Jump to content

Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Աշխարհի քարտեզը, որը ներկայացնում է անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսի կատեգորիաները (հիմնված 2018 թվականի տվյալների վրա, հրապարակված 2019 թվականին)։[1]
     0.800–1.000 (շատ բարձր)      0.700–0.799 (բարձր)      0.550–0.699 (միջին)      0.350–0.549 (ցածր)      տվյալները բացակայում են

Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (ՄՆԶԻ), ստատիկ բաղադրյալ ինդեքս է, որը ներառում է Կյանքի միջին տևողության, Կրթության մակարդակի և մեկ շնչին ընկնող միջին եկամտի ցուցիչները։ Այն երկրները, որոնք ունեն կրթության բարձր մակարդակ, կյանքի միջին սպասվող տևողությունը բարձր ցուցանիչ, կրթության բարձր մակարդակը, մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը բարձր է։ Այս ինդեքսը ստեղծվել է պակիստանցի տնտեսագետ Մահբուբ ուլ Հակի և հնդիկ տնտեսագետ Ամարտյա Սենի կողմից, որը հետագայում օգտագործվել է Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագրի Մարդկային զարգացման հաշվետու գրասենյակի կողմից հաշվելու երկրների զարգացման մակարդակը[2][3][4]։

2010 թվականին Մարդկային ներուժի զարգացման զեկույցում ներկայացվել է Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը։ Մինչդեռ պարզ ՄՆԶԻ-ն մնացել է օգտակար, կարելի է ասել, որ Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը մարդկային զարգացման փաստացի մակարդակն է, իսկ ՄՆԶԻ-ն կարող է դիտարկվել որպես մարդկային զարգացման պոտենցիալի ցուցանիշ։ Այս ինդեքսը իր մեջ չի ներառում մի քանի գործոններ, ինչպիսիք են մեկ շնչին ընկնող զուտ կարողությունը կամ երկրի ապրանքների հարաբերական որակը։ Այդ իսկ պատճառով շատ զարգացած երկրներ ունի ցածր ցուցանիշներ, ինչպիսիք են Մեծ յոթնյակի երկրները[5]։

Ուլ Հակ-ի մարդկային զարգացման մասին մոտեցումը հիմք դարձավ այս ինդեքսի համար։ Մոտեցումը հիմնված էր այն բանի վրա, թե արդյոք մարդիկ իրենց կյանքում կարող են «լինել» և «անել» իրենց համար ցանկալի բաներ։ Օրինակ լինել կուշտ, ապաստանով ապահոված, առողջ․ անել ի նկատի ունի կատարել աշխատանքներ․ կրթություն ստանալ, մասնակցել ընտրություններին և համայնքային կյանքին։ Ընտրության ազատությունը հիմնաքարերից մեկն է։ Օրինակ եթե ինչ որ մեկը հրաժարվում է սնվելուց կրոնական պատճառներով ուրիշ է այն դեպքից, երբ մարդ ցանկանում է ուտել, բայց հնարավորություն չունի ձեռք բերելու, կամ երկրում սով է[6]։

Պատկեր:Mahbub-ul-Haq.jpg
Մահբուբ ուլ Հակ
Ամարտյա Սեն

ՄԶԻ-ի հիմքերը դրվել են Մարդկային ներուժի զարգացման ամենամյա զեկույցում, որը հրապարակվում է Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագրի ենթակայության տակ գտնվող Մարդկային զարգացման հաշվետու գրասենյակի կողմից։ Այն ստեղծվել է 1990 թվականին պակիստանցի տնտեսագետ Մահբուբ ուլ Հակի կողմից, և ուներ որոշակի նպատակ տնտեսության զարգացումը համախառն եկամուտից փոխել մարդակենտրոն զարգացման։ Որպեսզի ստեղծվեն զեկույցները Մահբուբ ուլ Հակը ձևավորեց զարգացման տնտեսագետներին որոնց մեջ մտնում էին Պոլ Ստրիտենը, Ֆրանց Ստեվարդը, Գուստավ Ռանիսը, Կեյթ Գրիֆֆինը, Սուդհիր Անանդը և Մեղնադ Դեսայըը։ Նոբելյան մրցանակակիր Ամարտյա Սենը օգտագործել է Հակի աշխատությունը իր՝ մարդկային կարողությունների թեմայով աշխատության մեջ[4]։ Հաքը հավատում էր, որ մարդկային զարգացման պարզ բաղադրյալ չափման միավոր է անհրաժեշտ, որպեսզի հավաստիացնել հանրությանը, գիտական շրջաանակներին և քաղաքական գործիչներին, որ նրանք կարող են և անհրաժեշտ է, որ գնահատեն զարգացումը ոչ միայն տնտեսական զարգացմամբ, այլ նաև մարդկանց բարեկեցության աճով։

Չափումները և հաշվարկները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր մեթոդ (2010 թվականից հետո)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխարհի քարտեզը ներկայացնող ՄԶԻ-ն կատեգորիաներով՝ հիմնված 2017 թվականի տվյալներով, հրապարկված 2018 թվականին։[7]
     0.800–1.000 (շատ բարձր)      0.700–0.799 (բարձր)      0.550–0.699 (միջին)      0.350–0.549 (ցածր)      Տվյալը հասանելի չէ

Այն հրապարակվել է 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ին և թարմացվել է 2011 թվականի հունիսի 10-ին, 2010 թվականի մարդկային զարգացման ներուժի զեկույցում ՄՆԶԻ-ն հաշվարկվել է համատեղելով 3 չափողական միավորներ[8][9]

2010 թվականի մարդկային զարգացման զեկույցում, ՄԱԿ-ը սկեց օգտագործել ՄԶԻ-ի հաշվարկման նոր մեթոդ։ Հետևյալ երեք ցուցանիշները օգտագործվում են[10][11]։

1.Կյանքի սպսավող տևողության ինդեքս (LE)

ԿՍՏ-ն 1 է, երբ ծննդյան պահին կյանքի սպասվող տևողությունը 85-է և 0, երբ 20 է։

2. Կրթության ինդեքս (EI) [12]

2.1 Կրթության միջին տարիների ինդեքս (MYSI) [13]
15-ը դիտարկվում է որպես այս ցուցանիշի մաքսիմում մինչև 2025 թվականը։
2.2 Կրթության սպասվող տարիների ինդեքս (EYSI) (Ինդեքսը հաշվարկվում է երեխաների սպասվող տարիների քանակը, որը նա տրամադրելու է կրթությանը դպրոցում, բուհում, հետբուհական կրթության մեջ և ենթադրելով տարիքին յուրահատուկ ներգրավածության մակարդակը մնում է նույնը երեխայի կյանքում։ Կրթության սպասվող տարիների քանակը ծածկվում է 18 տարվա մեջ։
Հիմնական երկրներում տասնութը համարժեք է Մագիստրոսի մակարդակ ստանալու ժամանակահատվածին։

