پرش به محتوا

مومیا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مومیا در موزه جهرم

مومیا یا مومنایی نوعی مادهٔ معدنی است که در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است و از این ماده برای درمان بسیاری از بیماری شایع نظیر درد مفاصل، شکستگی‌ها، بیماری نقرس و غیره بهره می‌گرفتند. تاریخ استفاده از ماده به هزاران سال قبل بازمی‌گردد و ظاهراً مصریان باستان از اولین مللی بودند که از این ماده برای درمان و همچنین برای مومیایی کردن مردگان خود بهره بردند.

محمد بن زکریای رازی حکیم و پزشک نامدار ایرانی معتقد است که این دارو برای اولین بار در روزگار پادشاهی فریدون پیشدادی در شهر دارابگرد یا داراب کنونی شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته‌است. رازی همچنین رساله کوتاهی به نام خواص مومیایی نگاشته‌است که این رساله به فارسی ترجمه شده‌است.

منشأ

[ویرایش]

نظرات مختلفی در مورد منشأ مومیا بیان شده‌است. اعتقاد بر این است که در نتیجه تجزیه سنگ‌های نفتی توسط میکروارگانیسم‌ها تشکیل شده‌است.

در ایده‌های اولیه (پیش علمی)، منشأ کوهی و ترکیب غیرآلی مومیا (طلا، نقره، مس، آهن) فرض شده بود. در نیمه دوم قرن بیستم، فرض بر این بود که مومیا یک محصول زائد از فضولات حیوانات (خفاش‌ها و غیره)، رسوبات مدفوع جوندگان روی سنگ‌ها است. بر اساس ایده‌های مدرن، مومیا منشأ گیاهی دارد و به احتمال زیاد، محصولات فسیل شده تجزیه (پوسیدگی) بقایای گیاهی را نشان می‌دهد که تحت فشار سنگ دچار دگردیسی شده‌اند.

تاریخچه

[ویرایش]

از زمان‌های قدیم، مومیا یک داروی عامیانه در افغانستان، هند، ایران، چین، آسیای مرکزی و تبت بوده‌است. مومیا بیش از ۴۰۰۰ سال است که به عنوان یک داروی عامیانه و در طب جایگزین استفاده می‌شود.[۱] اثرات شفابخش مومیا برای بیماری‌های مختلف در آثار ارسطو، رازی، بیرونی، ابن سینا و دیگران ذکر شده‌است.[۲][۳][۴] بارتلمی دربلو این تولید طبیعی سنگ را با مومیایی مصنوعی یا انسانی اشتباه گرفت.[۵]

ذخایر طبیعی

[ویرایش]

ذخایر مومیا در بسیاری از مناطق جهان یافت می‌شود: در قفقاز، آسیای مرکزی، روسیه، منطقه سیبری جنوبی در کوه‌های سایان-آلتایی، هند، مغولستان، ایران، پاکستان، عربستان، اندونزی، استرالیا، برمه، آمریکای جنوبی. چین، نپال، افغانستان و کشورهای شمال شرق آفریقا. تحقیقات مرکز اکتشافات جغرافیایی ایالتی مرکزی "جواهرات Tsentrquartz" نشان داده‌است که ذخایر مومیا، علیرغم جغرافیای وسیع موقعیت آنها، بسیار نادر است و ذخایر مواد خام در آنها محدود است. مومیا تمایل به کاهش اکسیداسیون دارد، اما مدت زمان فرایند از ۲ تا ۳۰۰ سال یا بیشتر متغیر است. در سنگ‌های آهکی، دگرگونی و رسوبی (از پروتروزوئیک تا کواترنر) در آسیای مرکزی، تووا، در دریاچه بایکال، در قفقاز و مناطق دیگر یافت می‌شود.[۶] بیشتر در هیمالیا، فلات تبت، کوه‌های شبه جزیره عربستان، ایران، مغولستان، میانمار یافت می‌شود.

ترکیبات

[ویرایش]

اگرچه مومیا گاهی به عنوان قطران یا رزین معدنی نامیده می‌شود، اما در واقع هیچ‌کدام از این دو نیست. این ماده ای بسیار چسبناک مانند قطران یا رزین است که به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه است، اما برخلاف این مواد به راحتی در آب حل می‌شود اما در اتانول نامحلول است.

