مردم لارستانی

اچمی، خودمونی، اچمستانی، لارستانی، لاری

مناطق با جمعیت چشمگیر
ایران: استان هرمزگان جنوب استان فارس شرق استان بوشهر بخشی از استان کرمان امارات متحده عربی قطر کویت بحرین عمان عربستان سعودی
زبان‌ها
لارستانی (خودمونی - اچومی)
دین
اسلام (اهل سنت، شیعه)
قومیت‌های وابسته
اقوام ایرانی‌تبار پارس • کرد • بلوچ • لر • سیستانی • تالش • گیلک • مازندرانی

مردم اَچُم، همچنین به نام‌های لارستانی، لاری، خودمونی، یا عجمی، یک گروه ایرانی فرعی از مردمان ایرانی‌تبار که در جنوب ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ساکن هستند، سرزمینی که از لحاظ تاریخی به نام گرمسیر و امروزه با نام منطقه لارستان شناخته می‌شود. آنها عمدتاً مسلمانان سنی با اقلیت شیعه هستند.

آنها اغلب به عنوان «اچم» شناخته می‌شوند:

• اَچُم: واژه‌ای است یکی از نام‌های خدا در دین زرتشتی هست به معنای: «خود آفریده» یا «بی علت»
• عجمی: دلیل دوم از زمانی نشأت می‌گیرد که اعراب با اچمی‌ها تجارت می‌کردند و آنها را «عجم» می‌گفتند که به معنای غیر عرب است. این واژه اغلب برای اشاره به «مردم اچم» استفاده می‌شود.
• خودمونی: یا در اکثر گویش‌های زبان اچمی (خُمُنی) یکی از نام‌های این قوم است که خودشان برای اشاره به هم استفاده می‌کنند (به معنای از خودمان) است و در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که در حاشیه خلیج فارس قرار دارند، اچمی‌ها را نیز خودمونی می‌نامند، اصطلاحی که به معنای واقعی کلمه به معنای «بخشی از خودمان» است
• لارستانی: این نامی است که اکثر مورخان ایران برای اشاره به آنها استفاده می‌کنند. این به منطقه آنها اشاره دارد که در طول سال‌ها به دلیل سیاست بارها تغییر کرده و از هم جدا شده است. نظر دیگری از استاد محمدباقر وثوقی و ملچنوا روسی، استاد زبان، وجود دارد که مبدأ همه لهجه‌های اچمی، زبان لاری است که بر این اساس برخی تمایل دارند به جای اچمی، نام لارستانی را بر روی مردم منطقه بگذارند یا به نام سرزمین خود، لارستان، آنها را لارستانی می‌نامند.
• لاری: زبانشان و نژادشان را گاه لاری می‌نامند.
• ایراهستان یا گرمسیر: نام منطقه اچمی‌زبان، جایگاه اصلی مردم اچمی ذکر شده در منابع تاریخی.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس:

• در امارات متحده عربی و قطر آنها را به نام «عجم» می‌شناسند که نام پذیرفته شده برای شهروندان شورای همکاری خلیج فارس با اصالت ایرانی است. بستکی‌ها (اچمی‌های بستک) در امارات، به عنوان مثال، «هولی» خطاب نمی‌شوند بلکه به آن‌ها «(عجمی)» می‌گویند.
• در بحرین، اچمی‌های اهل سنت به عنوان «هوله» (نباید با اعراب ساحلی اشتباه گرفته شوند) به منظور جذب، نامیده می‌شوند. در حالی که اچومی‌های شیعه به «عجم» معروف است. اکثر اینها نام‌هایی دارند که به خاطر مکان‌های مهاجرتی خود که اجدادشان از آنجا مهاجرت کرده‌اند (البستکی، خنجی، جناحی/برخی هم «الجناحی»، فلامرزی، العباسی، الانصاری، کوهیجی/الکوهجی، خنجی/الخنجی، الفردان، کازرونی، و…) نام‌گذاری شده‌اند.
• در کویت، آنها تحت نام «عیم» قرار می‌گیرند که به کویتی‌های ایرانی الاصل (شامل بوشهری‌ها مانند خانواده بوشهری که در بحرین و کویت زندگی می‌کنند، مانند بازیگر کویتی محمود بوشهری). شیعیان آچمی به «تراکمه» معروف هستند. برجسته‌ترین خانواده‌های سنی «الکندری» و «العوضی» هستند، اغلب آنها با هم آمیخته می‌شوند.

