کاربر:Mhsheikholeslami/صفحه تمرین

شیخ‌الاسلام

شیخ‌الاسلام یک نام خانوادگی‌ست. افراد شاخص با این نام از این قرارند:

• علی اکبر شیخ‌الاسلام: (۱۲۴۶–۱۳۱۱ ه‍.ش) (۱۲۸۴–۱۳۵۰ ه‍.ق) از علما و از فعالان سیاسی و اجتماعی با نفوذ اصفهان در اواخر دوره قاجاریه
• علی شیخ‌الاسلام، (زادهٔ ۱۲۹۹ – درگذشتهٔ ۱۴ آذر ۱۳۸۸) مؤسس و نخستین رئیس دانشگاه ملی
• حسین شیخ‌الاسلام، نمایندهٔ حوزهٔ انتخابیهٔ تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در دورهٔ هفتم مجلس شورای اسلامی و همچنین سفیر سابق ایران در سوریه
• ربابه شیخ‌الاسلام، متخصص اپیدمیولوژی با گرایش تغذیه ، عضو گروه بهداشت و تغذیه فرهنگستان علوم پزشکی ایران
• محمد شیخ‌الاسلام، نماینده مردم استان کردستان در مجلس خبرگان رهبری
• زهرا شیخ الاسلام ، وکیل و سیاستمدار. سناتور دموکرات ایالت جورجیا

محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری

میرزا عبدالرحیم (محمد رحیم) شیخ الاسلام اصفهان (فوت 1147 ه ش) (فوت 1181 ه ق) از علما و روحانیان و رجال حکومتی در قرن دوازدهم هجري بود. محمد رحیم سبزواری در نزد امرا و بزرگان دولت و شخص نادر شاه بسیار محترم بوده و از طرف نادرشاه، اول به منصب قضاوت و سپس به شیخ الاسلامی اصفهان منصوب شده است .

اثار

وی کتاب‌های چندی تألیف نموده که از آن جمله می‌توان به کتب زیر اشاره کرد:

• رساله في الغنا

• رساله فی الجمع بین الظهر و الجمعه

• اعتبار رویه الهلال یوم الثلاثین قبل الزوال

• رد اثبات الاین و الحیث و الکیف و الماهیه لله تعالی بدعاء المشلول

شورای کبیر مغان

محمد رحیم سبزواری، یکی از رجال دعوت شده به شورای کبیر مغان بود که در مقابل اعتراض میرزا ابوالحسن ملاباشی، صدرالصدور، که گفت: نادر باید از شاهراده گان باشد و او از خانواده اصیلی نیست و پدر او پوستین دوز بوده است ، چنین استدلال می کند که: طبق ایات قرانی : پیامبران ، امامان و خلفا صاحب حرفه و شغل بوده اند و پادشاهی و بزرگی و عزت و احترام را خدا تعیین می کند نه خانواده و شغلی که انها داشته اند. نادر پس از شنیدن این مباحثه، دستور به خفه کردن میرزا ابوالحسن ملاباشی و اهدا کردن یک کت وجامه گرانبها به میرزا عبدالرحیم می کند

منابع

• مختاری- رضا، صادقی -محسن ،(1384) رؤيت هلال، جلد 1 ، بخش 2-پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،بوستان کتاب ، صص 435-494
• رجال و مشاهير اصفهان (الاصفهان)، ص 282
• وقایع السنین و الاعوام، ج 1، ص 572
• اعلام اصفهان، ج3 ، ص51
• تتمیم امل الآمل، ص152-153
• الاجازه الکبیره، ص145
• اعیان الشیعه، ج37، ص90
• الکواکب المنشره، صص 259 و 260
• زندگینامه علّامه مجلسی، ج1، ص292
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) ، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص47 ، صص128-131
• موزه و کتابخانه مجلس شورای اسلامی شماره بازیابی۱۵۳۱۴

برای مطالعهٔ بیشتر

کتاب رؤیت هلال از دیدگاه علما

اختلاف نظر مراجع و کشورهای اسلامی در اثبات رؤیت هلال ماههای رمضان و شوال پرسش‌ها و سوالاهای را در پی آورده که موجب بروز مشکلاتی برای مسلمانان روزه دار در انجام اعمال و وظایف دینی و برگزاری مراسم مهم اسلامی شده است. کتاب رؤیت هلال از دیدگاه علما توسط مختاری- رضا ،صادقی -محسن ،(1384) ،بوستان کتاب ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به این موضوع پرداخته و در جلد اول بخش دوم, سى رساله مستقل درباره رؤيت هلال, از بيش از ده سده تصحيح و درج کرده كه نخستين آنها از شیخ مفید (م۴۱۳هـ.ق) و آخرين آنها از سید محمود هاشمی شاهرودی می باشد . رساله اعتبار رؤية الهلال قبل الزوال توسط محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری (م۱۱۸۱هـ.ق) دوازدهمین رساله درج شده در این کتاب می باشد. در بخش سوم نیز به صورت تفصیلی آراى فقهای شيعه را از سده چهارم تاكنون را دربرمى گيرد. کتاب رؤیت هلال ، کتاب سال حوزه در سال 1385 می باشد

ملا محمد جعفر سبزواری

میرزا جعفر سبزواری اصفهانی (فوت 28 مهر 1101 ش) (نهم محرم الحرام 1135 ه .ق) از علما و روحانیان قرن دوازدهم هجري، امام جمعه مسجد شاه (اصفهان) و مولف چندین کتاب و رساله شامل نوروزنامه و معاد می باشد که به درخواست شاه سلطان حسین صفوی تالیف کرده است

اثار

وی چندین کتاب و رساله تألیف نموده که از آنجمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• الوتيرة در 1089ه ش (1122 ه ق)

• التكبيرات السبع در 1089 ه ش (1122 ه ق)

• روئت الهلال قبل از زوال در 1089 ه ش (1122 ه ق)

• شرح الفیه، شهید اول، به فارسی در 1094 ش 1127 ق

• رساله در معاد به درخواست شاه سلطان حسین صفوی، که شامل شرح تفسیر آیات آخر سوره الزُّمَر در سه فصل می باشد

• نوروزنامه به درخواست شاه سلطان حسین صفوی در سال1195 ش ( 1232 ه ق) که شامل :مقدمه، سه باب و خاتمه می باشد و دران شرحی کامل درباره دعاهای گوناگون و خوراکی های توصیه شده در نوروز امده است

مناصب و وقایع

• ملا محمد جعفر سبزواری ، امامت مسجد حکیم را به عهده داشت و پس از فوت ملا محمد صالح بن رضا قلی در سال1064 ه ش (1096 ه ق) به امامت مسجد جامع جدید عباسی (مسجد شاه) منصوب گردید

• ملا محمد جعفر به همراه برادرش ملا محمد هادی، جزو علمائی بودند که به دعوت شاه سلطان حسین صفوی در مجمع علمی که در سال 1089 ه ش (11 رجب 1122 ه ق) جهت تعیین روز ولادت علی بن ابی طالب بود شرکت کردند تا بر اساس منابع و مدارکی که داشتند، نظرشان را اعلام کنند. در پايان مجمع ، نظر اکثر علما و دانشمندان روز ۱۳ رجب بود و شاه نیز این روز را به عنوان روز تولد علی و عید رسمی اعلام کرد

• میرزا جعفر و برادرش محمد هادی همچنین در مراسم افتتاح مدرسه چهار باغ در سال 1089 ه ش (10 رجب 1122 ه ق) که يكي از باشكوه‏ترين مجالس و گردهمايي‏هاي در دولت صفويه بوده و بدستور شاه سلطان حسین صفوی و دعوت از امرا، ارباب مناصب، علما ، مدرسين و كليه بزرگان مملكتي برگذار شد ، حضور داشتند.

منابع

• مختاری- رضا ،صادقی -محسن (1384) ،رؤيت هلال، جلد 1 ،بخش 2،پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،بوستان کتاب صص 303-351

• زرشناس، زهرا / جعفری ، محسن ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، نوروزیه و نوروزیه نویسی در عصر صفوی ، سال سوم شماره دوم 1391 صص 65-88

• جعفریان، رسول، نوروزیه‌های صفوی ،روزنامه اطلاعات چهارشنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۵

• اعلام اصفهان، ج۲،ص۲۸۷-۲۸۸

• خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام، وقایع سال 1122 صص559-562

• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱). خاندان شیخ الاسلام اصفهان: گل بهار اصفهان، ص167-170

• شیخ محمدعلی حزین ، تاریخ و سفرنامه حزین صص 90 ،227 و 388-389

برای مطالعهٔ بیشتر

رساله های نوروزیه

مذهب تشیع در زندگی ایرانیان عصر صفویه از اهمیت خاصی برخوردار بود. از این‌رو بررسی رویکرد متون مذهبی این دوران به نوروز، به عنوان بزرگ‌ترین جشن ملی بازمانده از ایران باستان، بسیار بااهمیت است. در روزگار صفویه، بحث‌‌های مذهبی دربارة نوروز سبب نگارش رساله‌‌های متعددی با عنوان نوروزیه شد. در پژوهش زیر، به معرفی نوروزیه‌‌ها ، شامل رساله ملا محمد جعفر بن محمد باقر سبزواری پرداخته شده و روند زمانی نگارش، ویژگی‌‌های زبانی و ادبی، و ساختار محتوایی این رساله‌‌ها بررسی شده : زرشناس، زهرا / جعفری ، محسن ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، نوروزیه و نوروزیه نویسی در عصر صفوی ، سال سوم شماره دوم 1391 صص 65-88. این مقاله در سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی که در تاریخ 28 آبان 1392 توسط کتابخانه ملی ایران برگزار شد به عنوان مقاله برگزیده انتخاب شد.

مبدا تقویم سال هجری قمری ،اول ماه محرم است و اهل تسنن ،ان را به عنوان مبدا سال نو جشن می گیرند. اما برای شیعیان چنین امکان ندارد، چرا که محرم برای آنها، ماه عزاست و وقایع کربلا در آن اتفاق افتاده است و نمی توانند در آغاز آن جشن بگیرند. از این رو در دوره صفوی، نوروز اهمیت یافته و انها ضمن حفظ کردن مبنای محاسبه تقویم رایج که اول محرم به عنوان مبدا سال هجری است ، رساله های متعددی نوشتند که نوروز را برجسته کنند که زمانی مناسب برای جشن و سرور بود. مقاله زیر به این موضوع پرداخته که شامل رساله ملا محمد جعفر بن محمد باقر سبزواری می باشد: جعفریان، رسول، چرا این همه رساله نوروزیه در دوره صفویه نوشته شد؟،

مدرسه باقریه

مدرسه باقریه یا سمیعیه از مدارس حوزه علمیه مشهد است که در دوران صفوی ساخته شده است این مدرسه، طبق کتیبه سردرش، در ابتدا با انتساب به ملا محمد سمیع ، بنیانگذار مدرسه، سمیعیه نام داشته و احداث آن براساس سنگ نوشته ان ، در سال ۱۰۵۱ ه‍. ش ( ۱۰۸۳ه ق)، در دوران شاه سلیمان اول صفوی صورت گرفته است. اما برخی محققان اعتقاد دارند که مدرسه پیش از این تاریخ ساخته شده و در سال ۱۰۵۱ ه‍. ش ، محمد باقر سبزواری تعمیر و بازسازی ان را انجام داده است . به علت حضور و تدریس محقق سبزواری و وقف املاک و کتاب به این مدرسه ، ابتدا به ملامحمدباقر و سپس به مدرسه باقریه شهرت یافت است

در سیاحتنامه

جیمز بیلی فریزر ـ سیاح انگلیسی ـ که در حدود سال ۱۲۰۴ ش (۱۲۴۰ ه‍. ق) به ایران آمده‌است از این مدرسه با هشتاد تا نود طلبه به عنوان مدرسه ای سازمان یافته یاد می‌کند

فاضل بسطامی ـ مؤلف فردوس‌التواریخ در سال ۱۲۶۳ ش (۱۳۰۱ ه‍. ق) ـ این مدرسه را از نظر مدرّسان، کارگزاران و طلاّبی که شب و روز به تعلیم و تعلّم اشتغال دارند بی نظیر می‌داند.