مومیا حاوی مواد معدنی کلسیم، منیزیم، سدیم، آهن، کروم، سرب و غیره بیش از ۲۰ عنصر و همچنین هیدروکربن‌های پارافین جامد، پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب، الکل‌ها و غیره است. ترکیب شیمیایی بخش آلی عصاره (~50% C و 10% H) منشأ روغنی مومیا را نشان می‌دهد.[۶]

مومیا از ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد هیومیک مانند اسیدهای هیومیک و فولویک تشکیل شده‌است.[۷][۸][۹][۱۰]

نمونه‌های مومیا از هیمالیا 5.1 kDa، آلتای 8 kDa، تیان شان 7.5 kDa، زونگاریان 9.0 kDa وزن مولکولی، نشان داد که از دو جزء اصلی تشکیل شده‌است: بخش با مولکولی بالا، طبیعت اسیدی فولویک نمونه به عنوان نمونه معمولی است. (نمونه ای از دریاچه سختیش روسیه) و قسمت کم مولکولی طیفی از متابولیت‌های رویشی و حیوانی مانند متیل دی آمینو سیکلوهگزان، شیکمیک اسید، هیپوریک اسید، کوینیک اسید، هیدروکسی هیپوریک اسید، دیمر متیل دی آمینو سیکلوهگزان را نشان می‌دهد.[۱۱]

مومیا حاوی مواد معدنی ۱۵ تا ۲۰ درصد همراه با عناصر کمیاب از جمله سلنیوم است.[۱۲] بنابراین مومیا سرشار از مواد مغذی مانند نمک‌های معدنی، اسیدهای آمینه و غیره و سایر ترکیبات آلی از جمله: اسید بنزوئیک، اسید هیپوریک، اسیدهای چرب (اسید میریستیک، اسید استئاریک، اسید اولئیک، اسید پتروسلینیک، اسید لینولئیک، اسید لوریک است. اسیدهای چرب اشباع شده)، ایکتیریدین، اسید سالیسیلیک، رزین‌ها، تری ترپن‌ها، استرول‌ها، اسیدهای کربوکسیلیک معطر، ۳٬۴-بنزوکومارین‌ها، گروه‌های آمینه اسیدها، لیپیدهای فنولیک، ۸۵ ماده معدنی کمیاب (پتاسیم، کلسیم و منیزیم) بیشترین میزان را دارند. لاتکس، آلبومین، استرول‌ها، پلی فنول‌های چای، لیپیدهای فنلی، دی بنزو آلفا پیرون‌ها (DBP)، سلنیوم و کروموپروتئین‌های دی بنزو-α-پیرون (DCPs).[۱۳][۱۴]

خواص ارگانولپتیکی

[ویرایش]

طعم مومیا تلخ است و می‌تواند شبیه شکلات خالص با محتوای کاکائو بالا باشد. بوی مومیا شبیه بوی قیر است.

طبقه‌بندی

[ویرایش]

مومیا با توجه به نوع فلز موجود در رنگ‌ها و درجات مختلفی وجود دارد: قرمز با طلا، سفید با نقره، آبی (Tamra، با مومیای مس) و سیاه حاوی آهن. از این میان، مومیای سیاه حاوی طلا نادرترین است و بهترین اثر درمانی را دارد. در طبیعت مومیای حاوی آهن بیشترین مصرف را در طب سنتی دارد.[۱۵]

پژوهش

[ویرایش]

مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۱ شواهد قابل توجهی از فعالیت بیولوژیکی مومیا، که توسط طرفداران طب‌های سنتی (آیورودا، چینی، تبتی) اعلام شده‌است، پیدا نکرد.[۱۶]