3. Եկամտի ինդեքս (II)

Ինդեքսը 1 է, երբ մեկ շնչին ընկնող եկամուտը (GNIpc) $75,000 է և 0, երբ $100 է։

Վերջապես ՄՆԶԻ-ն (HDI) վերը նշած երեք ցուցիչների Երկրաչափական միջինն է։

2018 թվականի մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2019 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկային ներուժի զարգացման 2019 թվականի զեկույցը հրապարակվել է 2019 թվականի դեկտեմբերի 9-ին,որտեղ հաշվարկվել է ՄՆԶԻ-ի արժեքները 2018 թվականի համար[1]։ Ստորև ներկայացված են «շատ բարձր» ինդեքս ունեցող երկրների ցանկը․

  • = աճ
  • = կայուն
  • Decrease = հետընթաց

Հորիզոնական Երկիր ՄՆԶԻ
2018 տվյալներ (2019 զեկույց) դասակարգում
[1]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն[1] 2018 տվյալներ (2019 զեկույց) դասակարգում
[1]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն
[1]
1 Նորվեգիա Նորվեգիա 0.954 0.001
2 Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.946 0.003
3 Իռլանդիա Իռլանդիա 0.942 0.003
4 Գերմանիա Գերմանիա 0.939 0.001
4 (2) Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.939 0.003
6 Decrease (1) Ավստրալիա Ավստրալիա 0.938 0.001
6 (1) Իսլանդիա Իսլանդիա 0.938 0.003
8 Decrease (1) Շվեդիա Շվեդիա 0.937 0.001
9 Սինգապուր Սինգապուր 0.935 0.001
10 Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.933 0.001
11 Դանիա Դանիա 0.930 0.001
12 Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.925 0.001
13 Կանադա Կանադա 0.922 0.001
14 Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.921 0.001
15 Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.920 0.001
15 Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.920 0.001
17 Բելգիա Բելգիա 0.919 0.002
18 Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն 0.917 0.001
19 Ճապոնիա Ճապոնիա 0.915 0.002
20 Ավստրիա Ավստրիա 0.914 0.002
21 Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.909 0.001
22 Իսրայել Իսրայել 0.906 0.002
22 Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.906 0.002
24 Սլովենիա Սլովենիա 0.902 0.003
25 Իսպանիա Իսպանիա 0.893 0.002
26 Չեխիա Չեխիա 0.891 0.003
26 Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.891 0.001
28 Մալթա Մալթա 0.885 0.002
29 Իտալիա Իտալիա 0.883 0.002
30 Էստոնիա Էստոնիա 0.882 0.003
31 Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.873 0.002

Դասակարգում Երկիր ՄՆԶԻ
2018 տվյալներ (2019 զեկույց) դասակարգում
[1]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն[1] 2018 տվյալներ (2019 զեկույց) դասակարգում
[1]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն
[1]
32 Հունաստան Հունաստան 0.872 0.001
32 (1) Լեհաստան Լեհաստան 0.872 0.004
34 Լիտվա Լիտվա 0.869 0.003
35 ԱՄԷ ԱՄԷ 0.866 0.002
36 (2) Անդորրա Անդորրա 0.857 0.005
36 Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա 0.857 0.001
36 (1) Սլովակիա Սլովակիա 0.857 0.003
39 Լատվիա Լատվիա 0.854 0.004
40 Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.850 0.002
41 Կատար Կատար 0.848
42 Չիլի Չիլի 0.847 0.002
43 Բրունեյ Բրունեյ 0.845 0.002
43 Հունգարիա Հունգարիա 0.845 0.004
45 Բահրեյն Բահրեյն 0.838 Decrease 0.001
46 Խորվաթիա Խորվաթիա 0.837 0.002
47 Օման Օման 0.834 0.001
48 Արգենտինա Արգենտինա 0.830 Decrease 0.002
49 Ռուսաստան Ռուսաստան 0.824 0.002
50 (3) Բելառուս Բելառուս 0.817 0.009
50 (8) Ղազախստան Ղազախստան 0.817 0.017
52 Decrease (1) Բուլղարիա Բուլղարիա 0.816 0.003
52 Decrease (1) Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.816 0.003
52 Decrease (1) Ռումինիա Ռումինիա 0.816 0.003
55 (1) Պալաու Պալաու 0.814 0.003
56 Decrease (5) Բարբադոս Բարբադոս 0.813
57 Քուվեյթ Քուվեյթ 0.808 Decrease 0.001
57 (1) Ուրուգվայ Ուրուգվայ 0.808 0.001
59 Թուրքիա Թուրքիա 0.806 0.001
60 Բահամներ Բահամներ 0.805 0.001
61 Մալայզիա Մալայզիա 0.804 0.002
62 Սեյշելյան կղզիներ Սեյշելյան կղզիներ 0.801 0.001

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2019 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը[1] հասարակության մեջ մարդկային ներուժի զարգացման միջին մակարդակն է հաշվի առած անհավասարությունը․։

Դասակարգումը կապված չէ ՄՆԶԻ-ի ցուցակի հետ, քանի որ այստեղ բացակայում են որոշ երկրների տվյալներ։