منابع

• دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، مقاله «مدرسه باقریه»، جلد 1 ص۲۸۴
• پسندیده، محمود (1394)، اسناد و موقوفات مدارس تاریخی حوزه علمیه مشهد، استان قدس رضوی، صص108-122

مدرسه علیه

مدرسه علیه و ایتام جزو اولین مدارس نوین و بزرگترین مدرسه دوران مشروطیت در اصفهان بود که توسط مردان آزادی خواه اصفهان در 31 شهریور 1286 (15 شعبان 1325) تاسیس شد

تاریخچه

جمعي ازبزرگان اصفهان شامل :حاج آقا نورالله نجفي، بزرگان لشکري،کشوري و بازاري و با تلاش سید محمد علی مازندرانی (معین الاسلام) مدرسه ايتام را در ربیع الاول 1325 ه ق درمحله ي شمس آباد و در خانه ي حاجي ميرزا مهدي الماسي برای 25 شاگرد بی بضاعت تاسيس کردند که ضمن سرپرستی اطفال یتیم انها را تعلیم میدادند و لوازم تحصیل و تدریس و لباس مجانی در اختیار انها قرار می دادند.

‏مجمع مؤسس مدرسه ي ايتام با تلاش میرزا اقا خان مصفی (محاسب الدوله) دست به تاسیس مدرسه دیگری ، مدرسه عليه، در نزدیکی بازارچه رحیم خان (محل فعلی مدرسه) زدند که بزرگترين مدرسه ي مشروطيت دراصفهان بود. در روز جشن افتتاح مدرسه علیه در روز پانزدهم شعبان 1325 ه .ق ،حاج آقا نوراللّه ، براي تضمین ماندگاري مدرسه و جلوگیري از تعطیلی آن، مدیریت مدارس علیّه و ایتام را ادغام و انجمن مدرسه ایتام را در رأس هر دو قرار داد. بدینجهت خانه ای که در جوار مدرسه علیّه بود خریداری می کنند و مدرسه ایتام را از شمس آباد به آنجا منتقل کرد و سمت مدیریت مدرسه علیّه را نیز به معین الاسلام واگذار می گردد . مدرسه ها از ان به بعد بنام مدرستین علیه و ایتام نامیده شدند و بتدریج به مدرسه علیه تغییر نام داد

اعضای انجمن مدرستین علیه و ایتام

این مجمع 14 نفره شامل:

• آیت اللّه حاج آقا نوراللّه

• میرزا علی اکبر شیخ الاسلام

• حاجی محمدحسین صاحب تاجر کازرونی

• محمد جعفر میرزا بصیر الممالک

• محمدرضا میرزا رئیس پست خانه

• محاسب الدوله

• میرزا عبداللّه خان امیرپنجه

• میرزا مسیح خان ناظم الاطباء

• میرزا فضل اللّه خان

• میرزا احمدخان امیرپنجه

• میرزا رضاخان نائینی

• آقاي صدرالمحدثین

• حاج محمدحسن بنکدار - مدیر مدرسه مبارکه

• معین الاسلام(عضو انجمن و مدیر مدرستین)

دانش آموختگان

عبدالله ریاضی

اسدالله بیژن

منابع

• ایمانیه ،مجتبی ، تاریخ فرهنگ اصفهان مراکز تعلیم (از صدر اسلام تاکنون) ، انتشارات دانشگاه اصفهان، ص172
• يادمان نکوداشت يکصدومين سال تاسيس مدرسه عليه گردآوري وتدوين سعيد صدري کوپايي،سازمان آموزش وپرورش اصفهان، چاپ اول1384
• روضاتی، احمد،1325 ،معین الاسلام و فرهنگ معاصر اصفهان
• عبدالمهدي رجايي ،مدارس نوين دراصفهان ازآغاز تا امروز، نشريه دانش نما،شماره 169-167

فهرست شیخ‌الاسلام‌های اصفهان

فهرست شیخ‌الاسلام‌های اصفهان
نگاره	نام	لقب	آغاز (قمری)	پایان (قمری)	تاریخ مرگ (قمری)	دوره
صفویان ۹۰۷-۱۱۴۸
	علی بن عبد العالی	محقق کرکی			۹۴۰	شاه طهماسب
	امیر معزالدین محمد بن شاه تقی الدین محمد اصفهانی			۸ سال شیخ الاسلام و صدر اعظم نیز بوده	۹۵۲	شاه طهماسب
	زین الدین علی بن احمد بن محمد بن هلال کرکی عاملی	علی منشار عاملی			۹۸۴	شاه طهماسب
	بهاءالدین محمد بن حسین عاملی	شیخ بهایی	۹۹۶	۱۰۳۰	۱۰۳۰	شاه عباس بزرگ
	شیخ محمد مفتی اصفهان		جمادی الاول ۱۰۳۰
	میر غیاث الدین محمد	میر میران	۱۰۳۵	صدر نیز بوده
	میرزا قاضی بن کاشف الدین محمد اردکانی	میرزا قاضی شیخ الاسلام اصفهان		۲۳ شعبان ۱۰۵۵ (عزل توسط خلیفه سلطان)	۱۰۷۴
	عزالدین علی نقی بن علی بن ابی العلا	علی نقی بن علی بن ابی العلا هاشم کمره ای شیرازی	۲۳ شعبان ۱۰۵۵ (منصوب شده توسط خلیفه سلطان)	۱۰۶۰	۱۰۶۰
	میرزا علیرضا بن میرزا حبیب الله صدر	از خاندان خاتم‌المجتهدین	۱۰۶۰ (در هنگام فوت پدرش)	۱۰۷۴	۱۰۹۱
	سید محمد بن عبدالحسین بن ابراهیم بن شبابه حسینی بحرانی		در سال تالیف کتاب سلافه العصر شیخ الاسلام بود
	محمد باقر سبزواری	محقق سبزواری	در شوال ۱۰۷۸، مراسم جلوس دوم و تغییر نام شاه سلیمان ، شیخ الاسلام بود	۱۰۹۰	۱۰۹۰
	مير سيد محمد معصوم بن میرزا مهدی اعتمادالله	از خاندان خاتم‌المجتهدین	۱۰۹۱ بعد از وفات عمویش (میرزا علیرضا)، شیخ الاسلام شد	۱۰۹۵	۱۰۹۵
	آقا حسین خوانساری	آقا حسین محقق خوانساری	۱۰۹۵	۱۰۹۸	۱۰۹۹	شاه سلیمان
	محمدباقر مجلسی	علامه مجلسی	۱۰۹۸ ، حکم رسمی در ۱۱۰۶		۲۷ رمضان ۱۱۱۰	شاه سلیمان شاه سلطان حسین
	جعفر بن عبدالله حویزی داماد آقا حسین خوانساری	شیخ جعفر قاضی	۱۱۱۱ ، ۱ سال و نیم بعد از فوت علامه مجلسی (در طول بک سال و نیم ، شیخ الاسلامی برای اصفهان منصوب نشده)	۱۱۱۵	۱۱۱۵
	میر محمد صالح خاتون ابادی (داماد علامه مجلسی ، شوهر دخترش)	از خاندان خاتون‌آبادی	۱۱۱۵	در ۵ ربیع الثانی ۱۱۲۴ از منصب شیخ الاسلام معزول و در ذی الحجه ۱۱۲۵ دو مرتبه به این سمت برگشت	۱۱۲۶
	میر محمد باقر خاتون ابادی فرزند محمد اسماعیل	از خاندان خاتون‌آبادی	در سلخ شهر ربیع الثانی ۱۱۲۴ شیخ الاسلام بوده	ذی الحجه ۱۱۲۵
	مولی محد حسین بن ملا شاه محمد تبریزی اصفهانی	ملا محمد حسین ملاباشی	۱۱۲۶	۱۱۲۷
	میرزا سید محمد بن میرزا محمد امین		۱۱۲۷
	شیخ عبدالله بن حاج صالح سماهیجی بحرینی	شیخ عبدالله سماهیجی			۹ جمادی الثانی ۱۱۳۵
	محمد زکی بهبهانی
	ملا محمد شفیع بن مولی فرج گیلانی	ملا محمد شیخ گیلانی	۱۱۴۲ (پس از شکست و فرار افاغنه)	۱۱۴۳	پس از ۱۱۴۳
افشاریان ۱۱۴۸-۱۱۶۳
	میرمحمدحسین بن محمد صالح خاتون‌آبادی اصفهانی	محمدحسین خاتون‌آبادی	در اواخر عمر		۲۲ شوال الکرم ۱۱۵۱
	امیر عبدالغنی بن میر محمد معصوم بن عبدالحسین خاتون ابادی	از خاندان خاتون‌آبادی			رمضان ۱۱۶۱
افشاریان ۱۱۴۸-۱۱۶۳ - زندیان ۱۱۶۳-۱۲۰۹
	محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری	از خاندان محقق سبزواری	۱۱۵۱	۱۱۸۱	۲۱ ذی الحج ۱۱۸۱
زندیان ۱۱۶۳-۱۲۰۹ - قاجاریان ۱۲۰۹-۱۳۴۴
	میرزا مرتضی شیخ الاسلام	از خاندان محقق سبزواری		۱۲۲۶	صفر ۱۲۲۶
قاجاریان ۱۲۰۹- ۱۳۴۴
	میرزا محمد رحیم دوم	از خاندان محقق سبزواری	۱۲۲۶	۱۲۴۹	نهم صفر ۱۲۴۹
	میرزا عبدالله دوم	از خاندان محقق سبزواری	۱۲۴۹	۱۲۸۸ (پس از قحطی معروف به ادم خوری )	۱۲۸۸ (زنده بود)
	حاج میرزا محمد رحیم سوم	از خاندان محقق سبزواری	۱۲۸۸ (پس از این سال)	۱۳۰۶	۱۳۰۶
	حاج میرزا محمد حسن شیخ الاسلام	از خاندان محقق سبزواری	۱۳۰۶	۱۳۰۹	۱۷ جمادی الثانی ۱۳۰۹
	حاج میرزاعلی‌اکبر شیخ‌الاسلام	از خاندان محقق سبزواری	۱۳۰۹	۱۳۴۳ (دراین تاریخ شیخ الاسلام بوده)	۲۲ ذی القعده ۱۳۵۰