زبان

پراکندگی زبان اچمی تقریبی

• اکثریت مردم لارستان به زبان لارستانی که با نام‌های دیگری از جمله خودمونی و اچمی و لاری شناخته می‌شود سخن می‌گویند، این زبان در معرض خطر انقراض است. گویشوران بومی اغلب زبان خود را آچومی می‌نامند. دلایل مختلفی برای این نام وجود دارد. یکی از آنها استفاده مکرر زبان از صامت [tʃ] است.

تبارشناسی زبان آچومی

• زبان فارسی جنوبی نیز در شهر لامرد و بخش‌هایی از مهر و جم، زبان عربی در عسلویه و بخش‌هایی از کنگان و جزایر این منطقه
• زبان هندی در روستاهای گتاو و خلوص شهرستان بستک توسط نوادگان هندی‌های مهاجر رواج دارد.
• اچمی‌های بیخی (گله‌داری) با گویش گله‌داری که به زبان لری شباهت زیاد دارد و نزدیک است به زبان فارسی نو سخن می‌گوند. مردم گله‌دار عمدتاً نتیجه آمیخته‌ای از اچمی‌ها و مهاجران لر که از کهگیلویه و بویراحمد به مهر، گله‌دار مهاجرت کردند.
• در امارات زبان اچمی/لارستانی بر علاوه از زبان عربی خلیجی اماراتی.
• در بحرین زبان اچمی/لارستانی (در محلی به نام «خودمونی»)، بر علاوه از زبان عربی خلیجی بحرینی و همچنین زبان فارسی بحرینی (در بحرین به نام «عجمی») نزدیک به فارسی بوشهری که بیشتر دز میان اچم‌های بحرین (با پیشینه شیعه) صحبت می‌شود.

نسب و ریشه

همچنین ببینید: گرمسیر (فارس)

همه مردم ایراهستان (لارستانی‌ها) در حال حاضر به عنوان قومیت اچمی شناخته می‌شوند، و گروه‌هایی متشکل از چندین قوم هستند که با قوم غالب منطقه ادغام و ذوب شده‌اند و در نتیجه تنوع فرهنگی شامل گویش‌ها، ضرب‌المثل‌ها، شعر، لباس، عقاید و … و فرقه‌ها به مرور زمان به یک بخش تبدیل شده‌اند که هیچ چیز از هم جدا نشده و نمایانگر نمای فرهنگی جنوب ایران است.

اچمی‌ها نیاکان ساکنان باستانی ایراهستان هستند و ریشه زبان اصیل اچمی به آنها برمی گردد، منتفی نیست که علاوه بر برخی از اقلیت‌های یهودی و هندی، اقوام دیگری مانند قبایل پارس، اشکان و ماد نیز وجود داشته باشند. اقوام فارس، لرها، تاجیک، کردها، بلوچها، هرمزیان و ترک‌ها، بیشتر این اقوام در ادوار مختلف اسلامی به مناطق ایراهستان مهاجرت کردند که بارزترین آنها دوران صفویه و قاجار است.

دین

زرتشتی دین غالب این منطقه پیش از اسلام بوده به گونه‌ای که آتشکده آذرفرنبغ یکی از سه آتشان بهرام در دوران شاهنشاهی ساسانی بوده است. زرتشتیان تا سالها پس از ورود اسلام در این منطقه حضور داشته‌اند. اکنون دین اکثریت غالب اَچُم‌ها اسلام است و مذهب اکثریت آن‌ها اهل تسنن، شافعی و اقلیت نیز شیعه ۱۲ امامی هستند.

گروهی از مردم اَچُمستان پیرو دین یهودیت و مذهب ارتدکس بودند که در شهرهای لار، جویم، بنارویه، گله‌دار، می‌زیستند که به شیراز و تهران و اصفهان مهاجرت کرده‌اند و برخی نیز از این تعداد اکثریت به اسرائیل و اقلیت به آمریکا، کشورهای غربی مهاجرت نمودند، یهودیان گله‌دار تماماً به اسرائیل در زمان تأسیس کشور اسرائیل مهاجرت کرده‌اند، یهودیان جویم و بنارویه و لار نیز به جاهای مختلفی که ذکر شده مهاجرت کرده‌اند برخی از یهودیان لار مهاجرت نکرده و اکنون در لار حضور دارند، جمیعت تقریبی یهودیان خودمونی حدود ۱۰۰ خانوار است.

گروهی نیز پیرو دین بهائیت و مذهب ارتدکس بوده اغلبشان اهل لار بوده‌اند، که آنها شامل ۱۰ خانوار می‌شوند که تمام آنها به دلیل فشار و سرکوب جمهوری اسلامی بر بهائیان از ایران رفته‌اند ۲ خانوار از آنها در آلمان و باقی نیز در دیگر کشورهای غربی زندگی می‌کنند.

توزیع جغرافیایی

جایگاه مردم اچمی در جنوب ایران

در ایران

منطقه تاریخی ایراهستان از چند شهرستان تشکیل شده است، از جمله هرمزگان (جاسک، بشاگرد، سیریک، میناو، رودان، بندر عباس، خمیر، شهرستان بستک: شهر بستک: گوده، فتویه، دهتل؛ جناح: فرامرزان، دهستان جناح، کوخردهرنگ؛ بندر لنگه، پارسیان/گاوبندی، کوهیج)، فارس (لارستان، لار، لامرد، مهر: اسیر، گله دار، وراوی؛ گراش، خنج، جهرم، اشکنان، بیرم، اشکنان)، بوشهر (عسلویه، کنگان، جم، دیر).

گروهی از مردم اَچُمستان (که اکثریت یهودی بوده‌اند) به اسرائیل و اقلیت به آمریکا، شیراز و تهران مهاجرت کرده‌اند و برخی نیز مهاجرت نکرده‌اند.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس

از دهه ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ میلادی، و مخصوصاً دهه ۱۹۴۰ تعداد قابل توجهی از مردم آچومی به امارات متحده عربی، کویت، بحرین، قطر و سایر کشورهای عربی خلیج فارس مهاجرت کردند.

در کویت

اکثریت کویتی‌های جزیره فلیکه از نژاد ایرانی هستند. آنها در اصل از سواحل ایران، عمدتاً جزیره خارگ و بندرلنگه به فیلکه مهاجرت کردند. این افراد معمولاً در ایالت‌های شورای همکاری خلیج فارس به عنوان هوله شناخته می‌شوند. آنها عمدتاً مسلمان سنی هستند و عربی را روان صحبت می‌کنند، اگرچه قبل از کشف نفت، فارسی را نیز روان صحبت می‌کردند. مهم‌ترین سکونتگاه هواله‌ها در جزیره فیلکه مربوط به ۴۰ خانواده است که در سال‌های ۱۸۴۱–۱۸۴۲ میلادی است که از جزیره ایرانی خارگ به فیلاکا مهاجرت کردند. بیش تر مهاجرت هواله‌ها در اوایل دهه ۱۹۳۰ پس از وضع قانون کشف حجاب توسط رضاشاه رخ داد.

جمعیت

طبق آخرین آمارهایی که سازمان آمار ایران در مورد جمعیت شهرستان‌ها، بخش رویدر و جزایر مسکونی کیش، لاوان، سیری، بوموسی، هندورابی و تنب بزرگ منتشر کرده و طبق آمار امارات برای جمعیت زرکوه و آمار عمان برای مسندم جمعیت ساکن در منطقه اچمستان چیزی بالغ بر ۱٫۴۰۰٫۰۰۰ نفر بوده هست این آمار مربوط به سال ۹۵ هست و جمعیت کنونی ساکن در اچمستان چیزی بین سه تا چهار میلیون نفر تخمین زده می‌شود، جمعیت تمام اچم‌ها از جمله اچم‌های ساکن اچمستان، کشورهای دیگر و شهرهای بزرگ ایران مثل بندرعباس، شیراز و تهران چیزی حدود هشت میلیون نفر برآورد می‌شود.

تاریخچه

نام لارستان همان‌طور که در یکی از نقشه‌های تاریخی فارس قدیم مربوط به ۱۷۸۷ میلادی

در سدهٔ ۱۳ خورشیدی، لار و بندرلنگه به عنوان مراکز تجارت فعال در جنوب ایران شناخته‌شده بوده‌اند. مرکز اچُمستان (ایراهستان؛ لارستان باستانی ساسانی) قبل از دوران صفویه شهر لار بوده و شاه عباس صفوی با کمک حاکم کرمان و شیراز، لارستان را پس از محاصره طولانی مدت تصرف می‌کند و حکومت مستقل اچُمستان از بین می‌رود پس از لار، بستک از دوران حکومت افغان‌ها و فتح اصفهان توسط محمود خان افغان مرکز لارستان بوده هست سه حکومت جهانگیریه به حاکمیت شیخ احمد مدنی در دوران افغان‌ها و نادرشاه، بعد از آن حسن خان دِلَر و بعدتر هم خان‌های بنی عباس از دوران زندیه تا زمان اصلاحات ارضی در بستک حکومت کرده‌اند.

در سفرنامه‌ها

محمد تقی خان بستکی فرزند مصطفی خان ملقب به «صولت الملک» زاده ۱۲۷۲ قمری بستک، درگذشته ۱۳۴۶ بستک. مدت ۴۱ سال حاکم بستک و جهانگیریه بود.

سفرنامه ابن بطوطه

ابن بطوطهدر سال ۷۳۳ هجری قمری وارد شهر خنج شده است و شرحی دربارهٔ مقامات و زهد و تقوا و ملاقات با زاویه وقت سخن گفته است. وی از طریق استان ظفار(کشور عمان) و از آنجا از راه خلیج فارسکه آن را بحر فارسنامیده است به جزیره هرمز آمده است و از این طریق وارد منطقهٔ لارستانی‌نشین می‌شود. او در این ناحیه از شهرهای میناب، رودان، کهورستان، کوخرد، لارو خنج عبور می‌کند. بخشی از این سفرنامهبه شرح زیر است:

از راه هندوستان به لار آمدم و به همراه ابو زید عبدالرحمن بن ابودلف حنفی در سال ۷۳۳ هجری قمری به خنج وارد شدم. شنیدم که در همان خنج زاویه دیگری هست (احتمالاً منظور از زاویه شیخ عبدالسلام بوده برابر با سال حیات شیخ) که جمعی از صلحاء و عباد در آن به سر می‌برند. شب به سراغ آنان رفتم. مردی بود بزرگوار که آثار عبادت بر وجناتشان هویدا بود. رنگ‌های زرد و بدن‌های ضعیف و چشمان اشک‌باری داشتند. من که وارد زاویه شدم طعام آوردند. او به پیران قوم بانگ زد که پسرم محمد (اشاره به شیخ حاجی محمد پسر شیخ عبدالسلام) را بگوئید تا بیاید. محمد در گوشه‌ای نشسته بود. وقتی پیش آمد از ضعف عبادت چنان می‌نمود که گوئی از گور برخاسته سلام کرد و نشست. پیر گفت: پسر! با این مهمانان در غذا موافقت کن تا از برکات آنان برخوردار گردی، پسر که روزه‌دار بود با ما بطعام نشست و افطار کرد، این جمع همه شافعی مذهب بودند، پس از طعام مراسم دعا انجام گرفت و ما به منزل خود مراجعت کردیم

