Կվարտա (ինտերվալ)
Կվարտա (լատին․՝ quarta՝ չորրորդ), երաժշտական ինտերվալ չորս աստիճան մեծությամբ, նշանակվում է 4 թվով։
Կվարտայի տարատեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մաքուր կվարտա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մաքուր կվարտա, չորս աստիճան մեծությամբ ինտերվալ (երկուսուկես տոն)։ Նշանակվում է թ. 4, համարվում է կատարյալ կոնսոնանս, սակայան կախված լադում իր ունեցած դիրքից՝ կարող է հնչել բավականին կայուն։
Փոքրացված կվարտա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Փոքրացված կվարտա, չորս աստիճան մեծությամբ ինտերվալ (երկու տոն)։ Էնհարմոնիկորեն հավասար է մեծացված տերցիային, նշանակվում է փք. 4։
Փոքրացված կվարտան կառուցվում է․
- Մաժորում II բարձրացված և III (VI հարմոնիկի մասնակցությամբ) աստիճաններում, երկու դեպքում էլ ձայներից մեկի շարժմամբ՝ կես տոն իջելով փոքր տերցիայի չափով III աստիճանի վրա։
- Մինորում I (IV փոքրացվածի մասնակցությամբ) և VII հարմոնիկ աստիճաններում, երկու դեպքում էլ ձայներից մեկի շարժմամբ՝ կես տոն իջնելով լուծվում է առաջին աստիճանի փոքր տերցիայի մեջ։
Գոյություն ունենում ևս երկու զույգ փոքրացված կվարտաներ․ VI (II փոքրացվածի մասնակցությամբ) և IV մեծացված (VII մելոդիկ մաժորի մասնակցույթման), VI մելոդիկ (II փոքրացվածի մասնակցությամբ) և IV մեծացված (VII բնականի մասնակցությամբ) մինորում, սակայն նրանք չեն կարող լուծվել՝ ձայնադրման կանոններից ելնելով և չունեն պարզ լադային ձգողականություն, այդ իսկ պատճառով հազվադեպ են գործածվում։
Մեծացված կվարտա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մեծացված կվարտա, չորս աստիճան մեծությամբ ինտերվալ (երեք տոն)։ Նշանակվում է մծ. 4, էնհարմոնիկորեն հավասար է կվինտային, հանդիսանում է տրիտոնի տարասեկաներից մեկը։ Ամենից հաճախ հանդիպում է մեծացված կվարտա՝ կառուցված մաժորի 4-րդ աստիճանի վրա և հարմոնիկ մինորի (դիատոնիկ)։ Երկու դեպքերում էլ այն ոլւծվում է սեքստայի III աստիճանի մեջ (մաժորում այդ սեքստան փոքրացված է, մինորում՝ մեծացված)։ Այդ ինտերվալը հատուկ նշանակություն ունի, քանի որ լուծումը հենվում է մաժոր-մինորային լադերի համակարգի վրա։
Մեծացված կվարտան նաև կառուցվում է․
- Մաժորում
- I աստիճանում (IV բարձրացվածի մասնակցությամբ)
- II փոքրացված աստիճանում
- VI հարմոնիկ աստիճանում
- VI բնական աստիճանում (II բարձրացվածի մասնակցությամբ)
Առաջին երկու կվաևտաները լուծվում են առաջին աստիճանի մաքուր կվինտայի մեջ, վերջին երկուսը՝ հինգերորդ աստիճանի մեծ սեքստայի։
- Մինորում
- I աստիճանում (IV բարձրացվածի մասնակցությամբ), լուծվում է մաքուր կվինտայի մեջ՝ առաջին աստիճանում։
- II իջեցված աստիճանում․ լուծվում է առաջին աստիճանի մաքուր կվինտայի մեջ։
- IV փոքրացված աստիճանում (VII բնականի մասնակցությամբ), լուծվում է երրորդ աստիճանի մեծ սեքստայի մեջ։
- VI աստիճանում․ լուծվում է հինգերորդ աստիճանի փոքր սեքստայի մեջ։
Եվս երկու մեծացված կվարտա՝ մաժորի VII մելոդիկ աստիճանի վրա և մինորի III (VI մելոդիկի մասնակցությամբ) աստիճանի վրա, հազվադեպ են հանդիպում, չեն կարող ավարտվել ձայնագիտության կանոնների դիտարկման պատճառով և չունեն երևելի լադային ձգողականություն։
Կրկնակի մեծացված կվարտա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կրկնակի մեծացված կվարտա, ճորս աստիճան մեծությամբ ինտերվալ (երեքուկես տոն)։ Էնհարմոնիկորեն հավասար է մաքուր կվինտային, նշանակվում է կր. մծ. 4
Լադում գոյություն ունի միայն մեկ զույգ կրկնակի մեծացված կվարտա․ VI հարմոնիկ աստիճանի վրա (II բարձրացվածի մասնակցությամբ) մաժորում և IV փոքրացված (VII հարմոնիկի մասնակցությամբ) մինորում։ Երկու դեպքերում էլ մեծացված կվարտան լուծվում է մեծ սեքստայի մեջ․ մաժորի հինգերորդ աստիճանում, մինորի՝ երրորդ
Հնչողություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մաքուր կվարտա
|
|
- Տրիտոն (մեծացված կվարտա)
|
|
|
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 669)։ |