منابع

• خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (جلد۳ ) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری صص ۸۲۱-۸۲۷
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۳۲–۴۸ صص ۱۲۵-۱۵۸
• جعفریان، رسول، صفویه در عرصه دین ، فرهنگ و سیاست، پژوهشکده حوزه و دانشگاه ، ۱۳۷۹ ، صص ۲۰۹-۲۳۶
• آقابزرگ ، الروضه النصره ، صص 270-271
• در اینه کتاب تتمیم امل لاامل (گوشه ای از حیات فرهنگی و سیاسی ایران در قرن دوازدهم هجری)
• جعفریان، رسول ،درامدی بر مشارکت علما در ساختار دولت صفوی (تعامل خاندان کرکی و دولت صفوی) ، حکومت اسلامی، سال هشتم، شماره دوم ،صص ۱۲۲-۱۹۴
• جناب ،علی ، (1385) ، رجال و مشاهير اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگى تفريحى شهردارى اصفهان، صفحات متعدد

میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام

حاج میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام (فوت ۱۲۴۱ ه‍.ش) (فوت ۱۳۰۹ ه‍.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا محمد رحیم سوم) در سال ۱۲۶۷ ه‍.ش (۱۳۰۶ ه‍.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان شیخ الاسلام شد و روزها درمجلس ظل السطان، حاکم مقتدر اصفهان حاضر شده و به امور مربوط به شیخ الاسلام رسیدگی می‌نمود.
• عضو انجمن عدالتخانه: در زمان سلطنت ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۷ ش (۱۳۰۶ ق) در هر یک از شهرهای ایران انجمنی زیر نظر حکومت بنام عدالتخانه تشکیل گردید که به دعوا و شکایات مردم رسیدگی می‌کرد. اعضای اولیه این عدالتخانه ۳ تن بودند که عبارتند:
• رکن الملک: میرزا سلیمان شیرازی (فوت ۷ جمادی الاول ۱۳۳۱ ه‍.ق)
• ملاباشی، حاج میرزا احمد (فوت ۱۱ ربیع الثانی ۱۳۳۱ ه‍.ق)
• شیخ الاسلام، میرزا محمدحسن
• متولی مدرسه ملا عبدالله شوشتری: مدرسه ملا عبدالله یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان است که به دستور شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری از علمای دورهٔ صفویه ساخته شده‌است

استادان

حاج میرزا محمد حسن در دوران تحصیل، از استادانی استفاده کرده‌است که شامل:

• محمدتقی نجفی اصفهانی

درگذشت

حاج میرزا محمد حسن پس از عیادت ظل السلطان مسموم شد و در ۲۸ بهمن ۱۲۷۰ ه‍.ش (۱۷ جمادی الثانی ۱۳۰۹ ه‍.ق) فوت کرد و در مشهد حرم رضوی در سرداب مدرسه میرزا جعفر به خاک سپرده شد.

شرح مسمومیت میرزا محمدحسن شیخ الاسلام

میرزا حبیب‌اللّه انصاری ملقّب به مشیرالملک وزیراعظم و با کفایت ظل السّلطان مسئول امور ایالت تحت حکومت ظل السّلطان بود. ظل السّلطان پس از چندی از نفوذ و قدرت گرفتن او نگران شد و چشم به اموال و املاک او خانه مشیرالملک انصاری داشت. مشیرالملک در ماجرای تحریم تنباکو به طرفداری ازعلمای مخالف قرارداد رژی برخاست که باعث خشم بیشتر ظل السّلطان شد. ظل السّلطان مشیر را در سال ۱۳۰۹ق از وزارت برکنار کرد. ظل السلطان جهت دستیابی به مشیر نقشه ای چید و خود را به بیماری زد و در منزل بستری شد. خبر بیماری او پخش شد و مهدیقلی میرزا مأمور شد که مشیر را متقاعد کند که به عیادت شاهزاده برود. در مجلس عیادت، چند نفر حضور داشتند: میرزا علی خان مستوفی خزانه، میرزا محمد خان امین الدوله، حاج میرزا محمد حسن شیخ الاسلام و میرزا حبیب‌الله مشیر الملک. ظل السلطان در اندرون بود و ابراهیم خلیل خان دستور چای و قهوه داد و انرا نزد مشیر گذاشتند (چون او از وضع پذیرائی شاهزاده و کیفیت قهوه آگاه بود از خوردن عملاً اجتناب کرد). مشیر، فنجان قهوه را نزد جناب شیخ الاسلام گذاشت. دومین فنجان قهوه را آوردند، مشیر ان را نزد میرزا علی خان مستوفی خزانه گذارد. سومین فنجان را به امین الدوله تعارف کرد بالاخره چهارمین فنجان را خود به اجبار نوشید. پس از سه روز هر ۴ نفر مردند و جنازه آنان را از خانه‌هایشان بیرون آوردند. گفته شده است که ظل السلطان از حاج میرزا محمد حسن نیز بواسطه بستگی خانوادگی او با اقا محمدباقر نجفی اصفهانی و حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی ( پدربزرگ و دائی میرزا محمد حسن) دل خوشی نداشته و کشتن او را نیز طالب بوده است

منابع

• دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد ۱، گلدسته، ص ۴۳۴
• جابری انصاری، محمد حسن، تاریخ اصفهان و ری، وقایع ۱۳۰۹، ص۳۱۵
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۱۳۸–۱۴۰
• جناب، علی،(۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ص ۲۸۲
• نصراللهی، غلامرضا – نشاط، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط، نقش نگین، صص ۱۱۱–۱۱۲

میرزا محمدرحیم سوم (شیخ الاسلام)

حاج میرزا محمد رحیم (سوم) شیخ الاسلام (فوت ۱۲۴۸ ه‍.ش) (فوت ۱۳۰۶ ه‍.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا عبدالله دوم) در سال ۱۲۵۲ ه‍.ش (۱۲۹۱ ه‍.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان، شیخ الاسلام شد و به رسیدگی به امور درماندگان و مستمندان و برخورد با ظلم حکام و مأموران دولتی و امر به معروف و نهی از منکر رسیدگی می‌کرد.
• امام جمعه مسجد شیخ الاسلام در محله سینه پایینی
• متولی مدرسه باقریه مشهد: مدرسه باقریه یکی از مدارس حوزه علمیه خراسان بود که در دوران صفوی ساخته شده‌است. فاضل بسطامی ، مؤلف فردوس‌التواریخ در سال ۱۲۶۳ ش (۱۳۰۱ ه‍.ق) از این مدرسه دیدن می‌کند و چنین می‌گوید: این مدرسه از نظر مدرّسان، کارگزاران و طلاّبی که شب و روز به تعلیم و تعلّم در ان اشتغال دارند بی نظیر است

عکسهای شیخ الاسلام

چندین عکس از میرزا محمد شیخ الاسلام توسط ارنست هولتسر در حدود سالهای 1257 ه ش گرفته شده که جزوه مجموعه عکسهای کتاب ايران در يك‏صد و سيزده سال پيش و بعدها در کتاب هزار جلوه زنگی توسط مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی بچاپ رسیده اند.

• 
  شیخ الاسلام با دائی اش
• 
  تالار شیخ الاسلام

این عکسها به مراتب در نمایشگاهها ، مجموعه های فرهنگی هنری و نگارخانه ها در معرض نمایش عموم قرار می گیرند

منابع

• مهدوی، اعلام اصفهان، ج۳ ، ص۵۵-۵۶
• نصراللهی، غلامرضا – نشاط، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط، نقش نگین، ص ۱۱۱
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (جلد۴) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری ص ۱۳۴۴
• دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۲، ص ۱۰۶۹
• جناب، علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ص ۲۸۲
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) ، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۱۳۷-۱۳۸

میرزا عبدالله شیخ الاسلام

میرزا عبدالله دوم شیخ الاسلام (فوت ۱۲۵۲ ه‍.ش) (فوت ۱۲۹۰ ه‍.ق) از علما بزرگ و متنفذ و رجال حکومتی (شیخ الاسلام اصفهان) در زمان فتحعلی شاه، محمد شاه و ناصرالدین شاه در اصفهان بود

مناصب و وقایع

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا محمد رحیم دوم) در سال ۱۲۱۲ ه‍.ش (۱۲۴۹ ه‍.ق) در دوران حاکمیت خسروخان گرجی و ظل السلطان، شیخ الاسلام شد و در دیوانخانه شیخ الاسلام، به امور درماندگان و مستمندان و برخورد با ظلم حکام و مأموران دولتی و امر به معروف و نهی از منکر و امور طلاق رسیدگی می‌کرد

• متولی مدرسه ملا عبدالله شوشتری: مدرسه ملا عبدالله یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان است که به دستور شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری از علمای دورهٔ صفویه ساخته شده‌است. در کتاب مکارم الاثار آمده است که نام میرزا عبدالله شیخ الاسلام، در کاشیکاری و کتیبه مدرسهٔ ملاعبدالله موجود است ؛ ولی هم‌اکنون از این کاشی‌ها اثری به جای نمانده‌است

• حمایت از مردم در مقابل خسروخان گرجی: خسروخان گرجی، حاکم اصفهان (۱۳۵۰–۱۳۵۳ ه‍.ق)، رفتاری ناعادلانه با ساکنین اصفهان داشت. میرزا عبدالله جهت شکایت از حاکم و طرفداری از مردم به تهران نزد محمد شاه رفت و مورد احترام و تکریم او قرار گرفت. از طرف پادشاه فرمانی به خسرو خان گرجی صادر شد و در ان او را باجرای دستورات شیخ الاسلام امر داد. صورت فرمان محمد شاه که به عنوان خسرو گرجی صادر شده‌است:

السطان محمد شاه قاجار

مقرب الخاقان خسرو خان- جناب میرزا عبدالله شیخ الاسلام آمد شرفیاب حضور شد نسبت باو التفات کردیم – مخلص حقیقی است. ان دولتخواه باید کارهای او را بگذارند مطابق قاعده و فرامین او با او خوب رفتار کند در هر باب و هر حال البته فی ۲۰ ربیع الاول ۱۲۵۳ (۱۲۱۶ ش)

• کمک به فقرا در قحطی سال ۱۲۵۰ ه‍.ش (۱۲۸۸ ه‍.ق): قحطی عمومی سال ۱۲۸۸ ه‍.ق عملاً یکی از مرگبارترین و وحشتناکترین روخدادهای در ایران در دویست سال گذشته و حتی در دوران بعد از مغول است. طبق برآورد اولیور سنت جان در طول این قحطی، یک سوم مردم شهرهای اصفهان، یزد و مشهد یر اثر مرگ ومیر یا مهاجرت از دست رفته‌اند کمبود شدید غله عواقب بسیار بدی در پی داشت: کسانی که نان نداشتند ناگزیر به علف‌خواری روی آوردند یا به استفاده از گوشت حیوانات بارکش و در مراحل بعد به خوردن سگ و گربه و موش و حتی اجساد مرده ناچار شدند. محمد حسن جابر انصاری می‌نویسد: در بسیاری از موارد، کار به ادام خواری کشید و به مناسیت ان، بیت زیر مشهور شد:

به سالی که ادام خواری باب گشت----هزار و دویست بود و هشتاد و هشت

در چنین شرایطی سختی، میرزا عبدالله شیخ الاسلام به فقرا و مستمندان کمک و مسادعت نموده‌است.