— ابن بطوطه،

سفرنامهٔ مارکو پولو

نقشه مسیر حرکت مارکوپولو

مارکو پولو دشت هرمز و رودخانه مینابرا منطقهٔ سرسبز و پر میوه‌ای می‌داند که بسیار متنوع است. هرمزکه ناحیه‌ای قدیمی است، محل دادوستد بازرگانان خلیج فارس و کیشبوده است. مار کو پولو به موقعیت بندری هرمز و رونق آن در رابطه با تجار هندی اشاره می‌کند، کشتی‌های بزرگ مملو از ادویه و مرواریداین منطقه بین عامهٔ مردم به «شهر دقیانوس» معروف است و امروزه نیز خرابه‌های آن را در بخش شمالی جیرفتدانسته‌اند. علاوه بر آن مارکو به صنعت کشتی‌سازی ایران در آن ایام اشاره می‌کند و شیوهٔ ساخت آن را مورد انتقاد قرار می‌دهد و قیر اندود نکردن کشتی‌ها را از معایب آن می‌داند زیرا که بسیاری از آن‌ها غرق می‌شده‌اند. نکتهٔ جالب دیگری که مار کو پولو به آن اشاره می‌کند، بادهای گرم موسمی و گاه کشندهٔ این منطقه یعنی تشباداست.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس

• ۱۲۷۹ تا ۱۳۷۹ هجری شمسی (۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ میلادی): مهاجرت ایرانیان از استان‌های جنوبی ایران، از جمله فارس، بوشهر و هرمزگان، و کهگیلویه و بویراحمد به کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند بحرین، امارات، کویت، قطر، و عمان در طول این دوره ادامه داشت.

فرهنگ

گاهشمار محلی

امروز

جمعه
...............
۱۰ تیر

۱۴۰۰ خورشیدی

---

۹ مُغبُل

۱٬۴۱۴ اَچُمی

---

۱ ژوئیه

۲۰۲۱ میلادی

---

۲۱ ذی‌القعده

۱۴۴۲ قمری

گاهشمار اچمی تقویمی کشاورزی است؛ اگرچه گاهشمار شفاهی خودمونی مبدأ معلومی ندارد و کاربرد زراعی دارد ولی با گاهشمار خورشیدی مطابقت دارد؛ آغاز سال نو در این تقویم در میانه بهمن‌ماه است و نخستین ماه آن نیبهار و ماه پایانی آن بروبار است.

غذاهای محلی

نون فلزی

نان فلزن (به عربی: خبز فلزی)، (به زبان اچمی - نونِ فَلَزی) نوعی نان محلی خودمونی و بسیار مرغوب در کوخرد در دهستان کوخرد و در بخش کوخرد شهرستان بستک و در مناطق مختلف شهرستان‌های بستک، لارستان، گراش، اوز و خنج و بیغرد در جنوب ایران است. نان فلزن نانیست بسیار مشهور و مرغوب در مناطق مختلف هرمزگان و بعضی مناطق استان بوشهر.

بالوتوه

بالوتوه (Balotawa) خمیری است که بر روی تابه ای نهاده بر چاله ای از اخگر پهن می‌کنند و با مخلوطی از تخم مرغ و کنجد و سس ماهی مخلوط می‌شود؛ بعد با روغن محلی یا پنیر گرم می‌شود. شاید این همان پیتزایی باشد که سربازان داریوش شاه در جنگ‌ها می‌خورده‌اند!

مهوه

مهوه

مهوه (Mahweh) یا مهیاوه (Mahyawa) نوعی سانیز باستانی برا تهیه سس ماهی از ماهی ساردین و برخی ادویه جات است. مردم منطقه جنوب می‌گویند که فرمول مهوه یا (مهیاوه) را ابن سینا طبیب و دانشمند ایرانی یا به‌قول بعضی‌ها بزرگمهر وزیر انوشیروان تهیه نموده است و معتقدند خوردن مهوه که دارای خردل هم هست از ابتلا به بیماری پوستی (پیس) جلوگیری می‌کند.

