ऱ्हायन
ऱ्हायन अस्तंत युरोपांतले भितरले येरादारीचे नदरेन म्हत्वाची न्हंय. तिची लांबाय सुमार 1335 कि. मी. आनी जलवाहनक्षेत्र 2,52,000 चौ. कि. मी. आसा.फॉर्देर – ऱ्हायन आनी हिंट – ऱ्हायन ह्या ऱ्हायन न्हंयच्या दोन मुखेल शिर्षप्रवाहांचे उगम मध्य स्वीस आल्प्सांतले सेंट गॉटर्ड दोंगरावळींत अनुक्रमान तोमा तळ्यांतल्यान आनी एका हिमन्हंयेंतल्यान जाता. पर्वतांतल्यान 2,300 मी. सकयल व्हांवत येतकच ऱ्हायन न्हंय सुरवेक स्वित्झर्लंड लिख्टेनश्टायन हांचे शिमेवयल्यान एका रूंद देगणांतल्यान तशेंच फुडें ऑस्ट्रिया – स्वित्झर्लंड शिमेवयल्यान उत्तरेक व्हांवत वचून कॉन्स्टन्स तळ्यांत वता.हांगाच्यान ती अस्तंतेकडल्यान भायर येवन शाफ हौझनकडल्या ऱ्हायन फॉल ह्या 21 मी. उंचायेच्या घसघशावयल्यान सकयल देंवता आनी वाझेल मेरेन स्वित्झर्लंड – जर्मनी शिमेवयल्यान व्हांवता.हांगाच्यान ती उत्तर वाहिनी जाता. थंय तिच्या पात्राचे अस्तंतेक व्होज पर्वत आनी उदेंतेक ब्लॅक फॉरेस्ट प्रदेश आसा.ह्या वाठारांत तिका ईल ही म्हत्वाची उपन्हंय मेळटा.
ऱ्हायन – मेन ह्या संगमाकडल्यान फुडें ती अस्तंतेकडेन घुंवता.ह्या भागांत बिगनसावन न्हंयेची सुमार 160 किमी. लांबायेची ‘ऱ्हायन गॉर्ज’ ही घळ तयार जाल्या.हांगा तिचे देगेवयलो वाठार द्राक्षामळे, ऱ्हायन वायन आनी पुर्विल्ल्या किल्ल्याच्या अवशेशांखातीर प्रसिदद आसा. बॉनाचे दक्षिणेक दोंगराळ वाठार हुंपून ही न्हंय कॉलोन शारापसून मैदानी वाठारांत प्रवेश करता. ह्या वाठारांत तिका रूर आनी लिप ह्यो निमाण्यो उपन्हंयो मेळटात.
नेदर्लंडसांतले न्हंयेचो निमाणो टप्पो सुमार 120 किमी. लांबायेचो आसून, हांगा न्हंयेचो वेग उणो जाला आनी ताका लागून थंय त्रिभूज प्रदेशाची निर्मिती जाली.हांगा गाळ सांठयता आशिल्ल्यान न्हंयेचें पात्र हेर वाठारांपरस ऊंच जाला.ताका लागून हुंवारापसून भोंवतणच्या शाराक भिरांत निर्माण जाता.लोकांनी हांगा बांद आनी खारजां बांदून ही अडचण पयस केल्या. थंयच्यान ही न्हंय जर्मनी आनी नेदरर्लंडसाचे शिमेवयल्यान दोन मुखेल फांट्यांनी विभागिल्ली आसा. हातुंतलो उत्तरेकडलो लेक हो फांटो आर्नहेन आनी रॉटरडेम हांगाच्यान व्हांवत वचून हूक फान हॉलंटाक दर्याक मेळटा. दक्षिणेकडलो व्हाल हो दुसरो फांटो व्हड आसून तो नाइमेगन शाराकडल्यांन व्हांवता.
हे न्हंयेपात्रांतल्यान फेब्रुवारींत बर्फ विरगळिल्ल्यान सगळ्यांत चड जाल्यार ऑक्टोबर – नोव्हेंबरांत सगळ्यांत उणें उदक व्हांवता.बाझेल ते स्ट्रॅसबर्गाक खारजावरी येरादारीं जाता.तशेंच डॅन्यूब, ऱ्होन, मार्न, एम्स, वेझर, एल्ब आनी ओडर ह्या न्हंयांकडेन तशेंच ताचेंवयल्या शारांकडेन ही न्हंय जोडिल्ली आसा.
रोमी काळासावन हे न्हंयेचे येरादारीचेर कर आकारताले. चवदाव्या शतमानांत तिचेर 60 परस चड जकातनाके आशिल्ले.फुडें तांची संख्या उणी जाली. 1868 वर्सा हे न्हंयेक आंतरराश्ट्रीय येरादारीखातीर मान्यताय मेळ्ळी.सद्या हे न्हंयेचेर व्हड प्रमाणाचेर येरादारी जाता. न्हंयेतोंडार आशिल्लें रॉटरडॉम – युरोपोर्ट संकूल म्हळ्यार संवसारांतलें एक व्हड बंदर समजप जाता.हाचेभायर ड्युइसबर्क, रूर, स्टॉसबर्ग, कॉलोन, लूटव्हिखसहाफेन मॅनहायम हीं हे न्हंयेवयलीं हेर म्हत्वाचीं बंदरां.
उद्देगीकरण, पर्यटन, शेती हे नदरेन ऱ्हायनाचें देगण बरेंच फुडारिल्लें आसा.ह्या न्हंये वाठारांत गंव, साकर, बीट, तंबाकू. द्राक्षां हांचेंय उत्पादन जाता.भायन्स ते बॉनचो न्हंयेदेगणांतलो सोबीत भूवाठार, उद्देगीक नगरां, इतिहासीक किल्ले, दोंगुल्ल्यो, दाक्षांचे मळे हांकां लागून हाया वाठारांत पर्यटकांची गर्दी आसता.