منابع

• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (جلد۴ ) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری ص ۱۳۴۴

• جناب، علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ص ۲۸۲

• دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد ۱، گلدسته، ص ۴۳۷

• عباس امانت، فریدون وهمن، ۲۰۱۶، از طهران تا عکا، بابیان و بهاییان در اسناد دوران قاجار، ص۳۴۶

• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۱۳۶–۱۳۷

• نصراللهی، غلامرضا – نشاط، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط -نگاهی به اصفهان و سبزوار در عهد صفویه، نقش نگین، صص ۱۰۹–۱۱۰

میرزا محمدرحیم دوم شیخ الاسلام

حاج میرزا محمدرحیم (دوم) شیخ الاسلام، فوت ۱۲۱۲ ه‍.ش (۱۲۴۹ ه‍.ق)، از روحانیون و رجال حکومتی (شیخ الاسلام اصفهان) در زمان فتحعلی شاه در اصفهان بود

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا مرتضی) در سال ۱۱۹۰ ه‍.ش (۱۲۲۶ ه‍.ق) در دوران حاکمیت عبدالله خان امین‌الدوله و سلطان محمد میرزا سیف‌الدوله، شیخ الاسلام شد و در دیوانخانه شیخ الاسلام، به امور درماندگان و مستمندان، برخورد با ظلم حکام و مأموران دولتی و امر به معروف و نهی از منکر و امور طلاق رسیدگی می‌کرد.
• متولی مدرسه باقریه مشهد: مدرسه باقریه یکی از مدارس حوزه علمیه خراسان بود که در دوران صفوی ساخته شده‌است.

جیمز بیلی فریزر، سیاح انگلیسی ، که در حدود سال ۱۲۰۴ه ش (۱۲۴۰ ه‍.ق) به ایران آمده‌است از این مدرسه با هشتاد تا نود طلبه به عنوان مدرسه ای سازمان یافته یاد می‌کند

زندگی‌نامه

حاج میرزا میرزا محمد رحیم (دوم) در اصفهان متولد شد و فرزند حاچ میرزا مرتضی شیخ الاسلام اصفهان، فوت ۱۱۹۰ ه‍.ش (۱۲۲۶ ه‍.ق) است.

او از نوادگان محقق سبزواری می‌باشد و نسب او چنین است: میرزا محمدرحیم (دوم) بن میرزا مرتضی بن میرزا عبدالمطلب بن محمدرحیم (اول) بن ملا محمد جعفر بن آخوند ملا محمدباقر محقق سبزواری بن محمد مؤمن الشریف السبزواری (فوت در حدود ۹۹۸ ه‍.ش -۱۰۲۸ ه‍.ق)

همسر او حوری نسا بیگم، فوت مهر ماه ۱۲۱۲ ه‍.ش (جمادی الاول ۱۲۴۹ ه‍.ق)، دختر سید مهدی می‌باشد و فرزند آنها شیخ میرزا عبدالله بود

منابع

• مهدوی، اعلام اصفهان، ج۳ ، ص۶۲
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (جلد۴ ) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری ص ۱۳۴۲
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) ، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۱۳۵
• قدسی، بهزاد (۱۳۸۹) برخی از لوح مزارهای رقم دار تخت فولاد، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
• نصراللهی، غلامرضا – نشاط، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط -نگاهی به اصفهان و سبزوار در عهد صفویه، نقش نگین، صص۱۰۵–۱۰۸
• جناب،علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ص ۲۸۲
• دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد ۱، گلدسته، ص ۴۳۵

میرزا محمد فیاض سبزواری

میرزا محمد فیاض بن محمد مؤمن سبزواری معروف به میرزا فیاض صاحب البیاض (صاحب بیاض) از علما و روحانیون قرن یازدهم هجری در دوران صفوی است و مؤلف چندین رساله می‌باشد.

اثار

از اثار او به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• رساله شرب التتن: این رساله که به فارسی است به مسئله توتون و جریان احکام پنج گانه تکلیفیه (یعنی واجب و حرام و مستحب و مکروه و مباح) پرداخته و منفعت‌ها و زیان‌های آنها را بحت کرده و ان را بر حسب اختلاف حالات و مراعات مصالح و حکم نسبت به زمان ومکان بیان داشته

• جنگ میرزا محمد فیاض سبزواری: میرزا محمد فیاض بین سالهای ۱۰۱۷ تا ۱۰۴۴ ه‍.ش (۱۰۴۸ تا ۱۰۷۶ ه‍.ق) جنگ یادداشتها و نوشته‌های دانشمندان ایرانی را تهیه کرد که در ان بیش از ۱۰۰ عالم، فقیه، شاعر و دانشمند به خط خود و به درخواست میرزا فیاض برای او حدیث، تفسیر، شعر، اخبار و غیره نوشته‌اند که شامل نوشته‌هایی از طرف:
• اقا جمال خوانساری
• فیض محمد محسن بن مرتضی
• محمد تقی مجلسی یکم
• محمد صالح بن احمد مازندرانی
• محمدباقر بن محمد تقی
• اقا حسین خوانساری
• صائب تبریزی
• میرزا طاهر وحید
• محمدباقر سبزواری
• میرزا سید ابراهیم اردوبادی داماد محمدباقر یزدی ریاضی دان

این جنگ به خط نسخ و نستعلیق راسته و چلیپا است و نسخه آقای امیری فیروز کوهی در دانشگاه تهران به شماره ۹۷۰۷ نگاه داری می‌شود

• دیباچه فیاض بر جنگ یا مرقع یا سفینه یا بیاض خاتون ابادی: این نسخه نیز شامل یادداشتهائی از سایر دانشمندان و علمای ایرانی با تاریخهای ۱۰۱۴ تا ۱۰۷۷ ه‍.ش (۱۰۴۵ تا ۱۱۱۰ ه‍.ق) می‌باشد. این کتاب نیز در دانشگاه تهران به شماره ۲۸۰۳ نگاه داری می‌شود

منابع

• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) ، خاندانشیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۱۸۴
• آقابزرگ تهرانی -الذریعه جلد یازدهم -ص ۱۳۵-۱۳۶
• دانش پژوه ،محمد تقی ، مقاله سه جُنگ خطوط دانشمندان ایرانی از سده یازدهم ، نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی آذر ۱۳۵۸، شماره ۷
• خشن، حسین احمد، مترجم، دانش، موسی، سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت، ۱۳۹۲، انتشارات آستان قدس رضوی

جستارهای وابسته

سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسأله دخانیت

علما و فقها در مسأله دخانیات دیدگاه‌های گوناگونی دارند، برخی آن را حلال می‌دانند و برخی حرام، برخی در این مسأله اظهار نظر نکرده‌اند، برخی حکم آن را بر حسب اختلاف شرایط و اوضاع به احکام پنج گانه تکلیفیه تقسیم کرده‌اند، برخی از علما حرمت آن را مشروط به تحقق زیان دانسته‌اند و برخی از آنان دخانیات را از مواد مست کننده دانسته‌اند و به تحریم آن فتوا داده‌اند.

کتاب سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسأله دخانیت ۱۳۹۲، انتشارات آستان قدس رضوی، شیخ حسین احمد الخشن ترجمه موسی دانش به این موضوع پرداخته و شماری از آثار فقهائ شیعه پیرامون مصرف دخانیات شامل رساله شرب التتن توسط میرزا فیاض را مورد بررسی و بحت قرار داده است

روضةالانوار عباسی

روضةالانوار عباسی کتابی است در مورد اخلاق و شیوه کشورداری که توسط محمد باقر سبزواری، معروف به محقق سبزواری (۹۸۷–۱۰۵۸ ش) (۱۰۱۷–۱۰۹۰ ه‍. ق) به درخواست شاه عباس دوم در سال ۱۰۴۲ ش (۱۰۷۳ هـ. ق) در یک مقدمه و دو بخش به زبان فارسی نگاشته شده‌است.

نقد و بررسی

کتاب روضة الانوار عباسی تا کنون موضوع چندین همایش، مقاله، پایان‌نامه و نقد و بررسی قرار گرفته‌است:

• همایش
• اندیشه و اخلاق در اسلام براساس روضه الانوار عباسی، سی و یکمین نشست مرکز پژوهشی میراث مکتوب، با حضور منصور صفت‌گل، بهرام اخوان کاظمی، رسول جعفریان، اسماعیل چنگیزی اردهایی و اکبر ایرانی قمی، ۱۳۸۴

اندیشه و اخلاق در اسلام براساس روضه الانوار عباسی سخنران: اکبر ایرانی قمی

اندیشه و اخلاق در اسلام براساس روضه الانوار عباسی سخنران: اسماعیل چنگیزی اردهایی

اندیشه و اخلاق در اسلام براساس روضه الانوار عباسی سخنران: منصور صفت گل

اندیشه و اخلاق در اسلام براساس روضه الانوار عباسی سخنران: رسول جعفریان

اندیشه و اخلاق در اسلام براساس روضه الانوار عباسی سخنران: بهرام اخوان کاظمی

• میزگرد روضه الانوار عباسی، مرکز نشر میراث مکتوب در حاشیه سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب، با حضور رسول جعفریان، هاشم اغاجری، احسان اشراقی و جویا جهانبخش،۱۳۷۹

چاپهای کتاب

• روضه‌الانوار و عهدنامه امام علی (ع)، محمدباقر محقق‌سبزواری، هفت اختر اندیشه، ۱۳۹۳
• روضه الانوار به انضمام ترجمه عهدنامه امام علی (ع) به مالک اشتر (مقدمه)، توانایی، احمد، نشر دینا، ۱۳۹۲
• روضة الانوار عباسی (تصحیح و تحقیق)، چنگیزی اردهایی، اسماعیل، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۸۳و ۱۳۸۴ (چاپ دوم)
• روضة الانوار عباسی مبانی اندیشه سیاسی و آیین مملکتداری (تصحیح و تحقیق)، لک‌زایی، نجف، بوستان کتاب، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم، ۱۳۸۱

منابع

• لک‌زایی، نجف (۱۳۹۲) نگاهی به روضة الانوار عباسی، راسخوان
• روشن، محمد، روضة الانوار عباسی در اخلاق و شیوه کشورداری، ائینه میراث سال اول شماره ۳ و ،۴ صص ۴۴–۴۶
• بانک اطلاعات کتب و نسخ خطی، کتابخانه کاخ گلستان، شماره دفتر ۱۸۸، صص۴۲۷ -۴۲۹
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۹۷
• الطهرانی، آقا بزرک، الذّریعة إلی تصانیف الشّیعة ط اسماعیلیان ، جلد ۱۱ ، صص ۲۸۹–۲۹۰

توضیح سرشناسی

توضیح: موارد زیر جهت ارزیابی سرشناسی صاحب مقاله ارائه می گردد:

طبق وپ:افراد معیار اصلی یک شخص سرشناس است اگر موضوع چندین منبع ثانویهٔ منتشرشدهٔ معتبر باشد که از یکدیگر استقلال فکری دارند و نسبت به شخص نیز مستقل هستند

منابع ثانویه این مقاله شامل:

1. اسم کتاب و پیوند بیرونی به صفحه کتاب و یا اشاره به صفحات کتاب برای فایلهای pdf (سال چاپ)

معتبر:منابعی معتبر هستند که توسط اشخاص ثالث تألیف و منتشر شده‌باشند:

1. نویسنده منبع شماره ۱: پیوند درونی/بیرونی به اسم نویسنده- سوابق نویسنده
2. نویسنده منبع شماره ۲:
3. نویسنده منبع شماره ۳:
4. نویسنده منبع شماره ۴:
5. نویسنده منبع شماره ۵:

مستقل از شخص:

نویسندگان منابع ثانویه شامل: سوابق نویسنده ها می باشند که از یکدیگر استقلال فکری دارند و هیچکدام از انها نسبتی به صاحب مقاله ندارند و در ده های مختلف مقاله خود را نوشته و کاملا مستقل هستند

موارد ارائه شده بالا، قابلیت براورده کردن نیارهای سرشناسی صاحب مقاله ، طبق معیارهای وپ:افراد و یا وپ:معس را دارد.