رنگینک

رنگینک نام گونه ای شیرینی مناطق جنوب ایران (فارس، بوشهر، هرمزگان و خوزستان) است که با رطب یا خرما، آرد و پودر دارچین تهیه می‌شود. در این شیرینی محلی، پودر دارچین و خرما دست به دست هم می‌دهند و وعده‌ای سرشار از بهترین مواد غذایی به وجود می‌آید که ماندگاری آن در یخچال به یک هفته هم می‌رسد.

نان رگاگ

نان رگاگ

نان رگاگ (به عربی: خبز رقاق/رگاگ) - هرمزگانی، لارستانی، رایج در جنوب ایران، بحرین، کویت و امارات.

خنفروش

خانه فروش

خان فروش (به عربی: خنفروش/خمفروش) - شیرینی که اصالت لارستانی اچمی دارد، در هرمزگان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند بحرین رایج است.

کباب کنجه لاری

کباب کنجه لاری

کباب کنجه لاری یکی از غذاهای سنتی و محبوب در شهر لار و مناطق جنوبی ایران است. این کباب از گوشت تکه‌ای (معمولاً گوشت گوسفند یا گاو) تهیه می‌شود که با ترکیبی از ماست، پیاز، زعفران، آبلیمو و ادویه‌های مختلف مرینیت شده و سپس بر روی سیخ‌ها کبابی می‌شود. کباب کنجه لاری به خاطر طعم منحصر به فرد و لذیذ خود شناخته شده و معمولاً با نان یا برنج سرو می‌شود.

بلالیت

(به عربی: بلاليط) - این دسر مقوی هندی-عربی در بحرین، کویت، امارات، هرمزگان و بندرعباس تهیه می‌شود. بلالیت از ماکارونی، شکر یا شیره خرما، هل، گلاب، زعفران و روغن درست می‌شود و آن را در وعده صبحانه سرو می‌کنند. این دسر در برخی دیگر از شهرهای جنوب کشور نیز رایج است.

مسقطی لاری

در بحرین به نام عربی: «حلوی بحرینیة».

پیشو

از گلاب و ژلاتین تهیه می‌شود.

شله زرد

دسر برنجی سنتی زعفرانی که با برنج، شکر، زعفران و گلاب درست می‌شود و با دارچین و خلال بادام یا پسته تزیین می‌شود.

حلوا/خبیصه

شیرینی که از آرد، شکر و کره یا روغن تهیه می‌شود و اغلب با زعفران، هل و گلاب مزه دار می‌شود.

آداب و رسوم

• رقص: اچمی‌ها همیشه با دستمال می‌رقصند، در عروسی‌ها و دیگر جشن‌ها رقص «دستمال بازی» خود را به نام «سه پا» دارند. این عادت را از لرها و ترک‌ها گرفته‌اند. این رقص هنوز مرتبط به مردم لارستانی، هرجا هستند.

پرونده:Achomi Khodmooni Women Bastaki clothes.jpg

لباس زنانه اچمی/لارستانی/لاری/خدمونی/عجمی بستکی

• لباس سنتی: لباس اچمی‌ها بومی است و اصیل است و با بقیه لباسهای ایرانی شباهت دارد و از خوده فرهنگ ایرانی است راست که شباهتی با لباسهای کشورهای دیگری دارد ولی چیزی معمولی است بخاتر بازرگانی‌های و وصلتهای باستانی است ولی خودش ویژگیهای خودش دارد. در اوز و خنج لباس «رخت گشاد» داشتند که شباهت با لباسهای لرها و ترک‌ها داشت. در گله دار لباس خودشان هم دارند. خاستگاه لباس سنتی مردانه «بستکی» در فیلم «شمد لاوری» دیده می‌شود.
• لباس بندری: این لباس هم بومی است و ایرانیست ولی در برخی موارد هم شباهتی یا دارای اشتراکاتی با لباسهای هندی و عربی ساحلی و آفریقایی بخاطر همان عوامل بازرگانی و وصلت‌های باستانی یک نکته مهمی این لباسها فقط منحصره با مردمان ساکن حومه دریاهاست و بندری‌ها از روزهای کهن که این لباسها می‌پوشیدند که احتمالاً بقیه آن کشورها این لباسها از فرهنگ آنها گرفتند. نکته مهم یکی از ویژگیهای لباسهای زنانه ایراهستانی بندری و هرمزی رنگهای گوناگون مانند لباسهای زرتشتیان. مردم اچمی ساکنان جنوب (مانند بندر عباس) احتمالاً این لباس‌ها را گرفتند به دلیل شکفتن و تقسیم کردن ایراهستان (لارستان بزرگ).