منابع

[ویرایش]
  • دو رساله در فواید سکنجبین و خواص مومیایی، تألیف محمد بن زکریای رازی، دکتر احسان مقدس، انتشارات نیلوبرگ، چاپ اول، مرداد ۱۳۹۱، تهران
  1. ↑ Kloskowski, T.; Szeliski, K.; Krzeszowiak, K.; Fekner, Z.; Kazimierski, Ł; Jundziłł, A.; Drewa, T.; Pokrywczyńska, M. (2021-11-19). "Mumio (Shilajit) as a potential chemotherapeutic for the urinary bladder cancer treatment". Scientific Reports. 11 (1): 22614. Bibcode:2021NatSR..1122614K. doi:10.1038/s41598-021-01996-8. ISSN 2045-2322. PMC 8604984. PMID 34799663.
  2. ↑ "MUMIYO • Great Russian encyclopedia - electronic version". bigenc.ru. Retrieved 2022-08-01.
  3. ↑ Korchubekov, B. K. , Altymyshev, A. A. (1987). Mumië "arkhar-tash" i ego fiziologicheskai︠a︡ aktivnostʹ. Soviet Union: Ilim.
  4. ↑ Source study and textual criticism of monuments of medieval sciences in the countries of Central Asia: a collection of scientific works. (1989). Russia: "Science," Siberian Branch.
  5. ↑ Ouseley, William (1821). Travels in various countries of the East: more particularly Persia. Rodwell and Martin, London.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ "Геологический словарь. Том 1 (А-М) | Геологический портал GeoKniga" [Geological dictionary. Volume 1 (А-М) | Geological portal]. www.geokniga.org. p. 485. Retrieved 2023-10-01.
  7. ↑ Ghosal, Shibnath (1990-01-01). "Chemistry of shilajit, an immunomodulatory Ayurvedic rasayan". Pure and Applied Chemistry (به انگلیسی). 62 (7): 1285–1288. doi:10.1351/pac199062071285. ISSN 1365-3075. S2CID 20837659.
  8. ↑ Schepetkin, Igor A.; Khlebnikov, Andrei I.; Ah, Shin Young; Woo, Sang B.; Jeong, Choon-Soo; Klubachuk, Olesya N.; Kwon, Byoung S. (2003-08-27). "Characterization and biological activities of humic substances from mumie". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51 (18): 5245–5254. doi:10.1021/jf021101e. ISSN 0021-8561. PMID 12926866.
  9. ↑ Stohs, Sidney J. (2014-04-03). "Safety and Efficacy of Shilajit (Mumie, Moomiyo): SHILAJIT (MUMIE, MOOMIYO) SAFETY AND EFFICACY". Phytotherapy Research (به انگلیسی). 28 (4): 475–479. doi:10.1002/ptr.5018. PMID 23733436. S2CID 22593008.
  10. ↑ Schepetkin, Igor A.; Xie, Gang; Jutila, Mark A.; Quinn, Mark T. (2009-03-01). "Complement-fixing activity of fulvic acid from Shilajit and other natural sources". Phytotherapy Research. 23 (3): 373–384. doi:10.1002/ptr.2635. ISSN 1099-1573. PMC 2650748. PMID 19107845.
  11. ↑ Konstantinov, A. I.; Vladimirov, G. N.; Grigoryev, A. S.; Kudryavtsev, A. V.; Perminova, I. V.; Nikolaev, E. N. (2013). "Molecular Composition Study of Mumijo from Different Geographic Areas Using Size-Exclusion Chromatography, NMR Spectroscopy, and High-Resolution Mass Spectrometry". In Xu, Jianming; Wu, Jianjun; He, Yan (eds.). Functions of Natural Organic Matter in Changing Environment (به انگلیسی). Dordrecht: Springer Netherlands. pp. 283–287. doi:10.1007/978-94-007-5634-2_52. ISBN 978-94-007-5634-2.
  12. ↑ Khanna, Rajesh; Witt, Matthias; Khalid Anwer, Md.; Agarwal, Suraj P.; Koch, Boris P. (December 2008). "Spectroscopic characterization of fulvic acids extracted from the rock exudate Shilajit". Organic Geochemistry. 39 (12): 1719–1724. Bibcode:2008OrGeo..39.1719K. doi:10.1016/j.orggeochem.2008.08.009.
  13. ↑ Schepetkin, Igor A.; Khlebnikov, Andrei I.; Ah, Shin Young; Woo, Sang B.; Jeong, Choon-Soo; Klubachuk, Olesya N.; Kwon, Byoung S. (2003-08-27). "Characterization and biological activities of humic substances from mumie". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51 (18): 5245–5254. doi:10.1021/jf021101e. ISSN 0021-8561. PMID 12926866.
  14. ↑ Ding, Rong; Zhao, Mingming; Fan, Jiuyu; Hu, Xiuquan; Wang, Meng; Zhong, Shihong; Gu, Rui (2020-06-29). "Mechanisms of generation and exudation of Tibetan medicine Shilajit (Zhaxun)". Chinese Medicine. 15 (1): 65. doi:10.1186/s13020-020-00343-9. ISSN 1749-8546. PMC 7322889. PMID 32612671.
  15. ↑ Schepetkin, Igor A.; Khlebnikov, Andrei I.; Ah, Shin Young; Woo, Sang B.; Jeong, Choon-Soo; Klubachuk, Olesya N.; Kwon, Byoung S. (2003-08-27). "Characterization and biological activities of humic substances from mumie". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51 (18): 5245–5254. doi:10.1021/jf021101e. ISSN 0021-8561. PMID 12926866.
  16. ↑ Wilson, Eugene; Rajamanickam, G. Victor; Dubey, G. Prasad; Klose, Petra; Musial, Frauke; Saha, F. Joyonto; Rampp, Thomas; Michalsen, Andreas; Dobos, Gustav J. (2011-06-14). "Review on shilajit used in traditional Indian medicine". Journal of Ethnopharmacology. 136 (1): 1–9. doi:10.1016/j.jep.2011.04.033. ISSN 1872-7573. PMID 21530631.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مومیا&oldid=40467750»