (i) Mandarin 人民日报 Rénmín Rìbào "People's Daily", Rússneska журнал "journal" Eins og [ʒ] með tunguna upprúllaða eða dregna til baka. .
  [ ɮ ] sjá undir L
Annað
Glottal supp.ogg  [ ʔ ] (i) Enska uh-oh, Hawaii, Þýska The 'glottal supp', a catch in the breath. For some people, found in button [ˈbʌʔn̩], or between vowels across words: Deus ex machina [ˌdeɪəsˌʔɛksˈmɑːkɨnə]; for some Americans, in a apple [ʌˈʔæpl̩].
Voiced pharyngeal fricative.ogg  [ ʕ ] (i) Arabíska عربي (carabī) "Arabic" A subtle sound deep in the throat.
Dental click.ogg  [ ǀ ] (i) Enska tsk-tsk! eða tut-tut!, Zulu icici "earring" (The English click used for disapproval.) The Zimbabwean MP Ncube has this click in his name.
Alveolar lateral click.ogg  [ ǁ ] (i) Enska tchick! tchick!, Zulu ixoxo "frog" (The English click used to urge on a horse.) Finnst í orðinu Xhosa.
Postalveolar click.ogg  [ ǃ ] (i) Zulu iqaqa "polecat" A hollow popping sound, like a cork pulled from a bottle.
  • Eiríkur Rögnvaldsson (2013). Hljóðkerfi og orðhlutakerfi íslensku (PDF). Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 6. mars 2016.

Neðanmálsgreinar

[breyta | breyta frumkóða]
  1. Sérhljóðar eru langir þegar þeir hafa áherslu og þeim er fylgt eftir með fleiri en einu samhljóði