  1. Նորվեգիա Նորվեգիա 0.889
  2. Իսլանդիա Իսլանդիա 0.885
  3. Ճապոնիա Ճապոնիա 0.882
  4. Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.882
  5. Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.876
  6. Շվեդիա Շվեդիա 0.874
  7. Դանիա Դանիա 0.873
  8. Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.870
  9. Իռլանդիա Իռլանդիա 0.865
  10. Ավստրալիա Ավստրալիա 0.862
  11. Գերմանիա Գերմանիա 0.861
  12. Սլովենիա Սլովենիա 0.858
  13. Չեխիա Չեխիա 0.850
  14. Բելգիա Բելգիա 0.849
  15. Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.845
  16. Ավստրիա Ավստրիա 0.843
  17. Կանադա Կանադա 0.841
  18. Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.836
  19. Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.822
  20. Էստոնիա Էստոնիա 0.818
  21. Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.815
  22. Մալթա Մալթա 0.815
  23. Սինգապուր Սինգապուր 0.810
  24. Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.809
  25. Իսրայել Իսրայել 0.809
  26. Սլովակիա Սլովակիա 0.804
  27. Լեհաստան Լեհաստան 0.801
  28. Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.797
  29. Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.788
  30. Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.777
  31. Հունգարիա Հունգարիա 0.777
  32. Իտալիա Իտալիա 0.776
  33. Լատվիա Լատվիա 0.776
  34. Լիտվա Լիտվա 0.775
  35. Խորվաթիա Խորվաթիա 0.768
  36. Հունաստան Հունաստան 0.766
  37. Բելառուս Բելառուս 0.765
  38. Իսպանիա Իսպանիա 0.765
  39. Ղազախստան Ղազախստան 0.759
  40. Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.746
  41. Ռուսաստան Ռուսաստան 0.743
  42. Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.742
  43. Օման Օման 0.725
  44. Ռումինիա Ռումինիա 0.725
  45. Արգենտինա Արգենտինա 0.714
  46. Բուլղարիա Բուլղարիա 0.714
  47. Իրան Իրան 0.706
  48. Ալբանիա Ալբանիա 0.705
  49. Ուրուգվայ Ուրուգվայ 0.703
  50. Ուկրաինա Ուկրաինա 0.701
  51. Չիլի Չիլի 0.696
  52. Վրաստան Վրաստան 0.692
  53. Մավրիկիոս Մավրիկիոս 0.688
  54. Շրի Լանկա Շրի Լանկա 0.686
  55. Հայաստան Հայաստան 0.685
  56. Սերբիա Սերբիա 0.685
  57. Ադրբեջան Ադրբեջան 0.683
  58. Բարբադոս Բարբադոս 0.675
  59. Թուրքիա Թուրքիա 0.675

Լիխտենշտայնը, ԱՄԷ-ն, Անդորրան, Սաուդյան Արաբիան, Կատարը, Բրունեյը, Բահրեյնը, Պալաուն, Քուվեյթը, Բահամյան Կղզիները, Մալայզիան և Սեյշելյան կղզիները չնայած ունենալով ՄՆԶԻ-ի «շատ բարձր» ցուցանիշ, նրանց համար չի հաշվարկվել անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը։

2017 թվականի մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2018 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկային ներուժի զարգացման 2018 թվականի զեկույցը հրապարակվել է 2018 թվականի սեպտեմբերի 14-ին,որտեղ հաշվարկվել է ՄՆԶԻ-ի արժեքները 2018 թվականի համար։ Ստորև ներկայացված են «շատ բարձր» ինդեքս ունեցող երկրների ցանկը[14]։

  • = աճ
  • = կայուն
  • Decrease = հետընթաց

Դասակարգում Երկիր ՄՆԶԻ
2017 տվյալներ (2018 զեկույց) դասակարգում
[7]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն[7] 2017 տվյալներ (2018 զեկույց) դասակարգում[7] Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն
[7]
1 Նորվեգիա Նորվեգիա 0.953 0.002
2 Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.944 0.001
3 Ավստրալիա Ավստրալիա 0.939 0.001
4 Իռլանդիա Իռլանդիա 0.938 0.004
5 Decrease (1) Գերմանիա Գերմանիա 0.936 0.002
6 Իսլանդիա Իսլանդիա 0.935 0.002
7 (1) Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.933 0.003
7 Շվեդիա Շվեդիա 0.933 0.001
9 Decrease (1) Սինգապուր Սինգապուր 0.932 0.002
10 Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.931 0.003
11 Decrease (1) Դանիա Դանիա 0.929 0.001
12 Կանադա Կանադա 0.926 0.004
13 Decrease (1) Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.924 0.002
14 Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.922 0.002
15 Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.920 0.002
16 Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.917 0.002
17 Decrease (1) Բելգիա Բելգիա 0.916 0.001
17 Decrease (1) Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն 0.916 0.001
19 Ճապոնիա Ճապոնիա 0.909 0.002
20 Ավստրիա Ավստրիա 0.908 0.002
21 Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.904 0.001
22 Իսրայել Իսրայել 0.903 0.001
22 (1) Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.903 0.003
24 Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.901 0.002
25 Սլովենիա Սլովենիա 0.896 0.002
26 Իսպանիա Իսպանիա 0.891 0.002
27 Չեխիա Չեխիա 0.888 0.003
28 Իտալիա Իտալիա 0.880 0.002
29 Մալթա Մալթա 0.878 0.003
30 Էստոնիա Էստոնիա 0.871 0.003

Դասակարգում Երկիր ՄՆԶԻ
2017 տվյալներ (2018 զեկույց) դասակարգում
[7]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն[7] 2017 տվյալներ (2018 զեկույց) դասակարգում
[7]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն
[7]
31 Decrease (1) Հունաստան Հունաստան 0.870 0.002
32 Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.869 0.002
33 (1) Լեհաստան Լեհաստան 0.865 0.005
34 Decrease (1) ԱՄԷ ԱՄԷ 0.863 0.001
35 Անդորրա Անդորրա 0.858 0.002
35 (1) Լիտվա Լիտվա 0.858 0.003
37 Decrease (1) Կատար Կատար 0.856 0.001
38 (1) Սլովակիա Սլովակիա 0.855 0.002
39 (1) Բրունեյ Բրունեյ 0.853 0.001
39 Decrease (1) Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա 0.853 Decrease 0.001
41 (2) Լատվիա Լատվիա 0.847 0.003
41 (1) Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.847 0.002
43 Decrease (2) Բահրեյն Բահրեյն 0.846
44 Չիլի Չիլի 0.843 0.001
45 Հունգարիա Հունգարիա 0.838 0.003
46 Խորվաթիա Խորվաթիա 0.831 0.003
47 Արգենտինա Արգենտինա 0.825 0.003
48 Decrease (1) Օման Օման 0.821 Decrease 0.001
49 Ռուսաստան Ռուսաստան 0.816 0.001
50 Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.814 0.004
51 Decrease (1) Բուլղարիա Բուլղարիա 0.813 0.003
52 Ռումինիա Ռումինիա 0.811 0.004
53 (1) Բելառուս Բելառուս 0.808 0.003
54 Decrease (1) Բահամներ Բահամներ 0.807 0.001
55 (1) Ուրուգվայ Ուրուգվայ 0.804 0.002
56 Decrease (1) Քուվեյթ Քուվեյթ 0.803 Decrease 0.001
57 Մալայզիա Մալայզիա 0.802 0.003
58 Decrease (1) Բարբադոս Բարբադոս 0.800 0.001
58 (2) Ղազախստան Ղազախստան 0.800 0.003

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2018 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը[15] հասարակության մեջ մարդկային ներուժի զարգացման միջին մակարդակն է հաշվի առած անհավասարությունը․։

Դասակարգումը կապված չէ ՄՆԶԻ-ի ցուցակի հետ, քանի որ այստեղ բացակայում են որոշ երկրների տվյալներ։

