Պատվո շքանշան (Հայաստան)

Պատվո շքանշան
Երկիր	Հայաստան
Տեսակ	շքանշան
Վիճակագրություն
Հիմնադրման ամսաթիվ	հուլիսի 27, 2000
Հերթականություն
Ավագ պարգև	Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան
Կրտսեր պարգև	«Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշան
	Order of Honour (Armenia) Վիքիպահեստում

Պատվո շքանշան - Հայաստանի Հանրապետության պետական պարգև։ Հիմնադրվել է 2000 թ. հուլիսի 6-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունված, 2000 թ. հուլիսի 27-ին ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրված և 2002 թ. օգոստոսի 1-ին ուժի մեջ մտած «Պատվո շքանշանի մասին» ՀՀ օրենքով (օրենքն ուժը կորցրել է 2014 թ. օգոստոսի 9-ին)։ Վերասահմանվել է 2014 թ. հունիսի 21-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունված, 2014 թ. հուլիսի 18-ին ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրված և 2014 թ. օգոստոսի 9-ին ուժի մեջ մտած «Հայաստանի Հանրապետության պետական պարգևների և պատվավոր կոչումների մասին» ՀՀ օրենքով։

Շքանշանի կարգավիճակը

2000-2014 թթ.

2000 թ. ընդունված օրենքի համաձայն, Պատվո շքանշանը շնորհվում է Հայաստանի Հանրապետության պետական և ազգային շահերի պաշտպանության, անկախության, ժողովրդավարության հաստատման գործում առանձնահատուկ ծառայություններ մատուցելու, Հայաստանի Հանրապետության հետ բարեկամություն հաստատելու, ամրապնդելու և զարգացնելու, ինչպես նաև ժողովուրդների միջև խաղաղության ամրապնդման գործում նշանակալի ավանդ ներդնելու համար։

Ներկայումս

2014 թ. օգոստոսի 9-ից Պատվո շքանշանը շնորհվում է Հայաստանի Հանրապետության պետական և ազգային շահերի պաշտպանության, անկախության, ժողովրդավարության հաստատման գործում առանձնահատուկ ծառայություններ մատուցելու, Հայաստանի Հանրապետության հետ բարեկամություն հաստատելու, ամրապնդելու և զարգացնելու, ինչպես նաև ժողովուրդների միջև խաղաղության ամրապնդման գործում նշանակալի ավանդ ներդնելու համար^[1]։

Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 16-րդ կետի՝ շքանշանով պարգևատրում է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահը։ Պարգևատրման վերաբերյալ Նախագահը հրապարակում է հրամանագիր։

Շքանշանով պարգևատրվողները

2000-2011 թթ.

2000 թ. ընդունված մայր օրենքի համաձայն Պատվո շքանշանով պարգևատրվում են՝

ա) օտարերկրյա պետությունների և կառավարությունների ղեկավարները.
բ) օտարերկրյա պետությունների դիվանագիտական ներկայացուցիչները.
գ) օտարերկրյա քաղաքական, տնտեսական, մշակութային և հասարակական գործիչները, բարեգործները.
դ) միջազգային կազմակերպությունների՝ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի չհանդիսացող ներկայացուցիչները.
ե) օտարերկրյա կրոնական գործիչները։

2011-2014 թթ.

2011 թ. հունվարի 11-ին, Փառքի շքանշանի հիմնադրման հետ կապված փոփոխվեց Պատվո շքանշանի պարգևատրվողների շրջանակը։ Այդ փոփոխությունները նախատեսող օրենքով սահմանվեց, որ Պատվո շքանշանով պարգևատրվում են պետական, քաղաքական, տնտեսական, մշակութային և հասարակական գործիչները, դիվանագիտական ներկայացուցիչները, հոգևոր առաջնորդները (կրոնական գործիչները), բարեգործները։

Ներկայումս

2014 թ. օգոստոսի 9-ից Պատվո շքանշանը շնորհվում է պետական, քաղաքական, տնտեսական, մշակութային և հասարակական գործիչներին, դիվանագիտական ներկայացուցիչներին, հոգևոր առաջնորդներին (կրոնական գործիչներին), բարեգործներին և գիտության, տնտեսության, կրթության, առողջապահության, մշակույթի բնագավառների կոլեկտիվներին։ Այսպիսով, 2014 թ. օգոստոսի 9-ից սկսյալ Պատվո շքանշանը կարող է շնորհվել նաև կոլեկտիվներին^[1]։

Պարգևատրման միջնորդությունը

2000-2014 թթ.

2000 թ. ընդունված օրենքի համաձայն, Պատվո շքանշանով պարգևատրելու միջնորդության ընթացակարգ սահմանված չէր։

Ներկայումս

2014 թ. օգոստոսի 9-ից Հանրապետության Նախագահը շքանշանով կարող է պարգևատրել ինչպես անձնական նախաձեռնությամբ, այնպես էլ պարգևատրման վերաբերյալ պաշտոնատար անձանց միջնորդությունների հիման վրա։ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի 2014 թ. սեպտեմբերի 16-ի «Հայաստանի Հանրապետության պետական պարգևների և պատվավոր կոչումների հետ կապված հարաբերությունները կարգավորելու մասին» թիվ ՆՀ-396-Ն հրամանագրով սահմանվել է, որ Պատվո շքանշանով պարգևատրելու միջնորդության ներկայացման բացառիկ իրավունքը պատկանում է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետին^[2]։

Կրելու կարգը

2014 թ. Պատվո շքանշանը կրում են պարանոցին՝ կախազարդի տեսքով, ձախից աջ հաջորդականությամբ։

Շքանշանի նկարագրությունը

2000-2014 թթ.

