سفر خروج

عبور از دریای سرخ، نیکولا پوسن

سِفر خُروج یا شِموت (به عبری: שְׁמוֹת) دومین کتابِ کتاب مقدس است که داستان خروج بنی‌اسرائیل از مصر با هدایت موسی را نقل می‌کند. این کتاب مشتمل بر چهل فصل بوده و با شرح وضعیت قوم اسرائیل در مصر آغاز می‌شود. تعداد آنان در آن سرزمین افزایش یافته است و فرعونی جدید و ستمگر در آنجا حاکم می‌شود که دستور به کشتن تمام نوزادان پسر قوم اسرائیل، می‌دهد. زوجی از لاویان نوزاد پسرشان را با قرار دادن در سبدی، در نی‌زارهای رود نیل رها می‌کنند تا از چشم فرعونیان پنهان بماند. یکی از دختران فرعون آن طفل را می‌یابد و نامش را موسی می‌گذارد و از او همچون پسرش مراقبت می‌کند تا او بزرگ می‌شود. موسی پس از کشتن مأمور بیرحمی که بر اسرائیلیان شلاق می‌زد، از مصر می‌گریزد. سالها سپری شده و خداوند در میان شعله‌های آتشی به او می‌گوید که برای رهایی قوم اسرائیل به مصر بازگردد. موسی برمی‌گردد و خداوند برای نشان دادن قدرتش، بلایایی را بر مصریان نازل می‌کند. سرانجام فرعون پشیمان شده و می‌گذارد تا موسی قومش را از مصر به بیرون ببرد. آنان چهل سالِ دشوار، در بیابانها به سفر خود ادامه می‌دهند و یک عهد را به همراه قوانین دریافت می‌کنند ولی با پرستش یک گوساله زرین، موجب رنجیدن خداوند می‌شوند. موسی از خداوند برای قومش بخشش می‌طلبد که مستجاب می‌شود و آنان پرستش‌گاهی می‌سازند.

همچنین سفر خروج از ده فرمان و سرگردانی قوم یهود در صحرای سینا سخن می‌گوید.

ساختار

سفر خروج از دو بخش اصلی تشکیل شده است: باب‌های ۱ تا ۱۵ و ۱۶ تا ۴۰؛ بخش نخست دربارهٔ رهایی ملت اسرائیل است و بخش دوم دربارهٔ «وعده الهی». از نظر آلتر اما این دو بخش، باب‌های ۱ تا ۲۰ و نیمه پس از آن که به مسائل حقوقی-قانونی پرداخته می‌شود.

تحلیل

در سفر خروج، گرچه همان قراردادهای روایی، کلید واژه‌ها و گفتگوهای سفر پیدایش دیده می‌شود اما زاویه نگاه به رویدادها و شخصیت‌ها به شکلی اساسی تغییر می‌کند. سفر پیدایش با مرگ یوسف پایان میافت، سفر خروج با فهرست پسران یعقوب که به مصر رفتند آغاز می‌شود. این فهرست با سفر پیدایش باب ۴۶ آیه‌های ۸ تا ۲۷ در ارتباط است. قاعده عمومی در سفر خروج، توجه به ویژگی‌های موسی از جنبه رهبری کردن است.

عنصر توصیف ساختن و نابود کردن گوساله طلایی را می‌توان در متن‌های اوگاریتی یافت. روایت کتاب مقدس در باب ۳۲ آیه ۴، با آیه ۲۴ در همان باب سازگار نیست.

گوسالهٔ طلایی

موسی جهت دیدار با یهوه و دریافت الواح تورات به کوه سینا می‌رود. بازگشت او به طول می‌انجامد. هارون گوساله‌ای برای آنها از طلا می‌سازد و برای گوساله، مذبحی آماده می‌کند. یهوه بعد از خبردار شدن، به شدت خشمگین شده و به موسی می‌گوید: «می‌دانم این قوم چقدر سرکشند. بگذار آتش خشم خود را بر ایشان شعله‌ور ساخته، همه را هلاک کنم» (خروج، ۳۲، آیات ۱۰–۹). موسی واسطه شده و خشم خدا را می‌خواباند. به نزد قوم بازگشته و گوساله طلایی را در آتش انداخته و ذوب می‌کند. سپس به قوم گفت: خداوند، خدای بنی اسرائیل می‌فرماید: «شمشیر به کمر ببندید و از این سوی اردوگاه تا آن سوی اش بروید و برادر و دوست و همسایه خود را بکشید.» لاوی‌ها اطاعت کردند و در آن روز در حدود سه هزار نفر از قوم اسرائیل کشته شدند (خروج، ۳۲، آیات ۲۸–۲۷). روز بعد موسی به نزد خدا رفته و خواستار بخشش اسرائیل می‌شود. خدا به او می‌گوید: «هرکس نسبت به من گناه کرده، اسم او را محو خواهم کرد…من به موقع قوم را به خاطر این گناه مجازات خواهم کرد». خداوند به خاطر پرستش بتی که هارون ساخته بود، بلای هولناکی بر بنی اسرائیل نازل کرد. (خروج، ۳۲، آیات ۳۵–۳۳).

در کنعان، ال، خدای بزرگ آن‌ها، «گاو نر» نامیده می‌شد و بعل، یک خدای کنعانی دیگر، نیز بر گاوی سوار بود. در نتیجه، گاو تخت بعل بود. اینجا نیز احتمالاً گوساله قرار بود تخت یهوه باشد.

منابع

• Alter, Robert (1981). The Art of Biblical narrative. Basic Books. ISBN 978-0-465-00427-0. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Alter, Robert (2004). The Five Books of Moses. W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-33393-0. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Alter, Robert; Kermode, Frank (1987). The Literary Guide to the Bible. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-87531-1.
• Hallo, William W.; Younger Jr., K. Lawson (2003) [1997]. The Context of Scripture, Volume One: Canonical Compositions from the Biblical World. Netherlands: Brill. ISBN 90-04-135677.
• Hallo, William W.; Younger Jr., K. Lawson (2000). The Context of Scripture, Volume Two: Monumental Inscriptions from the Biblical World. Netherlands: Brill. ISBN 90-04-10619-7.
• Hallo, William W.; Younger Jr., K. Lawson (2002). The Context of Scripture, Volume Three: Archival Documents from the Biblical World. Netherlands: Brill. ISBN 90-04-10620-0.
• Younger Jr., K. Lawson (2017). The Context of Scripture, Volume Four: Supplements. Netherlands: Brill.
• Heidel, Alexander (1963). Babylonian Genesis (2nd ed.). Chicago University Press. ISBN 0-226-32399-4. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Bandstra, Barry L. (2008). Reading the Old Testament: An Introduction to the Hebrew Bible. Wadsworth.
• Heidel, Alexander (1963). The Gilgamesh Epic and Old Testament Parallels (2nd Revised ed.). Chicago University Press. ISBN 0-226-32398-6. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Lambert, W. G. (1965). "A New Look at the Babylonian Background of Genesis". The Journal of Theological Studies. Vol. 16, no. 2. pp. 287–300. JSTOR 23959032.
• Leeming, David A. (2010). Creation Myths of the World: An Encyclopedia. Vol. 1. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-174-9.
• Leeming, David A. (2004). "Biblical creation". The Oxford Companion to World Mythology. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515669-0. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 5 May 2010.
• Leeming, David A.; Leeming, Margaret (2004). A Dictionary of Creation Myths. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510275-8. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 2 February 2020.
• Smith, Mark S. (Oct 2002). The Early History of God: Yahweh and the Other Deities in Ancient Israel (2nd ed.). William B Eerdmans Publishing Co. ISBN 0-8028-3972-X. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Smith, Mark S. (Nov 2001). The Origins of Biblical Monotheism: Israel's Polytheistic Background and the Ugaritic Texts (New ed.). Oxford University Press USA. ISBN 0-19-516768-6. Archived from the original on 8 March 2023. Retrieved 11 November 2020.
• Coogan, Michael D. (1978), Stories from Ancient Canaan, United States: Presbyterian Publishing Corporation, ISBN 978-0-664-24184-1
• Coogan, Michael D.; Smith, Mark S. (2012), Stories from Ancient Canaan, Second Edition, United Kingdom: Westminster John Knox Press, ISBN 978-1-61164-162-2
• Pritchard, James B. (2011), The Ancient Near East: An Anthology of Texts and Pictures, United Kingdom: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-14726-0
• Smith, M.S. (1994), The Ugaritic Baal Cycle, Supplements to Vetus Testamentum, Vol.  55, vol. I, Leiden: E.J. Brill, ISBN 978-90-04-09995-1.
• Smith, M. S.; et al. (2009), The Ugaritic Baal Cycle, Supplements to Vetus Testamentum, Vol.  114, vol. II, Leiden: E.J. Brill, ISBN 978-90-04-15348-6.
• Beckman, Gary (1997), "Pantheon A. II. Bei den Hethitern · Pantheon A. II. In Hittite tradition", Reallexikon der Assyriologie, retrieved 2023-03-14
• Beckman, Gary (2005), "Mythologie A. II. Bei den Hethitern · Mythology A. II. In Hittite tradition", Reallexikon der Assyriologie, retrieved 2023-03-01
• Beckman, Gary (2011). "Primordial Obstetrics. "The Song of Emergence" (CTH 344)". Hethitische Literatur: Überlieferungsprozesse, Textstrukturen, Ausdrucksformen und Nachwirken: Akten des Symposiums vom 18. bis 20. Februar 2010 in Bonn. Münster: Ugarit-Verlag. ISBN 978-3-86835-063-0. OCLC 768810899.
• Beckman, Gary (2019). The Hittite Gilgamesh. Atlanta, GA: Lockwood Press. ISBN 978-1-948488-07-5. OCLC 1103440509.
• Beckman, Gary (1989). "The Religion of the Hittites". The Biblical Archaeologist. The American Schools of Oriental Research. 52 (2/3): 98–108. doi:10.2307/3210202. ISSN 0006-0895. JSTOR 3210202. S2CID 169554957. Retrieved 2022-06-16.
• Beckman, Gary (1998). "Ištar of Nineveh Reconsidered". Journal of Cuneiform Studies. American Schools of Oriental Research. 50: 1–10. doi:10.2307/1360026. ISSN 0022-0256. JSTOR 1360026. S2CID 163362140. Retrieved 2022-06-19.
• Beckman, Gary (1999). "The Goddess Pirinkir and Her Ritual from Ḫattuša (CTH 644)". Ktèma: Civilisations de l'Orient, de la Grèce et de Rome antiques. PERSEE Program. 24 (1): 25–39. doi:10.3406/ktema.1999.2206. hdl:2027.42/77419. ISSN 0221-5896.
• Beckman, Gary (2003). "Gilgamesh in Ḫatti". Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner Jr. on the Occasion of His 65th Birthday. Penn State University Press. pp. 37–58. doi:10.1515/9781575065434-006. hdl:2027.42/77471. ISBN 978-1-57506-543-4.
• Salzman, Michele Renee; Sweeney, Marvin A. (2013). The Cambridge History of Religions in the Ancient World-Vol I: From The Bronze Age to the Hellenistic Age. Cambridge University Press.
• Salzman, Michele Renee; Adler, William (2013). The Cambridge History of Religions in the Ancient World-Vol II: From the Hellenistic Age to Late Antiquity. Cambridge University Press.
• Flanders Jr., Henry Jackson (1996). People of the Covenant-An Introduction to the Hebrew Bible. Oxford University Press.
• Koch, Klaus (1984). The Prophets-vol.2, The Babylonian and Persian Periods.
• Foster, John L. (2001). Ancient Egyptian Literature-An Anthology. University of Texas Press.
• Greenspahn, Frederick E. (1991). Essential Papers on Israel and the Ancient Near East. New York University Press.
• Koch, Klaus (1983). The Prophets-vol.1, The Assyrian Period.
• Koch, Klaus (1972). A Rediscovery of Apocalyptic. ISBN 0-8401-3072-4.
• Koch, Klaus (1969). The Growth of the Biblical Tradition-The Form-Critical Method.
• Koch, Klaus (1968). The Book of Books, The Growth of the Bible.
• Herrmann, Siegfried (1981). A History of Israel in Old Testament Times.
• Blenkinsopp, Joseph (1983). A History of Prophecy in Israel, From the Settlement in the Land to the Hellenistic Period.
• Blenkinsopp, Joseph (1996). A History of Prophecy in Israel, From the Settlement in the Land to the Hellenistic Period (revised and enlarged).
• Blenkinsopp, Joseph (1965). From Adam to Abraham, Introduction to Sacred History.
• Blenkinsopp, Joseph (2002). Isaiah 40-55, a new translation with introduction and commentary.
• Lipschits, Oded; Blenkinsopp, Joseph (2003). Judah and the Judeans in the Neo-Babylonian Period.
• Gammie, John G.; Perdue, Leo G. (1990). The Sage in Israel and the Ancient Near East.
• Bautch, Richard J.; Hibbard, J. Todd (2014). The Book of Isaiah, Enduring Questions Answered Anew (Essays Honoring Joseph Belenkinsopp and His Contribution to the Study of Isaiah).
• Coogan, Michael D.; Smith, Mark S. (2012), Stories from Ancient Canaan, Second Edition, United Kingdom: Westminster John Knox Press, ISBN 978-1-61164-162-2

سفر خروج تورات
پیشین: سفر پیدایش	کتاب مقدس عبری	پسین: سفر لاویان
	مسیحیت عهد عتیق