  1. Իսլանդիա Իսլանդիա 0.878
  2. Ճապոնիա Ճապոնիա 0.876
  3. Նորվեգիա Նորվեգիա 0.876
  4. Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.871
  5. Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.868
  6. Շվեդիա Շվեդիա 0.864
  7. Գերմանիա Գերմանիա 0.861
  8. Ավստրալիա Ավստրալիա 0.861
  9. Դանիա Դանիա 0.860
  10. Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.857
  11. Իռլանդիա Իռլանդիա 0.854
  12. Կանադա Կանադա 0.852
  13. Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.846
  14. Սլովենիա Սլովենիա 0.846
  15. Չեխիա Չեխիա 0.840
  16. Բելգիա Բելգիա 0.836
  17. Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.835
  18. Ավստրիա Ավստրիա 0.835
  19. Սինգապուր Սինգապուր 0.816
  20. Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.811
  21. Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.809
  22. Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.808
  23. Մալթա Մալթա 0.805
  24. Սլովակիա Սլովակիա 0.797
  25. Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.797
  26. Էստոնիա Էստոնիա 0.794
  27. Իսրայել Իսրայել 0.787
  28. Լեհաստան Լեհաստան 0.787
  29. Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.773
  30. Հունգարիա Հունգարիա 0.773
  31. Իտալիա Իտալիա 0.771
  32. Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.769
  33. Լատվիա Լատվիա 0.759
  34. Լիտվա Լիտվա 0.757
  35. Խորվաթիա Խորվաթիա 0.756
  36. Բելառուս Բելառուս 0.755
  37. Իսպանիա Իսպանիա 0.754
  38. Հունաստան Հունաստան 0.753
  39. Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.741
  40. Ռուսաստան Ռուսաստան 0.738
  41. Ղազախստան Ղազախստան 0.737
  42. Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.732
  43. Ռումինիա Ռումինիա 0.717
  44. Բուլղարիա Բուլղարիա 0.710
  45. Չիլի Չիլի 0.710
  46. Արգենտինա Արգենտինա 0.707
  47. Իրան Իրան 0.707
  48. Ալբանիա Ալբանիա 0.706
  49. Ուկրաինա Ուկրաինա 0.701
  50. Ուրուգվայ Ուրուգվայ 0.689
  51. Մավրիկիոս Մավրիկիոս 0.683
  52. Վրաստան Վրաստան 0.682
  53. Ադրբեջան Ադրբեջան 0.681
  54. Հայաստան Հայաստան 0.680
  55. Բարբադոս Բարբադոս 0.669

Լիխտենշտայնը, ԱՄԷ-ն, Անդորրան, Սաուդյան Արաբիան, Կատարը, Բրունեյը, Բահրեյնը, Քուվեյթը, Բահամյան Կղզիները, Մալայզիան և Սեյշելյան կղզիները չնայած ունենալով ՄՆԶԻ-ի «շատ բարձր» ցուցանիշ, նրանց համար չի հաշվարկվել անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը։

2015 թվականի մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2016 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկային ներուժի զարգացման 2015 թվականի զեկույցը հրապարակվել է 2016 թվականի մարտի 21-ին,որտեղ հաշվարկվել է ՄՆԶԻ-ի արժեքները 2016 թվականի համար։ Ստորև ներկայացված են «շատ բարձր» ինդեքս ունեցող երկրների ցանկը[16]։

  • = աճ
  • = կայուն
  • Decrease = հետընթաց
Դասակարգում Երկիր ՄՆԶԻ
2015 տվյալներ (2016 զեկույց) դասակարգում
[17]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն[17] 2015 տվյալներ (2016 զեկույց) դասակարգում
[17]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն
[17]
1 Նորվեգիա Նորվեգիա 0.949 0.001
2 Ավստրալիա Ավստրալիա 0.939 0.002
2 Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.939 0.001
4 (2) Գերմանիա Գերմանիա 0.926 0.002
5 (1) Դանիա Դանիա 0.925 0.002
5 (6) Սինգապուր Սինգապուր 0.925 0.013
7 Decrease (1) Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.924 0.001
8 Իռլանդիա Իռլանդիա 0.923 0.003
9 (7) Իսլանդիա Իսլանդիա 0.921 0.002
10 Decrease (1) Կանադա Կանադա 0.920 0.001
10 Decrease (2) Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.920 0.002
12 Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.917 0.001
13 Decrease (4) Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.915 0.002
14 (1) Շվեդիա Շվեդիա 0.913 0.004
15 Decrease (1) Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն 0.912 0.001
16 Decrease (4) Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.909 0.003
17 (3) Ճապոնիա Ճապոնիա 0.903 0.001
18 Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.901 0.002
19 Իսրայել Իսրայել 0.899 0.001
20 Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.898 0.002
21 (1) Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.897 0.003
22 Decrease (1) Բելգիա Բելգիա 0.896 0.001
23 Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.895 0.002
24 Ավստրիա Ավստրիա 0.893 0.001
25 (2) Իսպանիա Իսպանիա 0.892 0.005
26 Սլովենիա Սլովենիա 0.890 0.002
27 (1) Իտալիա Իտալիա 0.887 0.006
28 Չեխիա Չեխիա 0.878 0.003
29 Հունաստան Հունաստան 0.866 0.001
30 (10) Սլովակիա Սլովակիա 0.865 0.020
31 (1) Էստոնիա Էստոնիա 0.865 0.002
32 Անդորրա Անդորրա 0.858 0.001
33 (1) Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.856 0.002
33 (2) Մալթա Մալթա 0.856 0.003
33 Կատար Կատար 0.856 0.001
36 Լեհաստան Լեհաստան 0.855 0.003
37 Լիտվա Լիտվա 0.848 0.002
38 (4) Չիլի Չիլի 0.847 0.002
38 Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա 0.847 0.002
41 Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.843 0.002
42 ԱՄԷ ԱՄԷ 0.840 0.004
43 Հունգարիա Հունգարիա 0.836 0.002
44 Լատվիա Լատվիա 0.830 0.002
45 Decrease (5) Արգենտինա Արգենտինա 0.827 0.001
45 (1) Խորվաթիա Խորվաթիա 0.827 0.004
47 Decrease (1) Բահրեյն Բահրեյն 0.824 0.001
48 (1) Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.807 0.003
49 Decrease (1) Ռուսաստան Ռուսաստան 0.804 Decrease 0.001
50 (1) Ռումինիա Ռումինիա 0.802 0.004
51 Decrease (1) Քուվեյթ Քուվեյթ 0.800 0.001

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2016 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը[18] հասարակության մեջ մարդկային ներուժի զարգացման միջին մակարդակն է հաշվի առած անհավասարությունը։

Դասակարգումը կապված չէ ՄՆԶԻ-ի ցուցակի հետ, քանի որ այստեղ բացակայում են որոշ երկրների տվյալներ։

  1. Նորվեգիա Նորվեգիա 0.898
  2. Իսլանդիա Իսլանդիա 0.868
  3. Ավստրալիա Ավստրալիա 0.861
  4. Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.861
  5. Գերմանիա Գերմանիա 0.859
  6. Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.859
  7. Դանիա Դանիա 0.858
  8. Շվեդիա Շվեդիա 0.851
  9. Իռլանդիա Իռլանդիա 0.850
  10. Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.843
  11. Կանադա Կանադա 0.839
  12. Սլովենիա Սլովենիա 0.838
  13. Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.836
  14. Չեխիա Չեխիա 0.830
  15. Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.827
  16. Բելգիա Բելգիա 0.821
  17. Ավստրիա Ավստրիա 0.815
  18. Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.813
  19. Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.796
  20. Սլովակիա Սլովակիա 0.793
  21. Ճապոնիա Ճապոնիա 0.791
  22. Իսպանիա Իսպանիա 0.791
  23. Էստոնիա Էստոնիա 0.788
  24. Մալթա Մալթա 0.786
  25. Իտալիա Իտալիա 0.784
  26. Իսրայել Իսրայել 0.778
  27. Լեհաստան Լեհաստան 0.774
  28. Հունգարիա Հունգարիա 0.771
  29. Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.762
  30. Լիտվա Լիտվա 0.759
  31. Հունաստան Հունաստան 0.758
  32. Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.755
  33. Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.753
  34. Խորվաթիա Խորվաթիա 0.752
  35. Լատվիա Լատվիա 0.742
  36. Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.736
  37. Ռուսաստան Ռուսաստան 0.725
  38. Ռումինիա Ռումինիա 0.714
  39. Արգենտինա Արգենտինա 0.698
  40. Չիլի Չիլի 0.691

Լիխտենշտայնը, ԱՄԷ-ն, Անդորրան, Սաուդյան Արաբիան, Կատարը, Բրունեյը, Բահրեյնը, Քուվեյթը, Նոր Զելանդիան, Հոնկոնգը և Սինգապուրը, չնայած ունենալով ՄՆԶԻ-ի «շատ բարձր» ցուցանիշ, նրանց համար չի հաշվարկվել անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը։

2014 թվականի մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2015 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկային ներուժի զարգացման 2018 թվականի զեկույցը հրապարակվել է 2015 թվականի դեկտեմբերի 14-ին,որտեղ հաշվարկվել է ՄՆԶԻ-ի արժեքները 2014 թվականի համար։ Ստորև ներկայացված են «շատ բարձր» ինդեքս ունեցող երկրների ցանկը[19]։[20][21]

  • = աճ
  • = կայուն
  • Decrease = հետընթաց
Դասակարգում Երկիր ՄՆԶԻ
2014 տվյալներ (2015 զեկույց) դասակարգում
[22]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն[22] 2014 տվյալներ (2015 զեկույց) դասակարգում
[22]
Նախորդ տարվա համեմատ փոփոխություն
[22]
1 Նորվեգիա Նորվեգիա 0.944 0.002
2 Ավստրալիա Ավստրալիա 0.935 0.002
3 Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.930 0.002
4 Դանիա Դանիա 0.923
5 Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.922 0.002
6 Գերմանիա Գերմանիա 0.916 0.001
6 (2) Իռլանդիա Իռլանդիա 0.916 0.004
8 Decrease (1) Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.915 0.002
9 Decrease (1) Կանադա Կանադա 0.913 0.001
9 (1) Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.913 0.002
11 Decrease (2) Սինգապուր Սինգապուր 0.912 0.003
12 Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.910 0.002
13 Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն 0.908 0.001
14 Շվեդիա Շվեդիա 0.907 0.002
14 (1) Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.907 0.005
16 Իսլանդիա Իսլանդիա 0.899
17 Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.898 0.003
18 Իսրայել Իսրայել 0.894 0.001
18 Աոմին Աոմին 0.894 [23]
19 Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.892 0.002
20 Decrease (1) Ճապոնիա Ճապոնիա 0.891 0.001
21 Բելգիա Բելգիա 0.890 0.002
22 Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.888 0.001
23 Ավստրիա Ավստրիա 0.885 0.001
24 Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.883 0.001
25 Թայվան Թայվան 0.882 [24]
26 Սլովենիա Սլովենիա 0.880 0.001
27 Իսպանիա Իսպանիա 0.876 0.002
28 Իտալիա Իտալիա 0.873
29 Չեխիա Չեխիա 0.870 0.002
30 Հունաստան Հունաստան 0.865 0.002
31 Էստոնիա Էստոնիա 0.861 0.002
32 Բրունեյ Բրունեյ 0.856 0.004
33 Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.850
33 (1) Կատար Կատար 0.850 0.001
34 Անդորրա Անդորրա 0.845 0.001
35 (1) Սլովակիա Սլովակիա 0.844 0.005
36 Decrease (1) Լեհաստան Լեհաստան 0.843 0.003
37 Լիտվա Լիտվա 0.839 0.002
37 Մալթա Մալթա 0.839 0.002
39 Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա 0.837 0.001
40 Արգենտինա Արգենտինա 0.836 0.003
41 Decrease (1) ԱՄԷ ԱՄԷ 0.835 0.002
42 Չիլի Չիլի 0.832 0.002
43 Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.830 0.002
44 Հունգարիա Հունգարիա 0.828 0.003
45 Բահրեյն Բահրեյն 0.824 0.003
46 (1) Լատվիա Լատվիա 0.819 0.003
47 Decrease (1) Խորվաթիա Խորվաթիա 0.818 0.001
48 Decrease (1) Քուվեյթ Քուվեյթ 0.816
49 Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 0.802 0.001

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2015 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը[19] հասարակության մեջ մարդկային ներուժի զարգացման միջին մակարդակն է հաշվի առած անհավասարությունը։

Նկատենք, որ կանաչ սլաքը () ցույց է տալիս աճը, կարմիրը՝ (Decrease) հետընթացը, կապույտը () ՝ դիրքի հաստատուն մնալը։ Դասակարգումը կապված չէ ՄՆԶԻ-ի ցուցակի հետ, քանի որ այստեղ բացակայում են որոշ երկրների տվյալներ։

  1. Նորվեգիա Նորվեգիա 0.893 ()
  2. Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.861 ( 1)
  3. Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.861 ( 1)
  4. Ավստրալիա Ավստրալիա 0.858 (Decrease 2)
  5. Դանիա Դանիա 0.856 ( 3)
  6. Գերմանիա Գերմանիա 0.853 (Decrease 1)
  7. Իսլանդիա Իսլանդիա 0.846 (Decrease 1)
  8. Շվեդիա Շվեդիա 0.846 (Decrease 1)
  9. Իռլանդիա Իռլանդիա 0.836 ( 1)
  10. Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.834 ( 1)
  11. Կանադա Կանադա 0.832 (Decrease 2)
  12. Սլովենիա Սլովենիա 0.829 ()
  13. Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.829 ( 3)
  14. Չեխիա Չեխիա 0.823 ( 1)
  15. Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.822 (Decrease 1)
  16. Բելգիա Բելգիա 0.820 ( 1)
  17. Ավստրիա Ավստրիա 0.816 (Decrease 4)
  18. Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.811 ()
  19. Սլովակիա Սլովակիա 0.791 ( 2)
  20. Էստոնիա Էստոնիա 0.782 ( 4)
  21. Ճապոնիա Ճապոնիա 0.780 (Decrease 1)
  22. Իսրայել Իսրայել 0.775 (Decrease 3)
  23. Իսպանիա Իսպանիա 0.775 (Decrease 1)
  24. Իտալիա Իտալիա 0.773 (Decrease 1)
  25. Հունգարիա Հունգարիա 0.769 ( 2)
  26. Մալթա Մալթա 0.767 ()
  27. Լեհաստան Լեհաստան 0.760 ( 2)
  28. Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.760 ()
  29. Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.758 ( 1)
  30. Հունաստան Հունաստան 0.758 (Decrease 5)
  31. Լիտվա Լիտվա 0.754 ()
  32. Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.751 ( 1)
  33. Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.744 (Decrease 1)
  34. Խորվաթիա Խորվաթիա 0.743 ( 1)
  35. Բելառուս Բելառուս 0.741
  36. Լատվիա Լատվիա 0.730

Լիխտենշտայնը, ԱՄԷ-ն, Անդորրան, Սաուդյան Արաբիան, Կատարը, Բրունեյը, Բահրեյնը, Քուվեյթը, Նոր Զելանդիան, Հոնկոնգը և Սինգապուրը, չնայած ունենալով ՄՆԶԻ-ի «շատ բարձր» ցուցանիշ, նրանց համար չի հաշվարկվել անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը։

2013 թվականի մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2014 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդկային ներուժի զարգացման 2013 թվականի զեկույցը հրապարակվել է 2014 թվականի հուլիսի 24-ին,որտեղ հաշվարկվել է ՄՆԶԻ-ի արժեքները 2013 թվականի համար։ Ստորև ներկայացված են «շատ բարձր» ինդեքս ունեցող երկրների ցանկը[25]։[20][21]

  • = աճ
  • = կայուն
  • Decrease = հետընթաց

Դասակարգում Երկիր ՄՆԶԻ
2013 թվականի զեկույցը հրապարակված 2014-ին
[26]
2013 թվականի զեկույցի նկատմամբ փոփոխություն[26] 2013 թվականի զեկույցը հրապարակված 2014-ին
[26]
2013 թվականի զեկույցի նկատմամբ փոփոխություն
[26]
1 Նորվեգիա Նորվեգիա 0.944 Decrease 0.011
2 Ավստրալիա Ավստրալիա 0.933 0.002
3 Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.917 0.001
4 Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.915
5 Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.914 0.002
6 Գերմանիա Գերմանիա 0.911
7 Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 0.910 0.002
8 Կանադա Կանադա 0.902 0.001
9 (3) Սինգապուր Սինգապուր 0.901 0.002
10 Դանիա Դանիա 0.900
11 Decrease (3) Իռլանդիա Իռլանդիա 0.899 Decrease 0.017
12 Decrease (1) Շվեդիա Շվեդիա 0.898 0.001
13 Իսլանդիա Իսլանդիա 0.895 0.002
14 Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.892 0.002
14 Աոմին Աոմին 0.892 [23]
15 Հոնկոնգ Հոնկոնգ 0.891 0.002
15 (1) Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.891 0.003
17 Decrease (1) Ճապոնիա Ճապոնիա 0.890 0.002
18 Decrease (2) Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն 0.889 0.001
19 Իսրայել Իսրայել 0.888 0.002
20 Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.884
21 Թայվան Թայվան 0.882 [24]
22 Ավստրիա Ավստրիա 0.881 0.001
22 Բելգիա Բելգիա 0.881 0.001
22 Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.881 0.001
23 Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.879
24 Սլովենիա Սլովենիա 0.874
25 Իտալիա Իտալիա 0.872
26 Իսպանիա Իսպանիա 0.869
27 Չեխիա Չեխիա 0.861
28 Հունաստան Հունաստան 0.853 Decrease 0.001
29 Բրունեյ Բրունեյ 0.852
30 Կատար Կատար 0.851 0.001
31 Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.845 Decrease 0.003
32 Էստոնիա Էստոնիա 0.840 0.001
33 Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա 0.836 0.003
34 (1) Լիտվա Լիտվա 0.834 0.003
34 Decrease (1) Լեհաստան Լեհաստան 0.834 0.001
35 Անդորրա Անդորրա 0.830
35 (1) Սլովակիա Սլովակիա 0.830 0.001
36 Մալթա Մալթա 0.829 0.002
37 ԱՄԷ ԱՄԷ 0.827 0.002
38 (1) Չիլի Չիլի 0.822 0.003
38 Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.822
39 Հունգարիա Հունգարիա 0.818 0.001
40 Բահրեյն Բահրեյն 0.815 0.002
40 Կուբա Կուբա 0.815 0.002
41 Decrease (2) Քուվեյթ Քուվեյթ 0.814 0.001
42 Խորվաթիա Խորվաթիա 0.812
43 Լատվիա Լատվիա 0.810 0.002
44 Արգենտինա Արգենտինա 0.808 0.002

Չներառված երկրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ երկրներ ներառված չեն ցուցակում տարբեր պատճառներով, հիմնական պատճառը տվյալների բացակայությունն է։ ՄԱԿ-ի անդամ երկրներից 2014 թվականի զեկույցում ներառված չէին Հյուսիսային Կորեան, Մարշալյան կղզիները, Մոնակոն, Նաուրուն, Սան Մարինոն, Սոմալին, Հարավային Սուդանը, Սուդանը և Տուվալու[25]։

Inequality-adjusted HDI (2014 report)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

The Inequality-adjusted Human Development Index (IHDI)[25] is a "measure of the average level of human development of people in a society once inequality is taken into account".

Note։ The green arrows (), red arrows (Decrease), and blue dashes () represent changes in rank. The rankings are not relative to the HDI list above due to the exclusion of countries which are missing IHDI data (p. 168).

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս (2014 թվականի զեկույց)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը[25] հասարակության մեջ մարդկային ներուժի զարգացման միջին մակարդակն է հաշվի առած անհավասարությունը։

Նկատենք, որ կանաչ սլաքը () ցույց է տալիս աճը, կարմիրը՝ (Decrease) հետընթացը, կապույտը () ՝ դիրքի հաստատուն մնալը։ Դասակարգումը կապված չէ ՄՆԶԻ-ի ցուցակի հետ, քանի որ այստեղ բացակայում են որոշ երկրների տվյալներ։

  1. Նորվեգիա Նորվեգիա 0.891 ()
  2. Ավստրալիա Ավստրալիա 0.860 ()
  3. Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 0.854 ( 1)
  4. Շվեյցարիա Շվեյցարիա 0.847 ( 3)
  5. Գերմանիա Գերմանիա 0.846 ()
  6. Իսլանդիա Իսլանդիա 0.843 ( 2)
  7. Շվեդիա Շվեդիա 0.840 (Decrease 4)
  8. Դանիա Դանիա 0.838 ( 1)
  9. Կանադա Կանադա 0.833 ( 4)
  10. Իռլանդիա Իռլանդիա 0.832 (Decrease 4)
  11. Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 0.830 ()
  12. Սլովենիա Սլովենիա 0.824 (Decrease 2)
  13. Ավստրիա Ավստրիա 0.818 (Decrease 1)
  14. Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 0.814 ( 3)
  15. Չեխիա Չեխիա 0.813 (Decrease 1)
  16. Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 0.812 ( 3)
  17. Բելգիա Բելգիա 0.806 (Decrease 2)
  18. Ֆրանսիա Ֆրանսիա 0.804 ()
  19. Իսրայել Իսրայել 0.793 ( 1)
  20. Ճապոնիա Ճապոնիա 0.779 (New)
  21. Սլովակիա Սլովակիա 0.778 ( 1)
  22. Իսպանիա Իսպանիա 0.775 (Decrease 2)
  23. Իտալիա Իտալիա 0.768 ( 1)
  24. Էստոնիա Էստոնիա 0.767 ( 1)
  25. Հունաստան Հունաստան 0.762 ( 2)
  26. Մալթա Մալթա 0.760 (Decrease 3)
  27. Հունգարիա Հունգարիա 0.757 (Decrease 1)
  28. Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 0.755 (Decrease 12)
  29. Լեհաստան Լեհաստան 0.751 ( 1)
  30. Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 0.752 (Decrease 1)
  31. Լիտվա Լիտվա 0.746 ( 2)
  32. Պորտուգալիա Պորտուգալիա 0.739 ()
  33. Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 0.736 (Decrease 5)
  34. Լատվիա Լատվիա 0.725 ( 1)
  35. Խորվաթիա Խորվաթիա 0.721 ( 4)
  36. Արգենտինա Արգենտինա 0.680 ( 7)
  37. Չիլի Չիլի 0.661 ( 4)

Լիխտենշտայնը, ԱՄԷ-ն, Անդորրան, Սաուդյան Արաբիան, Կատարը, Բրունեյը, Բահրեյնը, Քուվեյթը, Նոր Զելանդիան, Կուբան, Հոնկոնգը և Սինգապուրը, չնայած ունենալով ՄՆԶԻ-ի «շատ բարձր» ցուցանիշ, նրանց համար չի հաշվարկվել անհավասարությամբ ճշգրտված մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը։

Նախկին առաջատար երկրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև ներկայացված ցուցակում ընդգրկված են յուրաքանչյուր տարվա ՄՆԶԻ-ով առաջատար երկրները։ Նորվեգիա առաջատար է եղել ավելի քան 14 անգամ, որը ամենաբարձր արդյունքն է, 8 անհամ եղել է Կանադան, և Ճապոնիան 3 անգամ, իսկ Իսլանդիան առաջատար է եղել երկու անգամ։

Առաջին թիվը ցույց է տալիս, թե որ ժամանկահատվածում է եղել երկիրը առաջատարը, փակագծերումն նշված հրապարակման տարեթիվը The year represents the time period from which the statistics for the index were derived. In parentheses is the year when the report was published.

Աշխարհագրական ծածկույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄՆԶԻ-ն ընդլայնել է իր աշխարհագրական ծածկույթը․ Դավիթ Հաստինգսը Միավորված ազգերի կազմակերպության Ասիայի և Խաղաղ օվկիանոսյան տարածաշրջանների տնտեսական և հասարարակական հարցերով հանձնաժողովը, հրապարակեց զեկույց, որով ընդլայնում էր երկրների քանակը ավելի քան 230, այնուամենայնիվ ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագրով 2009 թվականին հրապարակեցին 182 երկրների ցուցանիշներ, իսկ 2010 թվականին ընկավ այդ թիվը 169 երկրի[27][28]։

Քննադատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ՄՆԶի-ն ընդդեմ. ecological footprint

Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը քննադատության է ենթարկվել մի շարք հիմքերով ՝ ներառյալ ենթադրյալ ՝ տեխնոլոգիական զարգացման կամ մարդկային քաղաքակրթության մեջ ներդրում կատարելու ենթադրյալ բացակայությամբ ՝ գլոբալ տեսանկյունից կենտրոնանալով բացառապես ազգային ցուցանիշների և դասակարգման վրա, զարգացման նկատմամբ ուշադրության բացակայության հիմքում ընկած վիճակագրությունը և ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (UNDP) բանաձևի փոփոխությունները կարող են մարդկային ներուժի զարգացման երկրների դասակարգման մեջ հանգեցնել լուրջ սխալ դասակարգումների ՝ «ցածր», «միջին», «բարձր» կամ «շատ բարձր» դասակարգումների մեջ[29]։

Տվյալների սխալի աղբյուրը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսագետներ Հենդրիկ Վոլֆը, Հովարդ Չոնգը և Մաքսիմիլիան Աուֆհամմեր քննարկել է ՄՆԶԻ-ն տվյալների սխալի տեսանկյունից առողջապահության, կրթության և եկամուտների վիճակագրության մեջ, որը օգտագործվում է ստեղծելու ՄՆԶԻ-ն։ Նրանք տարբերակում են սխալների մի քանի տեսակներ՝ տվյալների թարմացում, բանաձևերի ստուգում և շեմերի սխալ գնահատումը, որի պատճառով հնարավոր է, որ որոշ երկրների զարգացման սխալ դասակարգման մեջ են, քանի որ տվյալներում կարող են լինել շատ սխալներ։ Շատ հեղինակներ պնդում են, որ անհրաժեշտ է զերծ մնալ երկրների դասակրգմանը ըստ կատեգորիաների, քանի որ շեմերը ընտրված են պատահականորեն, և կարող են ազդակ հանդիսանալ պաշտոնական տվյալների զեկույցում ռազմավարական գործողություններիր կատարել, և ունենալ պոտենցիալ մոլորեցնելու քաղաքակն գործիչներին, ներդրողներին, բարեգործական կազմակերպություններին և հասարակությանը, ով օգտագործում է ՄՆԶԻ-ն ամբողջապես[29]։

