Jump to content

Մուտքի խոչընդոտներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մուտքի խոչընդոտներ (անգլ.՝ Barriers to entry), տնտեսագիտության և մրցակցությանը նվիրված տեսությունների մեծ մասում մուտքի խոչընդոտները խոչընդոտներ են, որոնք ընկերությունը պետք է հաղթահարի որոշակի շուկա մուտք գործելու համար։ Մուտքի խոչընդոտները ընկերության գնագոյացման ուժի աղբյուրն են՝ ընկերության կարողությունը բարձրացնել գները՝ առանց հաճախորդների կորցնելու։

Մուտքի խոչընդոտներ տերմինը կիրառվում է նաև ֆիզիկական անձանց նկատմամբ, ովքեր մտադիր են սկսել որոշակի մասնագիտական կամ բիզնես գործունեություն։ Մուտքի խոչընդոտները խոչընդոտում են արդյունաբերության մրցակցությանը։

Սահմանումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջորջ Ստիգլերը մուտքի խոչընդոտը սահմանում է որպես «արտադրության արժեքը, որը պետք է վճարի շուկա մուտք գործելու ձգտող ընկերությունը, բայց արդեն իսկ այնտեղ գտնվող ընկերությունները չպետք է վճարեն»[1]։

Ֆրանկլին Ֆիշերը մուտքի խոչընդոտը սահմանում է որպես «մի բան, որը խոչընդոտում է մուտքը, երբ մուտքը սոցիալական շահավետ է»[2]։

Ջո Բեյնը սահմանում է որպես մուտքի խոչընդոտ այն ամենը, ինչը թույլ է տալիս գործող ընկերություններին միջինից բարձր շահույթ ստանալ առանց մուտքի վտանգի[3]։

Ընկերությունների մուտքի խոչընդոտները շուկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընկերությունների մուտքի խոչընդոտները շուկա ներառում են.

