ماده فعال سطحی
سورفکتانت‌ها یا مواد فعال سطحی (به انگلیسی: Surfactant) موادی هستند که هنگامی که به مقدار بسیار ناچیز استفاده می‌شوند کشش سطحی آب را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند. سورفکتانت‌ها ممکن است به عنوان مواد شوینده، مواد خیس کننده، امولسیفایر، مواد کف‌کننده و پراکنده کننده‌ها عمل کنند و این ترکیبات تقریبا مثل صابون و سایر سورفاکتانت ها عمل میکنند و بعد از تماس با آب حالت لزج پیدا میکنند.[۱]
ساختار
[ویرایش]سورفکتانت‌ها معمولاً ترکیباتی آلی هستند که دارای گروه‌های هیدروفوبیک (آبگریز) که نقش دم و دنباله را دارد و گروه‌های هیدروفیلیک (آبدوست) که نقش سر را دارد می‌باشند بنابراین معمولاً به‌طور ناچیز در آب و حلالهای آلی حل می‌شوند.
عملکرد
[ویرایش]
سورفکتانت‌ها کشش سطحی آب را بوسیله جذب سطحی فصل مشترک هوا – آب کاهش می‌دهند همچنین باعث کاهش کشش فصل مشترک آب و روغن بوسیله جذب سطحی فصل مشترک مایع- مایع می‌شوند تعداد زیادی مولکول سورفکتانت می‌توانند در توده محلول به هم وصل شده و تشکیل توده‌ای به نام میسل (micelle) می‌دهند. به غلظتی که در آن این میسل‌ها شروع به تشکیل شدن میکنند غلظت بحرانی تشکیل میسل CMC گویند وقتی میسل‌ها شروع به تشکیل شدن کردند دم آنها تشکیل یک هسته مانند یک قطره روغن و سر یونی آنها یک پوسته بیرونی می‌سازد که تماس مطلوب با آب را بهبود می‌بخشد.
کارکرد در بدن
[ویرایش]سورفکتانت‌های بدن (حاوی فسفولیپیدها، چربی‌های خنثی، اسیدهای چرب) که در ریه ترشح می‌شوند با کاهش کشش سطحی مانع آتلکتازی ریه‌ها و سهولت اتساع آلوئولها هنگام دم می‌شوند. مسمومیت با مواد نفتی یا تولد زودرس جنین با فقدان سورفکتانت و آتلکتازی همراه است.
رشد ریوی جنین
[ویرایش]از هفته ۳۳ سورفاکتانت در ریه جنین شروع به ساخت می‌کند بنابراین اگر از این هفته به بعد کودک به دنیا بیاید مشکل کمتری از نظر تنفسی خواهد داشت ولی تولد نوزاد زودرس تر با ایجاد سندرم زجر تنفسی نوزادان یا بیماری غشای هیالن ممکن است موجب مرگ شود. برای تسریع در رشد ریه جنین هنگامی که احتمال زایمان زودرس وجود دارد به مادر داروهای کورتیکواستروئیدی تجویز می‌شود. همچنین سورفکتانت ریوی غیر تب زا و استریل موجود می‌باشد که فقط از راه داخل تراشه‌ای استفاده می‌شود. سورونتا عصاره طبیعی ریه گاو می‌باشد که حاوی فسفولیپیدها، چربی‌های خنثی، اسیدهای چرب، و پروتئین‌های وابسته به سورفکتانت می‌باشد که به این ترکیب کولفوسریل پالمیتات (دی پالمیتوئیل فسفاتیدیل کولین)، پالمیتیک اسید، و تری پالمیتین افزوده شده‌است تا ترکیب استانداردی ایجاد شود که خواصی مشابه خواص پایین آورنده کشش سطحی سورفکتانت ریه طبیعی را نشان دهد.
اشکال دارویی
[ویرایش]از دو دهه پیش اشکال دارویی سورفکتانت‌ها عرضه شده و موجب کاهش مؤثر مرگ و میر نوزادان مبتلا گردید. اشکال دارویی به فرم کاملاً طبیعی یا کاملاً سنتتیک یا اشکال طبیعی اصلاح شده تولید می‌گردند. از نمونه‌های کاملاً طبیعی می‌توان به داروهای کرسورف Curosurf توسط شرکت چیزی، ایفاسورف Infasurf توسط شرکت اونی یا بلس BLES اشاره کرد. از نمونه‌های سنتتیک می‌توان به داروی اگزوسورف Exosurf اشاره کرد. از نمونه‌های داروی طبیعی اصلاح شده می‌توان به داروهای سوروانتا Survanta توسط شرکت ابوی، برکسورف Beraksurf توسط شرکت تکزیما، سورفکتن Surfacten توسط شرکت میتسوبیشی اشاره کرد که پس از استخراج عصاره طبیعی از ریه گاو برای اصلاح مقادیر مواد مؤثر در کاهش کشش سطحی و در نتیجه بهبود عملکرد آنها به آن نوع سنتتیک این مواد افزوده می‌شود.
خواص ضدعفونی‌کننده
[ویرایش]سورفکتانت‌های کاتیونی درمحلول آبی به یک کاتیون نسبتاً بزرگ فعال و یک یون کوچک غیرفعال یونیزه می‌شود. ترکیبات کاتیونی علاوه براثرات امولسیون‌کننده و پاک‌کننده دارای فعالیت باکتری‌کش علیه باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی می‌باشند. بسیاری از ترکیبات ضدعفونی‌کننده معروف مانند بتادین و ستیل پیریدینیوم خواص سورفکتانتی دارند.
بیوسورفکتانت
[ویرایش]بیوسورفکتانت ها ترکیبات آلی تولید شده توسط میکروارگانیسم ها هستند. این ترکیبات به دلیل توانایی امولسیون کردن مخلوط های هیدروکربن-آب، تجزیه زیستی هیدروکربن ها را در محیط افزایش می دهند. بیوسورفکتانت ها با انحلال هیدروکربن ها در سال 1960 مورد توجه قرار گرفتند و هر ساله کاربرد های آنها مخصوصا در زمینه های نفتی، غذایی و دارویی بیشتر توسعه یافت. [۲]
منابع
[ویرایش]- ↑ "Surfactant". Wikipedia (به انگلیسی). 2019-12-29.
- ↑ Bayat Z, Akbari N, Hassanshahian M, Salehinasab A (September 2022). "Screening of Biosurfactant-producing Bacteria from Symbiotic Microbes with Gastropods in the Persian Gulf". Research in Biotechnology and Environmental Science. 1 (1): 1–5.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
فیزیولوژی تنفس، دکتر سمنانیان
| فیزیک غواصی |
|  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| فیزیولوژی غواصی |
| ||||
| غواصی |
| ||||
| |||||