لباس‌های مردانه اچمی بستکی

میراث تاریخی

• قلعه دولاب: بقایای قلعه دولاب مربوط به دوره ساسانیاناست و در شهرستان بستکقرار دارد.
• تمب تالار: تپه تمب تالار مربوط به دوره ساسانیان - صدر اسلاماست و در شهرستان بستک.
• تمب پرگان: تپه تمب پرگان مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک قرار دارد.
• پل گچوییه: بقایای پل گچوییه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک.
• قلعه اشگفت منه: قلعه اشگفت منه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک قرار دارد.
• گورستان دهمه: گورستان دهمه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بستک قرار دارد.
• سد بندو: سد بندو از آثار باستانی ایران مربوط به دوره ساسانیاناست که در بخش مرکزی شهرستان عسلویه قرار دارد.

اینها آثار به جای مانده از دوره ساسانی در منطقهٔ اچُمستان هستند که همگی در فهرست آثار ملی ایرانثبت شده‌اند.

در کشورهای پیرامون خلیج فارس

بستکیه

• بستکیه محله‌ای است در شرق شهر دبی که در حدود سال ۱۳۰۸ ه‍. ق/۱۸۹۰ م، پس از مهاجرت تجار بستکی به آنجا تأسیس شده است. این محله در امتداد آبراهه خور دبیبه طول تقریبی ۳۰۰ متر و با عرض ۱۰۰ متر واقع شده است. محله بستکیه به خاطر بادگیرها، درهای چوبی کنده کاری شده، گچ بری‌های زیبا و چشم نواز از معروفترین اماکن جلب گردشگران و محل دیدار مهمانان رسمی در دبیبوده است.

بحرین

• بادگیر خانه «عیسا بن علی» در بحرین. یه ساختمان معماری که ساخته شده با توسط عجم‌های بحرین.

بوم

جغرافیای طبیعی

منطقه حفاظت‌شده گنو و خورخوران دو منطقه از ذخیره‌گاه زیست‌کره سیزده‌گانهٔ یونسکو در ایران به‌شمار می‌آیند. همچنین مناطق هرمود، مند، مارز وبحر آسمان که در جغرافیای زبانی این منطقه هستند از مناطق حفاظت شده ایران محسوب می‌شوند. بیشتر جزیره‌های ایران در خلیج فارس در دو بخش شرقی استان بوشهر و نیز هرمزگان قرار دارند که از این میان، جزیره قشم با مساحت ۱۴۹۱ کیلومتر مربع از ۲۳ کشور دنیا وسیع‌تر است. به‌طور مثال قشم ۲٫۵ برابر سنگاپور و بحرین و سان مارینو، ۱٫۵ برابر هنگ کنگ، ۵ برابر مالدیو و ۷۰ برابر ماکائو است.

قره آغاج ،مند، میناب، کل و مهران نیز از رودخانه‌های مهم این مناطق هستند.