  • Գովազդ՝ արդեն շուկայում գործող ընկերությունները կարող են դժվարացնել նոր մրցակիցների մուտքը շուկա՝ գովազդի բարձր ծախսերի պատճառով, որոնք նոր ընկերությունները դժվար թե կարողանան վճարել։ Այս տեսությունը հայտնի է որպես «շուկայական հզորության գովազդի տեսություն»[4]։ Արդեն կայացած ընկերությունները գովազդի միջոցով ստեղծում են սպառողների ընկալումներ, որ իրենց ապրանքանիշը տարբերվում է մյուսներից այն աստիճան, որ սպառողները այն տեսնում են որպես տարբերվող ապրանք[4]։ Այդ պատճառով գործող ընկերությունների արտադրանքը չի կարող հավասարապես փոխարինվել նոր ապրանքանիշով ընկերության արտադրանքով[4]։ Սա շատ դժվար է դարձնում նոր ընկերությունների համար գնորդներ ներգրավելը։
  • Ռեսուրսների կառավարում՝ եթե ընկերությունը վերահսկում է որոշակի ոլորտի համար անհրաժեշտ ռեսուրսը, ապա այլ ընկերություններ չեն կարող մտնել այդ շուկա։
  • Առավելությունները՝ անկախ ընկերության չափից՝ տեխնոլոգիաների տիրապետում, նոու-հաու, նյութերի արտոնյալ հասանելիություն, արտոնյալ աշխարհագրական դիրք, ուսուցման կոր։
  • Հաճախորդների հավատարմություն՝ շուկայի խոշոր ընկերությունները կարող են ունենալ արտադրվող ապրանքի հավատարիմ գնորդներ։ Գոյություն ունեցող ուժեղ ապրանքանիշերի առկայությունը կարող է զգալի խոչընդոտ հանդիսանալ մուտքի համար։
  • Պայմանագրեր գործընկերների հետ՝ բացառիկ պայմանավորվածությունները խոշոր մատակարարների կամ մանրածախ վաճառողների հետ կարող են խնդիրներ ստեղծել շուկայի մասնակիցների համար։
  • Մասշտաբի էֆեկտ՝ ավելի մեծ ընկերությունները կարող են ապրանքներ արտադրել ավելի ցածր գնով, քան փոքր ընկերությունները։ Ծախսերի առավելությունները երբեմն կարող են արագ հաղթահարել տեխնոլոգիայի միջոցով։
  • Տնտեսության պետական կարգավորումը՝ կարող է դժվարացնել շուկա մուտք գործելը կամ անհնարին դարձնել։ Ծայրահեղ դեպքում պետությունը կարող է անօրինական դարձնել մրցակցությունը և հաստատել պետական մենաշնորհ։ Լիցենզիայի և թույլտվության պահանջները կարող են նաև մեծացնել շուկա մուտք գործելու համար անհրաժեշտ ներդրումների ծավալը։
  • Ոչ առաձգական պահանջարկ՝ շուկա մուտք գործելու ուղիներից մեկը ապրանքների ինքնարժեքը շուկայում առկա ապրանքների համեմատ իջեցումն է։ Այնուամենայնիվ, այս ռազմավարությունն անարդյունավետ է, եթե գնորդները զգայուն չեն գնի նկատմամբ։
  • Մտավոր սեփականություն՝ շուկա մուտք գործելը պահանջում է նույն արտադրական տեխնոլոգիայի կամ նոու-հաուի հասանելիություն, ինչ մենաշնորհատերը։ Արտոնագրերը ընկերություններին օրինական իրավունք են տալիս արգելել այլ ընկերություններին որոշակի ժամկետով արտադրանք արտադրել և այդպիսով սահմանափակել մուտքը շուկա։ Արտոնագրերն ուղղված են գյուտերի զարգացմանը և գիտատեխնիկական առաջընթացին` խթանելով այդ գործունեության ֆինանսական շահութաբերությունը։ Նմանապես, ապրանքային նշանը կարող է խոչընդոտ դառնալ որոշակի ապրանքի մուտքի համար, երբ շուկայում գերիշխում են մեկ կամ մի քանի հայտնի անուններ։
  • Ցանցային էֆեկտ՝ երբ ապրանքը կամ ծառայությունն ունի արժեք, որը կախված է հաճախորդների թվից, մրցակիցները խնդիրներ են ունենում, քանի որ արդեն գործող ընկերությունն ունի հաճախորդների մեծ բազա։
  • Գիշատիչ գնագոյացում՝ գերիշխող ընկերությունը վաճառում է ապրանքները վնասով, որպեսզի դժվարացնի նոր ընկերությունների վիճակը, որոնք ի վիճակի չեն մրցակցել ավելի մեծ ընկերության հետ՝ սեփական կապիտալով և վարկ ստանալու ավելի հեշտ հասանելիությամբ։ Շատ երկրներում դա արգելված է օրենքով, սակայն այդ գործողությունները դժվար է ապացուցել։
  • Սահմանափակող առևտրային պրակտիկա՝ ինչպիսիք են օդային տրանսպորտի պայմանավորվածությունները, որոնք թույլ չեն տալիս նոր ավիաընկերություններին տարածք ձեռք բերել որոշակի օդանավակայաններում վայրէջք կատարելու համար։
  • Նախընտրելի մուտք դեպի հումք՝ թույլ է տալիս ավելի մեծ մարժա ստանալ, քան շուկայի նոր խաղացողները, ինչպես նաև դժվարություններ ստեղծել մրցակիցների համար՝ խաթարելով առաքման ժամանակացույցը։
  • Նախընտրելի աշխարհագրական դիրքը՝ արտադրական օբյեկտների գտնվելու վայրը հումքի կամ իրացման շուկաներին ավելի մոտ է, կառավարության առավել բարենպաստ կարգավորումն ու հարկումը մրցակիցների նկատմամբ առավելություն են տալիս։
  • Հետազոտական և մշակման աշխատանքներ՝ որոշ ապրանքներ, ինչպիսիք են միկրոպրոցեսորները, պահանջում են մեծ ներդրումներ տեխնոլոգիայի մեջ, որոնք զսպում են պոտենցիալ մրցակիցներին։
  • Անվերադարձ ծախքեր՝ անվերադարձ ծախսերը չեն կարող վերադարձվել շուկայից դուրս գալու ժամանակ։ Դրա պատճառով նրանք մեծացնում են շուկա մուտք գործելու ռիսկը։
  • Ուղղահայաց ինտեգրումը՝ ընկերության կողմից արտադրության մի քանի մակարդակների ծածկույթը հնարավորություն է տալիս արտադրանքը լիովին հասցնել յուրաքանչյուր մակարդակի պահանջվող պայմաններին, ինչը դժվարացնում է շուկայի նոր մասնակիցների համար նույն որակի ապրանքներ արտադրելը։

Ֆիզիկական անձանց համար աշխատաշուկա մուտքի խոչընդոտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխատաշուկայում ֆիզիկական անձանց մուտքի խոչընդոտների օրինակները ներառում են կրթությունը, լիցենզավորումը կամ որոշակի մասնագիտության աշխատողների թվաքանակի քվոտան։

Մի կողմից՝ այս խոչընդոտները պետք է ապահովեն, որ այս շուկա մուտք գործող մարդիկ ունենան անհրաժեշտ որակավորում, մյուս կողմից՝ դա նվազեցնում է շուկայում մրցակցությունը։ Նաև դրա պատճառով որոշ ոլորտներում մասնագետների համար լրացուցիչ ծախսերի էֆեկտ կա։

Մուտքի խոչընդոտները և արդյունաբերության կառուցվածքը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Կատարյալ մրցակցություն՝ մուտքի խոչընդոտներ չկան։
  2. Մենաշնորհային մրցակցություն՝ մուտքի ցածր խոչընդոտներ։
  3. Օլիգոպոլիա՝ մուտքի բարձր խոչընդոտներ։
  4. Մենաշնորհ՝ մուտքի խոչընդոտները տատանվում են շատ բարձրից մինչև բացարձակ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. https://www.jstor.org/pss/3592928
  2. «Diagnosing Monopoly (1979)» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2009 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 9-ին.
  3. Tirole, Jean The Theory of Industrial Organization. — Cambridge, Massachusetts, London, England: The MIT Press, 1989. — С. 305. — ISBN 0-262-20071-6
  4. 4,0 4,1 4,2 Moffatt, Mike. (2008) About.com Теория Рекламы Рыночной Мощи Արխիվացված 2011-01-15 Wayback Machine Экономический словарь Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «about2» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: