Jump to content

Հենրի Բրիգս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հենրի Բրիգս
անգլ.՝ Henry Briggs[1]
Ծնվել էփետրվարի 1, 1561[2]
ԾննդավայրWarley Town, Հալիֆաքս[3]
Մահացել էհունվարի 26, 1630(1630-01-26)[3][4][5][…] (68 տարեկան)
Մահվան վայրՕքսֆորդ, Անգլիա[1]
ԳերեզմանMerton College Chapel[6][7]
Քաղաքացիություն Անգլիայի թագավորություն
Մայրենի լեզուանգլերեն[1]
ԿրթությունՍուրբ Ջոնի քոլեջ (1581)[3] և Քեմբրիջի համալսարան (1585)[3]
Ազդվել էՋոն Նեփյեր
ԵրկերArithmetica Logarithmica? և Trigonometria Britannica?
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս և համալսարանի դասախոս
ԱշխատավայրԳրեշեմ քոլեջ[1][3], Սուրբ Ջոնի քոլեջ[3] և Մերթոն քոլեջ[3]
 Henry Briggs (mathematician) Վիքիպահեստում

Հենրի Բրիգս փետրվարի 1, 1561[2], Warley Town, Հալիֆաքս[3] - հունվարի 26, 1630(1630-01-26)[3][4][5][…], Օքսֆորդ, Անգլիա[1] անգլիացի մաթեմատիկոս, մաթեմատիկայի պրոֆեսոր Գրեշեմ քոլեջում (Լոնդոն), այնուհետև՝ Օքսֆորդի համալսարանում, տասնորդական լոգարիթմների առաջին աղյուսակների ստեղծողը:

Գիտնականի անունով են կոչվել Բրիգս գագագթը՝ Անտարկտիդայում (1962 թվականին) և Լուսնի տեսանելի կողմում գտնվող խառնարանը (1935 թվականին):

Կենսագրություն և գիտական գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրի Բրիգսը ծնվել է 1561 թվականի փետրվարին Ուորլիվուդում՝ Անգլիական Յորքշիր կոմսությունում։ 1577 թվականին ընդունվել է Քեմբրիջի համալսարանի Սուրբ Ջոն քոլեջ, որն ավարտել է 1581 թվականին։ 1855 թվականին ստացել է մագիստրոսի կոչում, 1588 թվականին ընտրվել է Սուրբ Ջոն քոլեջի անդամ, իսկ 1592 թվականին սկսել է դասավանդել այնտեղ[8]։

1596-1619 թվականներին Բրիգսը եղել է երկրաչափության պրոֆեսոր նորաստեղծ Գրեշեմ քոլեջում (Լոնդոն)։ Բրիգսի ժամանակ Օքսֆորդի և Քեմբրիջի համալսարանները հիմնականում կորցրել էին իրենց գիտական ​​նշանակությունը և դեռևս հավատարիմ էին գիտության մասին միջնադարյան գաղափարներին: Որպես ծովային աճող ուժ՝ Անգլիան հրատապ կարիք ուներ տարածելու և զարգացնելու նավարկության ամենաժամանակակից մաթեմատիկական մեթոդները, ուստի Թոմաս Գրեշամը հիմնեց քոլեջ, որտեղ տարբեր դասախոսներ պետք է հանրային դասախոսություններ կարդային ժամանակակից թեմաներով, ոչ թե լատիներեն, այլ անգլերեն: Բացի մաթեմատիկայից, Բրիգսը դասախոսություններ է կարդացել նաև աստղագիտության և նավագնացության վերաբերյալ։ 1602 թվականին նա հրատարակել է «Բևեռի բարձրության որոշման աղյուսակը՝ տրված մագնիսական անկմամբ», իսկ 1610 թվականին՝ «Նավարկության բարելավման աղյուսակները»[8]։

Որպես առաջնակարգ ուսուցիչ և գիտնական՝ Բրիգսը մեծ դեր ունեցավ Գրեշեմ քոլեջը՝ անգլիական մաթեմատիկայի ուսուցման և հետազոտության հիմնական կենտրոն դարձնելու գործում: Գրեշեմ քոլեջում Բրիգսը ձևավորեց կոպեռնիկյանների խումբ, որի մեջ էին մտնում հայտնի ծովագնաց և կիրառական մաթեմատիկոս Էդվարդ Ռայթը, բնափիլիսոփա Ուիլյամ Գիլբերտը, գիտական ​​գաղափարների հանրահռչակող Թոմաս Բլանդվիլը և այլք: Արդյունքն եղավ Գիլբերտի՝ «Մագնիսի մասին» նշանակալից աշխատությունը (1600), որում իրենց ներդրումն ունեցան Ռայթը և Բրիգսը[9]։

Այս ժամանակ Բրիգսը շատ էր հետաքրքրված աստղագիտությամբ, մասնավորապես նա ուսումնասիրում էր խավարումները։ Թեման պահանջում էր երկար և բարդ հաշվարկներ, ուստի Բրիգսը ցնցվեց, երբ կարդաց Նապիերի աշխատանքը լոգարիթմների մասին (1614) և գնահատեց, թե որքանով է այս հայտնագործությունը պարզեցնում և արագացնում աստղագիտական ​​հաշվարկները: Ընկերոջը ուղղված նամակում Բրիգսը գրում է, որ «Ես երբեք չեմ տեսել մի գիրք, որն ինձ ավելի շատ դուր գա կամ ինձ ավելի շատ զարմացնի»[8]։

1615 թվականին Հենրի Բրիգսը Լոնդոնից Էդինբուրգ կատարեց ձանձրալի քառօրյա ճանապարհորդություն՝ այցելելու Նապիեր և արտահայտելու իր հիացմունքը նրա հանդեպ: Նապիերը 1614 թվականի իր աշխատության մեջ օգտագործել է բնական լոգարիթմների բավականին անսովոր ձևափոխություն, որտեղ մեկի լոգարիթմը հավասար է 161,180,957-ի[10]։

Նապիերի հետ հանդիպման ժամանակ Բրիգսն առաջարկեց լոգարիթմները հաշվարկել՝ օգտագործելով 10-ի ավելի հարմար հիմքը, որտեղ մեկի լոգարիթմը պետք է հավասար լինի զրոյի։ Նապյերը հավանություն տվեց Բրիգսի առաջարկին և ասաց, որ ինքը ծրագրել է նման բարեփոխում, բայց վատ առողջական վիճակը խանգարում է նրան նոր աղյուսակներ կազմել։ Բրիգսը Նապիերի մոտ մնաց մեկ ամիս, հաջորդ տարի նորից այցելեց նրան, բայց երրորդ այցը չկայացավ․ 1617 թվականի գարնանը Նապիերի մահվան պատճառով[11][12][8]։

Շուտով Բրիգսը կազմեց և հրապարակեց ընդհանուր լոգարիթմների առաջին աղյուսակները։[13] Բրիգսն առաջիններից էր, ով կիրառեց վերջավոր տարբերության մեթոդը և ինտերպոլացիան լոգարիթմները հաշվարկելիս։[14]

  • (1617 թվականին՝Նապիերի մահվան տարում) — «Առաջին հազար լոգարիթմները» (Logarithmorum chilias prima), Բնական թվերի 14 նիշանոց լոգարիթմներ՝ 1-ից մինչև 1000։
  • (1624 թվական) — «Լոգարիթմների թվաբանություն» (Arithmetica logarithmica), Բնական թվերի լոգարիթմների 14 նիշանոց աղյուսակներ՝ 1-ից մինչև 20,000 և 90,000-ից մինչև 100,000 Լրացուցիչ ներառված են սինուսների 15 նիշանոց աղյուսակներ և շոշափողների և սեկանտների 10 նիշանոց աղյուսակներ: 1628 թվականին հոլանդացի հրատարակիչ Ադրիեն Վլակը ավարտեց Բրիգսի այս աշխատանքը՝ կազմելով ( Եզեկիել դե Դեկերիօգնությամբ) և հրապարակելով է 1-ից մինչև 100000 թվերի տասնորդական լոգարիթմների 10 նիշանոց աղյուսակներ[15]։ Նա նաև հրապարակեց եռանկյունաչափական ֆունկցիաների տասնորդական լոգարիթմների 10 նիշանոց աղյուսակներ՝ 10 դյույմ քայլով: Բրիգս-Վլաք աղյուսակները դարձան Ռուսաստանում հրատարակված լոգարիթմների առաջին աղյուսակները (1703 թվական)[16]։
  • (1633 թվականին՝ հետմահու) — «Բրիտանական եռանկյունաչափություն» (Trigonometria britannica), Եռանկյունաչափական ֆունկցիաների լոգարիթմների 14 նիշանոց աղյուսակներ, խմբագրված Հենրի Գելիբրանդի կողմից)։

Այս աշխատանքների համար Անգլիայում և ԱՄՆ-ում տասնորդական լոգարիթմները հաճախ կոչվում են Բրիգսի լոգարիթմներ։ Նրանք զգալիորեն պարզեցրեցին բարդ հաշվարկները և լայն կիրառություն գտան[17]։ Բացի աղյուսակներից, Բրիգսը 1621 թվականին հրատարակել է տրակտատներ երկրաչափության, եռանկյունաչափության, նավագնացության, ինչպես նաև աստղագիտության վերաբերյալ աշխատություններ, որոնցում նկատելի է նրա հետաքրքրությունը Կեպլերի օրենքների նկատմամբ[9]։

Ի տարբերություն Նապիերի, Բրիգսը, որը համոզված պուրիտան էր, չէր դիմանում աստղագուշակությանը և այն անվանեց «ոչ այլ ինչ, քան անհիմն սնապարծության համակարգ»[18][8]։

Բրիգսների ընտանիքն ուներ երկու որդի՝ Հենրին, ով հետագայում գաղթեց Վիրջինիա բրիտանական գաղութ, և Թոմասը, որը մնաց Անգլիայում[19]։

1619 թվականից մինչև իր կյանքի վերջը Բրիգսը եղել է երկրաչափության ամբիոնի պրոֆեսոր, որը հիմնադրվել է նույն թվականին Հենրի Սավիլի կողմից Օքսֆորդի համալսարանում։1620 թվականին Բրիգսի առաջարկով նրա ընկեր Էդմունդ Գյունթերը դարձավ Գրեշեմ քոլեջի աստղագիտության պրոֆեսոր[20] սահող կանոնի ապագա գյուտարարը (լոգարիթմական կանոնի նախորդը) և կոսինուս, կոտանգենս և կոսեկանս տերմինների հեղինակը[21], ով իր կյանքի մնացած մասը նույնպես նվիրեց այս ուսումնական հաստատությանը։

Բացի լոգարիթմների հետ աշխատելուց, նա զբաղվում էր Հյուսիսային Ամերիկայի քարտեզագրությամբ, նավաշինության ծրագրերով և ջրանցքների կառուցմամբ։ Վախճանվել է 1630 թվականին։ Թաղված է Օքսֆորդի Մերթոն քոլեջի մատուռում[8]։ Բրիգսի տապանաքարը, որը բնորոշ է պուրիտանին, բացարձակապես զուրկ է որևէ զարդարանքից՝ կրելով միայն «Հենրիկոս Բրիջիուս» մակագրությունը[22]։

Աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • A Table to find the Height of the Pole, the Magnetical Declination being given (London, 1602, 4to)
  • Tables for the Improvement of Navigation, printed in the second edition of Edward Wright's treatise entitled Certain Errors in Navigation detected and corrected (London, 1610, 4to)
  • A Description of an Instrumental Table to find the part proportional, devised by Mr Edward Wright (London, 1616 and 1618, 12rno)
  • Logarithmorum Chilias prima (London, 1617, 8vo) (http://locomat.loria.fr contains a reconstruction of this table)
  • Lucubrationes et Annotationes in opera posthuma J. Neperi (Edinburgh, 1619, 4to)
  • Euclidis Elementorum VI. libri priores (London, 1620. folio)
  • A Treatise on the North-West Passage to the South Sea (London, 1622, 4to), reprinted in Samuel Purchas's Pilgrims, vol. iii. p. 852
  • Arithmetica Logarithmica (London, 1624, folio) (http://locomat.loria.fr contains a reconstruction of this table)
  • Trigonometria Britannica (Goudae, 1633, folio) (http://locomat.loria.fr contains a reconstruction of this table)
  • Two Letters to Archbishop James Usher
  • Mathematica ab Antiquis minus cognita.

Չհրատարակված աշխատություններ

  • Commentaries on the Geometry of Peter Ramus
  • Remarks on the Treatise of Longomontanus respecting the Quadrature of the Circle

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Бригг или Бриггий, Генри (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. IVа. — С. 668—669.
  2. ↑ 2,0 2,1 SNAC — 2010.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
  6. ↑ https://westoverfamilyhistory.org/fam/getperson.php?personID=I17882&tree=jsw
  7. ↑ https://link.springer.com/article/10.1007/BF03025285
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 MacTutor
  9. ↑ 9,0 9,1 «Henry Briggs». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-01-ին. Վերցված է 2021-02-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  10. ↑ Стройк, 1984, էջ 120
  11. ↑ Математики. Механики, 1983, էջ 69
  12. ↑ История математики, том I, էջ 61
  13. ↑ История математики, том I, էջ 62
  14. ↑ The Difference Method of Henry Briggs (անգլ.).
  15. ↑ Стройк, 1984, էջ 121
  16. ↑ Рыбников К. А., 1960, էջ 147
  17. ↑ Цейтен, 1938, էջ 150
  18. ↑ Бородин А. И., Бугай А. С. Бригс, или Бригг, Генри // Биографический словарь деятелей в области математики. — Киев: Радянська школа, 1979. — С. 76. — 607 с.
  19. ↑ Boddie J. B. Southside Virginia Families — 2 volumes; Redwood City, CA: Pacific Coast Publishers, 1955-1956, ISBN 978-0806300405., Vol. 1, p 104.
  20. ↑ Eli Maor. «Trigonometric Delights», Princeton University Press; 2013.
  21. ↑ «Гунтер, Эдмонд». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  22. ↑ Thomas Sonar. «Henry Briggs and the dip table» (PDF). Վերցված է 2021-02-08-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Боголюбов, Алексей Николаевич|Боголюбов А. Н. Бригс Генри // Математики. Механики. Биографический справочник. — Киев: Наукова думка, 1983. — 639 с.
  • «Бригг или Бриггий, Генри». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Головинский И. А. Ранняя история аналитических итераций и функциональных уравнений. // Историко-математические исследования. М.: Наука, вып. XXV, 1980, с. 25—51.
  • История математики. С древнейших времен до начала Нового времени // История математики / Под редакцией А. П. Юшкевича, в трёх томах. — М.: Наука, 1970. — Т. 2. — С. 61—63, 155—157. — 352 с..
  • Рыбников, Константин Алексеевич|Рыбников К. А. История математики в двух томах. — М.: Изд. МГУ, 1960. — Т. 1.
  • Стройк Д. Я. Краткий очерк истории математики. — Изд. 3-е. — М.: Наука, 1984. — 285 с.
  • Цейтен, Иероним Георг|Цейтен Г. Г. История математики в XVI и XVII веках / Обработка, примечания и предисловие Выгодский, Марк Яковлевич|М. Выгодского. — Изд. 2-е. — М.-Л.: ОНТИ, 1938. — 456 с.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հենրի_Բրիգս&oldid=10183113» էջից