• مورد دیگر که کمک به ارزیابی این مقاله می کند وپ:شخصیت است

طبق وپ:شخصیت : شخصیت‌های سیاسی‌ای که صاحب مناصب استانی و شخصیت‌های سیاسی محلی اصلی که پوشش خبری داشته اند دارای معیار سرشناسی می باشند‌.

با توجه به اینکه صاحب مقاله ، توضیحات و پیوند درونی و یا بیرونی بوده ، و اطلاعات مربوط به او در منابع ثانویه اشاره شده در بالا پوشش داده شده، قابلیت براورده کردن معیارسرشناسی وپ:شخصیت را نیز دارد

میرزا مرتضی شیخ‌الاسلام

میرزا مرتضی شیخ‌الاسلام، فوت ۱۱۹۰ ه‍.ش (۱۲۶۶ ه‍.ق)، از علمای معروف و صاحب نفوذ و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) در زمان کریم‌خان زند، آغامحمدخان قاجار و فتحعلی‌شاه قاجار بود.

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: میرزا مرتضی پس از فوت پدربزرگش (میرزا محمد رحیم) در سال ۱۱۴۷ ه‍.ش (۱۱۸۱ ه‍.ق) شیخ الاسلام شد و در دوران حاکمیت محمدحسین صدر اصفهانی و عبدالله خان امین‌الدوله در دیوانخانه شیخ الاسلام، به امور درماندگان و مستمندان و برخورد با ظلم حکام و مأموران دولتی و امر به معروف و نهی از منکر رسیدگی می‌کرد.

• نظارت طلا کاری گنبد حرم امام حسین: آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۷۰ ه‍.ش (۱۲۰۵ ه‍.ق) دستور نوسازی گنبد حرم امام حسین و تذهیب و تزیین آن را با پوشش طلا صادر کرد و میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفهان را به کربلا جهت نظارت ان اعزام کرد . طلاکاری گنبد در سال ۱۱۷۵ ه‍.ش (۱۲۱۱ ه‍.ق) به پایان رسید .

توضیح حذف سریع

این مقاله نباید به دلیل نداشتن ادعای باورپذیر اهمیت حذف سریع شود، زیرا

طبق وپ:ابا این یک ازمایش دوبخشی است: باورپذیری و اهمیت. که هر بخش را به طور مجزا در نظر می گیریم: اول بیان ادعا:

آغا محمد خان قاجار، میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفهان را به کربلا جهت نظارت طلا کاری گنبد حرم امام حسین فرستاد

الف) آیا این ادعا منطقی و پذیرفتنی است؟ جواب:

• حامد الگار،استاد مطالعات اسلامی و زبان فارسی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی در کتاب دین و دولت در ایران - نقش علما در دوره قاجار، ص ۸۲ (pdf کتاب قابل دانلود شدن است) چنین می نویسد: اغا محمد خان قاجار و علما: اغا محمد خان در یک لحظه وخیم در گرماگرم لشکرکشی اش علیه لطفعلی خان زند دستور داد تا یک ضریح مطلا برای مرقد نجف ساخته شود. چندی بعد شیخ الاسلام اصفهان را به کربلا فرستاد تا بر طلاکاری گنبد حرم نجف نظارت داشته باشد.
• کنسول فرانسه، Guillaume-Antoine ، در بغداد در گزارشش در کتاب Guillou, A. "Les Dynasties Musulmanes de la Perse," Revista del Institute) de Estudios ، صفحه 142 چنین می نویسد:

Le Cheik El Eslam d'Ispahan qui est arrivé à Baghdad derniérement

شیخ الاسلام اصفهان که به تازگی وارد بغداد شده است ،

assuré que le Prince Héraclius, le Khan d Erivan, nommé Mehemet Khan, ainsi que le Khan de Chouché, qui s'appelle Ibrahim Khan, étaient en négociations avec aga Mehmed Khanpour se soumettre moyennant une contribution et le tribut annuel ordinaire et qu'il paraissait que cela aurait lieu, et que ces coalisés ne voudraient pas irriter et faire obstiner Aga Mehemet Khan, et des lettres venues de Tauris et de Koy assurent la meme chose

و در پارگراف بعدی ادامه می دهد:

Aga Mohammed khan, a l'instar du dit conquerant, depuis 3 ans, a fait fabriquer a Cachan 200 mille briques de cuivre et les a fait dorer d'or moulu, le dehors du dome de la Mosquee d'Imam Hossein, ville sur l'Euphrates, ainsi que le dom d'Imam Mousa, petite ville a une grande lieu de Baghdad

Mirza Morteza, Le Chek El Islam d'Isfahan, qui est un ancien ami du Cme. Rousseau, a été envoyé derniérement par Aga Mehemet Khan, pour mettre la derniere main et achever ce magnifique et important batiment

میرزا مرتضی شیخ الاسلام اصفهان که دوست سابق روسو است اخیراً توسط آقا محمد خان به منظور نهایی و تکمیل این بنای باشکوه و مهم اعزام شده است

توصیه می شود ،متن صفحه 142 کتاب اشاره شده توسط کاربرانی که مسلط به زبان فرانسه هستند، جهت تایید ترجمه های کوتاه انجام شده و یا کسب اطلاعات بیشتر مرور شود

ب) اگر منطقی باشد، آیا این ادعا موجب سرشناسی یک شخص می‌شود؟ جواب:

با توجه به نوع و مبنای کار میرزا مرتضی که نماینده افا محمد خان بوده و ارتباط نزدیک با دیپلماتها و رچال غیر ایرانی داشته و همچنین در کتاب "رستم التواریخ" ص 405 ضمن بیان فضلای دوره کریم خان زند در دارالسلطنه اصفهان چنین می نویسد: علّامه الزمانی، میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفاهان .

ایشان شخصیت تاریخی و مشهوری در زمانه خود بوده و شامل وپ:شخصیت می باشد

با توجه به موارد اشاره شده، مخالفت با حذف سریع این مفاله را می کنم

خاندان شیخ الاسلام اصفهان

جعبه اطلاعات دودمان

خاندان شیخ الاسلام اصفهان

بنیان‌گذار	محمدباقر سبزواری
زادگاه	سبزوار
پدر بنیانگدار	محمد مؤمن الشریف السبزواری (متولد حدود سال ۹۵۰ ه‍.ش)
قدمت	صفویه
محل اقامت	اصفهان
ریشه‌شناسی عنوان	۷ نسل از این خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان بوده اند
خاندان های مرتبط	خاندان خوانساری و خاندان نجفی

خاندان شیخ الاسلام اصفهان و یا خاندان محقق سبزواری : ریشه این خاندان به محمدباقر بن محمد مؤمن الشریف السبزواری معروف به محقق سبزواری برمی گردد. محقق سبزواری در دوران شاه عباس دوم و شاه سلیمان، شیخ الاسلام اصفهان بود و نوادگان او نیز، از زمان نادر شاه تا رضا شاه این منصب را بهعده داشتند.

شجره نامه

محمدمومن شریف سبزواری

آقا حسین خوانساری

دختر

محمدفیاض

محمدباقر

سرو قد خانم

مرتضی

آقا جمال

محمدجعفر

محمدهادی

شاهزاده صفوی

محمدمهدی

محمدابراهیم

محدرحیم اول

محمدرضا

اشرف

عبدالمطلب

عبدالله

عبدالغیوم

مرتضی

دختر

محمدصادق

محمدابراهیم

محمدرحیم دوم

محمدجعفر

محمدعلی

عبدالله

مسجدشاهی

محمدباقر

زین‌العابدین

محمدباقر

محمدرحیم سوم

فاطمه

اقانجفی

نورالله

محمدحسن

محمدحسن

علی‌اکبر

تقی

عبدالله

علی

مهدی

محمدعلی

زهرا

حسین

میرزا محمد فیاض سبزواری

میرزا محمد فیاض بن محمد مؤمن سبزواری معروف به میرزا فیاض صاحب سفینه و بیاض از علما و روحانیون قرن یازدهم هجری در دوران صفوی است و مؤلف چندین جُنگ و رساله می‌باشد.

اثار

از اثار او به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• رساله شرب التتن  : این رساله که به فارسی است به مسئله توتون و جریان احکام پنج گانه تکلیفیه (یعنی واجب و حرام و مستحب و مکروه و مباح) پرداخته و منفعت‌ها و زیان‌های آنها را بحت کرده و ان را بر حسب اختلاف حالات و مراعات مصالح و حکم نسبت به زمان ومکان بیان داشته

• جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری  : میرزا محمد فیاض بین سالهای ۱۰۱۷ تا ۱۰۴۴ ه‍.ش (۱۰۴۸ تا ۱۰۷۶ ه‍.ق) جنگ یادداشتها و نوشته‌های دانشمندان ایرانی را تهیه کرد که در ان بیش از ۱۰۰ عالم، فقیه، شاعر و دانشمند به خط خود و به درخواست میرزا فیاض برای او حدیث، تفسیر، شعر، اخبار و غیره نوشته‌اند که شامل نوشته‌هایی از طرف:

1. اقا جمال خوانساری
2. فیض محمد محسن بن مرتضی
3. محمد تقی مجلسی یکم
4. محمد صالح بن احمد مازندرانی
5. محمدباقر بن محمد تقی
6. اقا حسین خوانساری
7. صائب تبریزی
8. میرزا طاهر وحید
9. محمدباقر سبزواری
10. میرزا سید ابراهیم اردوبادی داماد محمدباقر یزدی ریاضی دان

این جُنگ به خط نسخ و نستعلیق راسته و چلیپا است و نسخه آقای امیری فیروز کوهی در دانشگاه تهران به شماره ۹۷۰۷ نگاه داری می‌شود

• دیباچه فیاض بر جُنگ یا مرقع یا سفینه یا بیاض خاتون ابادی  : این نسخه نیز شامل یادداشتهائی از سایر دانشمندان و علمای ایرانی با تاریخهای ۱۰۱۴ تا ۱۰۷۷ ه‍.ش (۱۰۴۵ تا ۱۱۱۰ ه‍.ق) می‌باشد. این نسخه نیز در دانشگاه تهران نگاه داری می‌شود

• سفینه مرحوم میرزا محمد فیاض  : این جُنگ نیز دارای اشعار و مطالب متفرقه بخطوط گروهی از ادبا و شعرا و دانشمندان می‌باشد که بین سالهای ۱۰۵۴–۱۰۶۶ ه‍.ق نوشته شده. این نسخه در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به شماره ۱۴۵۱ (جلد ۴) نگاه داری می‌شود.