نگارخانه

مکانهای تاریخی

• 
  برزن تاریخی بستکیه در دبی
• 
  بازار قیصریه لار
• 
  کل؛ بزرگترین برکه ایران در گراش
• 
  هتل داریوش بزرگ در کیش
• 
  طبیعت بیدشهر
• 
  مناره شیخ دانیال خنجی در خنج بازمانده دوره سلجوقی
• 
  نمای درونی کاروانسرایی در جویم
• 
  بادگیر خانه «عیسی بن علی» در بحرین
• 
  حمام سیبا ۱
• 
  حمام سیبا ۲
• 
  حمام سیبا ۳
• 
  حمام سیبا ۴
• 
  دوگنبدان کوخرد
• 
  آرامگاه سید مظفر کوخرد
• 
  ورودی قلعه خان بستک
• 
  آب انبارهای بستک
• 
  قبر شیخ عبدالقادر بستکی
• 
  آرامگاه سید مظفر کوخرد
• 
  کتیبه سردر ورودی آرامگاه شیخ عبدالقادر بستکی
• 
  بنگله بستکی (بندرلنگه)
• 
• 
  ترنه ساسانی - عکس ترنه دهستان کوخرد بخش کوخرد
• 
  بشکرو (کوخرد)
• 
  بادگیرهای البستکیه در دبی
• 
  قبر مادر نادر شاه در لار، استان فارس، ایران
• 
  قبر شیخ عبدالسلام خنجی
• 
  بادگیر خانه لاری ها
• 
• 
  یزد- خانه لاری ها
• 
  تالار و بادگیر خانه لاری ها
• 
  حیات حوض خانه لاری یزد
• 
  بادگیرها در بندرلنگه

مردم

• 
  عکس قدیم از زن جوان از عشایر لارستان
• 
  داریوش خنجی ۲۰۱۷
• 
  لطفعلی خنجی
• 
  دکتر محمدعلی خنجی
• 
  عبدالواحد خنجی
• 
  محمدامین خنجی
• 
  یوسف هادی بستکی
• 
  مصطفی خان بستکی
• 
  محمد اعظم خان بنی عباسیان
• 
  شیدای گراشی (نفر اول نشسته از راست) در کنار محمدرضاخان سطوت‌الممالک بستکی (نفر دوم نشسته از راست)
• 
  جهرم
• 
  رضا لاری
• 
  افسرده لاری
• 
  یاسمین لاری در اخبار بی بی سی
• 
  محمدابراهیم انصاری لاری
• 
  نیلا جناحی، مجری تلویزیون بحرین
• 
  خالد جناحی
• 
• 
  آروین بستکی، خواننده اچمی محبوب، متولد ایران مقیم در امارات
• 
  حلیمه بلند مجری تلویزیون و مدل و بازیگر کویتی
• 
  د. ابتسام البستکی، دکتر سایکوثیراپی اماراتی
• 
  سونیا جناحی
• 
  معین البستکی
• 
  احمد البستکی، نقاشگر بحرینی
• 
  ایمان اسیری، شاعر بحرینی
• 
  محمد جواد جهرمی
• 
  محمد فلامرزی
• 
  حسین فرامرزی
• 
  عادل اشکنانی
• 
  خدیجه البستکی، تاجر اماراتی
• 
  شیدا گراشی
• 
  سید عباس مجتهد گراشی
• 
  حاج مصطفی گراشی
• 
  هنادی الکندری، بازیگر کویتی
• 
  امل العوضی، بازیگر و مجری تلویزیون کویتی
• 
  بازیگر اماراتی هُدا الخطیب (به عربی: هدى الخطيب)
• 
  نجلاء الکندری
• 
  عبدالوهاب عبدالرحمن الکندری
• 
  أسیل العوضی
• 
  نجلا کندری (به عربی: نجلاء الكندري)

جستارهای وابسته

• ایرانیان بحرین
• ایرانیان کویت
• ایرانیان امارات
• ایرانیان قطر
• اچمستان
• زبان اچمی
• تقویم اچمی
• شافعیان ایران
• اهل سنت و جماعت ایران
• ایرانیان عمان
• ایرانیان عربستان سعودی
• سکاها
• جنوب ایران
• استان هرمزگان، استان فارس، استان بوشهر، جزایر خلیج فارس، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس