پرش به محتوا

درگاه:پهلوی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

درگاه پهلوی

پهلوی واژه‌ای کهن است که به پهله، سرزمینی وسیع در باختر ایران باستان اشاره داشت. خط پهلوی یا دبیره پهلوی و زبان پهلوی نیز از این واژه برگرفته شده‌است. این خط و زبان برای هزاران سال در فرهنگ و هنر و تمدن ایران بزرگ رواج داشت و در دوران شاهنشاهی اشکانی و ساسانیان خط رسمی ایرانیان بود. زبان پهلوی (اشکانی) یا زبان پارتی و زبان پهلوی (ساسانی) یا زبان فارسی میانه از زبان‌هایی بودند که با خط پهلوی نگاشته می‌شدند. خط‌ پهلوی ریشه در الفبای آرامی داشت و از راست به چپ نوشته می‌شد.

سلسله پهلوی

نشان رسمی حکومت پهلوی

رضاخان سوادکوهی پس از سال‌ها فعالیت در بریگارد قزاق در جریان کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ به سمت وزارت جنگ منصوب شد و احمدشاه قاجار به وی لقب سردارسپه اعطا کرد، در سال ۱۳۰۲ با فرمانی دیگر از احمدشاه به مقام رئیس الوزرایی (نخست‌وزیر) منصوب شد و احمدشاه پس از آن ایران را به مقصد فرانسه ترک نمود. سرانجام در نهم آبان ۱۳۰۴ رضاخان سردارسپه با حمایت و رای مجلس شورای ملی، احمدشاه را از پادشاهی خلع و سلسله قاجار را برانداخت و قدرت را در ایران بدست گرفت. پس از انقراض حکومت قاجار، مشاوران رضاخان با توجه به ملی‌گرایی وی و مطالعه در تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران باستان، نام خانوادگی پهلوی را برای او برگزیدند و بدین ترتیب رضاخان سردارسپه با عنوان (رضاشاه پهلوی) در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ خورشیدی در کاخ گلستان تهران تاج‌گذاری کرد و حکومت نوپای خود را با نام سلسله پهلوی بنیان نهاد.

از آن پس منظور از لفظ واژه پهلوی در تاریخ جهان و و مناسبات ایران بیش از آن که به معنای کهن و باستانی آن بپردازد به دودمان پهلوی اشاره دارد.

سلسله پهلوی پس از ۵۳ سال حکومت رضاشاه و پسرش محمدرضا پهلوی، سرانجام با انقلاب ۱۳۵۷ ایران پایان یافت.

بیشتر…

زندگی‌نامه برگزیده

رضاشاه پهلوی با لباس نظامی

رضا پهلوی (زادهٔ ۲۴ اسفند ۱۲۵۶ در سوادکوه، مازندران – درگذشتهٔ ۴ مرداد ۱۳۲۳ در ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی) بنیانگذار سلسله پهلوی و پادشاه ایران بود.

وی زمانی که نوزاد بود پدرش عباسعلی داداش‌بیگ و در کودکی مادرش نوش‌آفرین آیرملو را از دست داد و دوران خردسالی را در فقر و سختی گذراند. از نوجوانی به نظامی‌گری روی آورد و پله‌های ترقی را پیمود. وی پیش از رسیدن به قدرت سال‌ها جزء قوای قزاق بود و پس از آن از ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۲ وزیر جنگ و از ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۴ خورشیدی نیز به عنوان نخست‌وزیر ایران در دوره حکومت قاجار بود. وی پس از انقراض سلسله قاجار قدرت را در ایران بدست گرفت و در سال ۱۳۰۴ خورشیدی دودمان پهلوی را بنیان نهاد. وی ابتدا در مقام وزیر جنگ و پس از آن با بدست گرفتن تمام قدرت اقدامات بسیاری در جهت بازسازی ایران و پیشرفت به سوی سازندگی و آبادانی نمود و بسیاری از ناآرامی‌ها و راهزنی‌ها را از بین برد.

سرانجام در سال ۱۳۲۰، پس از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، با اولتیماتوم بریتانیا مجبور به ترک ایران شد و سلطنت را به پسر بزرگترش که مقام ولیعهدی را داشت واگذار کرد. رضاشاه سه سال بعد در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی درگذشت.

بیشتر...

اثر برگزیده

اسکناس ۲۰۰ ریالی پهلوی با تصویری از میدان شهیاد پیشین(آزادی امروزی)

برج آزادی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به نام برج شهیاد شناخته می‌شد، اصلی‌ترین و یکی از نمادهای شهر تهران و ایران است و تقریباً در همه جای دنیا ایران را با این نماد می‌شناسند. این برج در سال ۱۳۴۹ خورشیدی، به عنوان نماد «ایرانِ مدرن» و برای یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران توسط حسین امانت طراحی و ساخته شد.

عملیات ساخت این برج در ۱۱ آبان ۱۳۴۸ آغاز گردید و پس از ۲۸ ماه کار، در ۱۵ مهرماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره‌برداری رسید. معماری برج، تلفیقی از معماری هخامنشی، معماری ساسانی و معماری اسلامی است و در محوطه زیرین برج، چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار دارد.

بیشتر…

گفتار برگزیده

«امروز، بعضی‌ها مرا سرزنش می‌کنند که چرا با اعمال قدرت و بکارگیری شدت، مقررات حکومت نظامی را بدقت اجرا نکردیم و امنیت را به هر قیمتی که می‌شد، به کشور بازنگرداندم. مسلماً این کار عملی بود، ولی به چه قیمت؟ امروز به من گفته می‌شود که یقیناً اجرای چنین تصمیمی، بمراتب کمتر از دوران خونین هرج و مرج کنونی، تلفات در برمی‌داشت. پاسخ من این است: که یک پادشاه حق ندارد تاج و تخت خود را بقیمت ریختن خون هم‌میهنان‌اش حفظ کند. یک دیکتاتور می‌تواند، اما پادشاه دیکتاتور نیست …»

محمدرضا پهلوی (پاسخ به تاریخ)

کردار برگزیده

سکه طلای یادبود فرح پهلوی، ضرب به سفارش مؤسسه اعتباری دانشگاه، دهه ۴۰ خورشیدی
سکه طلای یادبود فرح پهلوی، ضرب به سفارش مؤسسه اعتباری دانشگاه، دهه ۴۰ خورشیدی

مؤسسه اعتباری دانشگاه (ماد)، مؤسسه‌ای بود که به منظور اعطای وام شرافتی به دانشجویان دانشگاه‌ها در دورهٔ پهلوی تأسیس شد. کلیات تأسیس این مؤسسه در دوره نوزدهم مجلس شورای ملی به تصویب رسید و درآمد آن از محل اعتبار دانشگاه‌ها، کمک اتاق بازرگانی و از سود فروش سکه‌ها و مدال‌های یادبودی بود که به مناسب‌های گوناگون ضرب می‌شد.

فعالیت این مؤسسه با انقلاب ۱۳۵۷ ایران متوقف شد. بین سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۱ این مؤسسه دوباره شروع به کار نمود و تعداد محدودی وام دانشجویی به دانشجویان نیازمند اعطا کرد اما به دلیل عدم تأمین منابع مالی، اعطای وام‌ها قطع شد.

بیشتر…

پندار برگزیده

رضاشاه در آئین اختتامیه کنگره هزاره فردوسی و افتتاح آرامگاه فردوسی (۱۶ مهر ۱۳۱۳ خورشیدی)

محمدابراهیم باستانی پاریزی تاریخ‌دان و نویسنده در کتاب (شاهنامه آخرش خوش است، ۱۳۵۰) آورده‌است که، مراد اورنگ در سال ۱۳۰۸ داستان‌هایی از شاهنامه فردوسی را هر روزه در حضور رضاشاه نقل می‌کرد:

شبی که قرار بود «روشنک» دختر «داریوش سوم» از سپاهان به سرزمین پارس نزد اسکندر برود، اسکندر اصرار داشت که مردم، پیش از حرکت او چراغانی کنند؛ در حالی که مردم اصفهان مانند همه شهرها لباس ماتم بر تن داشتند و عزای ملی اعلام کرده بودند. مردم ایران، کشور و شاه و اینک شاهدخت را نیز از دست می‌دادند و فردوسی طی یک شعر، این چشم‌انداز را نمودار کرده:

« ببستند آذین به شهر اندرونلبان پر ز خنده، دلان پر ز خون »

در اینجا رضاشاه بی‌اختیار شروع به گریستن کرد و ده دقیقه اشک می‌ریخت. تا آن زمان کسی گریه او را ندیده بود. پس از این اتفاق رضاشاه فوراً دستور ساختن آرامگاه فردوسی به شیوه معماری هخامنشی را صادر کرد.

بیشتر…

گوناگون

نشان رسمی بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ - تهران

بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ هفتمین دورهٔ بازی‌های آسیایی بود که از ۱۰ تا ۲۵ شهریور ۱۳۵۳ (۱ تا ۱۶ سپتامبر ۱۹۷۴) در تهران پایتخت ایران برگزار شد. این برای نخستین بار بود که بازی‌های آسیایی در خاورمیانه برگزار می‌شد. استادیوم آریامهر (ورزشگاه آزادی کنونی) میزبان اصلی این بازی‌ها بود و با استادیوم فرح (ورزشگاه تختی کنونی) برای این بازی‌ها ساخته شدند.

تهران در این دوره مسابقات، میزبان ۳۰۱۰ ورزشکار از ۲۵ کشور بود که بیشترین شمار شرکت‌کنندگان از آغاز برگزاری بازی‌های آسیایی تا آن دوره بود. ۱۸ رشته ورزشی در این مسابقات برگزار شده و در مجموع ۲۰۲ مدال طلا در آن توزیع شد.

بیشتر…

نگارهٔ برگزیده

لوگوی هواپیمایی ملی ایران (هما) که ادوارد زهرابیان آن را طراحی نمود.

نمادی از هما به عنوان نشان رسمی هواپیمایی ملی ایران در سال ۱۳۴۱ ثبت می‌گردد. ایده و طراحی این نشان را ادوارد زهرابیان معمار و طراح ایرانی در فراخوان طراحی نشانه هواپیمایی ملی ایران ارائه می‌دهد که طرح وی در این مسابقه توسط هوشنگ سیحون و تعدادی از استادان دانشکده هنرهای زیبا که داوران آن بودند، به عنوان طرح برگزیده پذیرفته می‌شود. آژانس تخصصی خبر و اطلاعات حمل‌ونقلی (اسکیفت) در گزارش سال ۲۰۱۳ خود از ارزیابی لوگوی شرکت‌های هواپیمایی در سراسر دنیا، بعد از ارزیابی‌های گوناگون تمام شرکت‌های مطرح در زمینه صنعت هوایی عضو انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا)، این نشان را به عنوان برترین و زیباترین لوگوی خدمت رسانی هوایی در بین ۳۰ لوگوی برتر شرکت‌های هوایی در جهان معرفی نمود.

بیشتر…

نوشتار برگزیده

جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران، نخستین سازمان خیریه ایران بود که عهده‌دار وظایف مربوط به امدادرسانی در حوادث غیر مترقبه و امدادی، آموزش کمکهای اولیه، تأسیس بیمارستان و درمانگاه، تهیه دارو و تجهیزات پزشکی، تربیت پرستار، نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و… بود. این جمعیت در سال ۱۳۰۱ شمسی با کوشش و پیگیری دکتر امیر خان امیراعلم تنظیم و تأسیس گردید.