اسامی خطوط بعضی از علما و دانشمندان شامل :

1. مير ابوالقاسم فندرسكي، قصيده يائيه
2. ملا ظهوري، نورس نامه وگلزار ابراهيم. این دو رساله بخط شمس و بتاريخ ماه رجب ۱۰۵۴ ه ق نوشته شده
3. ملا شمسا گيلاني، اجوبة مسائل ملا شمسا گيلاني از صدرالدين شيرازي
4. ملا صدرا شيرازي، تفسير سوره زلزله
5. قاضي سعيد قمي، اسرار الصلاة

نگارخانه

• 
  فهرست جُنگ ميرزا محمد فياض سبزواري
• 
  یادداشتی از صائب تبریزی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از ملا محسن فیض کاشانی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  شعری از محمدطاهر قزوینی، میرزا طاهر وحید، در جُنگ ميرزا محمد فياض سبزواري

میرزا محمدرحیم سوم

حاج میرزا محمد رحیم (سوم) شیخ الاسلام (فوت ۱۲۶۸ ه‍.ش) (فوت ۱۳۰۶ ه‍.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا عبدالله دوم) در سال ۱۲۵۲ ه‍.ش (۱۲۹۱ ه‍.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان، شیخ الاسلام شد
• امام جمعه مسجد شیخ الاسلام در محله سینه پایینی
• متولی مدرسه باقریه مشهد: مدرسه باقریه یکی از مدارس حوزه علمیه خراسان بود که در دوران صفوی ساخته شده‌است. فاضل بسطامی ، مؤلف فردوس‌التواریخ در سال ۱۲۶۳ ش (۱۳۰۱ ه‍.ق) از این مدرسه دیدن می‌کند و چنین می‌گوید: این مدرسه از نظر مدرّسان، کارگزاران و طلاّبی که شب و روز به تعلیم و تعلّم در ان اشتغال دارند بی نظیر است

استادان

استادان حاج میرزا محمد رحیم شامل افراد زیر می باشند  :

• شیخ محمدباقر مسجد شاهی
• حاج محمدجعفر آباده ای (حاجی آباده ای)
• ملا حسینعلی تویسرکانی
• آقا سید محمد شهشهانی

عکسهای شیخ الاسلام

چندین عکس از میرزا محمد شیخ الاسلام توسط ارنست هولتسر در حدود سالهای ۱۲۵۷ ه‍.ش گرفته شده که جزوه مجموعه عکسهای کتاب ايران در يك‏صد و سيزده سال پيش و بعدها در کتاب هزار جلوه زنگی توسط مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی بچاپ رسیده اند.

• 
  شیخ الاسلام با دائی اش
• 
  تالار شیخ الاسلام

این عکسها به مراتب در نمایشگاهها ، مجموعه های فرهنگی هنری و نگارخانه ها در معرض نمایش عموم قرار می گیرند

زندگی‌نامه

حاج میرزا میرزا محمد رحیم (سوم) در اصفهان متولد شد و با فاطمه خانم، دختر استاد خویش، حاج شیخ محمد باقر مسجد شاهی نجفی اصفهانی، ازدواج کرد و به این ترتیب بین خاندان شیخ الاسلام با خاندان نجفی حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی رهبر مشروطه خواهان اصفهان، پیوند و خویشاوندی حاصل شد.

فاطمه خانم از زنان نیکوکار و خیر بود و مسجد شیخ الاسلام را که جنب منزل مسکونی‌شان خانه شیخ الاسلام و در حال تخریب بود، در حدود سال ۱۲۷۵ه‍.ش (۱۳۱۴ ه‍.ق) بازسازی کرد . فاطمه خانم چندین سال آخر عمر خود را در نجف به سر برده و در سال ۱۲۹۳ ه‍.ش (۱۳۳۲ ه‍.ق) در کربلا وفات یافت . سجع مهر ایشان جمله آفتاب برج عصمت فاطمه بود.

حاصل ازدواج آنها ۷ فرزند بود: حاج میرزا محمدحسن، حاج میرزا علی (۱۲۴۴–۱۲۹۵ ه‍.ش / ۱۲۸۲–۱۳۳۴ ه‍.ق)، حاج میرزا علی‌اکبر، میرزا محمد صادق، جهان سلطان، مریم سلطان و قمر سلطان

سجع مهر محمدرحیم سوم، مهر چهارگوش با نقش سلام قولا من رب رحیم است

درگذشت

ميرزا محمد رحيم سوم در سال ۱۲۶۷ ه‍.ش (۱۳۰۶ ه‍.ق) در گذشت و در داخل بقعه خوانساری در اولین حجره سمت راست ورودی مدفون است

شعر سنگ مزار ميرزا محمد رحيم سوم که توسط محمد حسین عنقا در وفات ایشان سروده شده است چنین است:

شیخ الاسلام مظهر رحم رحیم----------چون هشت ز دنیا به سوی عقبی گام

از غیبت یکی امد وبا عنقا گفت:--------ماوی بجنان نمود شیخ الاسلام

میرزا محمدحسن

حاج میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام (فوت ١٢٧٠ ه‍.ش) (فوت ۱۳۰۹ ه‍.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا محمد رحیم سوم) در سال ۱۲۶۷ ه‍.ش (۱۳۰۶ ه‍.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان شیخ الاسلام شد و روزها درمجلس ظل السطان، حاکم مقتدر اصفهان حاضر شده و به امور مربوط به شیخ الاسلام رسیدگی می‌نمود.
• عضو انجمن عدالتخانه: در زمان سلطنت ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۷ ش (۱۳۰۶ ق) در هر یک از شهرهای ایران انجمنی زیر نظر حکومت بنام عدالتخانه تشکیل گردید که به دعوا و شکایات مردم رسیدگی می‌کرد. اعضای اولیه این عدالتخانه ۳ تن بودند که عبارتند:
• رکن الملک: میرزا سلیمان شیرازی (فوت ۷ جمادی الاول ۱۳۳۱ ه‍.ق)
• ملاباشی، حاج میرزا احمد (فوت ۱۱ ربیع الثانی ۱۳۳۱ ه‍.ق)
• شیخ الاسلام، میرزا محمدحسن
• متولی مدرسه ملا عبدالله شوشتری: مدرسه ملا عبدالله یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان است که به دستور شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری از علمای دورهٔ صفویه ساخته شده‌است

استادان

حاج میرزا محمد حسن در دوران تحصیل، از استادانی استفاده کرده‌است که شامل:

• محمدتقی نجفی اصفهانی

زندگی‌نامه

میرزا محمد حسن درحدود سال ۱۲۴۲ ه‍.ش (۱۲۸۰ ه‍.ق) در اصفهان متولد شد و فرزند اول حاج میرزا محمد رحیم سوم است. او با دختر عموی خود (دختر میرزا محمد باقر) ازدواج کرد و صاحب یک فرزند به نام میرزا حسن شد که پس از فوت او بدنیا آمد. فرزندش نیز در جوانی بسن ۲۲ سالگی وفات یافت. حاج میرزا علی اکبر شیخ الاسلام، عمو و وارت او موازی یک طاق از قریه کربکندی بلوک برخوار اصفهان از ماترک او را در سال ۱۳۰۹ ه‍.ش (۱۳۴۹ ه‍.ق) وقف نموده که مدت ۲۰ روز قبل از محرم الحرام مجلس عزاداری در دیوانخانه (خانه شیخ الاسلام) برگذار گردد.

درگذشت

حاج میرزا محمد حسن پس از عیادت ظل السلطان مسموم شد و در ۲۸ بهمن ۱۲۷۰ ه‍.ش (۱۷ جمادی الثانی ۱۳۰۹ ه‍.ق) فوت کرد و در مشهد حرم رضوی در سرداب مدرسه میرزا جعفر به خاک سپرده شد .

شرح مسمومیت

میرزا حبیب‌اللّه انصاری ملقّب به مشیرالملک وزیراعظم و با کفایت ظل السّلطان مسئول امور ایالت تحت حکومت ظل السّلطان بود. ظل السّلطان پس از چندی از نفوذ و قدرت گرفتن او نگران شد و چشم به اموال و املاک او خانه مشیرالملک انصاری داشت. مشیرالملک در ماجرای تحریم تنباکو به طرفداری ازعلمای مخالف قرارداد رژی برخاست که باعث خشم بیشتر ظل السّلطان شد. ظل السّلطان مشیر را در سال ۱۳۰۹ق از وزارت برکنار کرد. ظل السلطان جهت دستیابی به مشیر نقشه ای چید و خود را به بیماری زد و در منزل بستری شد. خبر بیماری او پخش شد و مهدیقلی میرزا مأمور شد که مشیر را متقاعد کند که به عیادت شاهزاده برود. در مجلس عیادت، چند نفر حضور داشتند: میرزا علی خان مستوفی خزانه، میرزا محمد خان امین الدوله، حاج میرزا محمد حسن شیخ الاسلام و میرزا حبیب‌الله مشیر الملک. ظل السلطان در اندرون بود و ابراهیم خلیل خان دستور چای و قهوه داد و انرا نزد مشیر گذاشتند (چون او از وضع پذیرائی شاهزاده و کیفیت قهوه آگاه بود از خوردن عملاً اجتناب کرد). مشیر، فنجان قهوه را نزد جناب شیخ الاسلام گذاشت. دومین فنجان قهوه را آوردند، مشیر ان را نزد میرزا علی خان مستوفی خزانه گذارد. سومین فنجان را به امین الدوله تعارف کرد بالاخره چهارمین فنجان را خود به اجبار نوشید. پس از سه روز هر ۴ نفر مردند و جنازه آنان را از خانه‌هایشان بیرون آوردند. گفته شده است که ظل السلطان از حاج میرزا محمد حسن نیز بواسطه بستگی خانوادگی او با اقا محمدباقر نجفی اصفهانی و حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی ( پدربزرگ و دائی میرزا محمد حسن) دل خوشی نداشته و کشتن او را نیز طالب بوده است

موقوفات

اعضای خاندان شیخ الاسلام در طول چند سده گذشته املاک و روستاهایی را جهت انجام امور مذهبی و علمی به وقف گذاشته اند که شامل  :

• محمّد باقر پس از تعمیرات مدرسه باقریه مشهددر سال ۱۰۵۱ ه‍.ش (۱۰۸۳ ه‍.ق) موقوفاتی برای ادامه کار مدرسه تعیین کرد که شامل:

دو قطعه زمین با دو میهمانخانه که اعیان ان دو با قرارداد اجاره به افرادی واگذار شده بود تا پس از ۱۵ سال بلاعوض در اختیار مدرسه قرار گیرد. دو باب منزل که بعداً به صورت مسافرخانه به اجاره واگذار شده بود و ۲۷ باب دکان در اطراف مدرسه. درآمد موقوفات بر اساس وقفنامه پس از کسر مخارج تعمیرات بدین ترتیب مصرف می‌شده‌است: ۰٫۱ به عنوان حق التولیه و ۰٫۳ برای خیرات (مرثیه خوانی و اطعام فقرای اثنی عشری به اختیار متولی) و ۰٫۶ برای روشنائی و نظافت و حقوق طلاب و خادم

• سروقد خانم ( همسر محمد باقر سبزواری)، مزرعه خیراباد جرقویه، تیمچه نساجی و بخشی از املاک واقع بلوک جی و لنجان اصفهان را وقف نموده

• همسر محمد هادی سبزواری (فرزند محمد باقر سبزواری) که شاهزاده صفوی بود، چند فقره املاک وقف کرده که تا سال ۱۳۰۳ ه‍.ش (۱۳۴۳ ه‍.ق) هنوز برقرار بوده

• رقیه شریف سبزواری، دختر محمد جعفر (خواهر محمد رحیم اول)، در سال ۱۱۲۸ ه‍.ش (۱۱۶۲ ه‍.ق) املاکی واقع در مزارع خیراباد، ینگ آباد و قاسم آباد جرقویه اصفهان و متعلقات آنها را برای خدمت به زوار عتبات عالیه و مشهد، ختم قران، مراسم تعزیه، روغن چراغ برای روشنی مسجد و حج و زیارت استیجاری وقف نمود

• محمد رحیم دوم، نیمی از درآمد تیمچه حا جی ملا محمد حسن صدر واقع در فلکه حضرت مشهد را برای خرید کتاب و توسعه کتا بخانه مدرسه باقریه وقف نمود.

متن وقفنامه کتابخانه مدرسه باقریه:

بسمه تعالی

چون نصف از کل یکدربند تیمچه مرحوم حاجی ملا محمد حسن صدر الحفاظ را عالی جناب ثقه الانام حجته الاسلام اقای شیخ محمد رحیم ادام الله ظله العالی وقف فرمودند بر کتابخانه مبارکه مرحوم خلد اشیان جنت مکان علامه سبزواری اعلی الله مقامه که هر چه از منافع تعمیر کتب زیاد اید متولی تیمچه مزبور کتاب ابتیاع نمایدد و وقف مدرسه مزبور نماید

• حوری جهان بیگم معروف به بیگم جونی، دختر میرزا مرتضی شیخ الاسلام (خواهر محمد رحیم دوم)، در سال ۱۲۰۹ ه. ش (۵ شوال ۱۲۴۵ ه‍.ق) وصیت کرد که نود جلد کتاب (میرات پدرش) را برای اهالی علم و طلاب وقف کنند

• عبدالله ، هشت طاق از ۲۴ طاق از حسین آباد عاشق آباد را برای برگذاری مراسم مذهبی در دیوانخانه شیخ الاسلام جهت موارد زیر وقف نمود:

1. مدت ۱۶ روز تعزیه داری
2. مدت ۶۰ روز تمام (از اول محرم تا آخر ماه صفر) مجلس اقامه عزاداری و موعظه
3. کمک مادی به مسافرین عتبات

• علی‌اکبر برادرزاده ای داشت بنام میرزا حسن (۱۲۷۱–۱۲۹۲ ه‍.ش) فرزند محمد حسن شیخ الاسلام. میرزا حسن در جوانی در ۲۲ سالگی درگذشت و چون فرزندی نداشت، علی‌اکبر وارث او شد. وی از اموال میرزا حسن، یک طاق از قریه کربکندی بلوک برخوار اصفهان را جهت برگذاری مجلس عزاداری به مدت ۲۰ روز قبل از محرم در دیوانخانه (خانه شیخ الاسلام) در سال ۱۳۰۹ ه‍.ش (۱۳۴۹ ه‍.ق) وقف نمود

منازل و عمارت‌ها

• خانه شیخ الاسلام (دیوانخانه شیخ الاسلام )

در محله سینه پایینی در نزدیکی باغ همایون (باب همایون) باغی سلطنتی بود که شاه عباس دوم ان را به محمد باقر سبزواری واگذار کرد و خود دستور ساختن عمارتی عالی به سبک چهل ستون را داد. این ساختمان محل سکونت محقق سبزواری و همسرش سرو قد خانم (یکی از دختران اشراف دربار صفوی) قرار گرفت و دیوانخانه یعنی عمارت اصلی مرکز قضا و حکومت شرعی مملکت و بخصوص پای تخت گردید. دیوانخانه شیخ الاسلام در حدود ۳۰۰ سال محل سکونت ۱۰ نسل از نوادگان محقق سبزواری بود که منصب شیخ‌الاسلام اصفهان را داشتند وآخرین ساکنین ان، نوادگان میرزا علی و میرزا علی اکبر شیخ الاسلام بودند که تا اواخر ده ۱۳۳۰ ه‍.ش در این خانه زندگی می‌کردند. سرانجام دیوانخانه به اداره میراث فرهنگی واگذار شد و در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۹۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید

• قلعه اتشگاه

میرزا محمد باقر و اشرف، (فرزندان محمد ابراهیم بن محمد باقر سبزواری) ، بدلایلی درزمان صفویه ( اواخرسلطنت شاه سلیمان یا اوایل سلطنت شاه سلطان حسین در حدود سالهای ۱۰۷۰ ه‍.ش / ۱۱۰۳ ه‍.ق) به روستای قهی تبعید/ مهاجرت کردند و در قلعه ای درمنتهی الیه غربی روستا سکنی کردند که به قلعه آتشگاه معروف است. این قلعه جزء بناهای شاخص روستا با مساحتی درحدود ۶۵۰۰ متر مربع می‌باشد و داری ۷ خانه بوده. این ۷ خانه، توسط دیوارهای بلند و ۷ برج خشتی به ارتفاع ۷ متر احاطه شده‌است. ۷ نسل از نوادگان این دو برادر در این قلعه زندگی می‌کرده‌اند از اینرو آنها به خانواده قلعه ایها معروف بوده‌اند. بعدها آنها نام خانوادگی شان را به اشرفی، باقری و باقری محققی تغییر دادند.

• خانه تقوی (حاج آخوند قهی)

ميرزا صادق خان قلعه که از نواده های محقق سبزواری می‌باشد (محمد صادق بن عبدالقیوم بن اشرف بن محمد ابراهیم بن محمد باقر محقق سبزواری) دردوران قاجار در حدود سال ۱۱۷۰ ه‍.ش (۱۲۰۶ ه‍.ق) منزلی در روستای قهی ساخت که يکي از با ارزش ترين خانه هاي بافت این روستای تاريخي است. این خانه بصورت گودال باغچه و در دو اشکوب بنا شده و مسير قنات روستا از حياط خانه مي گذرد.جبهه جنوبی که به نظر می رسد اصلیترین قسمت بنا باشد دارای تالار سه دری چلیپا شکلی است که با پوشش تاق وچشمه پوشش یافته است وتزیینات شیر وشکر دارد وشمسه ای در میان طاق گنبدی شکل آن طرح ریزی شده است در طبقه پایین اطاقها سقف کلیل دارد واتاق گوشه شمال شرقی را طاق کلیل گچبری شده با طرح اسلیمی وختایی در بر گرفته است .

در این خانه، فرزند میرزا صادق (محمد جعفر) و نوه اش میرزامحمد باقر زندگی می کردند. سپس ميرزا ابوالحسن قهي ( معروف به حاج آخوند قهي) در ان زندگی کرده و نهایتا خانواده تقوی مالکیت ان را در دست گرفته و به مرمت و بازسازی این اثر تاریخی پرداختند. از اینرو این بنا به خانه تقوی معروف است

• مسجد، حمام و بازارچه شیخ الاسلام

شاردن در سفرنامه خود می‌نویسد: ایرانیان هنگامیکه خانه برای خود بنا می‌کنند، بازاری ساخته و دکانهای انرا اجاره می‌دهند، و نیز گرمابه و قهوه‌خانه بنا کرده از درآمد ان بهره‌مند می‌شوند و نیز کاروانسرایی نیز بنا کرده که گاهی انرا به وقف می‌رسانند تا عموم از ان استفاده کنند. بعلاوه مسجد کوچکی نیز می‌سازند که الطاف و برکات خداوندی نصیب ایشان گردد.

روی همین اصل کلی که شاردن بیان کرد، محقق سبزواری در جنب منزل خود بازارچه ای کوچک و مسجدی بنا نهاد و در مقابل منزل خود نیز حمامی ساخت که تا حدود سالهای ۱۳۶۰ ه‍.ش بنام حمام شیخ الاسلام دایر بود. مسجد شیخ الاسلام نیزهم اکنون دایر است و در سالهای ۱۲۷۵ ه‍.ش (۱۳۱۴ه‍.ق) توسط فاطمه خانم همسر محمد رحیم سوم و در سال ۱۳۸۳ ه‍.ش توسط افراد خیر تعمیر و بازسازی شده‌است

جستارهای وابسته

قهوه قجری

منابع

• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) خاندان شیخ الاسلام اصفهان در طول چهارصد سال ، گل بهار اصفهان
• نصراللهی، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط نگاهی به اصفهان و سبزوار در عهد صفویه و زندگی محقق سبزواری و خاندانهای شیخ الاسلام و نشاط، اصفهان نقش نگین
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (۱۳۵۱) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری جلد۳ صص ۸۲۰-۸۲۳ و ۸۲۶- ۸۲۷
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (۱۳۵۲) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری جلد۴ صص۱۳۴۲–۱۳۴۴
• جناب، علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، صص ۲۸۲-۲۸۳

پانویس

خاندان‌های اصفهان خاندان‌های ایرانی شجره‌نامه‌ها

صفحه بحث مقاله:

پس از نظرخواهی حذف مقاله های: میرزا محمد فیاض سبزواری، میرزا محمدرحیم سوم شیخ الاسلام و میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام ، مدیر محترم Ladsgroup در تاریخ 26 مه 2020 جمع بندی به حذف انها و ادغامشان در مجموعه خاندان شیخ‌الاسلام کردند

توماس هربرت

سِر توماس هربرت (Sir Thomas Herbert) (۱۶۸۲–۱۶۰۶) از نجیب‌زادگان و درباریان انگلیسی بود که در سال ۱۶۲۷ (۱۰۰۵ ه‍.ش / ۱۰۳۶ ه‍.ق) به همراه هیئت نمایندگی که چارلز اول به ریاست سِر دادمور کاتن (Sir Dodmore Cotton) به دربار شاه عباس اول روانه کرده بود به ایران آمد.

