Loch nEathach

Loch nEathach

(en) Lough Neagh
Cineál	Loch
Suite laistigh de/ar ghné fhisiciúil	Éire
Suíomh
Tír abhantraí	an Ríocht Aontaithe
Limistéar riaracháin	Tuaisceart Éireann, Ríocht Aontaithe
54° 37′ 06″ N, 6° 23′ 43″ O
Craobh-abhainn	An Bhanna ,Abhainn na Scríne ,River Maine (en)
Eisilteach	An Bhanna
Tréithe
Airde os cionn na farraige	16 m
Doimhneacht ingearach	25 m
Toisí	15 () × 30 () km
Achar	392 km²
Abhantrach	4,550 km²
Bearta agus táscairí
Toirt	3,600,000,000 m³
Gníomhaíocht
Úinéir	Earl of Shaftesbury (en)
Suíomh gréasáin	loughneagh.com

Is é Loch nEathach an loch is mó in Éirinn agus i nOileáin Iarthar na hEorpa. Tá sé thart fá 30 km (20 míle) ar fhad agus 15 km (9 míle) ar leithead, agus tá sé corr a bheith 30 km siar as Béal Feirste. Tá an loch glé-íseal timpeall a imill agus chan fhuil ach meán doimhne 9 méadar (30 troigh) sa phríomhchuid den loch. Is é a doimhneacht is mó ná 25 méadar (80 troigh).

Tá an loch suite i dtuaisceart na tíre i lár oirthear Uladh, agus tá bruacha ag cúig chinn de chontaetha Uladh ar an Loch; .i. Contae Aontroma, Contae Ard Mhacha, Contae Doire, Contae an Dúin, agus Contae Thír Eoghain. Tá Aontroim, Droichead na Tuama, agus Doire Mhic Chais cois locha.

Gídh go mbaintear feidhm as an loch le raidhse caithimh aimsire agus gnó, tá sé fíorfhoscailte, agus thig leis an uisce éireacht thar a bheith garbh go gasta in aimsir ghaofar.

Tagann lucht faire ar éanlaithe go Loch nEathach as go leor tíortha

Tháinig "Zebra mussels" go dtí an loch as bhliain 2006

Béaloideas

Insíonn seanscéal Gaelach an dóigh a ndearnadh an loch, nuair a sciob Fionn Mac Cumhaill píosa talún ina lámha agus chaith le namhaid in Albain é. Char bhain sé amach an namhad, agus thit an cré i Muir Éireann, i dtreo is gur chum sé Oileán Mhanann.

Forbairt gnó agus caithimh aimsire

Cuireannn loch nEathach 40% den uisce a óltar sa Tuaisceart ar fáil. Deirtear go bhfuil an t-uisce sábháilte ach bhí imní ar dhaoine (in 2024).

Tionscal an-tábhachtach is ea iascach eascann an locha, earra speisialta a easpórtálann comharchumann i nDroichead Thuama chuig margaí na hEorpa. Bhí tábhacht le hiascaireacht eascainne ar Loch nEathach leis na céadta bliain, agus dhíol iascairí de bhunadh an mhórcheantair a gcuid eascann do phroinntithe ar fud an domhain.

Ionad turasóireachta mór é an loch le láithreacha fóillíochta do mhuintir Aontroma, Thír Eoghain, dheisceart Dhoire agus thuaisceart Ard Mhacha. Ach sa bhliain 2024, tugadh foláireamh do dhaoine gan a dhul ag snámh sa loch. Mar sin féin, tagann lucht faire ar éanlaithe go Loch nEathach as go leor tíortha mar gheall ar líon agus raidhse a chuid éanlaithe a chaitheann an geimhreadh nó an samhradh sna portaigh agus ar na tránna cois locha.

Truailliú

Tá an-truailliú san abhainn, truailliú talmhaíochta go háirithe. In 2024, don dara bliain, bhí an loch lán le algae gorm glas a chuireann sláinte daoine agus ainmhithe i mbaol. Ní bheidh aon bheatha fágtha sa loch ag an truailliú gan aicsean. Caithfear díriú ar dhianfheilméaracht agus sceitheadh truailleán, ar eisilteacht sciodair agus sceitheadh ó dhabhcha séarachais. Tá géarghá le hathchóiriú ar an gcóras séarachais, tá tithe agus gnólachtaí nua líonmhar in abhantrach an locha. Bhí go leor cainte faoi úinéireacht an locha sa bhliain 2024 – is le hIarla Shaftesbury grinneall agus bruacha an locha ach ní leis an t-uisce. Ní raibh sé sásta a shealús a thabhairt uaidh in 2023. Ach in 2024 dúirt sé go dtabharfadh sé é –nó cuid dhe – d’eagraíocht dheonach nó d’iontaobhas. Tá Stormont atá freagrach as na haibhneacha a ritheann isteach sa loch. I dtuarascáil Oifig um Chaomhnú Comhshaoil na Ríochta Aontaithe sa bhliain 2024, dúradh go raibh ag teip ar Stormont caighdeán uisce locha agus aibhneacha Thuaisceart Éireann a chosaint. Dúradh nach bhfuil na hacmhainní cuí i bhfeidhm leis na haibhneacha a chosaint.

Féach freisin

• Truailliú uisce