در سال ۱۹۲۹م، سومین نشست کنوانسیون ژنو پس از پایان جنگ جهانی اول در کشور سوئیس و شهر ژنو برگزار شد. نمایندگان دولت ایران و دولت ترکیه از شرکت کنندگان در کنفرانس خواستند که نشان شیر و خورشید (ایران) و هلال احمر (ترکیه) در سراسر جهان به رسمیت شناخته شود که در نهایت انجام شد و پروانه استفاده از این دو نشان برای دو کشور صادر گردید.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، نظام جمهوری اسلامی به دولت سویس رسماً اعلام کرد که نشان شیر و خورشید را دیگر استفاده نمی‌کند و از این پس فقط از نشان هلال احمر استفاده خواهد نمود. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر نیز اعلام کرد که استفاده از نشان «شیر و خورشید سرخ» به شکلی انحصاری در اختیار ایران است و اگر نظام سیاسی موجود، تمایلی به استفاده از این آرم ندارد، این حق ملغی نمی‌شود. بنا به اعلام این فدراسیون، دولت ایران در هر زمانی که بخواهد می‌تواند از نشان شیر و خورشید سرخ استفاده کند و تمامی کشورهای عضو فدراسیون باید به این آرم احترام بگذارند و این آرم، بار حقوقی کاملاً برابر با صلیب سرخ و هلال احمر دارد.

بیشتر…

گاهشمار

آیا می‌دانید…

آیا می‌دانید…

  • که در سال‌های آغازین ثبت نام خانوادگی به موجب قانون اولیه ثبت احوال در هر شهر نباید نام خانوادگی اشخاص تکراری می‌شد و پس از آن که رضاشاه نام خانوادگی پهلوی را برای خود انتخاب کرد، باخبر شد که کسی با نام (محمود پهلوی) قبل از او این نام را انتخاب کرده‌است، او تحت فشار مجبور شد نام‌خانوادگی خود را واگذار کند و پس از آن نام خانوادگی دیگری نپذیرفت و به اعتراض همان نام خودش (محمود) را به عنوان نام‌خانوادگی انتخاب کرد و با نام محمود محمود شناسنامه جدیدی برای وی صادر شد.
  • که نام پل ورسک در کتاب رکوردهای جهانی گینس، در بخش پل‌های با ارتفاع بیش از ۶۱ متر به ثبت رسیده‌است. این پل که از شاهکارهای مهندسی در جهان به حساب می‌آید با ابزارآلات ابتدایی مانند دینامیت و دریل دستی ساخته شده‌است و در ساختمان این بنا از آرماتور و هیچ سازه فلزی استفاده نشده‌است. این پل دو کوه عظیم و سخت‌گذر را در مسیر راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال به‌هم متصل می‌کند. پروزه ساخت این پل در مدت ۱۸ ماه از آبان ۱۳۱۳ آغاز و در اردیبهشت ۱۳۱۵ به بهره‌برداری رسید.

رده‌ها


موضوعات

سرزمین: ایران بزرگپهلهماه نهاوند

دین و فرهنگ: اهورامزدامزدیسنازرتشت

خط و زبان: خط پهلویخط مانویخط اوستاییزبان اوستاییزبان پارتیزبان‌های ایرانی غربیزبان فارسی میانهزبان فارسیهفت دبیرگ ساسانی

جستارهای وابسته: مادشاهنشاهی هخامنشیشاهنشاهی اشکانیشاهنشاهی ساسانیدودمان پهلویپهلوی (نام خانوادگی)

نوشتارهای برگزیده:
شیر و خورشیدپرچم ایرانموزه هنرهای معاصر تهرانباشگاه فوتبال استقلال تهران

نوشتارهای خوب:
محمدرضا پهلویآرامگاه فردوسیباشگاه فوتبال پاس تهرانپهلوان اکبر می‌میردسینما رادیوسیتیهنر نوگرا و معاصر ایران

ویکی‌پروژه‌های وابسته:
ویکی‌پروژه تاریخ ایرانویکی‌پروژه تاریخ شاهنشاهی پهلوی

سراسرنمای برگزیده

دانشگاه تهران بزرگ‌ترین مرکز آموزش عالی در ایران است که در سال ۱۳۱۳ خورشیدی به دستور رضاشاه پهلوی تأسیس شد.

آنچه می‌توانید انجام دهید

ویکی‌پروژه‌ها

درگاه‌های وابسته

در پروژه‌های ویکی‌مدیا