2010 թվականին ՄԱԿԶԾ-ն արձագանքեց քննադատություններին և թարմացրեց դասակարգման շեմերը որպես ցածր, միջին և բարձր մարդկային ներուժի զարգացվածություն ունեցող երկրներ։ The Economist-ի մեկնաբանությանը ի պատասխան վաղ 2011 թվականին, Մարդկային ներուժի զարգացման զեկույցի գրասենյակը նշոց, որ նրանց համակարգված վերանայում են ՄՆԶԻճի հաշվման մեթոդները, և շարունակաբար վերանայում են մարդկային ներուժի զարգացման շեմերը[30] to a 6 January 2011 article in the magazine[31]։ 2013 թվականին Սալվատոր Մոնրին և Ալեսսանդրո Սպավենտան նշեց, որ ՀՆԱ և ՄՆԶԻ-ի մրցույթում, մոռացվում է, որ երկուսն էլ արտաքին ինդիկատորներ են, որոնք առաջնահերթություն են տալիս տարբեր չափանիշների, որոնց հիման վրա նախապատվությունը տալու է սոցիալական բարեկեցության չափմանը։ Ավելի մեծ հարց է առաջանում, թե հնարավոր է արդյոք քաղաքականության ուշադրության կենտրոնացումը տեղափոխել մրցակցային պարադիգմաների միջև տեղի ունեցած ճակատամարտից դեպի բնակչությունից ուղղակիորեն բարեկեցության մասին տեղեկատվություն ստանալու մեխանիզմի[32]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 «Human Development Report 2019 – "Human Development Indices and Indicators"» (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. էջեր 22–25. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «UNDP2019» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ:
  2. A. Stanton, Elizabeth (2007 թ․ փետրվար). «The Human Development Index: A History». PERI Working Papers: 14–15. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 28-ին.
  3. «Human Development Index». Economic Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  4. 4,0 4,1 «The Human Development concept». UNDP. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 29-ին.
  5. The Courier (անգլերեն). Commission of the European Communities. 1994.
  6. «What is Human Development». UNDP. 2017. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. «... human development approach, developed by the economist Mahbub Ul Haq ...'»
  7. «Human Development Report 2010». UNDP. 2010 թ․ նոյեմբերի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  8. «Technical notes» (PDF). UNDP. 2013. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  9. «Human Development Report 2010». UNDP. 2010 թ․ նոյեմբերի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  10. «Technical notes» (PDF). UNDP. 2013. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  11. «New method of calculation of Human Development Index (HDI)». India Study Channel (անգլերեն). 2011 թ․ հունիսի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
  12. Mean years of schooling (of adults) (years) is a calculation of the average number of years of education received by people ages 25 and older in their lifetime based on education attainment levels of the population converted into years of schooling based on theoretical duration of each level of education attended. Source: Barro, R. J.; Lee, J.-W. (2010). «A New Data Set of Educational Attainment in the World, 1950–2010». NBER Working Paper No. 15902. doi:10.3386/w15902. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 29-ին.
  13. «Human Development Indices and Indicators – 2018 Statistical Update» (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. էջեր 22–25. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
  14. «Human Development Report 2018 – "Human Development Indices and Indicators"» (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. էջեր 30–33. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
  15. «Human Development Report 2016» (PDF). United Nations Development Programme. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 12-ին.
  16. 17,0 17,1 17,2 17,3 «Human Development Report 2016—'Human Development for everyone'» (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 21-ին.
  17. «Report» (PDF). hdr.undp.org. 2016. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 22-ին.
  18. 19,0 19,1 «Statistics» (PDF). hdr.undp.org. 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
  19. 20,0 20,1 The UN does not calculate the HDI of Macau. The government of Macau calculates its own HDI.Macau in Figures, 2015 Արխիվացված 23 Սեպտեմբեր 2015 Wayback Machine
  20. 21,0 21,1 Taiwan's government calculated its HDI to be 0.882, based on 2010 new methodology of UNDP. «2011中華民國人類發展指數 (HDI)» (PDF) (Chinese). Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C. 2011. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  21. 22,0 22,1 22,2 22,3 «Human Development Report 2015—'Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience'» (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  22. 23,0 23,1 The UN does not calculate the HDI of Macau. The government of Macau calculates its own HDI. Macau in Figures, 2016 Արխիվացված 11 Հոկտեմբեր 2016 Wayback Machine
  23. 24,0 24,1 The UN does not recognize the Republic of China (Taiwan) as a sovereign state. The HDI report does not include Taiwan as part of the People's Republic of China when calculating China's figures. Taiwan's government calculated its HDI to be 0.882, based on 2010 new methodology of UNDP. «2011中華民國人類發展指數 (HDI)» (PDF) (Chinese). Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C. 2011. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  24. 25,0 25,1 25,2 25,3 «Data» (PDF). hdr.undp.org. 2014. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 25-ին.
  25. 26,0 26,1 26,2 26,3 «Human Development Report 2014—'Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience'». HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 25-ին.
  26. Hastings, David A. (2009). «Filling Gaps in the Human Development Index». United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Working Paper WP/09/02. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  27. Hastings, David A. (2011). «A "Classic" Human Development Index with 232 Countries». HumanSecurityIndex.org. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 9-ին. ինֆորմացիան կապված չէ տվյալների հետ
  28. 29,0 29,1 Wolff, Hendrik; Chong, Howard; Auffhammer, Maximilian (2011). «Classification, Detection and Consequences of Data Error: Evidence from the Human Development Index». Economic Journal. 121 (553): 843–870. doi:10.1111/j.1468-0297.2010.02408.x.
  29. «UNDP Human Development Report Office's comments». The Economist. 2011 թ․ հունվար. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 12-ին.
  30. «The Economist (pages 60–61 in the issue of Jan 8, 2011)». 2011 թ․ հունվարի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 12-ին.
  31. Monni, Salvatore; Spaventa, Alessandro (2013). «Beyond Gdp and HDI: Shifting the focus from Paradigms to Politics». Development. 56 (2): 227–231. doi:10.1057/dev.2013.30.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս» հոդվածին։