سفر به ایران

توماس هربرت به همراه هیئتی شامل: سِر دادمور کاتن، سفیر دربار چارلز اول ، نقدعلی بیک ، سفیر ایران در لندن ، رابرت شرلی ،یک تاجر ایرانی و عده زیادی دیگر سفر خود را از طریق راه دریایی شروع کرده و در تاریخ ۱۰ ژانویه ۱۶۲۸ از بندرعباس به ایران وارد شدند. نخستین شهری که پس از بندرعباس دیدند، شیراز بود. هربرت شیفته زیبایی های شیراز شده بود و این شهر را زیباترین شهر آسیا می دانست. پس از اقامت یک ماهه در شیراز و بازدید از تخت جمشید به اصفهان سفر کردند و ۳ هفته نیز در انجا بودند . او از اصفهان به عنوان یکی از باشکوه ترین شهرهای آن دوره اشاره می کند. سپس انها به سمت شمال حرکت کردند تا ملاقاتی با شاه عباس صفوی در اشرف داشته باشند. در ادامه سفر، هربرت و تعدادی از همراهانش مجددا به اصفهان بازگشته و پس از سفر به بغداد راهی هندوستان و قاره افریقا شدند و پس از یک سفر چهارساله به انگلستان بازگشتند.

سفرنامه

هربرت که در زمان دیدارش از ایران بسیار جوان بود، از شعور و دایره دید وسیعی برخوردار بود. وی نه تاجر بود، نه دیپلمات. تنها ذوق تحقیق و کنجکاوی او را به سفر کشانده بود. ضمن آن که او در نویسندگی هم تبحری خاص داشت. هربرت شرح این سفر را با عنوان توصیف پادشاهی ایران در سال ۱۶۳۴ در لندن به چاپ رساند که جزو نخستین سفرنامه های ایران که انگلیسی‌ها نوشته اند به‌شمار می‌اید. او سفرنامهٔ ایران خود را گسترش داد و سه جلد دیگر به آن افزود و با عنوان چند سال مسافرت در آفریقا و آسیای بزرگ در سال ۱۶۷۷ منتشر کرد که بخش مهمی از کتابش به کشور ایران اختصاص دارد. او در سفرنامه اش دربارهٔ مسائل اجتماعی و اقتصادی ایران، شهرها، باغها، علوم جغرافیایی، تاریخ و باستان‌شناسی و حتی مسائل مربوط به رام کردن حیوانات را گزارش می‌دهد. این سفرنامه که بارها به زبان‌های مختلف اروپایی چاپ شده، حاوی تصاویری مستند و بسیار ارزشمند است. از جمله مهمترین تصاویر موجود در این سفرنامه می‌توان به پرتره شاه عباس، تصاویر مربوط به نحوه پوشش طبقات مختلف جامعه ایران، نحوه پوشش زنان ایرانی و اهالی نقاط مختلف ایران اشاره کرد. همچنین قدیمی‌ترین و شاید در نوع خود بی نظیرترین تصویر را از میدان نقش جهان می‌توان در سفرنامه هربرت یافت.

منابع

• en: Sir Thomas Herbert, 1st Baronet
• همایون غلامعلی (۱۳۸۳) اسناد مصور اروپاییان از ایران مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
• نورشمسی، حمید (۸ فروردین ۱۳۹۵) خبرگزاری مهر، ناب‌ترین پرتره از شاه صفوی و نخستین توصیف تاریخی از تهران

پیوند به بیرون

• دانلود کتاب A Description of the Persian Monarchy
• دانلود کتاب Some years travels into divers parts of Africa, and Asia the Great

تاریخ‌نگاران ایران جهانگردان و مکتشفان اهل انگلستان درگذشتگان ۱۶۸۲ (میلادی) دور از وطن‌های اهل انگلستان در ایران زادگان ۱۶۰۶ (میلادی) سفرنامه‌نویسان اهل انگلستان مکتشفان ایران

اندره دولیه دلاند

آندره دولیه دلاند (André Deslandes Daulier) (۱۷۱۵-۱۶۲۱) جهانگرد فرانسوی است که در سال ۱۶۶۴ (۱۰۴۳ ه‍.ش / ۱۰۷۵ ه‍.ق) اواخر سلطنت شاه عباس دوم، در آخرین مسافرت تاورنیه به همراه او و ۷ نفر دیگر شامل یک پزشک جراح به ایران آمدند

سفرنامه

نقاشی ها و نقشه های کتاب ، توسط تاورنیه که اشنایی با ایران داشته، مورد قضاوت و تایید او قرار گرفته اند و حکاکی آنها هم به دست افراد متخصص انجام گرفته. از انجهت، این کتاب دارای تصاویر جالب و دقیقی در رابطه با برخی از اماکن ایران است که دارای کیفیت ترسیم و جزئیات مناسب و دقت در چاپ و کیفیت آنها می باشند

چاپهای کتاب

• زیبایی های ایران (۱۳۵۳) ترجمه محسن صبا. تهران: انجمن دوستداران کتاب

منابع

• ویکی‌پدیای فرانسوی

ژان ته ونو

ژان ته ونو (به فرانسوی: Jean de Thévenot) (۱۶۳۳–۱۶۶۷) جهانگرد فرانسوی است که درطول سفرش به هندوستان، در سال ۱۶۶۴ (۱۰۴۳ ه‍.ش / ۱۰۷۵ ه‍.ق) وارد ایران شد و در بازگشتش به اروپا، مجدداً در سال ۱۶۶۷ (۱۰۴۶ ه‍.ش / ۱۰۷۸ ه‍.ق) به ایران سفر کرد. او علاقه زیادی به علوم طبیعی داشت و یک گیاه‌شناس بود و به چندین زبان، از قبیل ترکی، عربی و فارسی مسلط بود.

سفر به ایران

ژان ته ونو در نوامبر ۱۶۶۳ سفر خود را به هندوستان آغاز کرد و در ۲۷ اوت ۱۶۶۴ به ایران رسید. او از راه کرمانشاه و همدان به اصفهان رفت و به مدت ۵ ماه در انچا اقامت کرد (اکتبر ۱۶۶۴ تا فوریه ۱۶۶۵). سپس به همراه تاورنیه و گروه آنها به شیراز، لار و بندرعباس رفته تا به هندوستان بروند. اما بخاطر مخالفت هلندی‌ها فقط تاورنیه توانست به هندوستان برود و ته ونو و اندره دولیه دلاند از این فرصت استفاده کرده و مجدداً به شیراز برگشته تا بازدیدی از پرسپولیس داشته باشند. سپس آنها از یکدیگر جدا شده و ته ونو از طریق بصره در ۶ نوامبر ۱۶۶۵، از مسیر دریایی به هندوستان رفت. او ۱۳ ماه در امپراتوری مغول (هند) بود و مجدداً به بندرعباس بازگشت و به شیراز رفت و در تابستان ۱۶۶۷ (۱۰۸۷ ه‍.ش / ۱۰۴۶ ه‍.ق) در اصفهان بود. موسیو ته ونو در حادثه ای توسط گلوله مصدوم شد و در اکتبر ۱۶۶۷ به سمت تبریز حرکت کرد اما در ۲۸ نوامبر ۱۶۶۷ در شهر میانه درگذشت.

منابع

• en: Jean de Thévenot ویکی‌پدیای انگلیسی
• مرادی، سکینه (۱۳۹۲) کتابخانه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی مجلس شورای اسلامی، نگاهی به سفرنامه‌های قدیمی موجود در کتابخانه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی مجلس؛ بخش پنجم

محمدحسن بن زین‌العابدین سبزواری

محمدحسن بن زین‌العابدین سبزواری معروف به آقا حسن سبزواری ، عالم و طبیب در اوایل قرن سیزدهم هجری بوده و از جمله شاگردان برجسته حكيم‌ ملا هادی سبزواري‌ می باشد‌

اثار

نگارخانه

• 
  مرقات العرفان در حکمت الهی (۱۲۵۵ ه‍.ش / ۱۲۹۳ ه‍.ق)
• 
  شرح منظومه فلسفه به نام کاشف الاسرار (۱۲۵۶ ه‍.ش / ۱۲۹۴ ه‍.ق)
• 
  سموات العرفان (۱۲۵۹ ه‍.ش / ۱۲۹۸ ه‍.ق)

رویا کلیشادی

رویا کلیشادی
زادهٔ	۱۳۳۹ اصفهان
ملیت	مردمان ایرانی
تحصیلات	تخصص پزشکی کودکان
محل تحصیل	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
پیشه(ها)	استاد دانشگاه پزشک پژوهش
آثار برجسته	نویسنده
جوایز	کسب عنوان دانشمند علوم پزشکی در بین فهرست یک‌درصد دانشمندان برتر جهان جایزه دانشمند برگزیده دهه اخیر در حوزه علوم پزشکی در جشنواره علمی فرهنگستان علوم پزشکی (۱۳۹۴)
وبگاه	kelishadi.ir

رویا کلیشادی (متولد ۱۳۳۹) پزشک و استاد دانشگاه است. کلیشادی فوق تخصص بيماري های کودکان و رئیس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با درجه استاد تمامی است

جایگاه علمی

نامبرده از فعالان پژوهش و تحقیق در زمینه علوم بالینی و سلامت است. به استناد پایگاه اسکوپوس بیش از ۷۳۰ مقاله و بیش از ۲۸۰۰۰ بار در مقالات مختلف به مقاله های رویا کلیشادی رجوع داده شده است. در سال ۲۰۲۱ اچ ایندکس وی ۶۹ بوده است.

جوایز و افتخارات

از جوایز و افتخارات کلیشادی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• کسب عنوان دانشمند علوم پزشکی در بین فهرست یک‌درصد دانشمندان برتر جهان در سالهای ۲۰۱۵، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸
• رتبه اول در بخش محققان گروه علوم بالینی و سلامت، بیست و سومین جشنواره تحقیقاتی علوم پزشکی رازی (۱۳۹۶)
• جایزه دانشمند برگزیده دهه اخیر در حوزه علوم پزشکی در جشنواره علمی فرهنگستان علوم پزشکی (۱۳۹۴)
• جایزه رازی در دهمین کنگره بین‌المللی غدد درون ریز و متابولیسم (۱۳۹۳)

منابع

• خبرگزاری فارس (۷ شهریور ۱۴۰۰) گفت‌وگو با بانوی اصفهانی عضو ۱ درصد دانشمندان برتر جهان/ از مادری برای سه فرزند تا ریاست بر پژوهشکده
• دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان، اسامی ۱۷ استاد پزشکی ایرانی در میان برترین‌های جهان
• شفیعی، ناهید، خبرگزاری جمهوری اسلامی (۱۱ دی ۱۳۹۶) ، محققان برگزیده علوم پزشکی کشورمعرفی شدند
• دانشگاه علوم پزشکي اصفهان، سامانه علم‌ سنجي اعضاي هيات علمي