2000-2014 թթ. հանձնվող շքանշանի նկարագրությունը և նմուշը հաստատվել են ՀՀ Կառավարության 2001 թ. փետրվարի 22-ի որոշմամբ, ըստ որի Պատվո շքանշանը (այսուհետև՝ շքանշան) բաղկացած է երեք տարրից՝ ժապավենից, շքանշանից և կրծքին ամրացվող շքանշանի շերտաձողիկից։

1. Ժապավենը հատուկ մետաքսյա խիտ գործվածքից է, լայնությունը՝ 40-45 մմ, գույնը՝ ծիրանագույն։

2. Շքանշանը շրջանաձև է, տրամագիծը՝ 70 մմ։ Այն պատրաստված է ոսկեզօծված արծաթից՝ երիզված ճառագայթանման ու վարսանդաձև, ինչպես նաև փայլատ արծաթից պարուրաձև զարդաքանդակներով։ Շքանշանի միջնամասում տեղադրված է խորհրդանշական պատկեր՝ ոսկեզօծ արծիվը՝ հայ ժողովրդի, փայլատ արծաթից Արարատ լեռը՝ Հայաստան երկրի, իսկ ստորին մասում գրված է «ՀԱՅԱՍՏԱՆ» բառը։ Միջնամասը պատված է երկնագույն էմալով, իսկ շրջագծով տեղադրված է 2 մմ տրամագիծ ունեցող ցիրկոնիում քարի 16 հատիկ։

3. Շքանշանի շերտաձողիկը՝ Հայաստանի Հանրապետության պետական դրոշի պատկերով, պատրաստված է արծաթից և ունի 14 մմ երկարություն ու 7 մմ լայնություն։ Այն պատված է եռագույն էմալով, և վրան ամրացված է արծաթյա վարդյակ։

Ներկայումս

2014 թ. օգոստոսի 9-ից հետո շքանշանի նկարագրությունը և նմուշը, դրա վկայականի նմուշը, մեդալի շերտաձողիկի նկարագրությունը և նմուշը հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահը։ 2014 թ. սեպտեմբերի 16-ի հրամանագրով սահմանվել է, որ Պատվո շքանշանը պատրաստված է 925 հարգի արծաթի համաձուլվածքից, որին արտագծված շրջանագծի տրամագիծը 97 մմ է։ Ունի ուռուցիկ երկթև հնգանկյան տեսք, որի բոլոր ճառագայթները դեպի կենտրոն ուռուցիկ են։ Հնգաթև աստղի թևերը ծածկված են բրգաձև մանր տարրերով, իսկ նրանց միջև ընկած տարածքում ճառագայթաձև պատկերներ են։ Շքանշանի կենտրոնի կլոր հարթակում պատկերված է ոսկեգույն արծիվ՝ Արարատ լեռան ֆոնին։ Արծվից ներքև ոսկեգույն ուռուցիկ տառերով գրված է «ՀԱՅԱՍՏԱՆ» բառը։ Պատկերները եզերված են ոսկեգույն դափնու տերևներով, իսկ դրանց և դափնեպսակի միջև ընկած տարածքը պատված է կաթնագույն արծնով։ Շքանշանը ոսկեպատված է 999 հարգի ոսկով։ Շքանշանը դարձերեսի կողմից համարակալված է։ Շքանշանը դարձերեսի կենտրոնական մասում ունի հատուկ ամրակ՝ ժապավենին ամրանալու համար։ Ժապավենը բաց կապույտ է, լայնությունը 40 մմ է։ Շքանշանի շերտաձողիկը պատրաստված է մետաղյա թերթիկից, որի չափերն են՝ 25մմ x 10 մմ։ Շերտաձողիկը բաց կապույտ է, կենտրոնում ամրացված է ուղղանկյունաձև պատվանդան՝ ութաթև աստղով^[3]։

Պարգևատրման վիճակագրությունը

Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողմից (2008 թ. ապրիլի 9-ից առ 2015 թ. սեպտեմբերի 16-ը) շքանշանով պարգևատրվել է 75 անձ, որոնցից 13-ը Հայաստանի, 62-ը՝ օտարերկրյա քաղաքացիներ են։

Պարգևատրված 62 օտարերկրյա քաղաքացիներից 21-ը Ռուսաստանի Դաշնության, 20-ը՝ Ֆրանսիայի, 4-ը՝ ԱՄՆ, 2-ական՝ Իտալիայի, Լիբանանի և Կանադայի, 1-ական՝ Շվեյցարիայի, Սինգապուրի, Լեհաստանի, Մեծ Բրիտանիայի, Վրաստանի, Իսպանիայի, Լատվիայի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և Վատիկանի քաղաքացիներ են։ 1 անձ երկքաղաքացի է՝ ունենալով Ռուսաստանի Դաշնության և Իսրայելի քաղաքացիություն։